351

van de gouvernements-cultures de oorzaak der tegenwoordige deficits is.

Bij nadere beschouwing echter blijkt, dat ook die bewering volkomen ongegrond zou zijn. De verklaring van de afwisselende winsten en verliezen van dit stelsel is gemakkelijk te geven; zij hebben een gemeenschappelijken grond, en die grond is, dat het cultuurstelsel eene onderneming van nijverheid en handel is, die niet van karakter verandert omdat zij hier door een Gouvernement wordt gedreven, maar dat Gouvernement aan dezelfde afwisseling van goede en kwade kansen onderwerpt, waaraan alle industrieele en commercieele ondernemingen onderworpen zijn. De tekorten der laatste jaren leeren duidelijk hoe gevaarlijk het is, de financiën van een Staat, in die mate als dit in Nederlandsch-Indie het geval is geweest, op de resultaten van landbouw en handel te laten drijven. Na eenige jaren van ruime oogsten en buitensporig hooge marktprijzen, zijn voor de koffie jaren van ziekte in het gewas, toenemende concurrentie van andere producenten, en diep gezonken prijzen gevolgd. Vandaar in eerstgenoemde jaren, na ruime voldoening aan Indie's behoeften, millioenen overschot, die voor schulddelging en openbare werken in het moederland zijn besteed; in den laatsten tijd wel geen positief verlies, maar eene winstderving, die de opbrengst der Gouvernements-producten ontoereikend maakt, om geheel aan te vullen wat in deze door velerlei rampen en velerlei buitengewone behoeften gekenmerkte jaren, aan de opbrengst der belastingen ontbroken heeft om de Indische behoeften te dekken. Wanneer men nagaat, welke offers de Atjeh-krijg voortdurend heeft gevorderd; hoevele millioenen schats door de noodlottige uitbarsting van den Krakatau zijn verslonden; welke ontzettende schaden door de veepest en de koffiebladziekte zijn veroorzaakt; wat de zich argeloos steeds uitbreidende en verbeterende suikercultuur op Java heeft geleden door de crisis, die door de onzinnige bescherming en daardoor teweeggebrachte overproductie der beetsuiker-cultuur