02

liet nu ontstoken licht der geschiedenis, dat zij niet voor vervulling vatbaar was.

„Het bijna gedoofde oorlogsvuur is weer hoog opgevlamd, de kleine verachte zaden van verzet zijn krachtig ontkiemd en tot een welig gewas opgeschoten, en helder kunnen wij zien dat die ommekeer een natuurlijk, onvermijdelijk gevolg is van onze en des vijands omstandigheden, van onze onmacht om den laatsten vijand ter neder te werpen en onder te houden, en van 's vijands vermogen en vasten wil om ons niet te laten in het rustig bezit van Groot-Atjeh.

„Wij moeten tot de overtuiging komen dat het herstellen van den gunstigen toestand waarin wij ooit hebben verkeerd, dien van 1880, onvermijdelijk weder zou gevolgd worden door dezelfde teleurstellingen en gelijken achteruitgang.

„ Krachtig offensief optreden zou ons leger nieuwe lauweren kunnen schenken, maar — de geschiedenis leert het — niet kunnen leiden tot ons einddoel, en dus louter zijn eene schitterende, maar onvruchtbare en dus onverantwoordelijke verspilling van bloed en geld.

„Voor hen die aan de nutteloosheid der herovering van Groot Atjeh niet gelooven, een kort woord over onze onmacht.

„Voor die herovering zouden minstens 10.000 man krachtige troepen noodig zijn, waaronder 5000 man Europeanen. Hoe zou men die 5000 Europeanen boven de gewone aanvulling van 2000 man 'sjaars krijgen?

„ Door werving ?

„ De Regeering beweert dat men door dit middel niet meer dan de gewone suppletie van een paar duizend man 'sjaars krijgen kon. Gaarne neem ik aan dat dit cijfer kon worden overschreden, maar 5000 man extra te werven, is zeker onmogelijk.

„Door een te wapen! des Konings?

„Gold het de verdediging van den vaderlandschen grond, dan zou die roepstem tienduizenden doen opspringen; voor het behoud der koloniën zou menigeen het geweer opvatten,