133

„kan gesloten worden" (ik spatieer) „er geen andere „ weg voor ons open is dan het invoeren van een recht„ streeksch bestuur. Maar daarvoor moet het land eerst in „onderwerping worden gebracht.

„Wij zijn nu ongeveer een jaar verder in onder„vinding en kunnen thans genoegzaam als zeker „aannemen dat die onderwerping niet zal v o 1„gen dan na groote krachtsinspanning, en niet „zal zijn te bestendigen dan door het bezet hou„den van al het veroverde terrein, wat wellicht „onze krachten zou te bovengaan en ons zeker „meer nadeel dan voordeel zou berokkene n." 2)

De generaal Pel verklaarde zich derhalve in zijn brief van 30 x\pril 1875 zeer duidelijk tegen het invoeren van een rechtstreeksch bestuur, elders dan in een klein gedeelte der drie sagies, omdat de ondervinding van een jaar hem geleerd had dat het geheele land niet dan na groote krachtsinspanning in onderwerping zou komen, en het terrein eens veroverd ook bezet zou moeten blijven, wat hij na den gedurende dat jaar

1) Ik spatieer nogmaals. Dit ook met het oog op de latere agressie, die, tot ons groot nadeel, leidde tot eene veel grootere uitbreiding „dan „strikt noodig was voor het verzekeren onzer positiein „Atjeh." De generaal Pel wilde zich alleen meester maken „van de „kuststreek van af Kroeng Kaja tot aan Kroeng Raba en vandeVIMoe„kims; en dat terrein met inbegrip van de tot Atjeh behoorende eilan„den, bekend onder de namen Bras, Nassi, Waij en eenige anderen tot „domein van den Nederlandschen Staat verklaren, met uitzondering van „dat gedeelte, dat ressorteerde onder de vrijwillig tot ons toegetreden „hoofden" toen alleen „de Moekim Marassa," later wellicht ookTjadé, de tien Moekims aan de westkust en een deel der VI Moekims. — Het gedeelte ressorteerende onder de vrijwillig tot ons toegetreden hoofden wenschte hij te besturen volgens het op Sumatra's Westkust heersehende stelsel, het andere gedeelte ons eigenlijk domein door direct bestuur, en wanneer gebeurde, wat mogelijk was, dat namelijk ook de naastbij gelegene benedenlanden in onderwerping kwamen, dan helde hij reeds toen over, om wat betreft deze, niet verder te gaan dan een protectoraat, dus daar zelfbestuur te laten.