459

stoommolens van verbeterde constructie, doublé- en tripleeffet-installatie, filterpersen, enz.

„Wat het eerste betreft, is de stijgende productie, wat het riet aangaat, grootendeels een gevolg van doelmatige bemesting. Sedert tal van jaren nam men op Java met verschillende soorten van meststoffen wetenschappelijke proeven, en zeker worden er weinig suikerfabriekanten meer gevonden, die niet jaarlijks duizende guldens voor de bemesting van hunne riettuinen besteden.

„Voor mij ligt eene volledige opgaaf daaromtrent, betreffende een dertiental fabrieken in verschillende residentien van Java, en daaruit blijkt, dat deze ondernemingen over den oogst van 1883 hebben uitgegeven aan verschillende mestsoorten niet minder dan / 195,982.

„ Het laat zich begrijpen dat het meer of minder bemesten van de riettuinen afhankelijk is van de vruchtbaarheid der gronden. Het bedrag, door elke onderneming aan mest uitgegeven, verschilde dan ook van / 5000,— tot / 28,000,—. Zoo waren er onder de dertien fabrieken een paar, die, bedeeld met minder vruchtbare gronden, zich een uitgaaf van 90 a 93 cents per picol suiker hebben getroost om een goed product te bekomen.

„ De Eegeeringsverslagen bevestigen de waarheid van hetgeen hier door mij over het bemesten wordt medegedeeld.

„De voornaamste meststoffen op Java gebruikt, zijn guano en kandjangkoeken, algemeen bekend onder den naam van boengkel.

„ Van laatstgenoemde meststof vindt men opgeteekend, dat de uitvoer er van uit Java in 1883 nog slechts 179,000 kilogram bedroeg, terwijl in vroegere jaren daarvan ruim acht millioen kilogram, voornamelijk naar China, werd uitgevoerd. De kandjangkoeken worden thans door de suikerfabrikanten op Java zelf opgekocht, zoodat de prijs jaarlijks stijgt.

„Sedert de laatste jaren is de bemesting der riettuinen met guano of kunstmest belangrijk toegenomen, hetgeen een