220

van de nederl. maten en gewichten. Prijs 8 cent, netto 6 cent.

W. A. Kanters, LEESLESJES VOOR DE LIEVE KLEINEN,

2e stukje , 8 cent, netto 6 cent. Idem , idem , 3e stukje, 10 cent, netto 8 cent.

Terugzending wordt verzocht van ongeplaatste Ex. van:

De Jong , VELDBLOEMEN. [1420]

DAGELIJKSCHE CORRESPONDENTIE PER SNELTREIN MET GEHEEL D1IITSCHLAND. Prijsberekening van den Thaler voor boeken netto a ƒ1,50, voor muziek netto a ƒ1,35 op driemaandelijksche rekening.

Ontvangen : Spamer's ILLÜSTRIRTE CONVERSATIONS-LEXIKON. Heft 1—3. Netto a ƒ0,25. ILLÜSTRIRTE PRACHTBIBEL EüR ISRAELITEN. Heft 1—12.

Netto a ƒ0,37'. Nibritz, VOLKSKALENDER FüR 1870. Netto h ƒ0,50.

Ter perse:

Gubitz, VOLKSKALENDER FüR 1870. Netto a ƒ0,62*. Weber's ILLÜSTRIRTE KALENDER FüR 1870. Netto a ƒ1,50. Stëffen's VOLKSKALENDER FüR 1870. Netto a ƒ0,62'. Premiën 13/12. Voor bestellingen houdt zich aanbevolen

Groningen. P. Noordhoff. [1421]

Bij C. J. Heul te Utrecht verschijnt heden : G. Antonioli, ELEMENTAIR LEERBOEK DER ITALIAANSCHE TAAL, met 26 opstellen ter toepassing. Prijs ƒ0,85, verk. ƒ1,10.

Aanvrage, per couvert, om in commissie zending, znllen mij aangenaam zijn. [1422]

Gemengde Berichten.

Naar aanleiding van de verschijning van aflev. 1 der 2e reeks van het Woordenboek onzer taal, achten wij het niet ongepast om een en ander mede te deelen van de geschiedenis der uitgave van dat andere Woordenboek eener rijke taal, nl. dat van de Gebroeders Grimm , waarvan het onze in alle opzichten een tegenhanger mag heeten.

Zooals men weet is de nu verschenen aflevering de eerste, die onder redactie van de HH. de Vries en Verwijs het licht ziet. De 7 vorige aflev. werden uitgegeven onder toezicht van den heer de Vries en den nu overleden taalgeleerde te Winkel, die echter slechts 6 van die 7 aflev. bijeen mocht zien staan. Sedert 1864, dus in 6 jaren tijds, kwamen niet meer dan 8 aflev. van de pers en konden nog maar twee letters van het alphabet, de A en O , ten deele afgewerkt worden. Voorwaar, niet veel!

Vergelijken wij nu daarmede den staat van het Duitsche taaiwoordenboek.

In het jaar 1838, dus 32 jaar geleden, kwam tusscben de Gebroeders Grimm en de firma Weidmann het plan tot stand, om een uitgebreid Woordenboek der Duitsche taal uit te geven , en werd de omvang van dat werk geraamd op 6 flinke kwarto boekdeelen. De toebereidselen tot dien arbeid, waartoe natuurlijk tal van Duitsche geleerden de hand leenden, eischten niet minder dan 15 jaren tijds, zoodat eerst in 1852 de le aflev., bewerkt door Jaoob Grimm , het licht zag. Gaandeweg breidde het werk meer en meer uit, want in vergelijk van de letter B en volg., mag de letter A schraal bewerkt heeten , maar niettemin volgden de aflev. elkander geregeld op en zagen tot 1859 de letters ABC, door Jaoob, en de letter D, door Wilhelm Grimm bewerkt, het licht. Die letters vormden twee deelen , zoodat het getal van 6 al spoedig bleek veel te gering te zijn.

Nauwelijks was Wilhelm Grimm met de letter D persklaar, of hij overleed , en zijn broeder Jacob trachtte allée'n den reuzenarbeid af te spinnen. Hem werd vergund nog de letter E geheel en de F tot het woord Frucht te bewerken, toen de dood ook hem in 't jaar 1863 achterhaalde.

Het groote werk , de trots van het Duitsche volk, mocht echter niet onvoltooid blijven. Dr. Hildebrand te Leipzig, die de Gebr. Grimm sedert den aanvang van 't werk als corrector had ter zijde gestaan en ook door Jacob Grimm was aangewezen als voortzetter van het werk na zijns broeders dood, nam het werk op zich in vereeniging met Prof. Weigand te Gieszen. De laatste besloot de letter F af te werken en is daar sedert 1863 nog altijd meê bezig en Hildebrand zou met K beginnen en daarna G onder handen nemen. De letter K is gevorderd tot het woord Krachend. Sedert 1866 is ook Dr. Heyne te Halle, door den tegenwoordigen uitgever van het werk, Hirzel te Leipzig, aan het werk verbonden en zal de letters H J en L bewerken. Van de letter H heeft hij alreeds ééne aflev. kort geleden uitgegeven.

In 18 jaren tijds ziju dus van het Duitsche Woordenboek vijf letters geheel en drie letters ten deele gereed gekomen. In van die tijdruimte zagen van óns Woordenboek maar twee letters ten halve het licht. Wilhelm Grimm zag 2 kapitale kwartijnen, die 4 letters compleet beschreven, voor zich staan, toen hij 8 jaren na de uitgave der le afl. het hoofd nederlei; te Winkel beleefde 5 jaren na de le aflev. van zijn werk en — mocht maar 6 dunne afleveringen , de niet complete letter A bevattende, aanschouwen.

En de Dnitschers, zoo dikwijls bespot om hun loome handelingen , klagen nog harder dan wij ovèr den langzamen gang van hun Woor¬

denboek ! En de Nederlanders, «wier vereerend ongeduld wel eens de billijkheid uit het oog verliest", vernemen van HH. redacteuren van hun Woordenboek de aardigheid (?), dat het hun (Jen redacteuren), «hoogst aangenaam zou zijn , zoo zij in 't bezit waren van stoomhersenen, die gelijken tred konden houden met de stoompersen- (NB. 40 vel druks in 6 jaren tijds!) en mogen voorts naar huis gaan met de betuiging: »Nu wij ons moeten behelpen met ons gebrekkig, niet voor stoomvermogen ingericht organisme, doen we onvermoeid wat we kunnen: -ultra posse nemo obiigatur » (*).

Zulke «Berichten» nu en dan stemmen den inteekenaren ongetwijfeld hoogst opbeurend.

Mijnheer de Redaeteur!

Ik vereenig mij ten volle met het schrijven van K. te L. in 't Nieuwsblad v. d. Boekhandel N°. 29. Iu één ding verschil ik van hem in meening. Ik acht het een dwaling, dat de uitgevers minder dan anders zouden verkoopen, wanneer zij de postdirecteuren geen rabat toestonden en deze dus ophielden iets te bestellen. Wanneer het publiek bij een postdirecteur niet te regt kan komen, dan gaat men van zelf naar een boekhandelaar, dat is duidelijk, en door meer debiet, zal de boekhandelaar tevens in de gelegenheid zijn spoediger het bestelde te leveren. Een postdirecteur heeft evenmin aanspraak op rabat, als b. v. een kruidenier of iemand anders, die regtstreeks boeken enz. bij een uitgever bestelt.

't Is echter niet genoeg, dat K. of ik dit aangeven, want het is niets nieuws, er is reeds meermalen op gewezen, maar dat men ook handelend optrede, dat het Bestuur onzer Vereeniging een voorstel doe aan alle uitgevers van boeken, tijdschriften en couranten om zich te verbinden, aan HH. postdirecteuren niets af te leveren, dan tegen de gewone particuliere prijzen, dan zal bij algemeene deelneming wel van zelve die onbillijke concurrentie ophouden.

B. S.

In het ziekenhuis te Rotterdam is den 22 Juli jl. op 62 jarigen leeftijd overleden de heer Dr. L. J. F. Janssen, vroeger gedurende vele jaren conservator van 's Rijks Museum van oudheden, later directeur van het Munt- en Penning-kabinet der Hoogeschool te Leiden. Als schrijver eener menigte verhandelingen over Grieksehe , Romeinsche, Germaansche en andere oudhedeu en als redacteur van den Konst- en Letterbode heeft hij zich onder de geleerden van dezen tijd een welverdienden goeden naam verworven.

Het huls van Plantijn , te Antwerpen.

Te Antwerpen op de «Marché du Vendredi ," staat een huis, dierbaar aan allen , bij wie de herinnering aan het verleden in eere is. Daar zijn nog de werkplaatsen van den beroemden boekdrukker Plantijn , zijn cliché's , ziju letterkasten, zijn tampons, zijn ramen, zijn zolder vol goed papier, zijn kasten vol houtsneden, looden en koperen cliché's ten getale van verscheiden duizenden ; daar is zijn bibliotheek met manuscripten en miniatuurprentjes uit de 13e—17e eeuw, en incunabelen bij menigten ; daar is nog de stoel van Justus Lipsiiis , diens inktkoker, diens «essuie-plume," diens tabouret; daar vindt men het kantoor terng zooals het was op het einde der 16e eeuw, toen de beroemde Kiliaan , Van Meteren en zooveel anderen de drukproeven kwamen corrigeeren van de werken die Plantijn drukte; daar is een verzameling van portretten, ten halve lijve uit, van de geheele familie Moretus , met het merk van den Antwerpschen meester Rubens : portretten , die regelrecht van den schildersezel gekomen zijn en die misschien nooit van hun plaats zijn genomen; en eindelijk is daar te midden van zooveel schatten op het gebied der letterkunde en kunst, een zeer merkwnardig plantaardig verschijnsel, namelijk een druivenwingerd, door Justus Lipsius geplant en die nu een oppervlakte van duizend ellen beslaat! De bekwame photograaf Maes heeft uitmuntende photographiën van den hof van dit beroemde huis geleverd.

Niet dan met moeite kon men toegang krijgen tot deze zeldzaamheid der stad Antwerpen, en wel omdat men , nadat eenige Engelschen haar bezocht hadden , vele Italiaansche manuscripten der 8e eeuw schandelijk van hun fraaiste miniaturen beroofd gevonden heeft. De eigenaar, de heer Moretus , sloot daarop zijn deur, en te recht: niets immers is lager dan zulk wandalismus, met diefstal verzwaard , dat men buitendien niet kan straffen, tenzij men ook onschuldigen berooft van het genot om schatten te zien, die zoo langen tijd verborgen bleven.

Het belangwekkendste in dit huis voorhanden waren de drukpersen , de prenten, de lampen, kortom alle gereedschappen uitde drukkerij van Plantijn, die er nog vóór tien jaren waren alsof de werklieden des avonds hun werk hadden verlaten om het deu volgenden dag weer te hervatten. De toegestelde vormen lagen nog op de pers; de tampons, die nu door rollen vervangen zijn , lagen op de inkttafel ; de lampen , met lampkatoen voorzien, hingen hier en daar nog aan den muur; de touwen om de bladen te droogen, zaten nog aan den zolder ; de steenen tafel; die voor vouwwerk; kortom alle gereedschappen op een iu werking zijnde drukkerij benoodigd , waren er , en het was iets indrukwekkends om een werkplaats binnen te treden, waar alles, sedert twee eeuwen , even als in de //Schoone slaapster in 't bosch" door een eeuwigen slaap bevangen scheen. Slechts ééns werd die rust opgeheven, en wel toen wijlen Koning Leopold en zijne gemalin die ateliers bezochten, en hun, staande dat bezoek, van die persen een heilgroet werd toegebracht.

Maar helaas! eenige jaren geleden, na het overlijden van

den heer Moretus, zijn, naar wij vernomen hebben , de drukpersen

van Plantijn op de «Marché du Vendredi" verkocht!!!

Journal des Beaux-Arls.

(*) Zie het /-Bericht* in de jongste aflev. van het Woordenboek.

gedrukt bij C. bi.ommeniiaal

t