EEN TERUGGANG?

zijn eigen beteekenis. Doch in een studie, die handelen wil over essenties van poëtische schoonheid, had een ontleding moeten worden gegeven van de «wijze», waarop het motief is verwerkt. Een beschouwing over het motief is op haar plaats in Costers opstel over de Ontwikkeling der moderne Nederlandsche Literatuur, omdat het toen inderdaad ging om het naar voren brengen van geestelijke stroomingen. Den aandachtigen lezer zal het echter opvallen, dat Coster's verhandeling over essenties van poëtische schoonheid in de Nederlandsche literatuur, in uitwerking niet verschilt van zijn hierboven genoemd opstel. Hoewel ze beide toch eigenlijk heel iets anders willen. Er is bij hem een verwarring tusschen de kunstwaarde van een werk en deszelfs motief. Zoodoende is hij eigenlijk meer cultuurhistoricus dan aestheticus, meer psycholoog dan criticus geweest. — Intusschen, al gaat men van een verkeerde praemisse uit, daarom wil dit nog niet zeggen, dat diens conclusie noodwendig ook onjuist moet zijn. Het is best mogelijk, dat Corster's conclusie op zich zelf juist is. Behalve dan zijn oordeel over Kloos, dat fout is, en in elk geval door niets bewezen. Zulks na te gaan echter, ligt niet in de bedoeling van dit artikel.

In 1904 signaleerde de dichter-criticus Willem Kloos een teruggang in de Hollandsche literaire critiek, toen Herman Gorter in zijn literaire beschouwingen het socialisme als toetssteen gebruikte. Gorter critiseerde naar 't motief, «evenals nu wijlen onze brave predikanten-verhandelaars uitsluitend alle letterkunde goed- en afkeurden, naar de mate van welbehagen of misnoegen, die zij kon opwekken in een godsdienstig gemoed van bepaalde kleur«. Coster vervalt eigenlijk in een zelfde fout. Hij gaat uit van den geest des tijds, van de Hollandsche menschheid in haar geestelijk leven, en toetst dan de werken der dichters aan dien geest. Jacques Perk b.v. is niet onder te brengen in zijn «van de natuur naar den geest»; vandaar dat Perk's gedichten ook niet in de bloemlezing worden aangetroffen. Het onbillijke oordeel over Kloos, als zou Kloos' kunst