219

M 18,

scheepsafmetingen over vijf en twintig jaren grooter mocht zijn dan nu venvacht wordt, zoodat tot eene nieuwe verruiming mocht worden besloten, dan zullen zoowel de grootere als al de kleinere schepen, die toch steeds de zeer groote meerderheid uitmaken, door de laatste tot stand gekomen verbeteringen blijvend gebaat zijn. Dit geldt ten aanzien van alle werken, die bij een lateren ombouw niet behoeven weggeruimd te worden. Daarom is de wijdte der spoorwegbruggen zoo ruim te ontwerpen, dat van eene zeer kostbare en het spoorweg- en scheepvaartverkeer storende vervanging geen sprake meer behoeft te zijn. Overigens is^ bij het geheele ontwerp van eene havenverbetering ernstig rekening te houden met den langen duur der uitvoering van de noodige werken, die allicht acht a tien jaren en meer omvat en is alzoo de groote, herhaaldelijk gemaakte fout te ontgaan, dat de niéuwe werken bij hunne voltooiing alreeds onvoldoende of althans te nauwernood voldoende, zijn te achten.

Toen ik U eenige oogenblikken geleden voorstelde om samen een vluchtigen blik te werpen in het reusachtig internationaal verkeer van onze dagen, was, zooals U reeds lang zal zijn gebleken, mijn oog gericht van Amsterdam naar IJmuiden. Ik heb vermeend in die richting op IJ aller belangstelling te mogen rekenen. Welke Hollander toch is niet trotsoh op onze schoone hoofdstad met haar eervol verleden, wie is niet door velerlei banden met haar verbonden, wie wenscht haar niet voor de eer van het geheele land eene groote toekomst? Wien onzer is onbekend, dat bij het vestigen en in «tand houden van de meeste onzer handels- en nijverheidsondernemingen in het geheele land de hulp van Amsterdam steeds onmisbaar is, zoodat ook reeds het eigenbelang ons dwingt haren bloei te bevorderen? Welnu, M. H., wie een warm hart heeft voor deze groote koopstad, deze oude, beroemde handelshaven, moet zich ernstig bezwaard gevoelen door de groote gebreken van hare verbinding met de zee. Het Noordzee-kanaal, een belangrijk en

° , , , -i i- j„j- ,1..—i—Kil, l,»o„l,+iD.Ad KolajaiMMa

welgeslaagd tecnnison wem, uau aou.vnuA.eujn. iuoui«g w """"«7 van den handel heeft gesteund, bleek al spoedig, na zijne voltooiing in 1876, aan de zoo even genoemde kwaal lijdende te zijn. Bij de snelle aangroeiing der scheepsrompen was het dwarsprofiel te klein, de sluis te IJmuiden te kort en te ondiep, terwijl de drie bruggen te nauw waren.

Dit bleek reeds zes jaren na de opening van het kanaal, toen de „Sterling-Castle" wegens te groote lengte en diepgang moest worden afgewezen en werd sedert door een eindelooze reeks van schadevaringen, waarbij zelfs een brugpijler geheel werd op zij geduwd, telkenmale opnieuw bevestigd. Eindelijk werd in 1887 besloten tot den bouw eener ruimere sluis naast de bestaande sluizen 'te IJmuiden. Dit kranig werk met zijne ruim voldoende lengte, breedte en diepte, is onlangs in gebruik genomen. Maar het te kleine dwarsprofiel van het kanaal is intussohen niet in voldoende mate verruimd, de wijdte der bruggen bleef onveranderd en voor de beweging der groote schepen van omstreeks 8 M. en meerderen diepgang is en blijft ook na de opening van het nieuwe sluisgebouw de toegang van de haven Amsterdam ten eenenmale onvoldoende.

De Kamer van Koophandel en Fabrieken te Amsterdam heeft in 1894 een onderzoek ingesteld naar de middelen, waardoor de haventoegang in een bruikbaren toestand zou zijn te brengen. Daarbij is in het li,oht gesteld, dat de bodembreedte van den waterweg van 25 M. op minstens 50 M. moet worden gebracht; dat de voor het oogenblik voldoende diepte binnen eenige jaren moet overeenkomen met die der sluis en dat de drie overbruggingen moeten worden weggeruimd. De brug voor gewoon verkeer in den straatweg van Haarlem naar Alkmaar kan, in de toekomst zelfs met voordeel voor dat vervoer, door een stoompont worden vervangen. In het spoorwegverkeer der lijn Haarlem—Uitgeest zal eveneens door een. stoomveer zijn te voorzien. De Hembrug tusschen Amsterdam en Zaandam moet voor eene draaibrug van zeer groote wijdte plaats maken. Deze werken zullen, met inbegrip van de middelen tot verlichting van den haventoegang, op circa, f 7,000,000 te staan komen. Worden zij flink aangevat, dan zullen zij in omstreeks 10 jaren kunnen gereed zijn en gemiddeld eene uitgaaf vorderen van f 700,000, en dan zal 'ten koste van dat offer de waterweg van Amsterdam naar zee omstreeks 1907, op voet van gelijkheid 111 den bovenbesproken zin, in concurrentie kunnen treden met de haventoegangen van Hamburg, Rotterdam, Antwerpen, Havre, enz.

Toen de Kamer van Koophandel uit de ontwerp-Staatsbegrooting voor 1897 bespeurde, dat eene verbetering van den Waterweg op veel kleinere schaal voor 's hands voldoende werd geacht, heeft zij in een belangrijk adres aan de Staten-Generaal de groote, tegenwoordige beteekenis der hoofdstad als handelshaven uiteengezet en haar goed recht bepleit nu eindelijk in eens afdoende te worden geholpen. Toch is daarop de voorgestelde begrootingspost aange, nomen, die deel uitmaakt van een werkplan, dat beoogt het kanaal

in vier tempo's geschikt te maken voor de grootste schepen, waarvoor de nieuwe sluis te IJmuiden voldoende afmetingen aanbiedt. Wie nu de groote massa behoeften overweegt, die jaarlijks moeten bevredigd worden, moet een streven naar zuinigheid niet alleen verklaarbaar, maar volstrekt noodzakelijk vinden; doch hier is een geval aanwezig, waarin de zuinigheid de wijsheid dreigt te bedriegen.

Tegen het plan. tot verbetering op deze kleine schaal rijzen ernstige bedenkingen. Vooreerst wordt tot grondslag van dit verruimings-ontwerp een vaartuig gekozen, dat in 1892 tot de zeer groote handelsschepen behoorde, maar waarvan de breedte, — in deze de hoofdzaak, — reeds nu bijv. door de vier nieuwe schepen der Hamburg—America. Packet-Gesellschaft, met ruim 20 % wordt overschreden, terwijl deze schepen op hunne beurt weer smaller zijn dan de na 1889 gebouwde, bekende „Liners", „Campania", „St. Louis", „Lucania", „Paris", enz.

In de tweede plaats is de wijdte der eventueel noodige draaibruggen op 36 M„ ontworpen, eene groote wijdte voorzeker, een bedrag, dat ook voor het Noord-Oostzee-kanaal was aangenomen, maar dat aldaar bij nader inzien, op aandrang der Marine-autoriteiten, tot 50 M. werd vergroot. De nieuwe Tower-bridge te Londen heeft, hoewel buiten het gebied der zeer groote vaart gelegen, eene wijdte van 61 M. Reeds in 1876 is in Amerika eene draaibrug van nog grooter wijdte gebouwd. Men vindt aldaar eene menigte van dergelijke groote werken. Eenige maanden geleden kwam wederom eene, de Haarlem-bridge boven New-York met vier spoorbanen, gereed en de schijnbare overdrijving', waar de wijdste onzer draaibruggen beneden 20 M. blijft, valt al dadelijk grootendeels weg, indien men zich voor den geest stelt, dat de genoemde reuzen vaartuigen 25 M. a 70 M. langer zijn dan onze Groote Markt, gemeten tusschen het Stadhuis en de Nieuwe Kerk. Dat eene groote wijdte gevorderd wordt om bij alle weer en wind, bij dag en nacht, op een drukbevaren waterweg met dergelijke reusachtige schepen veilig, zonder schadevaring te manoeuvreeren, zal duidelijk zijn.

In de derde plaats is het groot verschil buiten beschouwing gebleven, dat aanwezig is tusschen een groot soheepvaartkanaal en een haventoegang van den eersten rang. Stelt men zich dezen haventoegang voor als een gewoon, groot scheepvaartkanaal, dan lieten zich wellicht de belemmeringen verdedigen, die een zeer beperkt dwarsprofiel en eene matige wijdte der bruggen met zich brengen. Nu hier de waterweg een in de toekomst zeer druk bevaren haventoegang moet kunnen worden, die ook voor de zeer groote schepen bruikbaar zal zijn, is inderdaad de eisoh niet overdreven, dat al de gaande en komende schepen elkaar passeeren kunnen zonder daartoe in verbreede uitwijkplaatsen te wachten, dat zij ook in de Hembrug hun koers zonder uitwijken kunnen vervolgen en dat ook de groote schepen met matige snelheid zich kunnen voortbewegen.

Men kan zich niet beroepen op de afmetingen van een Manchester Ship-Canal, dat als failure is te beschouwen, voor zooveel beoogd mocht zijn het centrum, van Lancashire tot zeehaven van den eersten rang te vervormen, evenmin als eene vergelijking opgaat met het Noord-Oostzee-kanaal, dat, als handelskanaal, slechts bestemd is voor vaartuigen van 7 M. diepgang. Wel kan, dit marinekanaal rans eene waarschuwing doen in de ooren klinken, als tel¬

kens opnieuw de couranten berichten bevatten van het stranden van schepen in het nauwe kanaal, dat groote stoornis teweeg brengt en nog veel schadelijker zoude, zijn, indien niet- de oude waterweg noordwaarts om Denemarken een uitweg bood, een uitweg, die te Amsterdam zoude worden gemist. Wil men ter vergelijking het oog richten op het kanaal van Suez, dat aan eene particuliere maatschappij toebehoort, die de belangen barer aandeelen obligatiehouders heeft te verzorgen en door haar kostbaar monopolie straffeloos langzaam, kan zijn in hare bewegingen, dan ziet men, dat dit kanaal zonder bruggen gestadig wordt verruimd en verdiept en dat reeds vele jaren geleden een in de toekomst te bereiken dwarsprofiel is aangenomen van grootere afmetingen, dan thans door de K. v. K. voor het Noordzee-kanaal wordt noodig geacht.

Schijnt het overdreven, dat op Amsterdam's haventoegang een brug met een doorvaartwijdte van 36 M. niet voldoende zou zijn, dan denke men zich eene overbrugging noodig van de waterwegen van Hamburg, Rotterdam, Antwerpen, Londen, en vrage aan eenig bekwaam ingenieur, of op die wateren een brug met dergelijke opening zou zijn toe te laten. Een bevestigend antwoord schijnt mij bij den huidigen «tand der ontwikkeling van de ingenieurswetenschap onmogelijk. ...

Door hen, die de genoemde ruime afmetingen bestrijden, wordt inderdaad het groot, principieel verschil over 't hoofd gezien, dat uit den aard der zaak bestaat tusschen een kanaal en een haventoegang van den eersten rng. Een kanaal bezit in het algemeen een soort monopolie. Het schip, dat zich aan de lasten van het Suez-