JACOB WINKLER PRINS
Eén der voornaamste hoofdstukken van de Aesthetica der Toekomst, misschien wel het voornaamste, zal getiteld zijn: harmonie tusschen inhoud en vorm. Van dit hoofdstuk is Shelley de profeet. Men kan van zijn verzen een dubbel genot hebben. Zuiver water, geur- en smakeloos zijn ze niet. Er stijgt een aroma uit op dat bedwelmt, waaraan men moet wennen; men moet er ongevoelig voor worden; en dan eerst is men in staat het schoone ervan te zien in beeld en bouw. Het genot dat zij geven is in dit opzicht niet onmiddellijk. Dan komt een tweede niet minder groot genoegen, maar nog minder onmiddellijk. Deze poëzie kan het determineeren velen. Zet vrij uw ontleedmes er in, want ge krijgt zuivere diagrammen. Breng ze vrij onder het microscoop, de stuifmeelklompjes dezer met de heerlijkste kleuren getooide orchideeën en opnieuw zal het levenwekkend woord klinken: Hermaphroditus!
Shelley geeft in zijn poëzie geheel zichzelf. De grenzen, waar het zelfbeleefde ophoudt en de verdichting aanvangt, zijn niet te trekken. Alles is bij hem door elkaar gegroeid en saamgeslingerd. Hij is alles inéén. Van een zelfstandige kern, een zelfbewust werkend verstand maar weinige sporen.
De redeneering sluimert bij hem in de diepte. Zijn gevoel is redeneering tegelijk en zijn geestelijk inzicht tevens zijn gevoel. Hij is in dit opzicht de hoogstbewerktuigde passiviteit; al zijne mannelijke eigenschappen hebben een vrouwelijken grondslag. Men zou, hem lezende en bestudeerende, bijna tot de overtuiging komen, dat het wereldbestemming is het proza te doen verdwijnen in de poëzie. Duidelijker: dat het overeenkomstig de orde der dingen is indien wetenschap mettertijd kunst wordt. Maar reuzengeesten als Shelley zijn zeldzaam bloeiende aloës. Het is al wel als men er één in de twee-, driehonderd jaren tegenkomt. Het overgroote aantal is van minderen rang, en geheel anders bewerktuigd.
Dat hij zichzelf gaf en doelloos voortbracht uit lust tot scheppen, de titels van zijn verzen reeds wijzen het aan. Alastor: zijn zucht om alleen te zijn, alleen met zijn gevoel en gedachten. The Sensitive Plant: eigen teergevoeligheid opgevangen in fraai gebeeldhouwde schalen; The Cloud: