zaken „nemen" wil en iets doen tekenen, dat niet in zijn voordeel is, doorziet hij de list onmiddellijk. Zaken zijn zaken. Men zou er haast respect voor hebben, al is dit niet de bedoeling van den schrijver. Het stuk heeft het altijd gedaan en zal het blijven doen, ondanks, of mis* schien door wat grove effecten.

Behalve Elsensohn, sterk in de brute levenskracht en de waakzame sluwheid van den barbaar en bandiet, was Vera Bondam als de dochter weer zeer te bewonderen, ontroerend in haar walging van het leven dat zij leidt, van haar omgeving en kwalijk verkregen weelde en in haar liefde. Opmerkelijk was het goede spel als het nare zoontje, van Ton van Otterloo, ook een van die jongeren die thans kansen krijgen. Hij had die tot dusverre nog niet zo treffend in toepassing gebracht.

EEN NIEUWE STAATSLEER

DOOR PROF. DR. HUGO SINZHEIMER, AMSTERDAM

DE crisis waarin de wereld zich thans bevindt, speelt zich niet op een 'deelgebied van het menselijk leven af. Zij is een alge* mene crisis, die het gehele menselijke leven in al zijn stoffelijke en «eestelijke vormen van uitdrukking omvat. Wellicht is het latere geslachten vergund haar historische betekenis te begrijpen. Thans weet niemand, hoe zij zal aflopen en welke de richtlijnen zijn, die zij uitgaat. Het zou een wonder zijn, wanneer niet ook de staat m de grote smelt* kroes van deze tijd zou zijn geworpen. De eenvoudigste grondbegm* selen van het staatkundig denken zijn geschokt, de elementairste prm* cipes van het menselijk denken aan twijfel onderhevig en het geloot, dat menselijk verstand de gevaren, die ook het bestaan van de staat bedreigen, zou kunnen overwinnen, is sterk aan het wankelen gebracht.

In zulk 'een tijd een nieuwe staatsleer uit te werken lijkt een gewaag* de onderneming. Met grote spanning hebben wij dan ook het onlangs verschenen werk van Hermann Heller ter hand genomen, die deze poging waagt.1) Het is een nagelaten boek, waaraan de schrijver heeft gewerkt, tot de dood hem de pen uit de hand nam. Heller stierf m Madrid aan de gevolgen van een in de oorlog opgelopen hartaan* doening, die verergerde onder de hevige gemoedsaandoeningen van de hem op'gedwongen emigratie en de diepe smart over de loop der gebeurtenissen in Duitsland. Dat dit boek na de dood van zijn schrijver, zij het dan niet in Duitsland, maar dan toch m de Duitse taal hier in Holland kon verschijnen, is te danken aan het piëteitvolle werk van Heller's leerling en vriend Gerhard Niemeijer, die m den

i) Hermann Heller. Staatslehre, herausgegeben von Gerhard Niemeijer, Leiden 1934. (A. W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij, N.V.)

420