658

BALI IN DE KUNST VAN NIEUWENKAMP.

en kunst in zijn Lijnkunst verheerlijkt, dat blijft, dat is onvergankelijk geworden.

't Is zoo bezielend, zich te zonnen in den geestdrift van den indoloog G. P. Rouffaer, dat ik de verzoeking niet weerstaan wil, u in herinnering te brengen, wat deze eminente deskundige op het gebied van alles wat Indië betreft, tevens kenner en bewonderaar van Bali en zijn wakker volk, nu voor ruim twintig jaar in zijn voorrede van Nieuwenkamp's Bali en Lombok schreef: „De meesterkunst, de Bouwkunst, gaat ook bij de Baliërs voorop. Zoozeer als zij nog een geloof bezitten, dat hun leven vervult, zoozeer bezitten zij ook den innerlijken drang, om voor dat geloof dingen op te bouwen van stijl en schoonheid. De klove tusschen godsdienst en kunst, zoo scherp waarneembaar in het moderne Europeesche leven, is hun, als aan alle meer eenvoudigen, vreemd. Zij maken nog — ik wilde wel zeggen: Goddank! — mooie dingen ter eere hunner Goden. En de stille toewijding, die in zulk religieusartistiek gevoel leeft, de innigheid van streven buiten alle jacht naar eer of gewin om, beademt het beste, wat zij aldus vermogen voort te brengen. Wat een karakter, wat een stijl, wat een macht van kunstvermogen bij al deze Balineesche voortbrengselen van Bouwkunst, van Beeldhouwkunst, van Schilder- en Teekenkunst, van Metaalbewerking, Weefkunst, Houtsnijkunst, Pottenbakkerij. Ornament in haast alle richtingen en bij haast elk materiaal. Hier leeft de kunst op Bali! Hier is Volksleven en Volksgodsdienst en Volkskunst nog één mooi geheel, als weleer in Europa in den tijd der Gothiek vooral, in den tijd der Renaissance ook nog wel."

Dit Bali uit 1888 van Rouffaer was wel bij uitnemendheid het uitverkoren land voor een man als Nieuwenkamp, die in de Balische kunst en cultuur zichzelf vond en daardoor in 1904 en later in 1906-1907 in staat was, Bali mee terug te brengen voor anderen. Door hem werden zijn Bali-reizen de bron van blijvende aanschouwing. „En dat, dank zij den Dewa, dien een Balinees met mooie naïveteit zeide te herkennen in zijn teekenkunst."