is toegevoegd aan uw favorieten.

Het leeskabinet; mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen, 1864, 01-01-1864

01-01-1864

Permanente URL

Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Titel: Het leeskabinet; mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen, 1864, 01-01-1864
Alternatieve titel: Het leeskabinet; mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen; Europa : verzameling van in- en uitlandsche lettervruchten ter bevordering van wereldkennis en aangenaam onderhoud
PPN: 408497882
Uitgever: Sijthoff, Leiden
Jaar van uitgave: 1864
Publicatiedatum: 01-01-1864
Aantal pagina's: 258
Taal: Nederlands
Publicatietype: Aflevering
Herkomst: Koninklijke Bibliotheek
Signatuur: T 1901
Toegevoegd in Delpher: 10-05-2017

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 258 pagina's) / 258
Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Permanente URL
Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.

Titel

Het leeskabinet; mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen, 1864, 01-01-1864

Alternatieve titel

Het leeskabinet

mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen

Europa : verzameling van in- en uitlandsche lettervruchten ter bevordering van wereldkennis en aangenaam onderhoud

PPN

408497882

Uitgever

Sijthoff, Leiden

Jaar van uitgave

1864

Publicatiedatum

01-01-1864

Aantal pagina's

258

Taal

Nederlands

Publicatietype

Aflevering

Herkomst

Koninklijke Bibliotheek

Signatuur

T 1901

Toegevoegd in Delpher

10-05-2017

waardoor zijne bekenden hem de namen van kniesoor en grompot hadden gegeven. Forqueray was gereed om uit te gaan, en schreeuwde zijne half doove huishoudster in het oor: // Als Sakse mogt komen, zeg dan dat ik van daag niet te spreken ben." De huishoudster knikte, maar begreep er niets van, daar hare doofheid met den dag erger werd. Toen hij juist de kamer verlaten wilde, verscheen Perrot met zijne uitnoodiging tot de repetitie. Hij had intusschen blijkbaar nog iets op het hart; en toen Forqueray den geheimzinnigen blik, dien hij aannam, niet scheen te bemerken, kwam hij voor den dag met de vraag: //Weet gij dat al van Marais?" — //Van Marais? Wat is er dan met hem gebeurd?" — "Hij is gek geworden." — //Gek geworden? Gij zijt zelf niet wel bij het hoofd." — // Gek geworden, zeg ik u!" riep Perrot vol ijver. //Ik kom zóó van hem van daan. Hij loopt, even als de tijger in de menagerie , de kamer op en neêr, en schreeuwde over het concert van morgen, waarvan geheel Parijs oogen en mond zal opspalken." — // Iemand als Marais wordt nooit gek: maar hij voert iets in het schild; dat is klaar!" ging Forqueray voort. //Maar wat ? Hoor eens, Perrot! binnen een uur moet ik weten wat die gekheid van Marais te beduiden heeft, begrijpt gij ? Een louis geef ik u, wanneer ik binnen een uur verneem wat Marais in het schild voert!" Perrot beloofde dat hij den louis verdienen zou, en vertrok. Forqueray zelf verliet zijne woning, zonder met zijne huishoudster verder gesproken te hebben. Hij was nog niet lang weg, toen een jongman uit een zijvertrek kwam, en de huishoudster, die bezig was de kamer wat op te redderen, aansprak met de vraag: //Is mijn vader er niet?" — //Uw vader is uit," antwoordde de huishoudster, die zijne vraag begreep , doch waarschijnlijk niet gehoord had. — // En mijnheer Sakse? Hij pleegt toch altijd om dezen tijd hier te komen." 51 De vrouw verstond dit niet, maar groette met eene diepe nijging een jongman, die binnentrad. Deze was Hesse, die den groet beantwoordde met de vraag: //Is mijnheer Forqueray te huis?" — //Het heeft niets te beduiden," antwoordde de huishoudster. // Mijnheer Forqueray zal spoedig terug komen; hij heeft mij gezegd dat gij wachten zoudt." Hesse reikte intusschen den jongen Forqueray den hand met de woorden: //Prompt bezorgd." — //En geen antwoord? — //Neen," zeide Hesse. //De gelegenheid was niet gunstig, en reeds meende ik met ledige handen bij u te moeten komen, toen ik dit briefje in mijn hoed vond, waar de slimmert het had in gegoocheld, zonder dat ik het bemerkt had." De jongman nam het briefje, dat Hesse hem toereikte, drukte het aan zijne lippen, en snelde er mede heen. Hesse zag hem glimlagchend na, en mompelde: //Fransch bloed!" De huishoudster verzocht Hesse nu om plaats te nemen; deze echter knikte even, en ging in een stapel muziek bladeren, die zich op een tafeltje in een hoek bevond. Toen de huishoudster dit zag, vertrok zij, het hoofd schuddende. Wel beschouwd," zeide hij nu bij zichzelven, //doet mij het vertrek uit Parijs toch leed. Ik heb hier zooveel bijgewoond en zooveel geleerd, dat ik ondankbaar zijn moest, indien ik deze stad zoo spoedig vergeten kon. Maar dit is niet alles. Er is nog iets, dat mij aan Parijs boeit, en dat iets heet... Célie!" riep hij plotseling met blijde verbazing uit, toen eene jonge dame de kamer binnentrad, en, na haren sluijer te hebben teruggeworpen, den jongen muzikant met een paar donkere oogen aanlachte. //Gij hier?" riep zij //Ik klopte aan en niemand antwoordde, en toch hoorde ik spreken. Daar ik nu meende dat de heer Forqueray een gesprek met zijne huishoudster had, trad ik binnen, en vind u alleen." — //Zij is zoo even nog hier geweest," antwoordde Hesse, en toen heb ik met haar gesproken. Gij weet hoe men tegen haar schreeuwen moet, en dan nog met moeite begrepen wordt. Nu heeft een goedgunstig lot u op eens bij mij gebragt, en een zoo gelukkig oogenblik, als dit, komt misschien nooit terug. Ik wil er gebruik van maken, 0111 u iets te zeggen wat gij reeds 4# lang hebt kunnen vermoeden..." — //Dat gij mij bemint?" vroeg Célie op een lossen toon. — //Ja, Celie, gij hebt mij de bekentenis van de lippen genomen, en dat gij over mijne vermetelheid niet in toorn geraakt, wekt de hoop bij mij op, dat gij mij niet zult afwijzen, daar geen hart vuriger voor u kloppen kan, dan het mijne." — //Zacht een beetje, mijn vriend!" sprak de dame, eerst op een schertsenden toon, en toen ernstiger wordende. //Wat ik u bekende, bewijst slechts dat ik geen veinzen heb geleerd, en de kunsten der coquetterie veracht, waarmede de waarheid zich dikwijls omsluijert. Meer moet ge uit mijne woorden niet opmaken; want dit meer zou ons beiden niet behagen, daar onze wegen toch geheel uit elkander zullen loopen ."— //Waarom dat? Neen, Célie, zoo gemakkelijk laat ik u niet los! Gij zelve hebt mij den moed gegeven om meer te verlangen, en dit uur mag niet voorbijgaan zonder dat ik vernomen heb, of ik de gelukkigste of ongelukkigste mensch ben. Gij zeidet zoo even dat gij geen veinzen geleerd hebt; zeg dan rondweg..." Hesse wilde hare hand vatte, doch liet deze terstond los, toen een luid gelach hem in de ooren klonk. //Mijnheer de markies," riep Hesse verbolgen, //wie geeft u het regt om hier binnen te dringen?" — //Is dit dan uwe woning?" vroeg de ander spotachtig. //Ik meende bij mijn ouden vriend ïorqueray te zijn. Hoe kon ik vermoeden dat ik u hier zou vinden, mijnheer Hesse?" — //Mijnheer Hesse?" vroeg Célie verwonderd. — //Nu ja, mijnheer Hesse," hernam de markies, // Gij hoort de liefdesverklaringen van dezen heer aan, en kent zijn naam niet eens ? Dat is bijna nog wonderbaarder dan den leerling van Marais ten huize van Forqueray te vinden." — // Hesse de leerling van Marais ? Ik versta van dat alles niets?" zeide Célie, den jongen Duitscher met een vragenden blik om opheldering verzoekende. — //Ik zal u het raadsel oplossen," antwoordde Hesse, //doch verwacht van mijnheer den markies, dat hij mijn klein geheim, dat niemand schade doet, voor zich zal houden." — // Gij verlangt mijne discretie ? Het zij zoo ; want ik ben wezenlijk nieuwsgierig..." Hesse begon aldus zijn verhaal: //Ik kwam uit Duitschland te Parijs, met het gloeijend verlangen om in alle diepten der kunst door te dringen, die ik van mijne vroege jeugd tot mijn-beroep verkozen had. De namen Marais en Forqueray waren mij niet onbekend; reeds mijn eerste leermeester op de viola di gamba heeft hen mij genoemd, en zij waren het voornamelijk, die mij naar Parijs lokten. 1V1W weldra hoorde ik, dat ik van een beide moest afzien: men vertelde mij namelijk van de doodelijke vijandschap, die tusschen beide kunstenaars bestond. "Waarom moest ik van deze vijandschap de dupe worden? Zoo kwam ik op de gedachte om door eene kleine misleiding mijn doel te bereiken, en leerling te worden van beide meesters. Ik noemde mij bij Marais Hesse, naar den naam mijns vaders, en bij Forqueray SaJcse, naar mijn vaderland Saksen. De list gelukte, en mij dunkt dat beide meesters niet boos op mij kunnen worden, wanneer zij eenmaal vernemen waartoe ik mij verstout heb uit liefde voor de kunst.'* — //Verduiveld aardig!" riep de markies. //Stof tot een blijspel. Maar de ontknooping kon wel eens minder pleizierig zijn, dan gij u voorstelt. Mijnheer Forqueray zal woedend worden, en de heer Marais niet minder; en langer dan tot morgen zult gij het geheim niet kunnen bewaren. Grij zult morgen openlijk als de leerling van Marais optreden..." — //Mijnheer Forqueray zal niet tegenwoordig zijn, zoo als de heer Marais zegt." — // En waarom niet ?" — // Uit haat tegen Marais." — // O, dat is maar eene vooronderstelling." — // De heer Forqueray zal aan het concert niet deelnemen," zeide Célie op een toon, als of zij hare zaak zeker was: //ik beloof het u- '/Hoe wilt gij dat bewerken?" vroeg de markies twijfelend." — //Dat is mijn geheim, mijnheer de markies!" //Ei, ei! ik heb nog al bezoek, zie ik!" zeide Forqueray, die juist binnentrad en verwonderd zijne gasten aankeek. //Daar ik inderdaad zoo gelukkig ben de magneet te zijn, die..." — //Uwe doove huishoudster is het ten minste niet," zeide de markies lagchende. — // Q-ij schijnt niet wel in uw humeur te wezen, vadertje!" merkte Célie schertsende aan. —— //Dat is zoo," bekende de meester. //Maar ik heb het niet tegen u, mijn kind! Tegen de geheele wereld, maar niet tegen u. Maar gij zoudt toch onder mijne luim te lijden hebben; ga daarom heen. Kom terug wanneer gij wilt, maar niet van daag." — //En gij wilt met uwe luim alleen blijven? Dat is niet goed, papaatje!" — //Toch wel; dat moet ik beter weten. Ook gij, mijnheer Sakse! Van onderwijs kan van daag niets komen. Bovendien geloof ik, dat gij bij mij niets meer te leeren hebt, en het dus van uwe zijde maar tijd en geld verkwisten zou zijn, wanneer gij nog langer. .. wanneer gij u nog langer de leerling van Forqueray bleeft noemen." — n Maar dierbare meester...!" riep Hesse ontroerd. — //Vergeet toch niet, dat vadertje heden niet in zijn humeur is!" troostte Célie. //^Korn, mijnheer! reik mij uw arm! Tot wederziens, papa Forqueray ! Uwe dienares, mijnheer de markies!" Célie verliet aan den arm van den jongen Duitscher de kamer, terwijl Forqueray bij zichzelven prevelde: // Niets kunnen vernemen! En die Perrot komt ook nog niet weerom!" — //Wat is er dan aan de hand?" vroeg de markies. — //Zijt gij er ook nog?" bromde Forqueray, die den markies vergeten scheen te hebben. //Het is regt vriendelijk van u, dat gij den ouden brombeer niet verlaat, terwijl anderen hem uit den weg gaan. Ik ben u dankbaar daarvoor, maar zou het nog meer zijn. .." — // Indien ik de anderen wilde volgen ?" lachte de markies. // Zeer vleijend voor mij!" — // Hebt gij dan den ouden Forqueray ooit voor een vleijer gehouden? Wanneer gij complimenten zoekt, moet gij bij Marais gaan." — //A propos van Marais!" antwoordde de markies. //Weet gij al, welk eene verrassing hij het hof en de geheele muzikale wereld heeft toegedacht? Maar waarom zoudt gij dat niet weten? Tot weerziens, mijn vriend!" — //Halt, markies!" riep Forqueray , terwijl hij den markies vasthield. // Niet van de plaats, man! Wat is dat met Marais ? Spreek op! Span mij niet op de pijnbank!" — // Och, de zaak heeft eigenlijk weinig om het lijf, zoodat het haast de moeite niet waard is er over te spreken. Marais denkt morgen zijnen leerling — hij is een Duitscher en heet Hesse — als gambist, aan het hof voor te stellen, en brengt daarover nu hemel en aarde in beweging. De jongman moet intusschen geen alledaagsch talent bezitten." — // En op deze manier denkt hij zijne verwelkende lauweren aan den ontluikenden roem van zijn leerling op te frisschen !" merkte Forqueray bitter aan. // Dat is juist zoo zijne manier. Een Duitscher zegt gij ? Dan zal Sakse hem misschien wel kennen. Ik heb nooit van zijn leerling gehoord." — // Gij hebt gelijk," zeide de markies: //mijnheer Sakse is ook een Duitseher; hij is uw leerling en doet zijnen meester geen schande aan. Dat zou een heerlijke grap wezen, indien gij uw Duitseher eens tegen dien van Marais over steldet.' — //Hoe? wat?" riep Forquerav, die bij dit denkbeeld zigtbaar vuur vatte. // Mijn leerling tegenover den zijnen? Bij Saint Dénis, de mijne behoeft voor geen muzikant op de wereld onder te doen. Sakse slaat alle mededingers uit het veld; daarvan ben ik overtuigd — ik, zijn meester! Mijnheer de markies, uw inval is onbetaalbaar; maar hoe zullen we de zaak ten uitvoer brengen ?" — // Zal men u afslaan wat men Marais toestaat ? Zeker niet. En mogt er eene tussehenkomst noodig zijn, dan neem ik die uit oude vriendschap op mij." — //G-ij hebt gelijk, mijnheer de markies ! Marais heeft geen aanspraak op grootere gunst dan ik. Men moet mij toestaan wat men hem toestaat. U echter zal ik eeuwig dankbaar zijn, indien gij mij in deze zaak ondersteunt." — //Verlaat u daarop." — //Wat echter geschieden zal, moet spoedig geschieden," zeide Forqueray met aandrang. //Baan gij mij den weg, mijnheer de markies! Ik ga intusschen naar Sakse, om hem er kennis van te geven." — //Zal hij ook toestemmen?" — //Wel zeker zal hij; daar geef ik u mijn woord op. Hij zal spelen, al zou ik hem met mijne eigene handen naar de concertzaal dragen." — //Ik ga heen, en wensch u reeds vóór den veldslag geluk met de overwinning!" zeide de markies, regt in zijn schik over de intrigue, die hij had aangelegd, en van wier ontknooping hij zich een bijzonder amusement beloofde. //Nooit heeft deze man een beteren inval gehad!" sprak Forqueray bij zichzelven. //Dat ik Marais met zijn eigen wapen sla, vermoedt hij zeker niet; en dat ik hem slaan zal, is uitgemaakt. A\^at Sakse kan doen, daartoe is geen tweede te Parijs in staat. Ik zelf kan tegen dien weergaschen jongen niet op. Maar daarom ben ik niet jaloersch op hem ; want ik ben zijn meester, en heb hem alles geleerd. En in de manier van Marais moet hij ook spelen! Marais zal weten dat het zoo moeijelijk niet is hem zijne kunst af te zien, ja dat men niet eens zijn leerling behoeft te wezen, om op zijne manier te spelen." I orqueray had zich zoodanig opgewonden, dat Perrot ver- wonderd stond op te kijken, toen hij met een schitterend gezigt binnen kwam en zijne nieuwigheden wilde uitpakken, //Ik weet alles, alles uit de beste bron," viel Forqueray hem in de rede. // Marais zal een leerling van hem voor het hof laten spelen, belooft zich van hem wonderbare dingen, wil mij uit het veld slaan..— // Ik zal derhalve den louis niet verdienen?" vroeg Perrot zuchtende. — //Dat zult gij toch, Perrot!" antwoordde Forqueray. //En bij dien eenen zal ik een tweeden en een derden voegen, indien gij mij bijstaat. Van Marais wil ik mij niet laten slaan; dat kunt gij wel begrijpen. Hij zal op het drooge zitten met zijn Duitscher; hij zal druipstaartend aftrekken, even als een poedel, die een pak slaag gekregen heeft, of gij moogt mij den ellendigsten stumper noemen, die ooit met paardenhaar op schapendarmen gestreken heeft." — // Gij zijt geheel buiten u zeiven, mijnheer Forqueray!" — // Ook de worm kromt zich, wanneer men hem trapt. Wie bragt hem in het hoofd om mij tot den strijd uit te dagen? Ik zal hem wel klein krijgen! Morgen zullen er dingen plaats hehben, waarover geheel Parijs zich verbazen zal. Maar nu moet ik weg, Perrot! Kom na den middag terug, om uwen louis te halen, benevens de aanwijzing hoe er nog meer te verdienen zijn." Perrot zag den muzikant met een langen blik bedenkelijk aan, en prevelde in het heengaan bij zichzelven: //Als dat zoo voortgaat, is Parijs er morgen vol van, dat het de heele koninklijke kapel in het hoofd geslagen is." Hesse zette groote oogen op, toen hij Forqueray zijn eenvoudig zolderkamertje zag binnentreden; zijne verbazing wies echter tot ontsteltenis, toen de oude muzikant zonder omwegen voor den dag kwam met zijn verlangen, dat Hesse zich morgen in het hofconcert zou laten hooren. Forqueray gaf dit verlangen zoo bepaald te kennen, dat Hesse onder andere omstandigheden er niets tegen zou hebben durven inbrengen ; thans echter riep hij al zijne welsprekendheid te hulp, om zijnen meester te overtuigen, dat hij zich geheel buiten staat gevoelde om voor zulk een publiek met succes te verschijnen; dat hij zijnen leermeester schande in plaats van eer zou aandoen; dat hij van beschaamdheid voorzeker de vaardigheid zou verliezen, die hij inderdaad bezat. Forqueray echter verwierp al deze bedenkingen. // Ik, als uw mees- ter, moet het beste weten wat gij doen kunt," zeide hij, //en of gij het wagen moogt uw licht te laten schijnen. Wanneer ik u zeg, dat dit inderdaad het geval is, dan wordt geen verontschuldiging van u meer aangenomen. En wat uwe beschroomdheid betreft, die zal wel wijken zoodra gij den strijkstok maar in handen hebt. Ik weet dat van mij zeiven uit vroegeren tijd. En bovendien, blooheid is toch waarlijk uw zwak niet. Derhalve, noch de eene noch de andere verontschuldiging neem ik aan. Het zou zeer ondankbaar van u zijn, uw ouden meester in den steek te laten in eene zaak, waarbij hij geheel op u rekent. Maar gij zult dat niet doen; dat weet ik wel. Gij zult mijne eer niet in de waagschaal stellen; gij zult mij niet door den winderigen Marais laten beschamen. De zaak is zoo goed als in orde ; het hof is op alles voorbereid, de markies heeft mij zijne ondersteuning beloofd..." — //De markies?" vroeg Hesse. -— //De markies, aan wien ik dit subliem idee te danken heb. Genoeg ! Een terugtreden zou eene schandelijke nederlaag voor mij zijn. Maar ook uzelven moet de eergierigheid aansporen om een mededinger uit het veld te slaan, die tegen u onmogelijk kan zijn opgewassen, en evenwel lauweren zal inoogsten, indien gij ze hem niet uit de handen rukt. Gevoelt gij u dan niet geprikkeld door het vooruitzigt op eene overwinning, zoo als u niet zoo spoedig voor de tweede maal zal worden aangeboden ?" Hesse ging in wanhoop zijn kamertje op en neder. Hij verwenschte den markies, die hem deze kool gestoofd had; hij verwenschte zijne eigene vermetelheid, die hem tot eene dubbele rol had verleid; en hij was op het punt om zijnen meester eene berouwvolle bekentenis af te leggen, toen hem de vrees voor eene uitbarsting van toorn nog juist te binnen schoot. Er bleef hem derhalve niets over dan zich in zijn lot te schikken, en van den tijd, die hem tot morgen nog overschoot, eene ontwikkeling van den knoop af te wachten. Naauwelijks echter had Eorqueray zijnen leerling verlaten, toen deze reeds weder berouw gevoelde, dat hij zijne toestemming gegeven had. Zijne verbeelding schilderde hem de droevige ontknooping, die niet achter kon blijven, met de donkerste kleuren af: hij zag zich als een bedrieger ontmaskerd , gebrandmerkt, en met schande uit de concert- zaal verdreven, indien het daar nog bij bleef. En wat zou Oélie er wel van zeggen? Célie! Deze naam schitterde hem plotseling als eene ster van hoop toe. // Zij weet misschien nog raad! Zij moet helpen, zij moet redden!" En met dit denkbeeld snelde hij heen, om de zangeres op te zoeken. TT ij vond Célie te huis. Het was eene elegante woning in eene der aristocratische straten van de hoofdstad. Zij ontving al blozende den opgewekten jongman, die eene onzamenhangende verontschuldiging stamelde, en daarna den neteligen toestand schilderde, waarin hij door het verraad van den markies gebragt was. Toen Hefse zijn verhaal geëindigd had, borst Célie ineen luid gelach uit. //Gij lacht, Célie?" riep hij beleedigd. //Gij verlustigt u in mijne ellende, in plaats van mij met raad en daad bij te staan, zoo als ik van u verwacht bad?" — // Ik lach om de komische elementen van uw ongeluk," zeide de zangeres; //daarna komt het tragische aan de beurt. Wanneer ik mij den toestand voorstel, dat die beide kampioenen, ieder van zijne overwinning zeker, in het strijdperk zullen treden, om hunne ridders tegen elkander op te hitsen, en deze ridder is dan een en de zelfde persoon — gij zult toch moeten erkennen dat deze toestand onbeschrijfelijk grappig is." — // Ik stem toe dat mijn lot stof tot lagchen oplevert," antwoordde Hesse; //maar dit geschiedt op mijne kosten, en bij u meende ik genoeg deelneming voor mij te mogen onderstellen, om niet bij het leed nog den spot te voegen." — //Ik ben thans zoo ernstig als ik wezen kan, mijn zeer gevoelige vriend!" zeide de zangeres. //Laat ons daarom nu eens verstandig overleggen, wat er aan te doen is om u uit de verlegenheid te helpen. Ik moet echter beginnen met aan te merken, dat uwe onderneming van het begin af wel wat ligtzinnig was; en het is inderdaad wonder, dat er niet reeds sedert lang eene ontdekking heeft plaats gehad. Intusschen is het gedane niet ongedaan te maken. Dat het een voorbeeldeloos óclat zal geven, wanneer gij u voor het hof als leerling van twee vijandelijke meesters zult voordoen, valt niet te ontkennen. Zoover echter mag het niet komen. Maar hoe dit te verhinderen, dat is nu de lastige vraag." — //Gij beloofdet mij, te zorgen dat de heer ïorqueray niet op het concert 59 verschijnen zou." — //Toen was de toestand van zaken anders," merkte Célie aan. — //Ik erken dat mij slechts één weg overblijft: de vlugt." — //Dat zou het laatste middel wezen. Maar eer gij dat te baat neemt, moet gij mij eenigen bedenktijd geven. Zonder te spreken van de opregte deelneming, die ik voor u gevoel, bekoort de zaak zelve mij. Men legt ons vrouwen immers ten laste, dat wij tot intrigue geboren zijn; en kan er een aangenamer taak wezen, dan den draad uit deze onoplosbaar schijnende verwarring te vinden, zonder hem met geweld door te hakken? Ik zal derhalve alle list te baat nemen, die moeder Natuur voor mij heeft in de wieg gelegd; besluit derhalve tot geen uitersten stap, voor dat gij mij weder gesproken hebt." Célie verwachtte nu dat Hesse haar alleen zou laten; hij bleef echter nog staan en zeide: // Ieder uur van deze kwellende radeloosheid is eene eeuw voor mij !" — // Ik zal de eeuwen zooveel mogelijk verkorten," gaf Célie ten antwoord. u Maar trek voor van daag den Duitscher eens uit, en wees geheel Parijzenaar; geniet het oogenblik, en denk niet aan 't geen morgen zal plaats hebben. Tusschen heden en morgen ligt eene geheele wereld." — //Indien mij niet onzigtbare banden aan Parijs boeiden," antwoordde Hesse, //dan geschiedde reeds heden, wat toch eenmaal geschieden moet; maar gij weet, Célie, wat mij boeit." — //Grij hebt het mij reeds eens gezegd, en ik heb u antwoord gegeven." — //Geen beslissend," vervolgde de jongman. //Ik meende uit uwe woorden hoop te mogen scheppen; gij liet mij vermoeden dat ik u niet onverschillig was" — //Dat zijt gij mij ook niet, lieve vriend!" zeide Célie, terwijl zij hem met een warmen blik in de oogen zag. // Maar zelfs wanneer gij mij de bekentenis hadt afgedwongen , dat ik u beminde, dan kon deze bekentenis ten hoogste de aanleiding zijn om ons voor eeuwig te scheiden." — "Gij spreekt in raadselen, dierbare Célie!" merkte Hesse aan. Célie zweeg eenige oogenblikken, en zeide toen: //Ik zal mij verklaren. Ik ben kunstenares — niet uit luim of ijdelheid, maar omdat de kunst den geheelen inhoud van mijn leven uitmaakt. Ik zou diep ongelukkig zijn, ja ik zou niet meer kunnen leven, indien een ongelukkig lot mij aan de kunst onrukte. Behoort mijn hart derhalve geheel aan de kunst, dan kan ik het niet elders wegschenken, en toch zou de man, dien ik bemin, aanspraak op een ongedeeld hart hebben. Daardoor nu zou eene splitsing in mijn gemoed komen, welke mij den vrede zou ontrooven, dien ik noodig heb om geheel en al eene priesteres der kunst te zijn. Maar ook gij zoudt daarbij slechts verliezen, en niets winnen. Eene schoone rijke toekomst ligt voor u open en de roem wenkt u toe; maar hoe wilt gij dezen bereiken, indien gij u de vleugelen laat binden? Gij zoudt er maar al te spoedig berouw over gevoelen, dat gij een band hebt aangeknoopt, die u in uwe vrije beweging hinderlijk was; en dan zou het óf met uwe kunst gedaan zijn, óf met uwe liefde." — //Dus veroordeelt gij den kunstenaar om datgene te ontberen, wat andere menschen gelukkig maakt, ja, wat eigenlijk de ziel van alle kunst is: de liefde ?" — // De kunstenaar verheugt zich over zoo vele gaven des Hemels, dat hij de goden daarvoor danken moet, en niet meer begeeren mag." — // Gij hebt nooit bemind, Célie!" — // Zoo als gij de liefde begrijpt, nooit, en mijn beschermengel moge mij ook in de toekomst daarvoor bewaren! Ik heb geen achting voor een man, wiens streven zich niet boven de liefde uitstrekt ; hoe zou ik hem dan kunnen beminnen ? "Wie echter een ideaal doelwit vervolgt, even als ik, die begrijpt mij ook, en zal de innige vriendschap, waartoe ik in staat ben, niet op het spel zetten om een hartstogt te huldigen." Hesse schudde het hoofd. Hij begreep de zangeres zeer goed, en toch was en bleet hare opvatting hem vreemd, ja zij kwam hem voor als eene bizarrerie, en slechts ééne zaak was hem duidelijk, namelijk dat hij niet verder gaan mogt. //Laten wij het daarom bij het oude!" vervolgde Célie, zijne hand vattende. //Laat ons vrienden zijn, trouw verbondene vrienden, broeder en zuster in Apollo! En hebt gij een troost noodig, zoo zij het deze, dat er geen sterveling leeft, op wien gij jaloersch behoeft te zijn. Gij hebt geen medeminnaar, en zult er geen hebben, zoo lang Célie blijft die zij nu is, en die gij bemint, en dat zal zij onder de hoede der heiligen blijven tot zij in het graf daalt. Wat nu uwe zaak betreft, leg die vol vertrouwen geheel in mijne handen. Heb ik nog wel geen bepaald plan, dan schemert mij toch reeds iets door het hoofd. Zijn er ook nog anderen, die van uw geheim kennis dragen?" — //Zeker," antwoordde Hesse, //en wel daar, waar gij die niet zoudt vermoeden. De zoon van Forqueray en de dochter van Marais weten er van; ja ik diende beide als bemiddelaar in een geheimen minnehandel. — // Dat is allerliefst!" riep de zangeres lagchend uit. //Op welke sluipwegen ontdek ik u! Eene romantische liefde tusschen de spruiten van twee vijandelijke huizen! Bomeo en Julia midden in ons frivool Parijs! Wij hebben derhalve bondgenooten in het vijandelijk leger zelf, die ons altijd van nut kunnen zijn." — // Zou ik om hunne tusschenkomst verzoeken F" — //Laat alles aan mij over: ik zal zelve mij overtuigen, in hoe ver op die twee jongelieden te rekenen is, en den uitslag er van in mijn plan voegen. Gij, mijn vriend, hebt voorloopig niets te doen dan geduld te hebben tot morgen. Morgen zal ik, zoodra ik u iets naders kan mededeelen, bij u zenden. Maak u niet ongerust dat dit te laat zal zijn; stel u alle zorgen omtrent den afloop der zaak uit het hoofd, en beschouw haar van hare voordeeligste, dat is van hare vrolijke zijde. Tot wederziens, mijnheer Sakse of mijnheer Hesse!" De nacht was voor den jongen Duitscher eindelijk verloopen, en wel onder allerlei onrustige droomen, waarin zich Célie, Marais, Forqueray, de koning en de markies bont door elkander bewogen, en het was reeds lang dag, toen hij in eene geenszins aangename stemming ontwaakte. Het bezoek van zijne twee meesters, die hem triomfeerend aankondigden, dat alle zwarigheden waren uit den weg geruimd, en het hof met spanning zijn optreden te gemoet zag, was niet geschikt om deze stemming te verbeteren. Vergeefs poogde hij nogmaals bezwaren te maken, ja wendde zelfs ongesteldheid voor; maar zoo min Marais als Forqueray sloeg er acht op; integendeel deelde ieder hem het programma voor den avond als onherroepelijk mede. En nog altijd liet Célie niets van zich hooren! Had zij hem vergeten, of was haar stilzwijgen een teeken dat zij niets voor hem doen kon ? Met iederen klokslag naderde het noodlottig oogenblik. Hoe snel verliepen de uren, die gisteren looden vleugels voor hem gehad hadden! Eindelijk bleef hem dan toch geen andere uitweg over, dan den knoop door te hakken. Waarom zou hij daarmede aarzelen? Schielijk nam hij een besluit, zette zich aan zijne tafel en schreef. In twee bijna gelijkluidende brieven verzekerde hij beide meesters van de onmogelijkheid om de hem toegedachte eer deelachtig te worden, bedankte hen met warme woorden voor het genoten onderwijs, en voegde er bij, dat hij in het oogenblik, waarin deze regels in hunne handen kwamen , reeds ver buiten Parijs zijn zou. Met een verligt hart ging hij nu aan het inpakken van zijn goed, en was daar juist mede bezig, toen de deur geopend werd en het hoofd van Perrot naar binnen keek. //Mijnheer Sakse?" vroeg het factotum van de koninklijke kapel. Hesse sprong verschrikt op. //Wat is er van uwe dienst?" vroeg hij. — //Derhalve mijnheer Sakse!" vervolgde Perrot, als iemand die voldaan is, en schoof zich geheel de deur in. // Het verblijdt mij zeer. Die gekke portier wilde van een mijnheer Sakse niets weten. Hier woonde wel een jonge muzikant zeide hij, op de zooveelste verdieping, maar die heette Hesse. Kent gij zulk een mijnheer Hesse ook?" .— //Wat wilt gij?" vroeg Hesse ongeduldig. — « Mijn naam is Perrot; ik ben sedert veertig jaren bediende bij de koninklijke kapel, en ik kom op last van den heer Porqueray, om, tot het concert van heden een aanvang neemt, u mijne geringe diensten aan te bieden." — //En wanneer ik nu die mijnheer Sakse niet ben ?" — // Dan zijt gij mijnheer Hesse, en in dit geval heb ik den zelfden last van mijnheer Marais. Derhalve Sakse of Hesse, ik verzoek u verlof om bij u te mogen blijven." — //Ik heb uwe diensten nietnoodig, mijn vriend!" — //Wie weet, mijnheer Sakse! Mijnheer Porqueray moet dat beter begrijpen; anders zou hij mij niet bij u hebben gezonden." — // Ik zeg u echter dat ik u niet noodig heb, dat ik mij het minst van opgedrongene diensten zal bedienen, en u derhalve verzoek mij niet verder lastig te vallen." — // <3-ij zijt niet in de beste luim, mijnheer! antwoordde Perrot op een onverschilligen toon. // Intusschen blijft, gelijk gij zult weten, een goed soldaat op den post, waarop zijn veldheer hem geplaatst heeft, en gij zult het mij derhalve niet ten kwade duiden, indien ik... — //Wanneer gij tegen mijnen wil denkt hier te blijven, zal ik van mijn huisregt gebruik maken!" riep Hesse, rood van kwaadheid wordende. — // Daartegen kan ik niets inbrengen, en ik heb in dit geval mijn pligt gedaan," zeide Perrot. Dit kalme antwoord ontwapende den toorn van denjongman. //Ik zal u toestaan hier te blijven," zeide hij, //zoo lang ik mij in mijne vrijheid niet gehinderd zie. Is dit maar eenigzins het geval, wees dan overtuigd dat ik handtastelijk protest daartegen zal inbrengen. In allen gevalle zult gij moeten bekennen, dat gij hier eene treurige rol speelt." — //Den mensch wordt zoo zelden gevraagd, welke rol hij in het leven spelen wil!" antwoordde Perrot met een komieken zucht. Hesse moest onwillekeurig glimlagchen. Evenwel gevoelde hij zich niet op zijn gemak door de tegenwoordigheid van dezen man, en hij had juist besloten die niet langer meer te verdragen, toen er onverwachte hulp kwam: Célie zelve trad binnen. // Goddank!" riep de jongman, terwijl hij haar met een opgehelderd gelaat te gemoet snelde. // Ik wanhoopte reeds aan alles." — //Niet vleijend voor mij!" antwoordde Célie. // Gij zult moeten bekennen, dat men de vriendschap niet hooger kan drijven, dan er vijf trappen hoog naar een zolderkamertje voor op te klimmen.'' — //O, wat mij betreft," zeide Hesse, //ik zou voor u den Chimborasso beklimmen!" — //Maar zie," sprak Célie, //daar is onze waardige heer Perrot!" — //Denk eens," zeide Hesse, //men heeft dien goeden man tot cipier van mij gemaakt." //En wie was zoo vriendelijk?" — //De heer Forqueray," antwoordde Perrot, //indien deze heer mijnheer Sakse is, en de heer Marais, indien hij mijnheer Hesse is." — //Die heeren vertrouwen de zaak derhalve niet," zeide Célie lagchende, en vervolgde, terwijl zij een blik op de twee brieven wierp: // en hun wantrouwen is misschien niet geheel ongegrond. Mag ik raden wat deze twee brieven inhouden?" — //Het zal aan uwe scherpzinnigheid niet moeijelijk vallen. Ei bleef mij niets anders over." — //Niets meer daarvan! Mijnheer Perrot, laat mij met dezen heer alleen." -— // Het spijt mij, mejuffer, maar ik heb gestreng bevel..." — //Wanneer ik u echter verzoek, en mijn verzoek met eene klinkende voorspraak ondersteun?" zeide Célie, terwijl zij een goudstuk tusschen hare vingers liet spelen. -— // Het zou er in de eerste plaats op aankomen, of het om mijnheer Sakse of om mijnheer Hesse te doen was." — //Hoe dat zoo? ' De heer Porqueray betaalt mij voor den heer Sakse met klinkende munt, en de heer Marais voorloopig slechts met de belofte van onbegrensde dankbaarheid." — //Dan hebt gij met den heer Hesse te doen." — // Dien laat ik derhalve vrij," zeide Perrot, terwijl hij het goudstuk, dat Célie hem toewierp, behendig opving. //Maar de heer Sakse?" — //Mijnheer Sakse is een heksenmeester, die zich onzigtbaar weet te makenantwoordde Célie schertsende. // Maar hoor nu eens kort en goed: zeg aan de beide heeren, die u gezonden hebben, dat de heeren Sakse en Hesse geen toezigt als dit verdragen, doch hun woord van eer hebben gegeven, dat zij op het bepaalde uur ter plaatse zullen zijn, waar zij verlangd worden..." //"Wat belooft gij daar?" viel Hesse haar in de rede. — //Gehoorzaam, mijn vriend!" gebood de zangeres. //Hebt gij mij verstaan, mijnheer Perrot?" — //Zeergoed. Indien slechts de heeren zelve .." — // Mijnheer Hesse geeft u zelf zijn woord," zeide Célie, //en voor den heer Sakse geef ik u het mijne. Niet waar, mijnheer Hesse?" — v Nu dan , mijn woord van eer!" zeide de jongman aarzelend. — //Dat is eene historie, waarbij mij zelf het verstand stilstaat!" prevelde Perrot, terwijl hij zich verwijderde. Nu zeide Hesse tot Célie: // In vertrouwen op u gaf ik mijn woord van eer, zonder nog te weten..." — //Ik weet het te waardeeren," antwoordde Célie; //maar ik heb ook niet minder verdiend. Mejufter Marais en de jonge heer Porqueray waren wel zeer onthust over de dreigende ontdekking, maar vruchteloos stelden zij alles in het werk om hunne vaders van hun besluit terug te brengen. Het voorgeven dat dé eene tegenpartij aan de andere eene gevoelige nederlaag voorbereidde, maakte hen slechts des te hardnekkiger, en op die wijze bleef mij derhalve niets anders over dan dit!" Bij deze woorden hield zij triomfeerend een beschreven en gezegeld vel papier omhoog. //Wat is dat?" vroeg Hesse. — //Een der nuttigste uitvindingen om zich van lastige personen te ontslaan," antwoordde Célie. //Een lettre de cachet, met eene openge- het hof, maar ook eene menigte andere hooge persoonaadjes, die met het hof van verre of nabij in betrekking stonden, inzonderheid de zulke, die zich in kunst of wetenschap een naam hadden gemaakt, waren tegenwoordig, en vormden een rijken krans om Lodewijk XIV, die heden in de beste luim scheen te zijn. In een aangrenzend vertrek, dat tot verzamelplaats ot foyer der muzikanten diende, bevonden zich ook de zangeres Célie, die eene zangpartij op zich genomen had, de oude Marais en zijne dochter Madelaine, Hesse en de markies, die zijne opmerkzaamheid tusschen Celie en Madelaine verdeelde, maar zoo min bij de eene als bij de andere een opmerkzaam oor scheen te vinden. Marais was vol leven en beweging, en hield zich onafgebroken met zijnen leerling bezig, die niet zonder beangstheid het oogenblik verbeidde, waarop hij zou moeten optreden. //Zie, mijn jongen!" zeide Marais. //Forqueray heeft begrepen nog te regter tijd te moeten terugtreden. Hij heeft het toch niet durven wagen den wedstrijd met ons te aanvaarden; het zou hem ook slecht bekomen zijn, geloof ik. Terwijl zich Marais over het wegblijven van zijn mededinger verlustigde, bragt dit den markies in eene ergerlijke stemming. Daardoor toch werd zijne intrigue, die hem zooveel vermaak beloofde, gestoord. Te regt vermoedde hij dat Célie de bewerkster van de contramine was, en hij gaf zijne verdenking onverbloemd aan de zangeres te kennen. Célie lachte, en gaf ontwijkende antwoorden. Het teeken, dat het concert een aanvang zou nemen, was gegeven. Dit begon met eene ouverture, uitgevoerd door het volle orkest. Daarop zou eene aria van Célie, vervolgens een quartet en op dit de leerling van Marais met variatiën op de viola di gamba volgen. Hesse schonk aan de ruischende toonen van het orkest slechts halve opmerkzaamheid. Toen daarentegen de zieldoordringende stem van Célie in zijn oor drong, gaf hij zich geheel aan de zoete betoovering er van over, en kon zich naauwelijks weerhouden van in te stemmen in de toejuiching, die de zangeres moogstte. Vrolijk lagchend, met een blos van genoegen op het gelaat, keerde Célie uit de concertzaal terug, en ontving met een vriendelijken glimlach den gelukwensch van Hesse. // Gij zult sidderende van gemoedsaandoening, trad den foyer bmnen, gevolgd door Marais, wiens gelaat van verrukking schitterde. Wie beschrijft echter den schrik van den jongen kustenaar, toen hij plotseling Forqueray in het gezigt zag, die naar hem toe snelde, doch als in den grond geworteld staan bleef, toen hij zag hoe Marais den jongen Duitscher de hand schudde en hem met lofspraken overlaadde. Ook Cólie bemerkte nu de tegenwoordigheid van Porqueray, en week ontsteld terug. // Ben ik dan heelemaal behekst?" riep Forqueray. //Men pleegt ongehoord geweld aan mij, en als ik eindelijk ontsnap, dan vind ik — neen, het is om dol te worden! Zijt gij dan niet Sakse, mijnheer? mijn leerling Sakse?" — Marais borst in gelach uit, en zeide toen: //Och mijn jongen, zeg toch aan dien heer, dat gij Hesse zijt, mijn leerling, de leerling van den ouden Maria Marais.. // De koning!" Het tooverwoord //de koning!" wees de opgewekte gemoederen binnen de perken van eerbiedig stilzwijgen terug. De koning, aan de zijde eener dame en gevolgd door verscheidene heeren van het hof, trad den foyer binnen, en wendde zich tot Hesse met de woorden: // Gij hebt ons een schoon genot bereid, jongman! Uw naam ?" — // Ernst Christiaan Hesse, Sire!" antwoordde hij, die zoo vleijend was aangesproken. — // Leerling van onzen Marais, gelijk men ons zegt?" — //Ik heb de eer de leerling van de twee grootste meesters van Frankrijk, ja van de geheele wereld te zijn," antwoordde Hesse, aangemoedigd. //Aan de talenten van de heeren Forqueray en Marais heb ik alles te danken." — //Hoe, aan deze beide?" vroeg de monarch verwonderd. — //Ja, Sire!" viel de dame aan's konings zijde in: // het is een kleine roman. De jongman heeft het onderwijs van beide meesters genoten door eene dubbele gestalte aan te nemen." — //Sire, geestdrift voor de kunst verleidde mij tot eene kleine list." — //En opdat de roman volledig zou worden," ging de dame voort, //loopt er nog eene kleine liefdeshistorie door." — //We 1, die vind ik aardig! zeide de koning glimlagchende. — //De kinderen van beide meesters, die het tegendeel van vrienden zijn, beminnen elkander, en hun geluk staat niets in den weg dan de twist der 72 gen, tot God, terug. Uit dezen hoofde is de sterrekunde eigenlijk de mathematische godgeleerdheid, en zij is dit te meer, daar zij op den ingewijde eene bekoring over hart en gemoed uitoefent, die eeuwig nieuw is, en hem, hoe meer zijn ligchaam door het aardsche chrysalidenhulsel wordt nedergedrukt, des te hooger opheft tot de oorspronkelijke bron des levens. De begeerte naar hoogere kennis hebben wel de engelen uit den hemel en Adam en Eva uit het Paradijs verdreven, gelijk ons in schoone mythen verhaald wordt, maar zonder de wijsheid der kennis, het zout der aarde, zou het menschdom reeds lang tot den rang der dieren zijn afgedaald. Alleen de denkers zijn de ware burgers van het geheele menschelijk geslacht, en verdienen de hulde van tijdgenoot en nakomelingschap. Zij zijn als het ware de helderst schitterende sterren aan den nachthemel van het menschdom. Millioenen koppen, zonder de minste flikkering van licht, verdwijnen als atomen in de eeuwigheid der stof, maar het licht Gods schittert uit de vonkelende sterren in de hoofden der denkers. Hier en daar ontglimt het plotseling en onverwacht, en vermeerdert de stralen der waarheid in de wereld der gedachten. Aldus was ook Galilei eene ster van de eerste grootte aan den nachthemel van zijnen tijd, en geleek de schoone ster in de Zwaan, die hij ontdekte en die een-en-twintig jaren lang door Kepler is waargenomen. Die ster van Galilei verdween aan den hemel, om misschien na verloop van eeuwen zich weder te vertoonen; het genie van Galilei echter heeft een altoosdurenden triomftogt door de tijden gehouden, en thans doet de dankbare nakomelingschap eene wetenschappelijke bedevaart naar de geboorteplaats van den grooten man, om hare schatten van eerbied in de geleerde hallen van Pisa neder te leggen, Galilei's naam is naauw verbonden met den nieuwen wetenschappelijken vooruitgang der sterrekunde; want gedurende zijn leven, en wel in 1608, werd in ons vaderland de verrekijker uitgevonden, en daardoor aan de verhevenste wetenschap eene uitbreiding gegeven, die thans na verloop van ruim derde halve eeuw het gebied der wetenschap ongelooflijk heeft uitgebreid. De verrekijkers van Galilei, die hij te Padua vervaardigde, hadden wel slechts eene geringe ver- 74 te Pi sa te beroepen, en hier trad Q-alilei thans openlijk als voorstander van het Coperniaansche stelsel te voorschijn. Maar nu begonnen de monniken tegen hem te prediken, en de Katholieke geestelijkheid dwong hem in 1615, voor de congregatie der kardinalen te Home, tot de verklaring, dat hij zijn stelsel noch mondeling noch schriftelijk verder zou leeren. Maar de goddelijke drang der waarheid laat zich door priesterlist en papendwang op den duur niet in een grafkuil bannen, en vrij bruiste haar goddelijke adem met onsterfelijke welsprekendheid uit de werken van onzen denker de wereld door. In zijn beroemd Dialogo, waarin Galilei drie personen sprekende invoert, een Ptolemaeër, een Copernicaan en Simplicio, die wel schijnbaar voor den Ptolemaeër onderdoet, maar de kracht der bewijsvoering in den Copernicaan vereenigt, wisten de listige Jezuïten den zwakken paus TJrbanus VIII, die tot dusver G-alilei's beschermer was geweest, in het hoofd te praten, dat hij met Simplicio bedoeld was. Reeds den 5den Maart 1616 was het Copernicaansche stelsel van de beweging der wereldligchamen door de heilige Roomsch-Katholieke congregatie van den Index verboden; en thans, in 1632, daagde eenecongregatie van kardinalen, monniken en wiskundigen den schrandersten man van zijnen tijd voor hunne regtbank van Inquisitie, en veroordeelde hem, den twintigsten Junij 1633, zijne tt dwaalleer" te herroepen. In het oogenblik dat dit slagtoffer der boosheid weder van zijne knieën oprees, stampte hij hevig met zijnen voet op den grond, en knarstandde in verbetene woede: // E pur si muove! En zij (de aarde) beweegt zich toch!" Hierop werd Galilei voor een onbepaalden tijd tot den kerker der Inquisitie veroordeeld, en deze verfoeijelijke regtbank verbood zijn Dialogo , en veroordeelde het door hem beledene Copernicaansche stelsel, als met de opvattingen der Heilige Schrift in strijd. Later werd hij uit den kerker ontslagen , doch uit den Kerkelijken Staat verbannen. Nu leefde hij op zijn landverblijf nabij Florence in stille ingetogenheid, en de groote lijder onderging op den laten avond zijns levens nog het treurige lot van Tiresias; want hij werd blind aan de gevolgen van de zwarte staar, dewijl hij te diep in de geheimen des hemels gestaard, en ze den aardbewoners verraden had. namelijk, was vooreerst voor de ras toenemende kudden in het zuiden nieuw weiland op te sporen, en het pogen hiertoe had reeds vóór een vijftiental jaren een naauwkeuriger onderzoek van de landen in de omstreken van het Torrensmeer ten gevolge; daarbij kwam de wensch naar een schielijker verkeer met Indië, dan tot dien tijd het geval mogt zijn. Door de regering van West-Australië werd reeds in 1861 in het noordwestelijk kustland de kern tot eene kolonie gelegd, en uit de provincie Queensland begaven zich tegen het einde van 1862 ondernemende boschbewoners met aanzienlijke kudden vee naar den zuidelijken oever der golf van Carpentaria, terwijl de stichting van eene stad op het Albany-eiland, aan Kaap-York, in de Torres-straat, meer en meer vordert. Met de nieuwste expeditie van Stuart in het noorden van Nieuw-Holland, die op kosten der regering van Zuid-Australië plaats heeft, is nu de kolonisatie van deze landstreek op handen. Het land, zegt hij, wordt door kleine rivieren goed besproeid, en slechts twee nachten had hij gebrek aan water. Hij prijst voorts de landstreek, zoo wat haar klimaat betreft, als ten opzigte van den grond, die van uitstekende hoedanigheid is, en waar men allerlei bloemen, alsmede bamboesriet aan de oevers der rivieren ter hoogte van vijftig a zestig voet, aantreft. Hij acht die landstreek bijzonder geschikt tot het aanleggen van katoenplantaadjes. Op 9 September 1863 werd het besluit van het Engelsch ministerie , om die landstreek te koloniseeren, in het parlement te Adelaïde voorgelezen, en reeds op 29 September daaraanvolgende leverde de koloniale regering hare plannen daaromtrent in. Yeel aanvraag naar streken gronds is reeds van allerlei zijden ingekomen. MENGELINGEN. Linnaeus was gewoon op geen kritiek te antwoorden. Zijn hevigste tegenpartij was Browall, een klein man in vergelijking bij den grooten Linnaeus. Browall gedroeg zich F A U S T. TREURSPEL tan GOETHE. (Vervolg.) Buiten de poort. Allerlei wandelaars komen er uit. eenige winkelbedienden. W aarom dien weg nu op? andeeen. Wij gaan naar 't Jagershuis op gindschen top. de eersten. Wij wandelen naar 't Groene Laantje. een winkelbediende. J£om, ga met mij naar de Eendenkooi! een tweede. De weg daarheen is niet heel mooi. een derde. En wat doet gij ? een tierde. Ik ga met Piet naar 't Zwaantje. een ti.tede. Ga meê naar Burgdorf! Bij dien herbergier Zijn mooije meisjes en uitstekend bier; Men heeft er altijd Teel pleizier 1864. II. R een zesde. Gij, lieve jongen, wilt er weer naar toe? Zijt gij die gekheid nog niet moê? Ik ga niet meê; ik weet wel wat ik doe. een dienstmeisje. Neen, 'k ga niet verder, Pieternel! een andee. Die lindeboom, daar zal hij zeker bij staan. de eerste. Ja, meisje! maar ik vat het wel: Hij zal met u en niet met mij gaan. Gij danst en springt, nu daar, dan hier: Ik vraag: wat raakt mij nio pleizier? de andere. Maar heden heeft hij zeker iemand bij zich ; Hij sprak mij van Martinlis Rijzig. een student , tot anderen. Vertikt, wat snappen daar die meiden! Komt, jongens, komt! Wij moeten ze geleiden! Een goed glas bier, een lekkere cigaar, Een lieve meid — dan ben ik kant en klaar. bene burgerdochter, tot eene vriendin. Die knappe jongens! 'k Wil niet zwijgen ! Mijn Hemel, welk een smaak is dat! Zij konden mij voor 't vragen krijgen, En volgen nu die meiden op haar pad. tweede student, tot den eersten. Zoo gaauw niet, vriend! Daar ginds komt nog een paar. Ze zijn heel proper in de nopjes. Die eene woont bij Kouwenaar; 't Is een van de allerliefste popjes. Zij gaan daar wel heel stemmig voort, Maar nemen ons toch zeker meê aan boord. de eebste. Neen, vriendlief, neen! Ik ben niet gaarne gegeneerd. Toe gaauw! Dat wildbraad moet men ons niet stelen De hand, die 's zaturdags de glazenspuit hanteert, Zal zondags u het beste streelen. een burger , tot een anderen. Neen, hij bevalt mij niet, de nieuwe burgemeester; Sinds wij hem hebben, is haast nooit een feest er. En voor de stad -— wat doet hij dan ? 't Wordt immers erger alle dagen; Men mag niet eens zijn nood hem klagen; Want die dit waagt, die lust er van. een bedelaar zingt. Oeh, goede heeren, lieve vrouwen! Ik ben bejaard en 't leven moê. O, wilt mij armen man aanschouwen, En reikt een kleine gift mij toe! Laat mildheid uwe hand bestieren! Slechts hij is blij, die geven mag. Een dag, dien alle menschen vieren, Zij ook voor mij een blijde dag! tweede burger , tot den eersten. Niets beter weet ik op zoo n dag, als thans, Dan over vechten wat te praten, Zoo als, bij de eene of andre schans, Door Deensche en Pruissische soldaten. Men staat aan 't venster, drinkt zijn glaasje eens uit, En ziet de menschen wandelen of rijden: Men keert weêr huiswaarts tot besluit, En zegent vrede en vredestijden. derde burger. Ja, buurman! zoo vind ik het ook. Laat anderen zoo veel zij willen kijven 5 Laat vreemde volken overgaan in rook; Maar hier moet het bij 't oude blijven. 6* een oud wijf, tegen de burgerdochter. Wel, lieve kind, hoe opgedrild! Grij houdt uw schoonheid niet verborgen. Ik weet wel wat gij zoekt en wilt: Mag ik u dat bezorgen? burgerdochter. Weg, oude Trui! Ik zorg er voor, niet liên Als u hier in 't publiek mij in te laten: Gij liet laatst een beminde in 't koffijdik mij zien Maar 'k zag genoeg, en liet u praten. * de andere burgerdochter. Mij toonde zij mijn minnaar in kristal, Als een soldaat, met andre zijner vrinden : 'k Zoek hier en daar, ik zoek hem overal; Maar wat ik zoek, ik kan hem nergens vinden. soldaten. Burgen met hooge Muren en tinnen, Meisjes met trotsche, Honende zinnen, Willen wij winnen: Stout is het pogen. Heerlijk het loon. En de trompetten Laten wij werven, Zoo tot de vreugde Als tot verderven. Dat is een stormen, Dat is gewin! Meisjes en burgen Nemen wij in. Stout is het pogen Yan den soldaat, En wij in 't einde Poetsen de plaat. FAUST en WAGENAAR. FAUST. Yan ijs bevrijd zijn beek en stroomen Door d' adem van het lentsaizoen: In 't dal ontluikt het malsche groen ; De winter, veel te vroeg gekomen, Gaat zich naar ruwer oorden spoên. Wel zendt hij, in zijn laatsten snik. Nog sneeuw en hagel enkle dagen; Maar 't zonlicht kan geen wit verdragen, En weg is 't in een oogenblik. Men ziet alom een welig tieren; 't Wil alles zich met kleuren sieren: Maar bloemen, neen, die zijn hier niet; 't Zijn bonte menschen, die gij ziet. Keer u eens om — wij zijn nu boven — En zie eens naar de stad terug! Men zou het waarlijk niet gelooven: 't Komt al de poort uit, langs de brug. Men loopt er praten, lagchen, tieren, En dat heet nu het Paaschfeest vieren, Het hoogtij der Verrijzenis! Maar toch, zij hebben 't niet zoo mis; Want zij zijn zelve thans verrezen. Uit krocht en kot zijn die Chinezen, Die Eskimoos of Irokezen, Of wat ze ook anders mogen wezen. Nu uit het donker van den nacht Op eenmaal aan het licht gebragt. Zie, zie maar eens hun loopen, dringen, Door bosch en beemd en velden heen; Zie zich die bootjes, groot en kleen, Op t gindsche beekje voorwaarts wringen! Daar roeit een schuitje om gindschen hoek; Het is tot zinkens toe geladen; En zelfs op verre heuvelpaden Ziet men nog menig bonten doek. Reeds hoor ik in het dorp 't gewemel; Hier vindt het volk zijn waren hemel. Men moest om uwe vlijt u loven Den helper helpt de Helper boven. ALLEN. Gezondheid zulk een braven heer! Hij helpe ook ons nog menig keer! FAUST. Blijft Hem daarboven steeds gedenken, Die helpen leert en hulp kan schenken. Hij gaat met Wagenaar verder. WAGENAAR. Welk een gevoel, o groote man, Moet u bij zulk een lof niet streelen! Heil d' enkele, die onder velen Zich zulk een roem verwerven kan! Men wijst hem aan met luider kelen, En ieder vraagt en snelt en dringt; 't Houdt alles op wat speelt en zingt. Gij gaat; men blijft in rijen staan. De mutsen vliegen dan voor u omhoog; Het scheelt niet veel, dat men zijn knie nog boog, Als kwam de priester met het allerheiligste aan. FAUST. Slechts weinig schreden nog naar gindschen steen; Daar zullen wij van onze wandeling wat rusten. Hier zat ik vaak al mijmerend alleen, En bad om kracht tot dooden mijner lusten. Vast in geloof en rijk aan hoop, Met tranen, zuchten, handenwringen, Dacht ik het einde van dien ziekteloop Van Hem daarboven af te dwingen. De volksgunst klinkt me in de ooren slechts als hoon. O, kondet gij in mijnen boezem lezen, Hoe even min de vader als de zoon Zulk een vereering waard mogt wezen! Mijn vader was een somber peinzend man, Die over de natuur en hare lieilge wetten Steeds nadacht, maar wat toch niet kon beletten, Dat nooit iets strookte met zijn plan; Die in gezelschap van adepten Zich in de zwarte keuken sloot. En na oneindige recepten Het aakligst brouwsel zamengoot. Daar werd een roode leeuw, een bram der brammen, I n 't mengsel aan een lelie uitgehuwd, En beide dan, omringd van vuur en vlammen, Tlit de eene bruidzaal weer in de andere gestuwd. Verscheen daarop in bonte verven De jonge koningin in 't glas, Dan was dit de artseni j; de lijders zag men sterven, En niemand was er, die genas. Zoo hebben wij, als duivels, menigmalen In dit gebergte, in deze dalen, Veel erger dan de pest gewoed. Ik zelf, ik heb t vergift aan duizenden gegeven: Zij kwijnden weg; nu moet ik nog beleven, Dat men mij als een menschenvriend begroet! WAÖENAAB. Maar hoe kunt gij daarover u bedroeven ? Doet niet een brave man genoeg, De kunst, die men hem overdroeg, Naar best vermogen te beproeven ? Zoo gij, als jongeling, uw vader eert, Zal hij u liefderijk ontvangen; Zoo gij, als man, de wetenschap vermeert, Kan eens uw zoon een hooger doel erlangen. FAUST. Gelukkig wie nog hopen kan, in 't end Uit deze zee van dwaling op te duiken! Wat men niet weet, dat had men graag gekend, En wat men weet, dat kan men niet gebruiken. Maar laten we ons nu in dit avonduur Niet pijnigen door sombre mijmeringen! Hij kwispelt, knort en legt zich op den buik; Dat is bij honden zoo 't gebruik. FAUST. Kom, poedel! Kom bij ons! Kom hier! WAGENAAK. 't Is inderdaad een aardig dier: Hij wacht u af, als gij blijft staan; Springt naar u toe, spreekt gij hem aan; Verliest gij wat, hij zal 't u apporteeren, Ja, uit het water zelfs er mede wederkeeren. FAUST. Gij hadt gelijk: het lag aan mijn gezigt. Het was geen geest; de hond is afgerigt. WAGENAAE. Een hond, wanneer hij goed is gedresseerd, Wordt steeds door een verstandig man begeerd; Wil dus de poedel bij u blijven, Waarom zoudt gij hem dan verdrijven F /??/' gaan de stadspoort weder in. F. SCHETSEN UIT KOPENHAGEN. ' e oogen van geheel Europa zijn in onze dagen op Denemarken gerigt, een land, dat sedert den dertigjarigen oorlog slechts eenmaal handelend optrad, en vervolgens achter de coulissen verdween , doch nu weder het tooneel eens oorlogs is geworden, die , willen wij hopen, terwijl wij dit schrijven (in het begin van April) zijn einde nabij zal wezen. De drie millioen Denen, afstammelingen van dappere zee- 94 roovers, hebben door landbouw hun schoon en vruchtbaar vaderland tot eene korenschuur van geheel Skandinavië gemaakt. Denemarken, een tak van den Indo-Germaansehen volkstam, denkt en gevoelt Duitsch op de zelfde wijze als de Noord-Duitsche kustbewoners van de Oostzee. Stijfhoofdig en toch teergevoelig, met eene groote ontvangbaarheid voor het bruisen der zee, het ruischen der overheerlijke beukenbosschen van hun vaderland, de eenzaamheid van het strand en de geheimen der noordsche natuur begaafd, spiegelt zich in de letterkunde der Denen de Noord-Duitsche wijze van beschouwing af. De Deensche schrijvers Holberg, Oerted , Hornemann, Schouw , Forchhammer , Claussen, Madvig, Eask, Grundtvig, Petersen, Finn Magnussen, Oehlenschlager, Ingemann, Heiberg, Hertz, Winther, Paludan Müller, Holst, Andersen, enz., gelijk mede de onsterfelijke beeldhouwer Thorwaldsen, hebben den naam van hunne natie beroemd gemaakt, zijn echter tevens gedeeltelijk ook coryphaeën van Duitsche kunst en letterkunde. Zweden, dat ten noorden in het barbarisme van de poolgewesten steekt, en ten zuiden als het ware verfranscht is, — Noorwegen , dat, grof republikeinsch, zich in omgekeerde Zwitsersche manier eigenhandig teregt hielp en inderdaad zeer practische hervormingen met zijne koninklijke boerengeslachten te weeg heeft gebragt — beide Skandinavische broederstammen hebben van de Denen een historischen afkeer , die zich reeds in ouden tijd door velerlei bloedige oorlogen lucht verschafte. Het Skandinavisme der drie noordsche rijken lijdt derhalve mede aan die aloude koorts van oneenigheid, die in de aanverwante Germaansche volksstammen zoo ligt tot de verderfelijkste ziekten ontaardt. Wij zullen niet stilstaan bij de oorzaak van den haat, dien de Denen en Duitschers elkander reeds sedert den tijd van Gustaaf Adolf toedragen; wij weten dat hij bestaat, en dit zij voor het oogenblik genoeg. Ons oogmerk is een korten blik op het Deensche volk te werpen, en wel inzonderheid op de bewoners der hoofdstad van hun rijk. Kopenhagen — daar verrijst zij. de koninklijke residentie, uit het water en uit den sluijer van den morgennevel, en de vuurtoren van Dragör wijst reeds den oever van echt Deensch land aan. Onmiddellijk voor de zeevesting Kopen- hagen ligt midden in de zee een klein versterkt eilandfort, Drie Jiroonen geheeten, waaromheen ieder vaartuig, dat de Kopenhaagsche haven binnenloopt, een eleganten beleefden boog beschrijven moet. Voor dat de stoomboot landt, genieten wij nog het gezigt van den met reusachtige stukken geschut gewapenden zeeoever der lange linie en een aantal linieschepen en fregatten aan de nabij gelegene werven. De drijvende vestingen, met geslotene geschutpoorten, en met een dek, dat geheel met een geteerd dak belegd is, waarboven drie naakte masten als zooveelen zuilen in de lucht uitsteken , zien er zeer slaperig en spookachtig uit, alsof zij zich in hunne werkelooze afgetrokkenheid schaamden over het beroep van vernieling, waaraan het bloedgierige menschengeslacht hen heeft toegewijd. Ofschoon de grootste koopvaardijschepen vlak aan de voeten der pakhuizen aan de haven kunnen landen, en de golven der Oostzee de Deensche eiland-residentie bespoelt, — ofschoon vijf mijlen verder oostwaarts de Oeresund de groote verbinding van twee Europesche zeeën bewerkstelligt, en de ontzagwekkende haven van Ilelsingör (Elzeneur) tot de levendigste havens van Europa behoort heeft Kopenhagen evenwel niet het twintigste gedeelte zeehandel, dat Hamburg bezit, welke stad toch eerst te Cuxhaven onmiddelijk met de zee in verbinding staat. Het schijnt dat de Denen, in weerwil der uitstekende ligging van hun land voor al wat het zeewezen betreft, toch de kunst niet hebben verstaan om met de Hamburgers in dit opzigt waardig te kunnen mededingen. De ligging der Deensche hoofdstad kan niet bepaald schoon genoemd worden; want het oog glijdt heen over eene eindelooze vlakte van zeeoever, huizenmassa's, kerken en scheepsmasten, en aan schilderachtige groepeering ontbreekt bijna alle gelegenheid. Eene schitterende tegenpartij is hare Skandinavische zuster Stockholm , die, als eene betooverde eilandkoningin, uit de klippen der Oostzee en de rotsgevaarten der Malaren in de lucht stijgt, en zulk heerlijke schoone groepeeringen en prachtvolle panorama's aanbiedt, dat zij met regt onder de schoonst gelegene steden der aarde gerekend wordt. Het best doet Kopenhagen zich nog van zijnen moestuin, het eiland Amak , voor, waarop vóór derde- halve eeuw koning Christiaan II de Hollandsche kolonie der groente- en bloemkweekers stichtte, die, even als de Vierlanden bij Hamburg, de residentie met de voortbrengselen van tuinbouw verzorgen. Op nevensgaande afbeelding ziet men Kopenhagen, zoo als het zich van dit eiland voordoet. De physiognomie der stad heeft door het vesting-rayon dat bedrukt aanzien bekomen, dat aan alle oude vestingen min of meer eigen is. Eerst in de laatste jaren heeft men de vestingpoorten, inzonderheid de Oostpoort, voor het magtige verkeer der levenslustige bevolking geopend, en ook gas verlicht sedert weinige jaren de meestal enge en donkere straten der digt bewoonde residentie. Onder de openbare gebouwen neemt het koninklijk paleis Chrisiiaansborg de eerste plaats in. Het is een imposant gebouw, in Italiaansch-Franschen smaak. Men vindt er het Ethnographisch museum, waarin de afdeeling Noordsche oudheden wereldberoemd is. Een buitengewoon gedenkteeken van volks-piëteit is het mausoleum en museum Thorw.aldsen, waarin de Praxiteles van onzen tijd in het midden van zijne werken rust. De koninklijke paleizen Fredriksborg en Jtosenberg, gelijk mede de zonderlinge beurs met hare gekronkelde slangentorens en de ronde toren der Drieëenheids-kerk, waarop men in rijtuig of te paard langs een negen el breeden, omhoog kronkelenden omgang de spits bereiken kan — zijn gebouw-denkteekenen van Christiaan IY, uit de eerste helft der zeventiende eeuw. Deze koning, zelf een ijverig architect , begunstigde inzonderheid den Hollandschen bouwtrant, en legde ook de kanalen der stad aan. In de hoofdkerk van het Deensche rijk, de Lieve-Vrouwe-kerk, bevinden zich de beroemde standbeelden van Thorwaldsen, alle van Carrarisch marmer. Het Casino en de fraaije toren der kerk van den Verlosser, op de eiland-voorstad Christianshavn, die geheel op Hollandsche manier is aangelegd, sluiten de rij van de opmerkenswaardigste prachtgebouwen der residentie. De Deensche hofschouwburg op de koninklijke Nieuwmarkt — welk plein in het midden door een afschuwelijk ruiterstandbeeld ontsierd wordt — zoo zonderling gelegen en van tijd tot tijd vergroot, is een zamenlapsel, eener residentiestad geheel onwaardig; en dit des te meer, daar de Deensche tooneelspeelkunst uitstekend genoemd mag S£®IPÏSSÏÏE,&©SSÏ o worden, en het ensemble op het Kopenhaagsehe hoftooneel zelfs het beroemd ensemble van het Thtdtre des Variétés te Parijs waardiglijk ter zijde kan worden gesteld. De omstreken van Kopenhagen zijn rijk aan natuurschoon. Het bosch van Ckarlott e-lun, een bij de residentie behoorend park, dat eene vierkante geographische mijl beslaat, is de kroon der beroemde beukenbosschen van Seeland, en onder de ontzaggelijke kruinen van eeuwenheugende boomen galoppeeren troepen wild met de vrolijke stedelingen uit de residentie om het hardst, terwijl uit de verte de majestueuze zee met een aantal schepen dit tafereel van verhevene natuurpracht begrenst. Geen wonder, dat het geheele strand der zee, waarlangs de breede chaussée van de residentie naar het koninklijk uitspanningsbosch loopt, met villa's overzaaid is, terwijl nette visschersdorpjes in idyllische naïveteit op het schelpzand der zee hurken. Oneindig is de stroom der on* ermoeid door elkander wemelende Kopenhagers naar het bosch van Gharlotte-lun, en in zoele zomernachten kunnen de Elfengeesten in menig geëxtemporeerden zomernachtsdi 00111 hunne schelmachtige streken aldaar ongestoord ten uitvoer brengen. Karakteristiek in het volksleven van Kopenhagen is deze zucht tot vermaak der residentie-bewoners, die zij in het geheel niet achter stoelen of banken steken. Wie heeft niet gehoord van het Kopenhaagsehe Tivoli, die schepping van den genialen Carstensen, waar men zich dagelijks van vier ure des namiddags tot diep in den nacht, dikwijls te midden van tienduizend opgeschikte en vrolijke menschen, tegen een entree van circa vijf-en-twintig cents Ned. amuseert! Hier speelt in de concertzaal de kapel van den beroemden Lumbye; de komiek Volkersen debiteert er zijne kluchten; men heeft er koordendansers, kunstrijders en hardloopers, glijbanen, menageriën en volksspelen, gemaskerde optogten en vuurwerken , concerten van Duitsche zangers en zangeressen op eilandjes, wildemannen en tamme Deensche vrouwen — kortom, een mengelmoes van alles, waarbij iemand, die er niet aan gewoon is, ligtelijk hooren en zien kan vergaan. Hierbij moet gevoegd worden, dat de ververschingen, die men in Tivoli kan bekomen, zoo spijzen als dranken, even uitstekend van qualiteit als goedkoop in prijs zijn 1864. II. 9 Wil men omtrent liet leven en gewoel van het Deensche volk te Kopenhagen een aanschouwelijk overzigt hebben, men vindt dit, als er opzettelijk voor gebouwd, in het comfortable hotel cl'Angleterre aan de Konings-Nieuwmarkt, waar de hoofdstraat der residentie, de Oestergade, op dit plein uitloopt. Hier volge ons de genegen lezer ten slotte nog eenige oogenblikken, opdat wij een blik werpen in de branding van het mensehengewoel beneden ons. "Wij overzien het geheele, zeer uitgestrekte plein. Links van ons is de hoofdwacht; ter regterzijde van ons de schouwburg, en voor ons het, met een cirkelrond ijzeren staketsel en een groen grasprek omringd ijzeren standbeeld van een rheumatischen Deenschen koning. Huurkoetsen met oude knollen beneden ons staan te wachten, terwijl hunne koetsiers op den bok in slaap zijn gevallen, of in smerige boeken zitten te lezen. Een paartje wandelt voorbij. Het is een vierkante mannenfiguur met kolossale handen, waarover wederspannige handschoenen zijn heengetrokken. Zijne kleeding is duurzaam bewerkt; de stijve kraag, met een doek van zware zijde omkneveld, houdt zijn hoofd zoo vast, alsof de drager er van bang was geweest, dat hij het anders verliezen zou. Het gezigt van onzen jongen Deenschen handwerker — want dat is hij — ziet er regt zondags-vergenoegd uit, en zijne oogen staren met trotschheid en verrukking op het kleine vrouwtje, dat hij aan den arm heeft. Zij draagt een rood gegarneerden rok, een groen keursje met zwart fluweelen strepen, en het fladderend Deensch hoofdtooisel, dat van achteren in eene groote, met gouddraad ontsponnen zon uitstraalt. Een Kopenhaagsche lion gaat voorbij. Een wandelend modejournaal gelijk, eindigen zijne spillebeenen in gelakte laarsjes; boven zijn vollen baard steekt een Herculische neus uit, boven welken hij het aan een breed lint geboeid knijpend oogwapen vasthoudt. Hij ziet met gevaarlijke blikken twee dames der demi monde na, die hem voorbij dansten, en trapt daarbij het schoothondje eener dikke dame, die hem volgt, op zijn poot. Het dier geeft een gil van pijn, terwijl de lion de dikke dame wegens haren hond verschooning vraagt, ondanks den moordblik uit het vette aangezigt. Eene huurkoets vol matrozen, te zamen acht stuks, die hars en dwars op en over elkander zitten en met hun tabak-mondwerk naar alle rigtingen uit den wagen spuwen, rolt onder gejuich der flesschen zwaaijende vracht de markt op. Ginder schuift zich eene familie-karavaan door den menschenstroom. Yoorop twee hoopvolle, eveneens gekleede kostschooljuffers, met geel zijden parapluien. De teedere moeder wandelt met haren egade achter aan. Daarop volgt de kavalerie der familie, bestaande in een hofhond en eene reusachtige kindermeid, die een met drie kinderen bezetten wagen voortrekt, waarachter zich nog twee bengels van jongens hebben vastgeklemd. De familiehond is, omdat hij er zoo lobbesachtig uitziet, het voorwerp der plagerijen van alle elegante honden, die hem tegenkomen. Zes Deensche infanteristen met zes cigaren nemen op eens het midden der straat in. De godin der domheid heeft met alle magt haar stempel op deze onbeduidende gezigten gedrukt. Krampachtig rijzen nu zes regter ellebogen en uitgestrekte vingers naar zes hersenspannen, om een hun bijna gelijken officier te salueeren, en alsdan met het brandoffer hunner cigaren den dampkring verder te vergiftigen. Maar waartoe verder eene beschrijving te leveren van hetgeen men in elke hoofd- en residentiestad zien kan! Intusschen is die van Denemarken, gelijk elke andere, wel een bezoek waard van hem, die den mensch in zijne bijzondere volkseigenaardigheden wil gadeslaan. DE NEEF UIT DRENTHE. Kon er spraak zijn, voor de bewoners van het Zuid-Hollandsche stadje ***, om een openlijk bewijs van hoogachting te geven aan hem, die in hun midden boven allen daarop aanspraak kan maken, ongetwijfeld zouden zij op nieuw hunne hulde brengen aan den algemeen beminden Louis Verbrugge. Op nieuw zeggen we; want reeds hadden ze aan zijne uitmuntende hoedanigheden regt gedaan door hem met bijna algemeene stemmen te verkiezen tot lid van den ste- 7* delijken raad, terwijl deze zijne talenten had gehuldigd door hem te benoemen tot wethouder en ambtenaar van den burgerlijken stand. Ook in het kerkelijke toonde men zijne verdiensten op prijs te stellen, daar hij sedert jaren, bij afwisseling , armverzorger en opziener der gemeente was, en thans als oud-ouderling zitting had in het provinciaal kerkbestuur. Daarenboven nog was hij regent van het weeshuis en president van het Nut. Zijne ouders, wier eenig kind hij was, hadden hem een weinigbeduidend kapitaal nagelaten. Dit kapitaal, gewonnen met eene kleine affaire en bewaard met eene alles berekenende zorg en zuinigheid, was langzamerhand door Verbrugge meer dan vertiendubbeld. Zijne uitstekende gaven als handelaar, zijne strenge orde, bijzondere naauwkeurigheid, stipte eerlijkheid en een daaruit voortgevloeid onbepaald crediet waren het fundament en de pijlers van het gebouw zijner welvaart. Hij was gehuwd met eene achtenswaardige vrouw, die, toen hij haar ten huwelijk vroeg, over niets anders had te beschikken, dan over een hart vol liefde en eene ziel zonder plooijen. Hunne liefde, steunende op wederkeerige hoogachting en geheiligd door godsvrucht, maakte hunne echtverbindtenis, wat helaas van zoo weinigen kan gezegd worden, tot een voorportaal des hemels. Drie dochters en een zoon zijn de kroon en het sieraad van dien echt. Zij zijn de wellust en het leven hunner ouders. Betzy , de oudste, heeft thans den leeftijd van ruim achttien jaren bereikt. De onberispelijke vormen van haar edel gelaat, hare ranke en bevallige leest, gepaard aan eene zachte, welluidende stem en innemende manieren, geven haar aanspraak op meer dan gewone schoonheid. Ofschoon zachter en geestiger dan Johanna, die in jaren op haar volgt, laat het zich evenwel aanzien, dat deze haar eens in schoonheid zal overtreffen, hoewel later beide welligt bij haar jongste zusje in de schaduw zullen moeten staan. Deze, eene vijftienjarige brunette, is een heerlijk ontluikend knopje, dat eene prachtige bloem beloofd te zullen worden. Het jongste van het viertal is een knaapje, dat pas zevenmaal de lente heeft zien komen en gaan. De kleine krullebol is de Benjamin van het gezin, de oogappel van allen en de lieve- ling van geheel de buurt. Het is een jongske, dat aanleg heeft om Hildebrand eens als model te dienen tot het schetsen van een volmaakten Hollandschen jongen. Doch, zoo voortgaande, zou de lezer kunnen denken dat wij hem met engelen en niet met menschen in kennis zochten te brengen; daarom haasten wij ons er bij te voegen, dat Yerbrugge en de zijnen, bij al de deugden die ze bezaten, ook hunne gebreken hadden. Yerbrugge zelf wist dit beter dan iemand anders, en dat hij er over nadacht en ze gaarne erkende, bewezen zijne gedurige aanhalingen uit zijn lievelings-auteur Shakspeare. //O," sprak kij dikwijls, // het zijn schoone woorden van den onsterfelijken Brit, als hij zegt: Het weefsel van ons leven spon de Voorzienigheid uit gemengd garen, goed en slecht. Onze deugden zouden trotsch ■worden, als onze gebrelten haar niet van tijd tot tijd kastijdden; en onze ondeugden zonden vertwijfelen, als onze deugden zich harer niet aannamenZijne vrouw met de twee oudste meisjes stemden met die woorden volkomen in, doordrongen als zij waren van hare tekortkoming en gebreken, waarvan men echter mogt vragen, of zij wel werkelijk bestonden; want niemand ontdekte ze. Het was met haar lief en leed even als met hare deugden en gebreken: genoten ze het eerste volop, het laatste schenen zij naauwelijks bij name te kennen. Louis Yerbrugge was geen geleerde; maar wat hij wist, dat wist hij geheel. En toch waren er punten van overeenkomst tusschen hem en menig geleerde. Hij was een professor in zijn vak, doch, gelijk menig beroemd man, in enkele soms alledaagsche dingen een volslagen vreemdeling. Hugo de Groot moet een monster van geleerdheid zijn geweest, en toch beweert de geschiedenis, of liever de traditie — o die traditie! — dat hij geene enkele Hollandsche muntspecie kende, en daardoor een kind was in het omgaan met geld. Yerbrugge was in een ander opzigt een Hugo Grotius. De stad zijner inwoning kende hij haarklein: geen straat of steegje was er hem onbekend in; geen huis schier, of hij wist er de beuzelachtigste bijzonderheden van aan te wijzen; geen plekje grond, of hij zou zijne ligging in het kadastrale nummer, waaronder het voorkwam, u kunnen aantoonen. Yan de geschiedenis der stad en hare bewoners zou hij u eene aanschouwelijke voorstelling kunnen geven, zoo als weiligt niemand buiten hem daartoe in staat zou zijn; het ka rakter van de uitstekendste onder zijne stadgenooten zou hij u even breedvoerig kunnen schilderen, als hij bij globale raming u het vermogen van de meest gezetene burgers zou kunnen opgeven. De bronnen van bestaan zou hij door eene enkele vingerwijzing u doen opmerken: hij zou u van het verledene spreken als van een kleed, niet meer passend voor het heden, en wederom aan een geheel ander doen denken voor de toekomst. In een woord, door zijne kennis , door zijne zelfstandigheid en door zijne levendige en overtuigende wijze van voorstelling zou hij op u een indruk maken, die u deed uitroepen: Die man kent de plaats zijner inwoning en haar belang in alle opzigten, ja volkomen. Doch buiten die stad was Verbrugge zoo goed als vreemdeling ; hij was het geheel, zoodra hij in zijne gedachten de limieten van Zuid- en Noord-Holland en van het Stichtsche moest overschrijden. Dit gebrek aan meer algemeene kennis mag voor een groot deel geweten worden aan zijne opvoeding en aan den tijd, waarin hij op de schoolbank had plaats genomen. "Wat hij op de school geleerd had, was meest geheugenwerk geweest, vlugtiger verdwenen dan aangeleerd, en later noch onderhouden noch aangevuld, omdat alle krachten van ligchaam en geest zich toen bij hem in één brandpunt moesten vereenigen, om te worden — een koopman in het groot. De groothandelaar Verbrugge was een geheel ander mensch dan de echtgenoot en vader Verbrugge. Zoo geheel vervuld met zaken, zoo ingespannen en afgetrokken, zoo schijnbaar stroef en ongezellig als hij op het kantoor was, zoo minzaam en hartelijk, zoo vrolijk en gezellig was hij in den huiselijken kring. Tot den laatsten behoorde nog iemand, dien we vergeten hebben te noemen: het was een volle neef van Verbrugge's vrouw. Wij geven hem den naam van André. Na eenigen tijd als geleerde en tevens als kanselredenaar in de vaderlandsche kerk te hebben geschitterd, was hij ten gevolge van eene hardnekkige keelziekte , die hem zijne stem grootendeels had doen verliezen, op vijfen-dertig-jarigen leeftijd genoodzaakt geweest, zijn emeritaat te vragen. Sinds dien tijd leefde hij enkel voor zijne stu- die, waartoe zijne tijdelijke middelen hem ruimschoots in staat stelden. De voortbrengselen zijner pen werden door het lezend publiek even gretig ontvangen als de vertalingen, die hij nu en dan leverde. In het gezin van Yer brugge, waarin hij op zijn verzoek welwillend was opgenomen en waarin hij als een zoon en broeder leefde, geleek hij eene zon, die door hare weldadige stralen alles, wat zij beschijnt, koestert en verwarmt. Eene ongeveinsde hoogachting was er zijn deel: waar zijne zachte , meest fluisterende stem gehoord werd, was alles aandacht ; in elke belangrijke zaak werd zijn oordeel ingewonnen, in alles zijn raad gevolgd. Hij wist met christelijke gelatenheid zich in zijn lot te schikken. Het nemen eener langdurige rust was de hoofdvoorwaarde , waarop de doctoren, die hij had geraadpleegd of nog raadpleegde, hem hoop gaven op herstel. André hield veel van kinderen, die hij door zijne minzaamheid, door zijne gaaf om hun in den regten kindertoon allerlei verhalen op te disschen, waardoor hij niet alleen tot hunne verbeelding sprak, maar bijzonder hun harte wist te treffen, en die hij gaarne op zijne wandelingen medenam, zoodanig aan zich wist te boeijen, dat er steeds een gejuich opging, als ze hem maar in de verte zagen naderen. En al waren Betzv en Johanna ook grooter geworden, al begonnen zij zich reeds in een anderen kring te bewegen, al had de eerste aireede de kinderschoenen uitgetrokken, en stond de tweede gereed haar daarin te volgen, al gevoelde Betzy reeds iets van hare roeping en bestemming in het leven — de betrekking, die tusschen haar en André zich gaandeweg had ontwikkeld , bleef even kinderlijk voortduren. Had André haar als kinderen van allerlei prenteboekjes voorzien, ook nu regelde hij hare keus van boeken, en gaf haar werken van degelijkheid en smaak in handen, wier inhoud het maagdelijk hart als een bloemkelk deed openen voor alles wat goed en schoon en waar is. Wij vertrouwen, dat het bovenstaande voldoende zal zijn om den lezer met vrucht de tuinkamer van Verbrugge binnen te leiden, ten einde hem met de familie in nadere kennis te brengen. Het is een warme Junijdag, omstreeks vier uur. De tafel staat gedekt; de rondom die tafel geplaatste stoelen zijn ten brugge, terwijl hij heenging, om zijne kantoorjas met een voegzamer kleed te verwisselen. — //Nu?" vroeg hij, weder binnenkomende en naast zijne vrouw plaats nemende. — '/Wij geven het op," was aller antwoord. — //Dan zal ik het u zeggen," hernam hij. //Onze neef uit Drenthe wenscht hier te komen." — //Hé? wie is die neef? vroegen de meisjes nieuwsgierig. — //Laat ons eerst «ten, kinderen! de spijzen worden koud," sprak Verbrugge. Men deed alzoo; en toen de maaltijd geeindigd was, vatte Yerbrugge den afgebroken draad van het gesprek in dezer voege weder op : // Die neef is het eenig kind van de overledene zuster uwer moeder." — //En hoe heet die neef?" is Betzy's vraag. — //Antonie Alting," antwoordde hare moeder. — // Maar hoe komt het, moe," vervolgde Betzy, // dat u ons nooit over dien neef hebt gesproken?" — //Ja, waarom, dat weet ik waarlijk zelf niet. We hadden hem geheel uit het oog verloren. Na den dood zijner ouders hebben we niets anders van hem vernomen, dan — en dit nog wel heel toevallig, zonder eenige bepaalde aanwijzing — dat hij ergens in Drenthe woonde, en dat het hem daar goed ging." — //Maar," viel Johanna in: //vader en u kent hem toch?" — //In zoo ver," antwoordde Yerbrugge, //dat we hem als een kind van negen jaar het laatste gezien hebben" — //Wel, dat is koddig!" riep Koosje: //dan zou hij u tegen kunnen komen, zonder dat u hem of hij u kende." — // Ja hernam haar vader: // ik althans heb moeite om mij den kleinen knaap te herinneren." — //En waar zei u ook dat hij woonde?" viel Koosje nogmaals in — //In Drenthe, lief kind!" //Waar ligt dat eigenlijk?" vroeg Koosje's moeder. — //Ligt het niet in Overijssel, André?" (*) was de vraag van Verbrugge. — //II bedoelt Twenthe," sprak André. — //Juist, juist," antwoordde Verbrugge, zonder meer. — //Ishet niet een landschap aan de grenzen van " vroeg Johanna. — //Vroeger was het een landschap, thans is het eene provincie," hernam André. //Ik zal even de kaart halen; dan zal Koosje ons misschien wel kunnen wijzen waar het ligt." // Dat kan ik wel uit het hoofd doen," antwoordde de kleine (*) Schrijver dezes werd die vraag door een deftig heer in Holland korte jaren geleden gedaan. 115 ben aan te wijzen! Ik zou u liet bedrijvige Meppel, met zijn uitgebreiden handel, bet schoone Assen, met zijn heerlijk bosch en zijne schoone gebouwen, het volkrijke Hoogeveen met zijne drukke scheepvaart, zijne vele bosschen, uitgebreide veenderijen, talrijke scheepstimmerwerven en weelderige weilanden, het aangenaam gelegen Dalen, het aan natuurschoon zoo rijke Zweelo, het bekoorlijke Borger, het niet minder schoone Emmen, dat eene schitterende toekomst te gemoet snelt, het ruim en heerlijk gelegen Grieten en het niet minder schoone Zuidlaren, met zijn prachtig geboomte en ruime lanen, willen binnenleiden. Ik zou u langs de Drentsche hoofdvaart van Assen naar Meppel, langs de Hoogeveensche vaart van Meppel tot in de Emmerveenen, langs het Oranje- en het Noord-Willems-kanaal wenschen te voeren, en u plaatsen kunnen aanwijzen, waar de spade meer dan twintig voeten diep de veen- en zandlaag moest uitdelven eer ze op den bodem dier kanalen rustte. Ik zou u heerlijk weiland, kostelijke bouwakkers en uitgestrekte bosschen hebben aan te wijzen, waar voor bet rekkelijk korte jaren nog niets te zien was dan enkel heide. De prachtigste eikenboomen, die gij u kunt voorstellen, zou ik u hier en ginds en elders laten bewonderen. Op honderden v an nieuwe woningen zou ik uwe aandacht vestigen, als op vruchten , die in de laatste tien en twintig jaren ontstaan en geiijpt zijn. Ik zou een onwederstaanbaren trek gevoelen, om u haarfijn bekend te maken met het zoo evengenoemde Hoogeveen, onder de drie-en-dertig gemeenten van Drenthe de eerste, wat het cijfer harer bevolking betreft. //Hoogeveen? Hoogeveen?" viel Wiers in: //zou dat het zelfde Hoogeveen zijn, waar mijn vriend Paauw zijn turf van daan krijgt ?" — // Het zal wel zoo wezen," hernam Antonie; //want die gemeente heeft belangrijke veenderijen." — //Kan ik van een der schippers uit die gemeente gehoord hebben, dat men er meer dan zesduizend inwoners heeft?" //Hare bevolking," was het antwoord van Antonie, //bedraagt thans bijna tienduizend zielen." — //Wat?" riep Verbrugge: //en is dat ééne gemeente?" — //Burgerlijk, ja; doch kerkelijk is zij het niet meer, sedert het Hollandsche veld eene zelfstandige kerkelijke gemeente geworden is." — // Gunst, neef!" vroeg Verbrugge: //is dat het zelfde Hollandsche veld, 8# waarvoor domme van Schaick in der tijd liefdegaven heeft ingezameld voor het stichten van een kerk en pastorie?" — wHet zelfde, oom!" — //Wel jongen, daar heb ik mijn penningske ook aan geoft'erd, want het berigt aangaande die halve heidenen, eene bende scharenslijpers en ketellappers, trof mij." — //Men heeft de ingezetenen aldaar als zoodanig gequalificeerd." — // \Y';ircn ze dat dan niet? //Ik twijfel er aan, of er wel een is, of vroeger was, die het bedrijf van scharenslijper of ketellapper hanteert." — // Maar het waren dan toch heidenen?" — //Ja, oom! zoo als misschien elke gemeente hare heidenen heeft." —//Was het dan, naar uw oordeel, onnoodig geweest haar tot eene zelfstandige kerkelijke gemeente te verheffen?" — //O neen, dat niet. De uitgebreidheid der gemeente, en daardoor de verre afstand van de hoofdkerk, maakte het zeer wenschelijk, ja noodzakelijk . ..." // Dat Hoogeveen zal zeker eene zeer oude plaats en daardoor rijk aan merkwaardigheden zijn," hernam nu Wiers. — //Integendeel," gaf Antonie tot antwoord: //hare opkomst dagteekent eerst uit de eerste helft der zeventiende eeuw. Hare oorspronkelijke bevolking was een amalgama van menschen, die van tijd tot tijd zich uit alle oorden des lands daar hadden nedergezet, waardoor het karakter harer ingezetenen niet kan worden aangemerkt als het echte Drentsche volkskarakter te zijn. Wat de merkwaardigheden der plaats aanbelangt , deze zijn niet noemenswaard; want, onder anderen, dat ze eens door den beruchten Berend van Galen, bisschop van Munster, onder brandschatting is gesteld, heeft ze met menige andere plaats in dien tijd gemeen gehad; maar toch herinner ik mij nog iets merkwaardigs, eene bijzondere gewoonte, deze namelijk, dat men er des zondags met de trom naar de kerk gaat." — // Wat met de trom ? met eene gewone soldatentrom naar de kerk. .. ?" riepen al de heeren als uit éénen mond, terwijl Yerbrugge er den uitroep op liet volgen: //Dat moet ge hooren, dames! Te Hoogeveen, in Drenthe, gaat men 's zondags met de trom naar de kerk." Deze uitnoodiging van Yerbrugge bleek overbodig; want zonder dat de heeren het gemerkt hadden, zaten de dames sedert eenige oogenblikken reeds met aandacht te luisteren naar het gesprek der heeren. // Wel dat is dol, en, naar ib vertrouw, alles behalve geschikt om te stichten!" riep mevrouw Wiers.— //Neen, mevrouw !" hei-nam Antonie: // u vergist zich. Het is even stichtelijk als het klokgelui, hier en elders; het is de gewoonte." — // Toch zal het, dunkt mij, éénig zijn," sprak - Wiers. — //Thans is het dit, doch vroeger niet," antwoordde Antonie. //In vorigen tijd had het zelfde gebruik te Veendam in de provincie Groningen plaats." — //En wat heeft tot dat vreemde gebruik aanleiding gegeven?" vroeg André. — //Naar men zegt," was het antwoord, //durfde men op den lossen veengrond geen toren bouwen, stevig genoeg om eene klok te torschen , die het vermogen bezat om zich in de zich snel uitbreidende veenkolonie overal te doen hooren, terwijl de trilling van den veengrond het geluid der trom heinde en ver overbragt." — //Nu, dat laat zich wel eenigzins hooren," merkte Verbrugge aan. — //Toch geloof ik dat het slechts een voorwendsel was," sprak Antonie. //Immers , te \ eendam heeft men door het bouwen van een toren de mogelijkheid bewezen van hetgeen men te Hoogeveen eene onmogelijkheid achtte." — //Maar wat zou dan de reden geweest zijn?" vroeg iemand. — //Mijns bedunkens, geldgebrek," antwoordde Antonie. // Men had bij den aanleg der kolonie zooveel noodig, dat men alles wat niet zoo direct behoefte was moest nalaten. Intusschen geeft eene overlevering te Hoogeveen daarvoor nog eene andere reden op." — // En die is ? — // Dat er een oud man moet geweest zijn, die eigenaar was van een stuk land, dat men noodig had voor het graven van een der vele kanalen, die Hoogeveen bezit; dat die oude man bereid was geweest om zijn land daarvoor af te staan, onder eene zekere voorwaarde, die in verband stond met zijne betrekking als tamboer van den landstorm en tevens als gemeente-omroeper, welk omroepen steeds door trommelslag werd voorafgegaan. En welke was die voorwaarde nu ? Deze: dat hem en zijnen wettige nakomelingen het regt werd gegeven en verzekerd, om tegen eene billijke schadeloosstelling de dienst eener klok te vervangen door de trom, zoo dikwijls de gemeente ter godsdienstoefening werd opgeroepen." — // Zou dat heusch waar zijn r vroeg een der dames. — // De overlevering wil het; in allen geval, het gebruik bestaat," hernam Antonie. — // Maar," zei een ander, //hoe gaat het met dat trommen toe? Ik vat het niet regt." — //Ik zal u het pogen duidelijk te maken," hernam Antonie. //"Vroeger was het de gewoonte, dat 's morgens twee uren vóór kerktijd de trom werd geroerd, ten teeken dat er morgendienst zou zijn. Een uur later begon de tromslager voor de pastorie, in het noordeinde van de kom der gemeente gelegen, met een fermen roffel zijn werk, bezocht van daar al voorttrommende de voornaamste streken of gedeelten van de zoo even vermelde kom, en keerde, altijd doortrommende, stipt één uur daarna terug , wanneer hij , door de talrijke schare van kerkgangers gevolgd , eindelijk bij de kerk ophield. Het zelfde vond des namiddags plaats, met dit verschil evenwel, dat de reveille van 's morgens niet herhaald werd. Deed een der predikanten 's avonds ook dienst — dat regel was — dan duurde het trommen slechts een half uur. De tromslager begon dan weder op de zelfde plaats te trommen, doch zonder verder te gaan dan de zoogenaamde Zuidersche brug; hier sloeg hij een langen roffel en tromde verder tot aan de kerk. Met den laatsten tromslag beklom de predikant den kansel. Gingen de broeders catechisten de gemeente voor — thans hebben ze gelukkig in de gemeente Hoogeveen uitgediend — dan ging de tromslager met stille trom naar de zoo even bedoelde Zuidersche brug, en begon, na een duchtigen roffel, zijn terugmarsch naar de kerk." —— // Hoe zot! riep mevrouw Wiers. // Maar waartoe dat verschil in den duur van het trommen , over dag en 's avonds?" was de vraag, die op dezen uitroep volgde. — // 's Avonds tromde men korter," antwoordde Antonie, //omdat zij, die in de velden woonden, wegens den afstand de godsdienstoefening niet konden bijwonen, zoodat het geluid der trom alleen hen gold, die hunne woningen hadden in de kom der gemeente; terwijl het heengaan met de stille trom en het roffelen op de voormelde brug voor elk een teeken was, wat dienst er zou gehouden worden, of liever, wie de gemeente zou voorgaan. — //Zoo was het vroeger, zei u," sprak André: //is het thans anders r //Ten deele ja," was het antwoord. //Thans duurt het trommen korter, vooral nu het Hollandsche veld eene eigene kerkelijke gemeente is geworden; ook begint het niet vóór de tromslager daartoe van den dienstdoenden predikant \ er- 119 gunning heeft gevraagd en bekomen. Deze laatste gewoonte dagteekent van het jaar 1779. Als aanleiding daarvan geeft de overlevering op, dat men, in den morgen van zondag den 31sten Januarij van dat jaar, dominus Johannes Hermanus Schadde te vergeefs op den predikstoel te Hoogeveen verbeidde, en bij onderzoek hem dood in zijn bed vond liggen." — // Dus is dat verlof vragen om te mogen beginnen eigenlijk niets anders dan om zich te overtuigen dat de predikant, die zal moeten optreden, nog leeft ?" hernam André. Antonie knikte glimlagchend en vervolgde: //De Hoogeveensche trom herinnert mij nog eene andere bijzonderheid , en wel deze: dat de tamboer eiken nieuwjaarsdag, zoodra het begint te dagen, voor de huizen der voornaamste ingezetenen een langen roffel slaat en de aanzienlijksten onder hen nog bovendien op een trommend "Wilhelmus van Nassauwen vergast." — //Mijn Hemel, wat een dolligheid!" riep André. — //En wat bet'eekent dat?" vroeg Yerbrugge. — //Och oom," antwoordde Antonie, //het is alleen om eene nieuwjaars-fooi te doen." — //Welnu," hernam Verbrugge: // als ik te Hoogeveen woonde, gaf ik die fooi liever zonder dan met dien roffel en dat Wilhelmusje." — //Zoo denken er velen over," vervolgde Antonie, //en vooral zij, die kleine kinderen hebben. Want het oorverdoovend geraas maakt hen niet zelden verschrikt en onaangenaam wakker, zoodat ze dikwijls met een luid geschrei den eersten dag des jaars begroeten , of hunnen even onpleizierig gewekte ouders, uit ledikant of bedstede, hun //gelukzalig nieuwjaar" met schelle stem toekraaijen." Nadat Antonie een oogenblik gezwegen had, hernam "Verbrugge; //Neef, ge spraakt daar straks van vele kanalen te Hoogeveen: zijn die nog al van beteekenis ?" — // Zeker zijn ze dat, oom ! Hoogeveen bezit vijf hoofdkanalen, waaruit meer dan zeshonderd dwarskanalen of zoogenaamde wi]ken zijn opgelegd , waaronder die meer dan een uur lengte hebben. Dit deed den ingenieur (een Eranschman), die met de eerste werkzaamheden van het kadaster te Hoogeveen belast was, zeggen, dat, als men al de kanalen en watertjes in die kolonie had aangelegd in ééne lijn, men er Parijs mede zou hebben kunnen bereiken." — // En die kanalen zijn ongetwijfeld in de laatste tijden nog verbeterden vermeerderd?" viel André in. — // Ja; men is daar onophoudelijk mede voortgegaan, en wel naarmate het veen in die gemeente vergraven werd. De doortrekking der Hoogeveensche vaart tot in de veenen deigemeente Emmen is zeker voor het Hoogeveen eene deibelangrijkste ondernemingen van den laatsten tijd. Dat kanaal, van Meppel af gerekend, doorloopt eene oppervlakte van nagenoeg zestig mijlen. Het is de sleutel geworden, die de rijke Emmerveenmijnen heeft ontsloten. Wat jaren, ja eeuwen een dood kapitaal was, is plotseling in een rentegevend product herschapen. De ondernemingsgeest onzer eeuw heeft door de spade des polderwerkers alles als nieuw doen worden in die afgelegene oorden. Elke uitgeworpen schop aarde is als in goud veranderd; overal ontwaakt een nieuw leven; tal van woningen schieten hier en ginds en elders als door eene tooverroede uit den grond op. Daar, waar vroeger eene doodsche stilte zonder eenig schijnbaar leven heerschte , wordt of is alreeds de grond van zijne veenkorst ontdaan, terwijl ge op vele plaatsen de sikkel reeds langs den vruchtbaren dalgrond hoort bewegen, te midden van het vrolijk gezang der veldelingen." — // En na verloop van tijd mag men verwachten, dat er gansche dorpen aan en bij die kanalen zullen verrijzen?" viel André in. — //Die zijn er reeds," antwoordde Antonie. //Zoo hebt ge aan het Oranjekanaal Schoonoord, en hooger op Nieuw-Dordrecht, elk met eene bevolking van meer dan vierhonderd zielen." — // Het moet een aardig gezigt zijn , mijnbeer Alting!" sprak "Wiers. — //Ja, het is opwekkend," hernam Antonie. //Het grijpt u aan het zien van zooveel welvaart en ontwikkeling, vooral als ge beide ontwaart op plaatsen, die u lief en dierbaar zijn, vooral op uw geboortegrond." — // Ge schijnt een echte Drenth te zijn ?" — //Ik wensch het te wezen," antwoordde Antonie. //Ja, ik heb Drenthe lief, lief met geheel mijn hart, en geloof mij, het is die liefde waard. O, dat gij het kendet zoo als ik het ken, gij zoudthet evenzeer beminnen!" Hij pausde een oogenblik, en vervolgde toen met toenemende geestdrift: // Drenthe gaat eene schoone toekomst te gemoet, schooner dan men hier en elders schijnt te vermoeden. Het zoo lang miskende stiefkind toont door zijne daden het jongelingstijdperk te zijn ingetreden, en begint de plaats en den Betzy volgde den wenk van bare moeder , en zweeg als deze. Ook de anderen volgden haar voorbeeld. «Wel', daar schiet mij op eens wat in de gedachten!" riep mevrouw Wiers plotseling uit, en toen hare schelle, onaangename stem verheffende, wendde zij zich tot Alting met de vraag: // Och mijn lieve mijnheer Alting, zou uwees mij niet met eene kleinigheid willen verpligten?"— //Als ik het kan, dan met veel genoegen, mevrouw!" sprak Antonie. — „ Ik zou gaarne eene meid uit Drenthe willen hebben: wil u er mij eene winnen, en zoodra mogelijk zenden? TT kan zelf haar loon bepalen; als ze maar goed is, dan steekt het mij op geen tien gulden; want ik moet en wil eene goeije hebben. Dat Drentsche volk — naar alles wat ik er van hoor — komt mij eenvoudig, oppassend en zeer gezeggelijk voor." — //Mevrouw," antwoordde Antonie, //hoe vereerend het mij anders ook zou zijn, iets voor u te kunnen doen, dat u genoegen kan verschaffen, moet ik u tot mijn leedwezen bekennen, dat ik op dit punt al een zeer slecht onderhandelaar zou zijn; want ik heb geene eigene huishouding , en bemoei mij daarom nooit met dienstboden. Evenwel is er iets, dat ik u kan en meen te moeten mededeelen." — //En dat is?" — //Dat ik in Drenthe evenzeer over de meiden hoor klagen, als ik het u vóór eenige oogenblikken heb hooren doen." — // Ik wil het gaarne gelooven, mijnheer Alting!" viel de voormalige boekhouder in. // Het zijn overal menschen. Intusschen welgelukzalig de man, die er niet mede heeft uit te staan!" liet hij er zuchtend en half fluisterend op volgen. De kleine pauze, die nu volgde, werd door Verbrugge te baat genomen, om aan te dringen tot vertrekken. // Het is hora , vrienden!" sprak hij ; en toen naar oud costuum zijn gevuld glas opheffende, zeide hij : // Om mijnheer en mevrouw te bedanken!" //Die vrouw van Wiers is toch een naar mensch!" sprak Verbrugge in het naar huis gaan: //heb je zulke exemplaren in Drenthe ook, Antonie ?" — Antonie, die aan Betzy zijnen arm had aangeboden, en zich reeds met haar in een druk gesprek gewikkeld had, scheen die tot hem gerigte vraag niet te hooren. — // Zijn er ook zulke dames in Drenthe?" vroeg Betzy zacht. — //Och lieve nicht," rigting." — // En zoo zijn er duizenden!" liet André er op volgen. — «Ik verblijde mij zeer in hare verschijning. Te lang, veel te lang, heeft het blind gezag in onze vaderlandsche kerk geheerscht," hernam Seldens. Verbrugge schudde bedenkelijk het hoofd. // Ik vrees," zeide hij, //dat die nieuwe rigting voor velen een rietstaf zal worden, doorborende de hand die er op leunt ■ mij komt ze voor als een kankerachtige tak aan den boom des Christendoms. — //Het kan ook een Sint-Jans-loot zijn aan dien boom,' voegde Anthonie er bij. — //Dat niemand zich bezorgd make!" vervolgde Seldens. //Het woord van Gamaliëlis ook op de moderne theologie van toepassing: Is ze uit den mensch, zij zal verbroken worden; maar is ze uit Grod, ze zal blijven." -— //Het geloof is natuurlijk vrij," merkte jufvrouw Yerbrugge aan ; // maar och, men moest die nieuwigheden maar niet op den kansel brengen." — //Maar waarom niet, waarde vriendin r vroeg Seldens, en het antwoord luidde: //Och, het geeft aan zoo velen ergernis!" — //Deed de prediking van Johannes den Dooper, van onzen onvolprezen Zaligmaker, van vader Luther, en van zoo vele anderen , dit ook niet F Hadden ook zij daarom moeten zwijgen? Ware dit het geval geweest, wat zou er van het verleden en het heden geworden zijn, wat van de toekomst zijn te verwachten!" — //Dat is zoo, dominé!" hernam zij met hare zachte, thans een weinig bevende stem. — //Neen," vervolgde Seldens: //zoodra een leeraar volkomen overtuigd is, dat hetgene hij gevoelt en gelooft, niet alleen waar, maar ook noodig is om gekend, geloofd en behartigd te worden door hen, die hij voorgaat, onderwijst en opleidt, dan mag hij het hem geschonken licht niet als onder eene korenmaat verbergen, maar het verkondigen bij dag en nacht, van nabij en van verre, al werden ook allen aan zijne prediking geërgerd." — // Juist," zei André : // hij moet, zoo als gij dat straks te regt aanmerktet, alle omkleedsels, staketsels en omheiningen omverhalen, opdat het daardoor verborgen gebouw in al zijne pracht en heerlijkheid en waarde weder zigtbaar worde voor aller oog. Voor jaren ben ik daarmede reeds begonnen, en ik zou er mede voortgegaan zijn, had het G-ode niet behaagd er mij tijdelijk in te verhinderen." — // Dat is onze roeping , vriend André!" klonk de 1864. II. q zou u...." — //Op kerkelijk gebied," viel André in,//heeft Drenthe, naar ik meen, weinig schrijvers, althans vaneenigen naam." -— //Uwe geheele provincie," liet Seldens erop volgen, // schijnt over liet algemeen arm aan auteurs te zijn." — //Hun getal is zeker niet groot," hernam Antonie; //en toch zijn er, die men uitgenoodigd heeft om het kunstcongres te Antwerpen bij te wonen. Doch wie bekommert zich hier en elders in ons land om de letterkundige voortbrengselen, die het arme, vergetene Drenthe oplevert! De Drentsche dorpstafereelen van Ds. van Schaick uitgezonderd, maar van wat ander werk nam of neemt men in Holland notitie?" — //Het is waar," sprak André: //uwe schrijvers dienden tot eene zekere coterie te behooren, dan was hun naam verzekerd; zij moesten wat zwartgalliger zijn, en het als anderen uitbazuinen, dat onze vaderlandsche letterkunde in verval is, dat we eigenlijk geen letterkunde meer bezitten, dat alléén het oude deugt en het nieuwe voor zoo ver " — // Gij maakt u warm, vriend!" sprak Seldens, den spreker goedhartig op den schouder tikkende. //Waartoe is dat noodig? Als Drenthe waarlijk degelijke schrijvers bezit, dan zullen ze hun weg wel weten te vinden , ook in de harten van hen, die er thans nog onkundig van zijn. // Als die vaak lastige visites verminderen, zullen we eerst regt met elkander beginnen te genieten," had Verbrugge gezegd. Die visites verminderden niet alleen, maar hielden geheel op; doch het was als of Antonie's genot met haar had opgehouden. De spraakzame, levendige en zoo gezellige Antonie werd in het oog loopend stil, en zocht dikwijls de eenzaamste plekjes in den tuin op. 't Heette dat hij zich daar verdiepte in de lectuur, hem door André bezorgd; doch wie hem naauwlettend gadesloeg — en André deed dit — ontdekte al spoedig, dat dit lezen of studeeren slechts schijn was. Geen een der huisgenooten, buiten André, scheen den zwaarmoedigen trek op Antonie's gelaat te zien, noch zijne soms smachtende blikken op te merken, noch zijne dikwijls hoorbare zuchten te vernemen. André alleen ontging niets van dat alles. Antonie was niet meer als vroe- 9* verried zooveel onschuld, aan hare sterkte paarde zich zooveel edele zwier en hare gezondheid miste zoozeer den minsten groven schijn, dat zelfs de grootste kenners en bewonderaars van vrouwelijke aetherische schoonheid niets op haar aan te merken zouden hebben gehad. Alles in dit bekoorlijke wezen ademde zooveel reinheid en jeugd, dat men zich reeds gelukkig gevoelde, haar te mogen aanschouwen. Op haar fraai, hoog voorhoofd, waarop een ieder als in een opengeslagen boek kon lezen, — in hare heldere donkere oogen, die, zonder naar iets te ondervragen, zonder eenige nieuwsgierigheid in haren opslag te hebben, over alles verwondering uitdrukten, - kortom, op haar geheele wezen vertoonde zich het natuurlijkste, hoogste geluk — dat van te leven, dat van te bestaan. Haar beschouwende, ontwaarde men, dat hare ziel sluimerde, of liever, gelijk was aan eene klare beek, waarvan de doorschijnende oppervlakte nog door niets beroerd is geworden. Edgard, de andere spruit uit het huwelijk van den baron, was een vrolijke, levendige jongen van vijftien jaren, met een helder verstand en een voortreffelijken aanleg, die beloofde zich schoon te zullen ontwikkelen. Ofschoon hij niet onmiddelijk in betrekking staat tot mijne lotgevallen, moet ik hem toch aan u voorstellen, om zoodoende in kennis te geraken met zijn gouverneur, den heer Julius Lahn, die, even als Angeline, een grooten invloed op mijne geschiedenis heeft uitgeoefend. Julius was iemand van deftigen huize, die eene uitstekende opvoeding had ontvangen. Daar echter zijn vader, een voornaam koopman, een der vele beurs-slagtoffers van het jaar 18** werd, zag hij zich door den drang der omstandigheden genoodzaakt de hoogescliool, waar hij zich op het vak der letteren toelegde , in het midden zijner studiën te verlaten, en op twintigjarigen leeftijd met zijne verkregene kundigheden het dagelijksch brood onder eens anders dak te gaan verdienen. Hij werd gouverneur op Frio.drichfeld; doch gelukkig voor zijn fier, hooggeplaatst hart, bleef hem hier elke schaduwzijde vreemd, in den regel aan eene dusdanige betrekking verbonden. Hij wist niet beter, of hij was kind des huizes op het kasteel, waarvan al de bewoners hem evenveel achting als genegenheid toedroegen ja, zelfs de baron zette in ter dood veroordeelde zijne teregtstelling moet voorafgaan ? O, ik kon thans zeer goed begrijpen, hoe eene Maria Antoinette in den nacht vóór hare onthoofding in eens grijze haren had gekregen. Helaas, zoo zou heden dan voor de laatste maal de zachte, vriendelijke maan mijne kruin beschijnen! Zoo zou dan voor de laatste maal de dauw op mijn gebladerte parelen en de zoele, nachtelijke zomerkoelte mijne takken heên en weder wiegen! Zoo zouden daarop dan bij het aanbreken van den dageraad de lieve vogels voor het laatst hun loflied aanheffen , tot verheerlijking van de schepping, om te gelijker tijd mijn zwanezang te zijn! O, ik zou de lieve diertjes dan nooit weder aan mijn boezem hunne nestjes zien vlechten ! Ik zou dan heengaan, en in den herfst mijne bladeren niet meer afwerpen, om ze in de aanstaande lente met nieuwe frischheid en met nieuwen glans weder in het leven te roepen! Wreede, ondankbare menschheid! Die zelfde man, wien ik onder mijne schaduw zoo menige verkwikking in warme zomerdagen gastvrij had aangeboden, die zelfde man was nu mijn onbarmhartige, wreede regter geworden! Naauwelijks waren den volgenden ochtend de sterren aan den hemel verbleekt, en trad de zon in purpergloed aan den horizont te voorschijn, of ik zag Johan met den scherpregter, in de gedaante van een armen houthakker, op mij toetreden. De laatste droeg de bijl, die mij den genadeslag zou geven, met zekere onverschilligheid op den schouder, terwij! hij met gelijke koelbloedigheid even naar mij opkeek, en mij vervolgens een paar malen met zijne "ruwe hand betastte. In den meêwarigen blik, waarmede Johan mij beschouwde, lag iets bemoedigends, iets vertroostends. Hij stond daar bij mij, als ware hij een geestelijke, geroepen om een ter dood veroordeelde in zijne laatste stonde bij te staan. //Is het niet zonde en jammer," sprak hij somber, //zulk een fraaijen boom in zijn vollen bloei omver te halen ? Waarlijk, ik zou er bijkans om kunnen huilen, ik, die hem heb geplant, en onder mijne zorgen zoo weelderig heb zien opgroeijen! Maar ik wil ten minste niet van hem scheiden, zonder eenig aandenken van hem te bewaren. Zie, van dien mooijen tak daar zal ik mij een wandelstok voor mijn ouden 1864. II. 10 dag snijden, en dit zware, fraaije blad zal ïfc üroogen, en a bladwijzer in mijn huisbijbel leggen. Voor het overige kunt gij den boom meenemen, Christiaan! Hij is een goed stuivertje waard. De baron schonk hem mij, doch ik wil mets van'zijn verkoop ; zijn dood zal mij geen gewin zijn!" Eenige oogenblikken nadat de tuinman deze woorden had gesproken, had de scherpe bijl mij hare werking doen gevoelen en lag ik ontworteld ter neêr. Terwijl Johan zich met zijne reliquiën — de tak en het blad — voor altijd van mij verwijderde, voerde de houthakker, niet weinig in zijn schik met den //goeden dag," dien hij door mij zou hebben, mij op eene kar weg tot voor zijne hut, ontdeed mij daar van mijn laatsten tooi, en reed toen met mij naar de nabij gelegen stad, waar hij mij voor eenige guldens aan een houtkooper verkocht. Mijn nieuwe eigenaar Het mij eemgen tijd, nevens eenige andere boomen, voor zijne houtschuur op het grasperk liggen; en ik moest mij hier nu eens tot wipplank door zijne dartele, spelende kinderen zien gebruiken, dan eens tot divan voor een grooten haan met zijne gevederde sultanes, om daarop gezamenlijk in de warme zonnestralen hun siësta te nemen. Daar lag ik nu met een schoon verleden achter mij , onbewust, welk lot mij thans wachtte en op welke wijze ik der menschheid nog tot nut zou verstrekken. Eindelijk werd ik door eenige knechts, bij wijze van een vlot, met een stevig touw aan een aantal andere boomen vastgebonden, en toen met deze in de achter de schuur loopende vaart neergelaten, om daar gezamenlijk eene waterkuur te ondergaan. Nadat men ons op deze wijze een geruimen tijd geheel en al aan ons lot had overgelaten, werden wij eindelijk weder op het drooge gehaald, van elkander losgemaakt, en, een ieder bij zijne soort, regtstandig in de houtschuur geplaatst, evenwel, zoo als spoedig bleek, maar voor zeer kor . Althans, na eenige dagen trad onze patroon ^ vergezeld door een vreemden man, dien men dadelijk zijn geheele uiterlijk voor een aannemer van publieke werken kon herkennen. Hij was met den patroon m onderhandeling omtrent de levering eener hoeveelheid boomen van mijne soort, monsterde ons, den een na den ander, met een even koelen en berekenenden blik als de slavenhandelaar bij den verkoop van TJncle Tom en diens ongelukkige lotgenooten, en beiden waren het daarna spoedig omtrent den koop eens. Eenige dagen later werd ik met een aantal mijner stamgenooten in een groot schip geladen. Toen men hiermede gereed was, en wij daar als arme koelies op elkander gepakt lagen, stevenden wij de rivier op, reisden verscheidene uren achtereen verder, en bleven eindelijk voor een oud gebouw nabij een station van den spoorweg stil liggen. Men begon hier het schip dadelijk te lossen en de vracht in het gebouw te brengen; en toen ook aan mij de beurt was gekomen om naar binnen gedragen te worden, las ik met groote letters boven den ingang: Bereidinc/splaats van palen. Het was mij wezenlijk een raadsel, wat men hier eigenlijk met ons voor had; maar dat het iets belangrijks moest zijn, was uit alles rondom mij op te merken. Er stonden van afstand tot afstand groote, met een blaauw vocht gevulde vaten, op ieder waarvan een opschrift was geplakt, met de woorden: Oplossiny van Zwuvelzuur-koper-oxyde: stelsel van Dr. Boucherie. In verscheidene dier vaten stonden houten palen; ook mij werd met eenige mijner lotgenooten weldra eene plaats in een daarvan aangewezen, maar helaas! om eenige weken lang eene ware Tantalus-kwelling, eene vreeselijke marteling, die nog wel eene kuur moest heeten, in het bijtende, door merg en been dringende vocht te ondergaan. Eindelijk werden wij weder daaruit verlost, doch onmiddelijk hierna, als of wij niet reeds genoeg geleden hadden, trok men de geheele opperhuid van ons af, en brandde ons nog tot op zeker gedeelte op den koop toe, waarna wij op goederenwagens per spoor andermaal op reis werden gezonden. Daar het toeval mij een plaatsje boven op had geschonken, kon ik, voor zooverre het sporen dit toeliet, alles aan beide kanten van den weg op mijn gemak overzien; en wie schetst mijne blijde. verrassing en mijne verbazing tevens, toen ik daar eensklaps mijn geliefkoosd FriedrichfeJd, de dierbare plaats mijner geboorte, op korten afstand voor mij zag liggen! Kan het u, lezer, als mensch verwonderen, dat ik, arme paal, bij dit gezigt meer dan ontroerd was ? Voorzeker neen! 10* Immers, is er ook voor u wel eene liefde zoo sterk als die tot de plek uwer geboorte? Is zij inzonderheid voor u niet een edel gevoel, dat zicli zamenvlecht met de liefde eener moeder, die u daar, op die zelfde plek, het aanzijn schonk? Zegt voor u niet een beroemde poëet, dat gij, al dwaalt gij vreemde landen door, en al zeilt gij de werelddeelen om, eenmaal die plek zult willen wederzien, waar gij als kind gespeeld hebt, — waar gij gelukkig zijt geweest als jongeling, — waar de graven uwer ouders zijn, — en dat gij, ge moogt nooit van aandoening geweend hebben, op dat oogenblik zult weenen als een kind — zelfs met een vergrijsd hoofd? O! ik zag zelfs in het voorbijgaan nog even de open plek, waar ik eens had gestaan en gebloeid, en bemerkte mede voor een oogenblik twee wandelaren in het park, waarin ik den baron met zijnen zoon, op wiens arm hij leunde, meende te herkennen. Ik staarde een en ander na, zoolang ik maar kon, en had het geheel nog flaauw in het gezigt, toen wij bij een station stilhielden. Het bleek, dat wij voor ons hier onze bestemmingsplaats hadden bereikt; want de wagens, waarin wij lagen, werden van de anderen losgehaakt en tot voor het goederenbureau geschoven, en zoodra was de rest van den trein niet verder stoomende, of wij werden op karren overgeladen en daarin andermaal weggevoerd. Daar ik, zoo als gezegd, op het spoor boven op had gelegen, kreeg ik thans van zelf een onderst plaatsje in eene der karren, en kon diensvolgens niet nagaan, waarheen wij ons thans begaven en wat er nu verder met ons zou gebeuren. Alleen bemerkte ik, dat wij telkens eene poos stilhielden, en dat daardoor de last boven mij steeds ligter werd. Eindelijk lag ik weder geheel vrij , en ontwaarde thans, dat wij ons op een zijpad van den zelfden spoorweg bevonden , dien wij straks waren afgestoomd, en dat een aantal mijner reisgenooten op geregelde afstanden perpendiculair in den grond stonden. In het zelfde oogenblik hield men weder halt, thans om ook mij uit de kar te ligten, en in optima forma, op gelijke diepte als de anderen, met liet gebrande deel in den grond te steken, en wel, o zonderling toeval! zóódanig, dat ik Friedrichfeltl op eenigen afstand regt voor mij zag liggen. Zoo als ik daar nu stond, kwam ik tot de volle overtuiging, dat men op de wereld der menschen voor niets kan zweren en aldaar niets voor onmogelijk moet houden. Immers, wie had gedacht, toen de arme houthakker mij uit het park wegvoerde, dat ik éénmaal weder in de omgeving daarvan zou terugkeeren, om er eene nieuwe en, te oordeelen naar al het onlangs met mij gebeurde, zelfs gewigtiger bestemming dan vroeger deelachtig te worden? Wie had gedacht, toen ik daar achter de schuur van den houtkooper in het water dreef, dat ik eens het oude, eerwaardige slot met zijne voor mij even schoone als dierbare herinneringen voor goed zou wederzien, en dat welligt de zelfde vogels, die voorheen tusschen mijn groen nestelden, nog eens weder, bij hunne vlugt door den omtrek, een rustplaatsje op mijne thans kale kruin zouden zoeken? O , warm als mijne belangstelling was, brandde ik van nieuwsgierigheid om te weten, hoe het met de zaken op Friedrichfeld geschapen stond; doch helaas! er deed zich niets voor mij op, dat mij maar eenigzins op de hoogte kon brengen. Wel zag ik van tijd tot tijd — het was inmiddels winter geworden — door de ontbladerde boomen heen, den ouden baron met zijn zoon in den zonneschijn het park rondwandelen; doch zijn steeds meer wankelende tred en meer en meer gebukte gang leerden mij alleen, dat het er nog altijd treurig in de binnenkamer van zijn hart moest uitzien. Wel zag ik mede, tot mijne hoopvolle blijdschap, op zekeren morgen den tuinman Johan, stellig met eene boodschap naar de stad, den weg afkomen, terwijl hij tot reisgezel den stok in de hand hield, die hem tot eene herinnering aan mij moest dienen; maar helaas! de goede oude man liep mij stijf voorbij: hij herkende in den leelijken, ongeverfden paal zijn ouden Lieveling niet meer. Ook hij zag er zwaarmoedig uit; en uit den zucht, dien hij in het voorbijgaan slaakte, bleek maar al te zeer, dat de trouwe dienaar met zijnen meester medeleed. //Waar zouden ze in de wijde wereld zijn, de arme verliefde kinderen?" vroeg ik mij meermalen af. Zou het lot hun < gunstig zijn geweest, of zouden zij rondzwerven en welligt in den vreemde om hun brood moeten bedelen? Zou ik hen hier nog eens mogen wederzien, als gelukkige echtge- nooten, met den verheugden vader in hun midden F Of zou de baron sterven, zonder zijn adeltrots aan die vadervreugde ten offer te hebben gebragt ? Intusschen erlangde ik welhaast nopens mijne eigene bestemming eene zekerheid, die mijne verwachtingen verre overtrof. Want naauwelijks zag ik, dat men aan ieder onzer een wit porseleinen potje van een bijzonder maaksel, en aan sommigen onzer, waartoe ook ik behoorde, een bliksemafleider vasthechtte, om ons daarna door een ijzeren draad, welke weder op de potjes rustte, aan elkander te verbinden, of het werd mij duidelijk, dat wij tot eene telegraafleiding zouden dienen, en dat ik voor mij derhalve een onderdeel van dat grootsche en verhevene geheel zou uitmaken, dat de gedachten en begeerten der menschen met de snelheid des bliksems over bergen en door de diepte des oceaans henenvoert. Voorwaar, bij die ontdekking voelde ik mij als nieuw geboren — ja, er deed zich eene gewaarwording bij mij op, als zou ik thans eerst regt beginnen te leven. Want was voorheen mijn bestaan slechts voor enkelen nuttig geweest, die onder mijn lommer een schaduwrijk plekje zochten, of wier oog ik door mijn weelderigen tooi streelde — hoe kaal en eenvoudig ik daar nu ook mogt staan, ik zou thans tot algemeen nut, tot nut van de geheele wereld dienen, en door iederen voorbijganger onverdeeld met zekeren eerbied worden beschouwd, als de trawant van dien geheimzinnigen Mercurius, die zich met electro-magnetische wieken voortbeweegt. Het duurde niet lang, of de draad, die een druk centraalpunt zou vormen, trad in werking; en van toen af leerde ik het leven der menschen eerst regt in al zijn lief en leed kennen, en werd het mij duidelijk, welk een gemengd web van vreugde en droefheid iederen dag, die tot licht en leven terugroept, rondom hen wordt geweven. Welk eene massa van vreemdsoortige blijdschap en smart, welke onderscheidene aandoeningen in die duizenden harten! Hoeveel vrees, hoeveel hoop ! Hoeveel verwezenlijking van schitterende verwachtingen — hoe vele bittere teleurstellingen! Hoeveel gejaagde harten, en hoeveel beelden van kalm geluk! Welk een vloed van tranen in woorden uitgedrukt, hetzij over hen, die gestorven zijn, of het laatst vaarwel hebben uitgesproken! Wat hoorde ik zoo iederen dag, van den morgen tot den avond, niet al voorbijgaan! Vergun mij, lieve lezer! eens eene poos de correspondentie met u te volgen. Het was eerst: // Ik ben door mijn examen — hoogste graad, kom morgen te huisdaarna: u Broeder ! kom dadelijk over, vader bedenkelijk ziek —vreezen het ergstedan weder: 1/Zoo morgen geene remise ontvangen, kunnen wij geene stukken verder afzendenwaarna: // Accepteren uwe offerte , geven nog gelijke partij tot zelfden prijs in handenvervolgens: n1020 Stemmen : Mr. K. 640, Mr. D. 313, gekozen Mr. K.;" gevolgd door: n Anna bevallen van een zoon; alles wel " daarop : n Flaauwe markt, potasch lusteloos, boekweit zonder vraag, alleen tarwe prijshoudenden onmiddelijk daarna: n Wij zijn verloofd en gedenken uwer bij ons gelukwijders : u De Frederika Wilhelmina zoo even binnengekomen, alles wel aan boord; vrouw, kom dadelijk overwaarop: n Wij zeilen zoo aanstonds uit; bij deze nog een laatst en hartelijk vaarwelvoorts: 11 Intogt Victor Emanuel Napels luisterrijk; Qaribnldi naar Caprera vertrokken ; de paus lijdende wijders: 11 Aanhouden W. P., komende per boot van L.; frauduleuse bankbreuk, haar blond, oogen blaauw, neus lang, bijzondere merken: vlek op de regter wang, gekleed in bruine overjas;" eindelijk: u Wij komen morgen per boot, zend rijtuig , zorg voor diner, drie kamers, en twee plaatsen balcon operatoen nog: u Is de firma F. soliede en 10 mille toevertrouwd? dadelijk antwoord," en ten slotte : n Ik feliciteer u met uwe benoeming tot inspecteur, die heden in de staatscourant komt, Uw vriend Piet." Den inhoud van al die zoogenaamde telegrammen nu (waarvan weinige, met inbegrip van adres en handteekening, meer dan twintig woorden tellen) oppervlakkig lezende, zal men daarin geene aanleiding genoeg meenen te vinden, om eene diepen blik in het menschelijk leven te kunnen werpen; doch zoodra begint men ze niet te ontleden, of men zal het tegendeel ontwaren, en zich de toestanden, gewaarwordingen, hartstogten en belangen der individueele afzenders, geadresseerden en onderwerpelijke personen levendig voor den geest kunnen brengen, ja zich zelfs in hunne binnenkamer of op hun kantoor verplaatst zien en daar in hunne harten meenen te lezen. Intusschen verstreken er na het intreden mijner nieuwe loopbaan dagen, weken en zelfs maanden, zonder dat ik iets naders nopens den baron von Friedrichfeld en de zijnen mogt vernemen. Ik zag ten laatste zelfs den baron ook niet meer zijne gewone dagelijksche wandeling doen, en kwam daardoor tot het vermoeden, dat de oude heer zekerlijk ziek was geworden; en dit te meer, daar ik iederen dag den dorpsgeneesheer den weg naar het slot zag nemen. Alleen de jonker huppelde nu en dan eens met de dartelheid van een vijftien-jarigen knaap al spelende door het park, als een groot contrast met het stille en sombere, dat daarom heen heerschte. Daar hoorde ik echter op zekeren morgen eensklaps de volgende telegram over de lijn gaan: //Eedactie dagblad te Z. Grelief onderstaande advertentie in uw nommer van heden op te nemen en voor plaatsing in eenige veel gelezen binnen- en buitenlandsche bladen te zorgen: Julius en Angeline worden dringend te F. terug verwacht. Angeline's vader is zeer lijdende, en wenscht, alles vergevende en vergetende, beiden vóór zijn dood nog zijnen vaderzegen te geven. Doctor Hesse." Het behoeft stellig geen betoog, hoezeer mijne belangstellende nieuwsgierigheid door dit berigt werd opgewekt. Van dien dag af luisterde ik nog naauwlettender naar iedere voorbijgaande dépêche, altijd in de hoop, dat er eenig mij verblijdend antwoord zou volgen; en inderdaad eenige dagen later mogt ik tot mijne uitbundige vreugde het volgende hooren: // Baron von Friedrichfeld, kasteel Friedrichfeld, bode van B.... Oproeping gelezen; vertrekken nog heden met vurig verlangen , en hopen, dat onze terugkomst uw herstel moge zijn , tot volmaking van ons geluk. Wij bidden voor u Julius en Angeline Lahn." Hamburg, 12 Maart. Angeline Lahn! Zij waren dus reeds gehuwd en hadden stellig de vrije stad tot toevlugtsoord gekozen, om daar in den echt te treden. O, hoezeer reikhalsde ik naar het oogenblik, waarop ik hen, al was het ook in de verte, van mijne hoogte zoude mogen wederzien! En dat oogenblik bleef niet lang meer uit. Want ettelijke dagen later, tegen den middag, zag ik Julius en Angeline werkelijk voor het kasteel afstappen, terwijl eene korte poos daarna de vlag vrolijk op het oude torentje wapperde, en des avonds het geheele park, zeker op bevel van den baron, ter eere der jeugdige echtgenooten op bevallige wijze was verlicht. Als een schoon bewijs, dat alles wezenlijk vergeven en vergeten was, zag ik op een vriendelijken lentedag den baron, leunende op de armen van Julius en Angeline, in de verkwikkende voorjaarszon, met zwakke schreden rondwandelen ; en het was stellig aan den invloed van den ouden edelman te danken, dat ik ongeveer eene maand later de volgende telegram aan het dagblad te B. hoorde seinen: //Benoemd geheimraad en bibliothecaris koninklijke bibliotheek te B., Julius Lahn, schoonzoon van baron von Friedrichfeld." Na verloop van eenige weken zag ik Julius dan ook met zijne gade naar hunne woonplaats vertrekken, en een en ander keerde op het kasteel tot zijne vroegere stilte terug, om weldra echter door eene nog grootere eenzaamheid gevolgd te worden; want nog waren de bloesems niet van de boomen gevallen, toen op zekeren morgen al de vensterluiken op het kasteel gesloten bleven, en drie dagen later (hier op aarde mag geen volmaakt geluk heerschen) zag ik het stoffelijk overschot van den baron, door zijne kinderen gevolgd , naar zijne laatste rustplaats dragen. Na zijnen dood bleef het kasteel onbewoond, en zag ik des avonds alleen licht branden in het huisje van Johan, aan wien du szekerlijk het bewaken van de bezitting was toevertrouwd. Doch in het midden van den zomer, en sedert ieder jaar ongeveer op den zelfden tijd, mogt ik tot hiertoe nog het genoegen smaken, Julius met Angeline, in gezelschap van haren broeder — die er welhaast als een echt student uitzag — telkens voor eenige weken verblijf op het kasteel te zien houden, in de eerste paar jaren slechts met hun drieën , doch dit jaar vermeerderd met een kleinen wereldburger, die mij toescheen hun echtelijk geluk te hebben volmaakt. Het is thans weder winter, en een stormachtige nacht, terwijl ik deze gedenkschriften ter nederzet. De orkaan woedt dreigend om mij heen; en daar ik alzoo niet weet, of hij mij zal sparen, dan of ik bij het aanbreken van den morgen omver en daar voor altijd geknakt zal liggen, sluit ik, bij die onzekerheid, uit voorzorg maar bij tijds mijn boek en neem ik afscheid van den goedwilligen lezer. Hij heeft in allen geval de helden mijner zeer eenvoudige geschiedenis gelukkig zien worden, en mogt ik voor mij in dezen nacht het woedend element ontkomen, dan blijft mij zeiven slechts één wensch over, namelijk dat de telegrammen, die langs mijne lijn voor mijne lezers ooit mogten daarheen vliegen, steeds heugelijke tijdingen zullen zijn. ADOLPHE THIERS. I hiers, de beroemde staatsman en geschiedschrijver, erkend als een der beste redenaars uit den tegenwoordigen tijd en een der eerste penvoerders van Frankrijk, — het laatste door eene uitspraak van de Academie des Sciences — heeft zich door eigene kracht uit geringe betrekkingen tot zijne tegenwoordige hoogte opgewerkt. Hij werd op 16 April 1797 te Marseille geboren, wTaar zijn vader slotenmaker was. Nadat hij kosteloos onderwijs in zijne geboortestad ontvangen, te Aix zich voor de regtsgeleerde loopbaan voorbereid, ook toen reeds eene kennismaking met Mignet, Cremieux en anderen aangeknoopt, en zich door eenigen letterkundigen arbeid onderscheiden had. begaf hij zich naar Parijs, om zich geheel aan de letterkunde te wijden. Zijl! eerst optreden aldaar moet alles behalve deftig zijn geweest. Hij betrok, te zamen met zijnen vriend Mignet, een zeer af- en hooggelegen zolderkamertje, en begon met artikelen voor den Constitutionel te leveren, die weldra opzien maakten. Ook ontvingen beide kamergenooten last om eene populaire geschiedenis van de omwenteling te schrijven, en op welke klassieke wijze elk hunner zijne taak heeft ten einde gebragt, is bekend. De liberale partij stichtte in 1830 het dagblad Le National, en droeg de leiding er van op aan Thiers en Armand Carrel. In het locaal der redactie van dit blad onderteekenden op 26 Julij 1830, na het verschijnen van de Julij-ordonnantiën, de redacteurs van al de oppositiebladen een protest, dat Thiers had opgesteld, en dit was het begin der Julij-revolutie. Hij was het, die later de proclamatie opstelde, welke den hertog van Orleans tot monarch uitriep. Deze omwenteling maakte hem tot staatsman; want reeds in Augustus 1830 trad hij als algemeene secretaris bij het nieuwe ministerie van finantiën in betrekking, en reeds in 1832 was hij minister van binnenlandsche zaken. Twee maal heeft hij ook aan het hoofd van het ministerie van buitenlandsche zaken gestaan, en toen hij in 1840 Duitschland bedreigde, ontstond Becker's bekend Eijnlied: Sie sollen ihn nicht haben, enz. Nadat hij de versterking van Parijs had doorgezet, trad hij af, en begon zijne ïlistoire Au Gonsulat et de l Empire, waarvan het eerste deel in 1845 en het laatste (20,tc) in 1863 het licht zag. Na de Februarij-omwenteling had hij zitting in de nationale vergadering. Op 2 December behoorde hij onder degenen, die in hechtenis werden genomen, en moest hij als balling zijn vaderland verlaten. Na verloop van een jaar werd intusschen het verbannings-decreet tegen hem opgeheven. Hij keerde nu naar Parijs terug en leefde geheel voor zijne studiën, tot hij in 1863 weder in de wetgevende vergadering gekozen werd, en nieuwe proeven van zijn onverminderd redenaarstalent gaf. Thiers is klein van persoon, zelfs een weinig gedraaid; zijne stem is schraal en alles behalve aangenaam; maar zijne geestvolle redevoeringen slepen zelfs zijne tegenpartijen mede. MENGELINGEN. Het. kind van Frankrijk. — De Presse laat zich uit Parijs schrijven: De keizerlijke prins is heden (16 Maart) zijn negende levensjaar ingetreden. De erfgenaam van den schoonsten en gevaarlijksten troon der aarde is tegenwoordig een aardige jongen met roode wangen en met de regelmatige , plastische gelaatstrekken zijner moeder; voorts is hij tenger en wel wat klein voor zijne jaren. Gelijk men in hofkringen verzekert, wordt hij door zijn vader afgodisch bemind, en op rijperen leeftijd kan hij ongetwijfeld reeds bij het leven van den laatsten geroepen worden om een grooten invloed op de geschiedenis van Frankrijk uit te oefenen. Hij is van een vriendelijk, bijna meisjesachtig karakter, maar toch niet gemakkelijk te behandelen. Een sterk ontwikkeld bewustzijn van den hoogen stand, waartoe hij geroepen is, gaat bij hem met natuurlijke goedhartigheid hand aan hand ; hij is zachtmoedig, en toch bevelend ; vriendelijk , en toch beslissend in zijn spreken. Wanneer hij uitrijdt, verzuimt hij niet er op te letten, of de schildwacht wel het geweer presenteert. Met het uitgelezenste speelgoed, met uitspanningen , zoo als aan kinderen van zijne jaren nu en dan aangenaam zijn, heeft hij weinig op; meer belang stelt hij in alles wat den militairen stand betreft. Eenig zelfbewustzijn blijft hem zelfs in de vertrouwelijkste' kringen bij. Den keizer geeft dit dikwijls stof tot nadenken, en hij roept dan somwijlen met een gevoel van welgevallen en kommer tevens uit: u Men kan het toch terstond aan hem zien, dat hij op den troon geboren is." Geenszins echter kan men zeggen, dat deze fierheid van den prins een gevolg zijner opvoeding is; want deze is de ongedwongenste en natuurlijkste, die ooit een vorstenkind ten deel kan vallen. Aan de aangeboren neigingen van den prins wordt zooveel mogelijk vrije speelruimte gelaten; geen hoveling mag hem merkwaardige gezegden in den mond leggen, geen vleijer hem gevaarlijke illusiën in het hoofd brengen. Meer dan eens roept de keizer zelf zijnen zoon bij zich, en zegt dan, het liefst in tegenwoordigheid van getuigen: u Zie, ik heb het grootste gedeelte van mijn leven in ballingschap, ja zelfs in de gevangenis doorgebragt, en het is waarlijk geen bezitting zonder gevaar, die ik eens in uwe handen zal nederleggen!" Of hij vertelt hem van zijn ongelukkigen neef, den koning van Bome, of van de droevige lotgevallen, die sedert eene eeuw alle erfgenamen van den Franschen troon hebben getroffen. Dan verzinkt de prins somwijlen in nadenken; maar minder het gevoel van ootmoed dan wel van zelfvertrouwen schijnt in zijne ziel achter te blijven. Kortom, het kind van Frankrijk is een kleine Caesar van top tot teen. Wanneer de keizerin zelve — die, gelijk men weet en ook ligt begrijpen kan, aan zijne opvoeding het warmste deel neemt — over hem in drift geraakt, hoort de prins zijne moeder met groote oogen bedaard aan; en wanneer zij eindelijk gedaan heeft, haalt hij de schouders op, en roept, zeker in strijd met de etiquette, maar toch op eene wijze dat men er om lagchen moet: u Maman a perdu sa tête!" Niets in de wereld kan het air van begunstiger van zijn gelaat verbannen; en toch verhaalt men van hem weder trekken van zijn ligt aandoenlijk hart. Eenigen tijd geleden bevonden zich de keizer, de keizerin en de prins alleen. Het vorstelijk paar, meenende dat de prins ergens mede bezig was, sprak juist van het jongste complot der vier Italianen. Plotseling hoort men een hevig snikken; men ziet op, en vindt den prins, die alles had aangehoord, met de oogen vol tranen, u Waarom weent gij?" vroeg de keizer, en de prins, nog altijd snikkende, antwoordde op een fieren toon, met eene half verstikte stem: n Ik ween niet!" en smart en schaamte streden met elkander op zijn gelaat. De keizer was verstandig genoeg om niet met verder vragen bij hem aan te dringen. Aardige toepassing van een bijbeltekst. — Men verhaalt van Petrus Comestor, een Fransch geleerde uit de twaalfde eeuw, dat hij den bijbel heeft opgegeten. Sommigen zullen denken dat deze man krankzinnig was; want het spreekwoord zegt wel eens: // Al te groote geleerdheid maakt razend." Anderen zullen van meening zijn, dat er in Comestor's leeftijd een groote hongersnood heeft plaats gehad, 158 waardoor de geleerde tot zulk eene zinnelooze daad gekomen is. Ik voor mij laat een ieder denken wat hij wil, maar denk er lieel anders over; ik geloof dat men dit gezegde zoo letterlijk niet moet opvatten, en dat er eenvoudig mede bedoeld wordt, dat de man door eene aanhoudende lezing in de gewijde boeken zoo tehuis is geworden, dat als het ware de kapittels en verzen zijn geheele hoofd doorgetrokken waren. In onzen tijd vindt men ook nog wel van die menschen, en die tevens er nog eene gelukkige gave bij bezitten om er bij voorkomende gelegenheden partij van te trekken; ik wil hier een voorbeeld bijbrengen, dat mij eens in de ooren is gewaaid. Het was op een kouden, guren en natten avond in de maand November 18.., een weêr om kat noch hond naar buiten te zenden, dat eens eenige studenten der hoogeschool te Utrecht bij elkander waren, en een theologisch gesprek aanknoopten. Zij redeneerden en disputeerden, en legden elkander hunne meeningen bloot, en het was reeds laat in den avond, toen zij op een punt kwamen, dat geen hunner wist te ontvouwen. //Wel," zeide er een, //wat is het jammer dat Westerland niet hier is! Die zou omtrent dit punt de noodige oplossing kunnen geven." — //Stuur schielijk uwen hospes naar zijn huis," liet een ander hierop in zijn ijver volgen, // om hem hier te ontbieden." Zij zagen op hun horlogie, en niettegenstaande het reeds laat was, werd aan Westerland eene uitnoodigingsmissive toegezonden. Met ongeduld wachtten zij op zijne verschijning, toen de boodschapper met het zelfde briefje terugkwam, en na het geopend te hebben, zagen zij , dat er tot antwoord een bijbeltekst was bijgevoegd: hooglied Y: 3, welke aldus luidt: //Ik heb mijnen rok uitgetogen; hoe zal ik hem weder aantrekken ? Ik heb mijne voeten gewasschen; hoe zal ik ze weder bezoedelen r" — Het briefje werd sedert door de theologanten als eene reliek bewaard. De naam van "Westerland is verdicht, en duidt het tegenovergestelde van den waren naam aan. Het familieleven der aanzienlijken van het Oosten in hunne serails laat bij den natuuronderzoeker geen twijfel over, dat onder de vele merkwaardige eigenschappen, die het mensehelijk geslacht met de dieren gemeen heeft, ook somwijlen de begaafdheid der buidelratten en kengoeroes begrepen is. De vrijheer von Bruggsch verhaalt in zijne Reis door Perzië, dat er in de vrolijke , doch morsige landstreken van Persepolis en Ispahan gouverneurs van provinciën zijn, die eene levende nakomelingschap van bij de vierhonderd kinderen van het mannelijk en vrouwelijk geslacht bezitten, en dat het //middelpunt van het heelal", de sjach van Perzië namelijk, wanneer hij van de jagt terugkeert, dikwijls elf- a twaalf-jarige Perzische boerenmeisjes als jagtbuit medebrengt, die Zijne Majesteit dan gewoonlijk tot vrouwen van den tweeden rang verheft en bij zijne interessante harem-collectie voor al haar leven introduceert. Ook onder de zwarte vorsten van het Oosten heerscht deze merkwaardige neiging voor het pluralis der vrouwen en de daarmede verbondene talrijke nakomelingschap van vorstelijken bloede. Eene Engelsche dame vroeg onlangs, terwijl zij zich in eene stoomboot op den Nijl bevond, aan den twaalfjarigen zoon van den sultan van Darfoer, of hij nog broertjes of zusjes had; waarop Zijne Koninklijke Hoogheid met eene deftige tronie ten antwoord gaf: //Wie kan ze tellen ? Zij zijn zoo talrijk als het zand, dat aan den oever der zee is." De ziellooze catechisant. — Zeker predikant verhaalde, dat, toen hij nog op zijne eerste standplaats, een onaanzienlijk boerendorp, stond, hij eene catechisatie van eenige boerenjongens had, waaronder er waren, die voor hunnen leeftijd in geestontwikkeling en beschaving nog verre ten achteren waren. Eens, toen hij een hunner wederom op verregaande domheid betrapte, riep hij ontevreden uit: // Jongen! jongen! heb je wel een ziel!" — // Neen , deuminé !" hernam de jongen: //ik heb geen ziel, maor vaoder en buurman hebben er een zamen." (*) Een argumentum ad hominem.— Toen eenige jaren geleden te Rotterdam de diergaarde was tot stand gekomen, (•) Men bedenke hierbij, dat op vele boerendorpen, bijzonder iu Overijssel, achter iedere woning een klein watertje is, dat 2577,en door de boeren-uitspraak derhalve ziel, genoemd wordt. 160 waartoe vooral de welgestelde middelstand aanzienlijke geldelijke bijdragen bad verleend, kon een destijds geacht spreker , in eene vergadering der aandeelhouders, ter regeling van het Bestuur en de Statuten, niet nalaten eene welverdiende hulde aan den middelstand te brengen, welke bij de aanwezigen onverdeelden bijval vond. Ja, zelfs volgde een oorverdoovend applaudissement, toen de spreker met geestdrift uitriep: // Mijneheeren! ik neem den hoed af voor den middelstand!" — Toen de rede geëindigd was, wendde zich echter een heer, die zeer klein van persoon was, tot den spreker met de vraag, wie in zijne rede met den middelstand bedoeld werd. // Gij nietwas het antwoord van den redenaar; //want gij zijt beneden de maat." Een bosch, waarin het geheel veilig is. — Passagier: //Is het in dit bosch niet nog al gevaarlijk, postiljon? Het komt mij voor, alsof roof en moord hier niet veel moeite zouden kosten." — Postiljon: //O neen! gij kunt volkomen gerust zijn; het bosch is geheel veilig. Yoor een week of drie is iemand bij het kruis daarginder aangevallen, maar deze is gaauw aan de loop gegaan; en eergisteren hebben drie kerels op een reiziger eenige malen geschoten; maar getroffen hebben zij hem toch niet." Gesprek op de markt. — Eene burgerjufvrouw, die gewoon was overal, waar het maar eenigzins kon, het woordje // me" tusschen te voegen, ontmoette eene vriendin. Het gesprek liep over een meisje, dat onlangs bij de jufvrouw in dienst was getreden, en waarover zij de verklaring gaf: // O jufvrouw, ik ben met het meisje zeer tevreden. Des morgens wascht zij me, dan kookt ze me, en na den eten hangt ze me ook nog op." Een hoopvol zoontje. — Onlangs verzocht een zoontje aan zijn vader, dat hij hem een mooijen hit zou koopen. //Die is mij te duur, jongetje!" zeide de vader. — //Och," antwoordde de kleine: //laat mij dan maar een jaar lang niet naar school gaan; met het bespaarde schoolgeld kan dan de hit betaald worden." F A U S T. TREÜESPEL van GOETHE. (Vervolg.) Studeervertrek. Faust, met den poedel binnentredende. ^ erlaten heb ik veld en dreven, Die thans door 't nachtfloers zijn bedekt; De betre ziel heeft hooger leven Nu in ons binnenste opgewekt. De driften slapen met haar woelen, Met al haar last en leed en smart; De menschenmin doet zich gevoelen; De liefde Gods vervult het hart. Wees stil toch, hond! Loop niet zoo heen en weder! Wat snuffelt gij daar bij den drempel nu? Kom! leg u ginder op dat kussen neder, En dat wel daadlijk, zeg ik u! Hoor! Hebt ge buiten, toen we aan 't wandlen waren, Ons door uw vrolijk springen al vermaakt, Dat is nu uit. Kom thans wat tot bedaren; Hier dient die vrolijkheid gestaakt. Is onze cel bij dag niet helder, Als vriendlijk weêr het lampje brandt, Wordt ons 't van binnen onbeknelder, En 't harte los van eiken band. De rede vangt weêr aan te spreken; De hoop straalt weder als een zon; Ook smacht men weêr naar 's levens beken, En meer nog naar des levens bron. 1864. II. 11 Knor niet zoo, poedel! Bij het licht van boven, Dat nu mijn gansche ziel vervult, Wordt gfeen geknor van dieren hier geduld. Wij zijn. o ja, gewoon dat menschen niet gelooven, Wat voor hun brein in nevel is gehuld; Dat ze over 'tgeen voor hen te hoog is morren: Maar moet een beest, als gij, daarover knorren ? Helaas! Reeds voel 'k, dat, bij den besten wil, Niets ooit mijn borst haar' weetlust still'. Maar waarom moet de bron zoo ras vervlieten, En mogen wij van haar geen laafnis meer genieten? Dit is reeds me al te zeer bekend; Ik had daarvan reeds lang de ervaring: Daarom de steven nu gewend! Ons harte trekt naar de Openbaring, Die nergens schooner stralen zendt Dan uit het Nieuwe Testament. 'k Yoel in mijn borst een hevig blaken Om nu den grondtekst zelf dit maal Te geven in onze eigen taal, Ten einde tot de waarheid te geraken. Hij slaat een foliant open, en begint. Welaan nu! //In den aanvang was het woord!" Hier sta ik reeds; wie helpt mij verder voort ? Ik kan dit woord zoo hoog onmooglijk halen, En moet dus anders hier vertalen. O, mogt me een hooger licht bestralen! Misschien dus: // In den aanvang was de zin !" Bedenk, mijn geest, vooral 't begin, Opdat uw pen hier niet kan falen! Is dan de zin de hoogste magt? O neen; 'k vertaal: // In d' aanvang was de kracht." Maar ook, terwijl ik dit hier schrijve, Ontvang 'k een wenk, dat ik daarbij niet blijve. Mij wordt het licht; op eenmaal zie ik raad, En schrijf getroost: // In d' aanvang was de daad." Hoor, hond! ik moet, blijft gij zoo janken, Yoor uw gezelschap u bedanken; Geeft ge er niet om, als m' u verbiedt, Dan wenschte ik dat ge mij verliet. Blijft ge altijd heen en weêr zoo loopen, Ga dan maar heen; de deur is open. Een van ons beiden voegt hier niet. Maar hoe? Wat moet ik daar aanschouwen? Durf ik mijne oogen wel vertrouwen ? Wat zet hij uit! Mij dunkt, die zaak Is niet regt pluis en in den haak. Hij is de hond van straks niet meer, Maar heeft veel van een ruigen beer. O, welk een spooksel werd mijn buit! Het ziet er reeds gelijk een nijlpaard uit. Met vurige oogen, vreeselijke tanden. O vriendlief, gij zijt in mijn handen! Voor zulk een baksel helsch gebroed Is Salomon's bezwering goed. geesten , in den gang. Gevangen is een daar binnen; Blijft hier en verroert geen vinnen! Als een vos in den knip , Kijkt hij nu op zijn lip. Maar geeft wel acht! Zweeft heen, zweeft weder, Zweeft op en neder, En hij is uit onze magt. Kan hij ons gerijven, Laat hem dan niet blijven; Want hij heeft voordezen Ons veel dienst bewezen. FAUST. Ik moet, om dat dier tot mijn doel te gewinnen, Terstond met de spreuk van het viertal beginnen. Salamander zal gloeijen, ITndine zich krommen, Sylphe verstommen, Kobold zich vermoeijen! 11* "Wie der elementen kracht Niet kende, En daarbij geen toovermagt Aanwendde, Kon der geesten wetten Naar zijn hand niet zetten. Geest des vuurs, ga op in rook! Watergeest, verdwijn gij ook! Geest der lucht, zoo schoon en vrij, Sta met uwe hulp ons bij ! Geest der aarde, Kobolt, Gnomen , Wil ook gij te voorschijn komen! Geen van deze vier Steekt in het dier. Daar ligt het stil en grijnst mij aan. Ik heb hem nog geen leed gedaan; Maar 'k zal hem wel leeren, En sterker bezweren. Zeg! Zijt gij, gezel, Een vlugtling der hel, Zoo zie dan dit teeken, Waarvoor steeds bezweken De duistere scharen! O zie, hoe hij opzwelt met borstlige haren! Ellendig wezen! Kunt gij hem vreezen, Den nooit ontsprotene, Onuitgesprokene, In alle heemlen beslotene, Schandlijk doorstokene? Ginds, tusschen de kagchel en wand, Zwelt hij als een olifant; Hij zet zich al meer en meer uit; Een nevel omringt reeds zijn huid. Houd nu maar op; niet verder meer! Kom, leg u bij uw meester neêr! Ik dreig niet vruchtloos, zoo gij ziet; 'k Yerzeng u met een heilig vuur: O, wacht het gloeijend licht dus niet, Waarmee ik driemaal u ommuur! Wacht niet van mij , in plaats van gunsten, De sterkste mijner tooverkunsten! MEPHISTOPHELES treedt, tervrijl de nevel neerzakt, gekleed als een reizende student, achter de kagchel te voorschijn. Dat is genoeg zoo, op mijne eer! Wat is er van uw dienst, mijnheer? FAUST. Dat was de kern dus van dien hond ? Een reizende student? Dat had ik moeten weten! MEPHISTOPHELES. Ontvang mijn welkomstgroet terstond; Gij hebt mij niet gering doen zweeten! FAUST. Hoe noemt gij u? . MEPHISTOPHELES. Dees vraag vind ik niet fijn Voor iemand, die niet op het Woord wil bouwen; Die, wars van zinbedrog en schijn, Slechts 't wezen in zijn diepte wil beschouwen. FATTST. Bij u en de uwen kan men 't wezen Gewoonlijk uit den naam reeds lezen, Daar elk terstond uw doen en laten weet, Als m' u Beëlzebub, Verder ver, Loognaar heet. Tevreden juicht nu groot en kleen: Hier ben ik mensch, ja hier alleen. WA6EITAAE. Als ik u, doctor, zoo wijsgeerig hoor verhandlen, Smaak ik het grootst genoegen, dat ik ken; Maar 'k zou alleen hier toch niet willen wandlen, Daar ik een vijand van gemeenheid ben. Dat zingen , springen, razen, tieren, Staat me altijd tegen, maakt mij bang; Zij gaan te werk als wilde dieren; En dat heet vreugde, 't heet gezang! bobben, onder een lindeboom. Dans en yezang.| De herder tooide zich ten dans; Met strikken, kwikken, lint en krans Trok hij nu aller oogen. 't Was op het grastapijt reeds vol, En alles sprong in 't rond als dol; (Eideldei, fideldool! Zoo ging de viool) 't Was alles opgetogen. Hij spoedde haastig zich er bij ; Hij stiet een meisje in hare zij, En staarde haar in de oogen. Zij keerde zich verbolgen om, En zeide: Nu, dat vind ik dom; (Eideldei, fideldool! Zoo ging de viool) Wees wat meer ingetogen! Maar vrolijk danste men in 't rond; Men raakte naauw den groenen grond, En alle rokken vlogen. Men werd er rood, men werd er warm; Men drukte al dansend arm aan arm, (Eideldei, fideldool! Zoo ging de viool) En heup aan ellebogen. g® SS® IE SUBMIS® S23ÏP IS II TT HHÏL&SSIS) AttiSSSSf □ logsgewoel en de jammerkreten van verarmden en gekwetsten , terwijl liet geheele eiland door Pruissische troepen bezet is. De schansen van Duppel, het Sebastopol van Denemarken, zijn gevallen door Duitsche geweldenarij en overmagt, ook het eiland Alsen wil men aan de Deensche kroon ontrukken, zoo het heet omdat het tot Sleeswijk en derhalve tot Duitschland behoort; maar eigenlijk omdat de Duitsche zeemagt op zichzelve voor deze natie te weinigbeteekenend is, en zij aanzienlijk in omvang zou toenemen, indien men zich van de Deensche hertogdommen Sleeswijk en Holstein kon meester maken. Want dat daar Hoogduitsch en geen Deensch gesproken wordt, en die hertogdommen daarom tot Duitschland zouden behooren, is eene onwaarheid. De taal, die men er spreekt, is een soort van plat-Duitsch, dat met Friesche woorden doormengd is, en het Hoogduitsch is er eene alleen door beschaafde lieden aangeleerde taal. Wanneer deze regels onder de oogen van ons publiek komen, is het lot van de hertogdommen waarschijnlijk reeds beslist. Wij leveren bij deze eene afbeelding van Sonderburg en verder van het eiland Alsen, van de Duppeler schansen gezien, in den toestand, waarin een en ander zich bevond voor dat het stadje gebombardeerd en het eiland door vreemde soldaten bezet was. DE LIJFEIGENE TE RENKUM. (*) Door Anastasius. I. be hut van den lijfeigene. Nabij het slot te Renkum stond eene hut, die van riet, met leem bestreken, was zamengesteld; een gat in het stroo- (*) Üe geschiedenis der bewoners van het Renki^nsche slot, die in ons verhaal optreden, wordt uitvoerig medegedeeld door van Spaen. 174 dak diende tot rookuitgang; in den voorgevel verleende eene ruwe, lage deur den toegang, en eene vierkante opening daarnaast diende tot venster. Kondom een plaggenvuur zaten een man van middelbare jaren, van forsche, breede gestalte, een twintigjarig jongeling en eene vrouw van een goedhartig voorkomen. De vlam van een brandend stuk dennenhout kwam het vuur op den haard te hulp, om de bewoners bij hunnen arbeid voor te lichten. De man en de jongeling hielden zich druk bezig met bijenkorven van stroo te vlechten, welke binnen kort op het slot moesten worden afgeleverd; de vrouw roerde in een aarden pot, die op het vuur stond,. waarin zich de spijs bevond voor haren zieken vader, die in een hoek der ruimte, welke het binnenste der hut uitmaakte, op een hoop gedroogd mos nederlag. De man en de jongeling waren in ruw graauw linnen gekleed, hadden de voeten en beenen tot aan de knie onbedekt, en het haar zeer kort afgesneden. De jongeling was welgemaakt en buigzaam van leden. Zijn haar was bijna zwart; zijne donkere oogen glinsterden, terwijl zijne regelmatige trekken en de krachtvolle uitdrukking van zijn gelaat eenen edelgeborene eere zouden gedaan hebben. De bloote, gespierde nek, die door de zon en het weder gebruind was, verried, gelijk zijn geheele voorkomen, eene sterke natuur. //Het wordt buiten onstuimiger," zeide de vrouw, toen het huisje door den stoot van eene windvlaag kraakte en de regen op het dak kletterde. — //Ja, Brechte," antwoordde haar man, Odulf, //nu zal het drijfijs in den Rijn gaauw weêr weg zijn. Het is nu beter hier dan buiten in het bosch of op het water. De heer en de vrouwe mogen blijde zijn, dat zij bij tijds weerom zijn gekomen. Maar, Herbert," vervolgde hij tot den jongeling, die naar den storm luisterde en, in gedachten verdiept, de handen stilhield , // werkt gij niet?" — //Ja, vader!" antwoordde hij, en repte op nieuw de handen. — //Als morgen de korven niet gereed zijn," hernam de vader, // legt de meijer ons boete op, en dit zou ons, nu onze oogst verloren is, slecht te pas komen." — //Het lot der arme menschen is toch een hard lot," merkte Herbert aan. // Drie dagen moeten wij werken voor den heer, en de vierde is slechts voor onszelve. Wat hebben wij gezwoegd en gezweet in de lente, om in dien korten tijd wat in den grond te krijgen! Dit gelukte ons, en onze rogge en boekweit kwamen goed op en groeiden naar wensch, zoodat zij tegen den oogsttijd zoo schoon stonden, dat het een lust was om te zien. Wat haastten wij ons, toen die onweêrsbui, die hagel dreigde, opkwam, om onzen eenigen voorraad voor den winter binnen te halen! Maar toen kwam de meijer ons roepen, en alle man moest toesnellen om den oogst van den heer te halen; en toen wij met volle wagens naar het slot joegen, zagen we onzen eigen kleinen oogst, de vrucht van ons zweet, verhagelen, en nog eenige dagen moesten wij den heer helpen, en in dien tijd bedierf ook het overschot, dat de hagel gespaard had, door de hevige stortregens — en nu hebben wij niet genoeg te eten." — // Waartoe ons dit alles te herinneren!" zeide de moeder. //Schikken wij ons naar den wil van God!" — u Pas op, Herbert!" vermaande Odulf. // Als zulke klagten werden gehoord door iemand van het slot, zouden ze u van oproerigheid beschuldigen en naar den toren brengen. Ik sprak ook wel eens zoo in mijne jonkheid; maar de ondervinding van vele jaren heeft mij geleerd bij het grootste onregt te zwijgen, en hierbij heb ik mij het best bevonden. God zal eens regter zijn tusschen armen en rijken, goeden en boozen. Leer van mij een slot op den mond te houden; want wreeder en gevaarlijker meesters dan onze heer en vrouw zijn er weinige. Geloof mij, zij geven niet veel om het leven van een lijfeigene. Ga hen altijd uit den weg zooveel gij kunt!" — // Ik weet wel dat zij baas zijn, vader!" zeide de jongeling; //maar zou het zoo erg wezen, dat zij volstrekt geen vreeze des Heeren kennen //Zij geven om God noch zijn gebod," antwoordde de vader; //ik vrees dat de booze hen in zijne magt heeft. Hun leven is vol zonde, en toch zijn zij rijk en gevoelen zich gelukkig; en hebt gij ooit eene vrouw van acht-en-dertig jaren zoo jeugdig en schoon gezien als de gravin? Dit is gewis door duivelsche toovermiddelen." Brechte sloeg een kruis, en haar vroom gemoed ijsde bij de gedachte aan de boosheid der gravin. //Het is toch beter arm en godvreezend te zijn, dan rijk en boos," merkte zij aan. — //Dat zegt gij wel, Brechte!" antwoordde Odulf; //wij hebben dit nog gehoord uit de historie van den armen Lazarus en den rijken man, die de 176 pater onlangs in de kerk verhaalde. Ik wilde voor al de huizen en landen van het grafelijk gebied niet in de plaats van onze meesters zijn!" — //Vertel mij toch eens, vader, wat gij van onzen graaf en gravin weet," sprak de jongman, zijnen vader nieuwsgierig aanziende. — //Odulf, bezwaar Herbert's ziel niet met de kennis van zooveel boosheid," zeide Brechte op vermanenden toon. — //Het is goed dat hij weet welke meesters hij heeft," meende Odulf; //dan zal hij voorzigtig zijn, en dan kan hij zien dat een vroom hart beter is dan rijkdom. Hij is nu ook oud en wijs genoeg om te weten, dat hij nooit een woord moet spreken van hetgeen ik hem thans zal mededeelen." — //Nooit zal er een woord van over mijne lippen komen," verzekerde Herbert plegtig. Brechte verzorgde eerst den ouden man, die aan eene uitputting van krachten leed, en toen zij daarop het noodige voor hun eigen maaltijd, bestaande in eene karige hoeveelheid boonen, niet toereikend voor hunne hongerige magen, boven het vuur had gehangen, zette zij zich weder bij den haard, en begon Odulf zijn verhaal. // De vader van onze gravin was een magtige graaf van Hameland, een rijk en godsvruchtig heer. Hij had twee dochters, Luitgard en Adela, onze tegenwoordige gravin. Luitgard, de oudste, was niet schoon, maar vroom en menschlievend; zij leefde voor den hemel, en deed vele goede werken. Op haar verzoek liet haar vader een klooster te Llten bouwen; en toen de graaf kwam te sterven, zeide Luitgard de wereld vaarwel en werd abdis van het Eltensche klooster. Adela was zeldzaam schoon en beminde de wereld; zij kleedde zich altijd prachtig als eene koningin; daarbij had zij veel verstand , kon lezen en schrijven als een monnik , en was zoo onverschrokken, dat zij op een vurig paard de breedste sloten en hoogste hekken oversprong, en in de bosschen zelfs het everzwijn niet vreesde. Ofschoon eerst zestien jaren oud, had zij verstand en moed genoeg om te regeren over het gebied haar vaders, en dit tegen eiken aanval te verdedigen. In het gezelschap van edele heeren en vrouwen was zij de lieftalligheid zelve; daar vloeiden zoete woorden van hare lippen, en een vriendelijke lach blonk op haar schoon gelaat En toch was zij valsch en wreed van natuur; somwijlen, als zij toornig was, gloeiden hare oogen, en hare op den horen blaast , zal hij zich wel in het water storten en hierheen zwemmen." — // Dat zou verschrikkelijk zijn! antwoordde Adela. //Neen, het dier zal niet aan golven en ijsstukken gewaagd worden." O duif met zijn zoon traden met ontbloot hoofd voor de gravin. //Is uwe schuit in de nabijheid?" vroeg zij. — //Ja, edele vrouwe!" antwoordde Odulf. // Zij ligt hier digt bij, aan den oever." _ //Een mijner honden is bij ongeluk aan de overzijde gebleven. Mijne dienaren zijn niet gewoon op het water te varen; maar gij zijt op de rivier te huis. Ga gij hem halen; als gij hem hier brengt, beloon ik u met een pond zilver." — //Edele vrouwe," sprak Odulf, //de golven gaan zoo hoog, en de rivier is zoo vol drijfijs, dat geen mensch er op dit oogenblik over kan. Het zijn drie kansen tegen een, dat men het leven er bij inschiet, en dit mag ik niet wagen voor eene som geld." Adela's lippen klemden zich op een; hare oogen fonkelden onheilspellend. // G-ij wilt niet voor belooning F" zeide zij: //dan beveel ik u onmiddelijk over te varen en den hond te halen." //Edele vrouwe," hernam Odulf, //ik bid u mij te verschoonen! Hoor hoe het ijs schuurt en de golven bulderen; mijne boot is daartegen niet bestand." — //Gehoorzaam, slaaf!" gebood Balderik. // Gij hebt het bevel der edele vrouw gehoord. De halseigene behoort zijnen heer, en moet doen wat hem bevolen wordt, zonder zijn leven te achten." Odulf keerde zich om, en ging naar de rivier, door Herbert gevolgd, die de vuisten balde en wiens oogen vlammend op de gravin waren gerigt. De gasten, die te voren de gravin nog niet ten volle in hare ware gedaante aanschouwd hadden, huiverden toen zij in hare trekken en haren dreigenden blik de uitdrukking van vastberaden wreedheid lazen en de beide lijfeigenen in de duisternis zagen verdwijnen; maar niemand waagde het, een woord ten voordeele der visschers te spreken; de herinnering aan de hardnekkige oorlogen, door haar gevoerd, en van de vreeselijke geruchten, die haar omgaven, verlevendigden zich in hun binnenste; zij waren bijna bang voor hunne schoone gastvrouw, die iets had van een boos we- zen in engelengedaante. De beleefdheid deed hen echter deze gewaarwordingen onderdrukken. // Waarom," zeide een der gasten vleijend, //hebben wij ook lijfeigenen, als zij ons niet dienen zouden in oogenblikken, dat wij ze meest noodig hebben ?" — // Q-od schiep ze sprak Adela koel en trotsch, om ons ten dienst te staan; hunne kracht, hun leven behoort ons, en zij moeten het opofferen als wij het eischen; hunne meesters bekleeden bij hen de plaats van God." Balderik wilde naar het slot keeren; maar Adela zeide : //Ga gij, mijn gemaal, met onze geëerde vrienden; wat mij betreft, ik zal hier blijven tot mijn wil is volbragt." — //•Dan blijven wij bij onze edele en schoone gastvrouw," zeiden een paar heeren, en toen bleven allen op den oever wind en koude trotseeren. Adela's trots was gewoon haren wil door te drijven, en voor geen stoffelijke of zedelijke bezwaren terug te deinzen. Zij kon het denkbeeld niet verdragen, nu zij wenschte aan de rivier te toeven, door den storm te worden verjaagd, en zij bleef dus waar zij was. De wind huilde en het ijs schuifelde hoe langer hoe sterker; met snelle vaart werden zwarte wolken door het zwerk gejaagd, en akelig klonk het gehuil van den hond, en somber en phantastisch verlichtte het bloedroode schijnsel der fakkels de groep personen, die nabij de rivier stonden. //Hu!" sprak Balderik, die een huiverend gevoel, aan vrees gelijk, zoo als hem wel meermalen overviel, niet van zich kon weren. //Het is hier koud en somber; maar als mijne waarde gemalin hier nog blijven wil, zullen wij het ons zoo dragelijk mogelijk maken. Willibald," zoo wendde hij zich tot een knecht, // loop zoo snel gij kunt naar het slot, en laat de hofmeester u een kruik sterk gekruiden wijn met een paar bekers geven." O duif en Herbert waren aan den oever gekomen. //Vader," zeide Herbert, //gij kunt met ons bootje niet over den Rijn; de golven en ijsschotsen zullen het verbrijzelen."— //Ik zie het gevaar, Herbert!" antwoordde Odulf; // maar men moet zijnen meesters gehoorzamen — ook de onregtvaardigen; dat is de wil Gods." — //Toch niet, vader, als gij ziet dat men u in den dood zendt?" — //Ook dan, 184 Herbert! Verlies ik het leven, dan is het voor hunne verantwoording. En bovendien, als ik weigerde, zouden zij mij laten doodgeeselen. Uit hetgeen ik u verhaald heb, kent gij Balderik en Adela eenigzins."— //Dan ga ik met u, vader!" — //Neen, dat moogt gij niet, Herbert! het is genoeg dat één van ons gevaar loopt. "Wie ?ou, als wij eens geen van beiden terugkeerden, uwe moeder en grootvader tot steun en hulpe zijn?" — //Maar er is, als gij alleen gaat, voor u meer gevaar; met ons beiden hebben wij meer kans er over te komen." — //Voor een alleen is het gevaar wel grooter, maar dan is het ook zeker, dat de ander behouden wordt voor de achterblijvenden." -— //Dan zal iJc gaan , en gij zult hier blijven, vader!" — //Neen, Herbert! mijhe ondervinding op de rivier is grooter dan de uwe; ïkwil dat gij hier blijft." — //Neen, vader! ik heb genoeg op het water gevaren om het gevaar te kunnen tegengaan." Hij wilde in het hevig schommelend bootje stappen, dat aan een staak was bevestigd; maar zijn vader greep met forsche hand zijnen arm , en trok hem terug. //Gij moet blijven, Herbert!" sprak hij, //ik beveel het ut» //Ik kan u niet alleen laten gaan," zeide de jongeling op ontroerden toon. //Het gevaar is te groot; ik zou de schuld hebben aan uwen dood, als gij het leven verl00rt." — «Herbert," hernam Odulf, des jongelings hand drukkende, //gij meent het goed; maar ik beveel u hier te blijven om den wil van moeder en grootvader, en gij weet: het is des Heeren gebod, vader en moeder te gehoorzamen." Herbert boog het hoofd. //Ik zal gehoorzamen, vader!" zeide hij. //De Heer beware u in het gevaar!" Zijn vader omhelsde hem met meer gevoel dan hij immer gedaan had en met tranen in de oogen, hetgeen echter door de donkerheid verborgen bleef. — // God zij met ons, mijn jongen!" zeide hij, en sprong in het schuitje. Hij maakte de flambouw achter in het vaartuig vast, en toen hij het van den oever had afgestooten, riep hij door het gebruis der rivier den jongeling toe: // Herbert, als ik niet wederkeer, breng dan uwe moeder en grootvader mijn laatsten groet, en wees hun trooster en helper!" — //De Heer beware u!" riep Herbert, en toen regt het gevaar beseffende , dat zijn vader nu ook toonde in de onderneming te zien^' jammerde hij, met de oogen vol tranen: //Arme vader, God keere een ongeluk af! Hij zal het hun eenmaal vergelden, die u hiertoe dwingen — en dat om een hond ; maar wij zijn 'in hunne oogen ook nog minder dan hunne honden, die zij voeden en verzorgen, terwijl ze ons, hunne slaven, de vrucht van onzen arbeid ontrooven door allerlei cijnzen en tienden, en ons laten verhongeren." Het licht der flambouw danste als een spookachtig verschijnsel op de golven, tusschen de ijsschotsen door , waarop de riemen telkens kletterend nedervielen. Nu schitterde het hooger, dan lager, en deed aan wederzijde groote golven zigtbaar worden, terwijl de vlam, onophoudelijk door den wind gezweept, allerlei vormen aannam. Nu en dan kon men van den oever Odulf in achterover gebogen houding, al zijne krachten inspannende, onderscheiden. Maar toen het bootje zich verder verwijderd had, zag men niets meer dan het roodachtig licht der flambouw. Met kloppend hart volgde Herbert's angstige blik het bewegelijke licht, dat hem het teeken zijn zou van zijns vaders leven of dood. Het edele echtpaar en de gasten vergaten den beker te laten rondgaan en waren door het schouwspel geboeid. Toen het licht midden op den Rijn was gekomen, danste het onstuimig omhoog en omlaag, alsof het een dartelend spel dreef, ter bespotting der woedende elementen. Herbert's angst verdubbelde. Eoerloos staarde hij naar het beteekenisvolle licht. Ook het edel gezelschap was in gespannen verwachting; de besten onder hen huiverden bij de gedachte , dat door eene luim hunner gastvrouw een menschenleven op het spel stond. Gedurende eenige minuten duurde de onzekerheid, of Odulf het grootste gevaar zou te boven komen. Nog eenmaal rees het licht omhoog; toen zag men het snel dalen, en daarop verdween het plotseling. Een akelige kreet klonk door wind en golfgedruisch tot den oever door, welke door een wanhopigen gil van Herbert werd beantwoord. Het was blijkbaar dat het schuitje door de golven was omgeslagen, en nu was het ook zeker dat Odulf het leven moest verliezen; want indien het hem anders bij zulke hooggaande golven al mogelijk geweest ware. den oever te bereiken, was dit nu onmogelijk, uit hoofde der drijvende ijsstukken, die, door de golven geweldig voortgejaagd, liem dadelijk moesten verpletteren. Radeloos wrong Herbert de handen, en liep langs den oever van het water, uitroepende: // Zij hebben hem vermoord! Mijn arme vader!" Toen luisterde hij op nieuw, doch hoorde niets meer dan het geloei van den storm en het gebruis van den Rijn. // Het is noodlottig afgeloopen!" zeide Adela , met een weinig verlegenheid in haren toon, tot het gezelschap. //De visscher is ongelukkig geweest, en mijn arme Rob zal nu aan de overzijde moeten blijven." — Niemand antwoordde, en zelfs Balderik zweeg. Zij keerde zich om, ten einde, nu zij haren wil niet kon doordrijven, in de warme hal van het slot vergoeding te vinden; maar daar snelde Herbert uit de duisternis te voorschijn. Met vlammenden blik bleef hij voor Balderik en Adela staan, en den arm dreigend naar hen uitstrekkende, riep hij uit: //Gij hebt hem vermoord — zijn bloed kome over u!" Onthutst staarden Balderik en Adela hem aan; doch slechts een oogenblik. Toen werd het gelaat der edelvrouw rood van toorn; zij riep haren dienaren toe: // Grijpt hem en brengt hem in den toren!" En eer de opgewonden Herbert er om dacht, was hij reeds gegrepen en werd hij weggevoerd. Het gezelschap begaf zich naar het slot en zat weldra aan den weelderig toebereiden disch. I III. HERBEHT. Herbert werd naar een donkeren kelder gebragt, waar een bos vochtig stroo, dat hij rondtastend moest zoeken, hem de eenige rustplaats aanbood, terwijl eene kruik water en een stuk brood bij den ingang werden geplaatst. De zelfde duisternis, die rondom hem heerschte, was ook in zijne ziel: hij stortte geen tranen; de dood zijns vaders door de wreedheid der menschen, de verlaten toestand zijner overgebleven familie, vervulden hem met zooveel overstelpende smart, dat hij in sombere wanhoop op het stroo nederlag en uitriep: //Neen, God beschermt de armen niet, of hij kon zooveel wreedheid en ongeluk niet toelaten!" Zoo lag hij een poos bewegeloos op het stroo; toen zwierven zijne gedachten naar de ouderlijke hut, en stelde hij zich voor, hoe het zijne moeder zijn zou, als zij den dood zijns vaders en zijne gevangenneming hoorde. De gedachte aan haar veivulde zijn hart met weedom; het somber gewoel van wanhoop en woede werd gebroken door dat van diepe droefheid. Zijne tranen begonnen te vloeijen. // God moge zich over haar ontfermen!" riep hij uit. // Hij is toch, zoo als de kerk leert, de beschermer der verdrukten !" — Hij kon nu een Onze-Vader bidden voor de ziel zijns vaders en voor het welzijn zijner moeder. Dit sterkte hem en deed een licht straal vallen in zijne ziel. // Ik heb hun lot verergerd door mijn toorn," fluisterde hij, en nam zich voor, om, wat er ook gebeuren mogt, zijne drift te bedwingen. In Odulf's hut wachtte Brechte op haren man en haren zoon, en toen zij niet spoedig terug kwamen, gebruikte zij haar deel van den maaltijd en begaf zich naar hare nederige legerstede; want zij dacht dat zij waarschijnlijk naar eene andere plaats waren gezonden, wat wel meermalen bij avond of nacht was geschied, daar de heer en de vrouw er niet naar vroegen, als het hun inviel hunne lijfeigenen ergens heen te zenden, of het dag of nacht was. Zij beklaagde hen wel, dat zij in duisternis en storm misschien een verren weg moesten afleggen, maar zij maakte zich niet bijzonder ongerust. Spoedig was zij ingeslapen en ontwaakte eerst in den morgen. Toen zij was opgestaan en wat spijs en drank voor den ouden man had gereed gemaakt, begaf zij zich naar het slot, om te onderzoeken waarheen Odulf en Herbert zich begeven hadden. Zoodra zij de buitenpoort was doorgegaan, kwam haar een paardenknecht te gemoet. // Weet gij ook, Gerhard," vroeg zij , // waarheen men Odulf gezonden heeft?" - //Odulf.. zeide de knecht // Weet gij dan niet, Brechte, wat met hem is voorgevallen?" — //Ik weet niets; er is met hem.... toch geen ongeluk gebeurd ?"— //Ja, een groot ongeluk, Brechte!" — //Heilige Maria! Is hij gewond, of misschien dood?" riep zij ontsteld uit. //Gij moet niet schrikken, Brechte! maar hij is gisteren avond over de rivier gezonden, en in de golven en het ijs is het schuitje omgeslagen, en Odulf is verdronken. // O barmhartige God!" kreet zij, terwijl de kleur van hare wangen week. Zij wankelde en leunde tegen de houten palen, die het slotplein omgaven. Maar hare sterke natuur behoedde haar voor bezwijming; zij weerstond den schok, en vroeg: //En Herbert, is hij medegegaan?"— //Neen, hij is niet mede in de schuit gegaan; maar daar hij de edele heer en vrouw met forsche woorden den dood van Odulf heeft verweten, hebben zij hem in den kelder gesloten." — //O Heilige Maagd!" riep de vrouw nu met een stroom van tranen. // Odulf dood en gestorven, zonder dat ik van hem afscheid heb genomen, zonder de sacramenten der Heilige Kerk! En Herbert in den kelder! Dat is verschrikkelijk!" Nu vroeg zij naar de bijzonderheden van het gebeurde. De paardenknecht nam haar mede naar zijne hut, die, even als de andere woningen der lijfeigenen, die op het slot dienst deden, binnen de ringpalissaden gebouwd was, en hier deelde hij haar alles mede. //De menschen hebben hem in den dood gejaagd!" zeide zij, toen zij alles vernomen had; // maar de Heer heeft het zoo beschikt. O, zij hebben ons veel kwaad gedaan, en zij mogen het voor God verantwoorden; ik vergeef het hun en zal hun op mijne knieën smeeken Herbert los te laten. Ach, God geve dat het lijk nog gevonden worde! Laat mij hier wachten tot de heer en vrouw het slot verlaten." — // Doe dat, Brechte!" zeide Gerhard ; // want anders zult gij hen niet kunnen spreken." Brechte gaf zich aan hare treurige gedachten over, en kon zich niet voorstellen dat haar man werkelijk dood was. Tusschenbeide overmeesterde haar de droefheid en brak zij in snikken uit. Zoo verliep een geruime tijd, toen de poort van het huis werd geopend en Adela naar buiten trad, om, nu de storm bedaard was, iemand over de rivier te zenden, ten einde den hond te halen, wiens afwezigheid haar den geheelen nacht had ontrust. Brechte zag haar, snelde de hut uit, en zich aan Adela's voeten werpende, riep zij: // Edele vrouwe, mijn man is dood; ontferm u over mijn zoon, en laat hem om Godswil los!" — "Hij heeft den eerbied vergeten, dien hij ons schuldig is en de hardste straf verdiend," zeide Adela, terwijl geen spier van haar gelaat zich vertrok. — // O, bedenk, edele vrouw, dat de plotselinge dood van zijn vader liem buiten zichzelven heeft gebragt! Ach, vergeef hem, en laat hem ditmaal los! Hij is, nu mijn man weg is, mijnen mijns vaders eenige steun. Bedenk, genadige gravin, hoe ongelukkig wij zijn! Ach, Herbert zal altijd onderdanig wezen." Adela dacht een oogenblik na. Toen zeide zij : // Ik zal met heer Balderik spreken, of hij ditmaal kan worden losgelaten." Zulk een woord van zachtmoedigheid was zeldzaam op de lippen dezer vrouw. Besefte zij op dit oogenblik het Jijden der ongelukkige Brechte, of verhief het geweten zijne stem ? Wij weteh het niet; maar Brechte wist wel dat het gezag der gravin alleen gold, en dat nu Herbert's leven en vrijheid verzekerd waren. De blijdschap over dit geluk deed haar een oogenblik Odulf's dood vergeten. u Heb dank, genadige vrouw!" riep zij uit. // De Heer zal het u vergelden." Adela verwijderde zich; Brechte begaf zich weder naar hare woning, en ging de ongelukkige gebeurtenis aan Odulf s vader mededeel en, die eenigen tijd noodig had eer hij het voorgevallene regt kon bevatten. Herbert werd den volgenden dag in vrijheid gesteld, met eene scherpe vermaning van den meijer om, indien zijn leven hem lief was, nimmer meer tegen den heer of de vrouwe op te staan. De jongeling trachtte dan ook hieraan te voldoen. Als door de herinnering aan het gebeurde, of door nieuw onregt, het vuur der verontwaardiging in hem ontvlamde, deed hij zich geweld om zichzelven te overwinnen, en op alle mogelijke wijze beijverde hij zich om zijne moeder het leven te verzachten. Hij onthield zich van ruwe gezelschappen, drinkgelagen en vechtpartijen; des zondags bleef hij bij zijne moeder te huis, en half in den nacht werkte hij, om voor haar wat te verdienen. Somwijlen slechts woonde hij de feesten der jongelieden bij, namelijk als hij kon gissen dat Hilde, de dochter van een lijfeigen houthakker, tegenwoordig was. Deze was een achttienjarig meisje, blond van haar, met helderblaauwe oogen en schoon van gelaat. Van kindsbeen af had tusschen haar en Herbert eene hartelijke vriendschap bestaan, die later in liefde was overgegaan. Sedert den dood van Odulf kwam Hilde dikwijls een oogenblik in de hut van Brechte, om deze, die ook het meisje zeer genegen was, te troosten en op te beuren door hare vriendelijke woorden. Het werd nu bepaald, dat, als het meisje wat ouder was en Herbert een weinig over had verdiend, beide door den dorpspriester zouden worden vereenigd. Met vurig verlangen zag de jongeling dien tijd te gemoet. Het zamenzijn met Hilde stelde hij zich als de hemel voor; haar toekomstig bezit troostte hem over het verlies van zijn vader en verzoende hem met het harde lot van een lijfeigene. Maar eens gebeurde het, toen Adela op haar wit ros langs een akker reed, waar verscheidene eigenhoorigen bezig waren het gesneden vlas uit te spreiden, dat haar oog op Hilde viel, wier schoonheid hare aandacht trok. //Is die deerne niet de dochter van Wender den houthakker?" vroeg zij , met den vinger op de maagd wijzende. — //Ja, edele vrouwe, zij is de dochter van Wender."—//Is zij al aan een jongman verloofd?" — //Ik geloof, dat zij gaarne met Herbert den visscher wil trouwen." — //Ik heb een ander plan met haar," hernam de gravin; // zij zal de vrouw worden van Barend , den zoon van den portier; deze zullen een goed paar uitmaken. Ik heb al langer gewenscht dat Barend eene bevallige vrouw kreeg." Dit magtwoord besliste het lot van eenige menschen. Barend, die zich door sluwheid en kruipende onderdanigheid kenmerkte, was een gunsteling der gravin. Toen hij den wil der ^gravin vernam, sprong hij van blijdschap op; want ook hij had meermalen het oog geslagen op de schoone Hilde. Maar toen het meisje het onherroepelijk bevel vernam, verbleekte zij en sidderde van hevige ontsteltenis; het was haar alsof haar het doodvonnis was aangekondigd; haar hart was gebroken. En Herbert ? Hoe hield hij zich bij de vernietiging zijner schoonste hoop, bij de verwoesting van al zijn levensgeluk ? Eerst was hij woedend, en gaf in heftige woorden en bedreigingen lucht aan zijn gevoel; de gedachte van Hilde in het bezit van een ander te zien en dit te moeten wijten aan haar, die zijn vader in den dood had gejaagd, vervulde hem met bitteren wrevel. Hij zou plannen gemaakt hebben om zich te wreken en te ontvlugten naar een ander land; maar zijne moeder en grootvader zouden dan ongelukkig zijn. Dit weêrhield hem van handelen, en door Brechte's smee- 191 ken bewogen, deed hij zich geweld, om eene wacht voor zijne lippen te zetten en zijn bitter zieleleed te verkroppen. Zijne wangen verbleekten; met somberen neêrgeslagen blik deed hij zijn werk, en verwenschte het lot van den lijfeigene. Hij sprak weinig en was liefst alleen. In zijne vrije uren, op zon- en heiligedagen, liep hij dikwijls het bosch in, en zwierf daar rond, of zat geruimen tijd roerloos onder een boom neder, en gaf zich dan over aan zijne sombere gedachten. IV. HET HUISJE IK HET BOSCH. Eens op een zondag-namiddag, toen de grootvader sliep en Brechte in de kerk was, begaf Herbert zich weder naar het bosch, en zette zich daar achter een struik neder, nabij een soort van lusthuisje, waar de edele vrouw somwijlen, als zij door het bosch had rondgezworven, ging uitrusten. Niet lang had hij daar gezeten, toen hij in zijne treurige gedachten gestoord werd door naderende stemmen. Opziende, zag hij Balderik en Adela regt op de plek toekomen, waar hij zich bevond. Hij schrikte; want het was, om strooperij voor te komen, den lijfeigenen verboden, zonder bevel van het slot in het bosch te gaan. Hij sidderde bij de gedachte dat men hem zien zou, te meer daar de slotvrouw hem, sedert hij haar beleedigd had, blijkbaar slecht gezind was. Hij kon zich echter niet van de plek verwijderen, zonder gezien te worden, daar eene opene vlakte rondom was. Eén kans bleef hem nog over; hij kon in het lusthuisje sluipen, en, als zij dit niet binnen traden, daar verborgen blijven. Dit was het eenige wat hij beproeven kon, en hij deed het dan ook: maar toen hij zich eenige oogenblikken binnen het huisje bevond, bemerkte hij tot zijn schrik, dat het edele paar op het lusthuisje aanging, met het blijkbaar voornemen om het binnen te treden. Herbert ontstelde en zag in het rond, of er geen schuilhoek was, die hem kon verbergen. Daar stond een ladder, die door een luik naar den zolder voerde, waar eenige gereedschappen werden geborgen. Balderik en Adela, die door het bosch hadden gewandeld, traden werkelijk het lusthuisje binnen, en zetteden zich daar op eene bank neder, om een weinig uit te rusten; want het was een warme dag. Herbert hield zich doodstil. Hij kon ieder woord verstaan, dat gesproken werd. //Balderik," zeide Adela, //uw doel is thans bijna bereikt. Gij zijt de magtigste heer dezer landen, en bijna verheven tot de magt mijner vaderen; al de bezittingen van mijn geslacht zijn in uwe handen. Mijne eerzucht vindt er voldoening in om de geheele wereld te trotseeren, en de zoogenaamde deugd te verachten, die toch niets is dan geveinsheid, en die mij tegenwerkte, omdat ik vrij naar den lust van mijn hart leefde ; maar ook mijne liefde voor u, de eenige, die ooit mijn hart gekend heeft, eischte de bereiking van dit doel.1' — //Ja, Adela, mijne geliefde vrouw," zeide Balderik, //gij hebt veel voor mij gedaan; aan u heb ik al mijne grootheid te danken." Zij zag met schitterende oogen tot hem op; want het was waarheid, dat zij , voor ieder ander onverschillig, liefdeloos en wreed, dien man met al de kracht harer ziel beminde. //Ik ben er trotsch op," sprak zij, na eene korte pauze, // u mijnen heer en gemaal te noemen. Grij, de schoonste der edellieden, waart altijd mijn afgod; om uwentwil liet ik door mijne dienaren den graaf van Yreden ombrengen; om uwentwil reikte ik mijne zuster Luitgarde den doodelijken beker toe; want ook zij stond tusschen u en mij; en," ging zij hartstogtelijk voort, // al hadden duizenden moeten ster' en, ik zou hen opgeofferd hebben om de uwe te zijn. Waarom kon Luitgard in hare koudbloedigheid ook niet begrijpen welkeen magtige hartstogt mij dreef?" — //Onze tegenstanders hebben ons dikwijls genoodzaakt," zeide Balderik, // om te doen wat wij niet gaarne wilden. Laat dit ons niet verontrusten; men moet van de wereld genieten wat men kan. Ik had liever mijne ziel aan den booze verkocht, dan u en uwe liefde te missen." Op dit oogenblik deed zich boven hunne hoofden een zacht geluid vernemen. Herbert had, bij het hooren van Balderik's woorden, een half luiden uitroep van schrik niet kunnen weerhouden. //Wat is dat?" vroeg Adela verbleekend. — //Niets dan een vogel, die in een boom zit," antwoordde Balderik. — //Ik gevoel somwijlen vrees," sprak zij met eene onwillekeurige huivering, // sedert mijn zoon is gestorven. Hoeveel ik voor n wilde opofferen, wenschte ik toch dat dit niet gebeurd ware; het veroorzaakt mij somwijlen inwendigen schrik en eene huivering te midden der vreugde. En wat ik ook gewaagd heb te doen, dit zou nooit bij mij zijn opgekomen. Ik had bevolen dat de Italiaansche medicijnmeester hem vieren-twintig uren zou doen slapen, opdat we hem dan konden wegvoeren en noodzaken in een klooster te gaan, zoodat hij geen belang meer had bij zijns vaders bezittingen ; maar.... hij ontwaakte niet meer. Ik ijs nog, als ik er aan denk!" // Zet dat uit uwe gedachten! De Italiaan heeft zich zeker vergist; het spijt mij dat het zoo is uitgevallen, maar dit is uwe schuld niet. Yergeet dus deze gebeurtenis! Het is ongelukkig, dat thans Mijnwerk nog tegen ons is en, zoo als het schijnt, vele magtigen tegen ons opzet. Hij zal ons nog weer in oorlog brengen." — //Het is bedroevend, zeide Adela toornig, //dat mijne zonen zich vijandig tegen mij stellen. Maar, bij mijne ziel! na al wat ik gedaan heb, zal ik voor den laatsten hinderpaal niet terugdeinzen. Het berigt, dat wij gisteren ontvingen, stelt het buiten twijfel, dat Mijnwerk den bisschop van Utrecht en andere vorsten tegen ons opruit, en wij moeten hem in deze poging stuiten." — //Dat moeten wij," bevestigde Balderik, //en wel terstond, of hij zal maken dat het spoedig tot eene uitbarsting tegen ons komt." — //Maar niet zoo als met Dirk," antwoordde zij huiverend; // misschien is er wel iets anders te bedenken." — //Ik heb zoo wat een plan gevormd," antwoordde Balderik; //wij moeten door eenige getrouwe lijfeigenen hem laten opligten en hierheen voeren, en hem dan dwingen op de reliquien te zweren, dat hij zich niet meer tegen ons zal verzetten." — //Maar wij zullen moeijelijk met geweld kunnen slagen; want de Paderborners zullen hunnen bisschop verdedigen." — //Neen, geen geweld, maar eene geheime opligting moet ons het doel doen bereiken." — //Dit plan komt mij niet kwaad voor; wij zullen het nader overleggen ; want er moet spoedig iets gedaan worden, of Mijnwerk stort ons in het verderf. Zijne dwaze vroomheid heeft een afkeer van onze levenswijze, en hij zal niet rusten voor hij u van de magt heeft beroofd door mij u geschonken, en 1864. II. 13 een deel onzer landen ons heeft ontnomen. Maar eer dit geschiedt, zal ik alles wagen." — //Wij zullen heerschen en genieten," antwoordde Balderik, //en de geheele wereld zal ons niet deren. Wij zijn magtig boven alle edelen van den omtrek. In weerwil van alle tegenkanting staan wij boven allen. Wat hebben wij meer noodig dan magt, rijkdom en genot? Verbrijzelen wij alles wat zich daartegen stelt! Men zegt dat God magtig is; wij echter hebben Hem niet gevreesd, en de uitkomst heeft geleerd dat wij het verstandigst hebben gehandeld." Boven hunne hoofden werd plotseling een slag gehoord, alsof een zwaar voorwerp omviel. //Wat is dat weder?" fluisterde Adela verbleekend. '//Ik zeg u, er is hier iemand! Als men ons gesprek had gehoord !" Balderik, niet minder verschrikt bij de gedachte dat hun gesprek kon beluisterd zijn. wierp een blik op de ladder, trok zijn zwaard uit de scheede, en klom naarboven. Herbert, door al wat hij gehoord had reeds met afgrijzen vervuld, was, toen hij Balderik God hoorde lasteren, verschrikt opgerezen, had een kruis geslagen en door zijne beweging eene spade omgeworpen, waardoor den slag veroorzaakt was, dien men beneden gehoord had. Nu stond Herbert in angstige verwachting met den blik op het luik gevestigd; want hij begreep, dat, na hetgeen het echtpaar in zijne nabijheid gesproken had, als hij ontdekt werd, zijn leven door hen niet zou gespaard worden. Daar hoorde hij tot zijne ontsteltenis schreden op de ladder, en een oogenblik daarna vertoonde Balderik zich met het zwaard in de hand in de opening van het luik. Herbert , vreezende onmiddelijk gedood te worden, greep naar de spade. om zijn leven te verdedigen. // Ellendige slaaf!" riep Balderik woedend: // wat doet gij hier?" — //Heer, vergeef mij!" antwoordde Herbert: //ik was in het bosch, en daar dit tegen uw gebod was, vlugtte ik, om straf te ontgaan, in dit huisje; en toen ik zag dat Uwe Edelheid hier wilde binnentreden, vlugtte ik op den zolder." — //Zet de spade neêr, en kom dadelijk beneden," gebood Balderik. Herbert antwoordde niet en bewoog zich niet. Hij aar- 195 zelde om zich weerloos over te geven aan hen , wier misdadige geheimen hij kende en die zijn leven niet zouden ontzien. //Wilt gij komen?" riep Balderik: //anders roept mijn jagthoren de dienaren van het slot, om u met geweld weg te voeren." Herbert besefte dat hij niets kon doen dan zich onderwerpen ; want op het eerste sein van den heer zouden dadelijk gewapenden hem komen grijpen. Tegenstand zou hen nog meer verbitteren, en dan zijnen dood te zekerder maken. Hij ging dus naar beneden. Balderik bleef met het zwaard in de hand voor hem staan. Adela zag, bleek van woede, met een vlammenden blik hem aan, en zeide: // Ha , slaaf! treedt gij mij weder in den weg? 'Lijt gij uw leven moede ? Gij waagdet het eerst in het bosch te gaan tegen mijn bevel, en daarna ons te beluisteren!"—// Edele vrouw zeide Herbert, // ik dacht niet zoo groot kwaad te doen met in het bosch te gaan; en dat ik uw gesprek hoorde, was zonder mijne bedoeling." Adela zag nog meer ontsteld Balderik aan. Zij had nog gehoopt dat Herbert hunne woorden niet gehoord had; nu bleek het tegendeel. Balderik verstond haar. // Gij vergezelt mij dadelijk naar het slot; daar zult gij mijn gevangene zijn," sprak Balderik. — //Heer, er zal nooit iets over mijne lippen komen van hetgeen ik hoorde; laat mij de vrijheid!" smeekte Herbert, aan zijne moeder denkende. - //Voorwaarts en zwijg!" gebood Balderik dreigende. Hij , zoowel als Adela, verlangde dat de slaaf spoedig, van de buitenwereld afgesloten, achter slot en grendel zat; dan konden zij raadplegen wat verder met hem te doen stond. Toen Balderik met den gevangene op het slotplein kwam, zagen de dieraren, die zich daar bevonden, met schrik hunnen heer, met het zwaard in de hand, Herbert wegvoeren. Hij wenkte een hunner, en gebood hem de sleutels van den kelder bij den slotvoogd te halen, terwijl een andere eene flambouw moest brengen. Niemand waagde het te vragen wat er gebeurd was. De lijfeigene, die den fakkel bragt, opdat zijn heer in den donkeren gang naar den kelder zou kunnen zien, wilde hem voorgaan; maar Balderik nam hem 13* de flambouw uit de hand. // Ga heen," zeide hij, en met het licht in de eene en het wapen in de andere hand voerde hij den gevangene zwijgend naar den zelfden kelder, waar deze vroeger gezeten had. Zelf ontsloot hij de zware deur, en toen Herbert naar binnen was gegaan, riep hij hem toe: //Zie zoo, slaaf! nu is wat gij gehoord hebt veilig bewaard! Aan geen menschelijk oor zult gij het nu verraden; want gij zult het daglicht niet wederzien." Toen trok hij de deur digt, draaide het knersende slot om, en schoof de zware verroeste bouten voor de deur. Herbert bleef roerloos staan, met het oog op het kleine luchtgat in de deur gevestigd, dat een flaauwen lichtstraal doorliet. //Zij hebben mijn vader gedood," mompelde hij, //mijne bruid mij ontnomen, nu ook mijne vrijheid, en binnen kort zullen zij mijn leven nemen, en zal mijne moeder hulpeloos achterblijven. Gelukkig de vrije hoevenaar! Eampzalig de lijfeigene, die geen menschelijke regten heeft! Dubbel rampzalig ben ik, die het eigendom ben van zulk een goddeloos echtpaar." Y. DE EED. Wij schetsen Brechte's ongeluk niet, toen zij vernam dat Herbert weder gevangen zat, zonder dat iemand de reden kende. Zij waagde het niet ditmaal voor Herbert vrouwe Adela of heer Balderik om genade te smeeken, daar zij overtuigd was dat het nu vruchteloos zou zijn. ^ ^peiooze lijdzaamheid gaf zij zich aan haar lot over. Zij dee het werk, dat zij doen moest, verzorgde den ouden man, en bad dagelijks God haren zoon tegen de booze menschen m wier magt hij was, te beschermen. Te vergeefs deed zij herhaalde pogingen om te ontdekken wat Herbert misdaan had, en zij waagde het niet, dit aan den edelen heer ot vrouw te vragen, tot wie haar de toegang ook wel niet zou verleend ziin geworden. _ , . Herbert bragt even hopeloos vele dagen door. Gedurig herinnerde hij zich Balderik's dreigende woorden, en hield het dan voor waarschijnlijk, dat hij onverwacht zou worden ter dood gebragt; want hij besefte dat de geheimen, die hi j vernomen had en die hem met ijzing vervulden, al te gruwelijk waren, dan dat men het zou wagen hem in vrijheid te stellen, terwijl zij hem toch ook niet wel altijd konden gevangen houden. Telkens, als hij eenig gerucht hoorde, dacht hij dat zijn einde gekomen was. Eens op een avond werd op buitengewonen tijd de deur ontgrendeld. Onwillekeurig schrikte hij; want hij dacht dat het uur van zijn dood was gekomen; en hoewel hij zich dit meermalen had voorgesteld, deinsden zijne jeugd en zijne liefde voor zijne moeder toch daarvan terug. Met angstige spanning zag hij naar de deur. Daar werd ze geopend, en heer Balderik zelf stond met een fakkel in de hand voor zijne oogen // Ik kom zien hoe het u in uwe gevangenis gaat," zeide Balderik. //Mii dunkt dat gij er mager van zijt geworden," ging hij voort, na het licht der flambouw op den gevangene te hebben doen vallen. — // In dezen donkeren kelder kan men wel niet groeijen en bloeijen," antwoordde Herbert op doffen toon. — // Grij hebt den langsten tijd hier gezeten," hernam Balderik. // Gij begrijpt dat gij hier niet altijd kunt blijven." — // Dat begrijp ik, en ik zou het ook niet wenschen," zeide Herbert. — '/Wat verwacht gij dan?" vroeg Balderik, hem strak aanziende. — //Den dood!" antwoordde de jongman; //want ik heb geen reden om te denken dat gij mij ontzien zult. Ik wil ook liever sterven, dan hier in dit hol verkwijnen." — // Gij hebt gelijk , als gij meent dat uw leven gevaar loopt, nu gij onze geheimen kent. En toch wil ik u het leven en de vrijheid schenken, als gij eene taak wilt volbrengen, waartoe ik een kloek en moedig man noodig heb, zoo als gij zijt." Een gevoel van nieuwe hoop en levenslust drong in Herbert's boezem; zijne wangen hernamen eene hoogere kleur. //Heer," zeide hij, //ik zou nog gaarne leven, omdat ik eene moeder heb; zeg derhalve wat ik doen moet, en zoo het eenig mensch mogelijk is, zal ik het volbrengen." — // Gij moet met hulp van een paar mijner vertrouwde dienaren naar Paderborn gaan, en den bisschop in stilte opligten en hierhenen voeren." /'Heer. dat is een vreeselijk stuk," zeide Herbert, //de handen te slaan aan een zoo hooggeplaatst dienaar der kerk! En wat zal dan met den bisschop geschieden ?" — " Hem zal geen leed geschieden aan lijf of leven. Het is alleen te doen om hem eene poos gevangen te houden." — //Toch blijft het eene zondige daad." — //Als gij eene dwaze vroomheid laat gelden; maar bedenk, dat de redding van uw leven ook iets waard is. Overweeg dus of gij mijn voorstel aanneemt; zoo ja, dan moet gij op de reli quien zweren de zaak te zullen volbrengen, en deze, zoowel als hetgeen gij vroeger gehoord hebt, geheim te houden. Over een uur kom ik terug. Hebt gij dan mijn voorstel met aangenomen, dan sterft gij." Balderik verliet den kelder, en Herbert verviel in diepe gedachten. Het edel paar was tot het besluit van den voorslag aan Herbert gekomen, om hem daardoor te doen deelnemen aan een misdadig werk, waardoor hij voor altijd aan hunne zaak zou zijn verbonden; dan behoefden, zij niet te vreezen dat hij hen verraden zou, en was het niet noodig hem te dooden, iets dat zij bever niet wilden; want zij gevoelden toch wel, dat vergoten bloed zwaar op het geweten drukt. Herbert verkeerde .in hevigen inwendigen strijd. De zucht tot het leven, de liefde voor zijne moeder streed met zijn afschuw om eene misdaad te helpen plegen. //Neen," zeide hij bij zichzelven, //hun schendige handlanger word ik nooit; dan wil ik liever sterven. Maar dit is toch ook verschrikkelijk; sterven, en mijne moeder achterlaten ! Ach, waarom heeft men de hoop op het leven bij mij opgewekt!" Zijn voorhoofd begon te gloeijen; onrustig liep hij" den kelder op en neder. Dan stond hij weêr stil en peinsde om een uitweg te vinden. De onrust deed zijne polzen kloppen en Het hem geen oogenblik rust. Eer hij tot een vast besluit was gekomen, werd de deur weêr geopend, en Balderik trad andermaal de gevangenis binnen. //Nu, hebt gij uw besluit genomen?" vroeg hij haastig. Herbert viel eene gedachte in, die zijn besluit bepaalde. //Ik zal," dacht hij, //zweren en mijnen eed houden. De Heer vergeve mij, als ik zondig; het is om het leven van mijne moeder te redden. Maar als ik den bisschop in hunne banden heb geleverd, zal ik hem weder bevrijden, al moet ik mijn leven wagen; ik heb dan ten minste kans om het leven te behouden; als ik weiger, ben ik zeker verloren. — Ik zal doen wat Uwe Edelheid verlangtzeide hij tot Balderik. — //Volgmij dan naar de kapel," gebood de slotheer. Herbert verliet met hem den kelder. Een gevoel van welbehagen doorstroomde hem, toen hij eenige trappen opgeklommen en in een gang gekomen was, waar hij eene zuiverder lucht inademde. In de kapel gekomen, sloot Balderik de deur achter zich, ontstak eene waskaars, die op het altaar stond, en haalde een kistje te voorschijn. //Hierin," zeide de edele heer, //is een stuk hout van het kruis des Verlossers. Met de hand daarop moet gij zweren." Herbert legde sidderend den eed af. Nog den zelfden avond werd de lijfeigene door den heer zelf buiten het slot gelaten, zonder dat iemand hiervan kennis droeg; hij moest zich schuil houden tot den volgenden morgen. Hij kon niet nalaten dadelijk naar de hut zijner moeder te snellen. De donkerblaauwe hemel, waarin tallooze starren tintelden, welfde zich vreedzaam over het landschap ; met genot ademde hij de zuivere avondlucht in, en gevoelde nieuwe kracht en moed in zich ontwaken. //De mensch," dacht hij, //is toch geschapen om onder den vrijen hemel te Zijn" Daar lag de hut zijner moeder; de zware notenboom, die er bij stond, welfde als beschermend zijne takken over het lage stroodak. // Mijne goede moeder," sprak hij bij zichzelven, //droomt misschien een angstigen droom om mijnentwil, of welligt bidt zij voor mij. O, konde ik haar nog eens een beter lot verschaffen! En mijn oude grootvader — hij beseft gelukkig niets van al de zorgen en kwellingen, die mij pijnigen!" Zijn vurig verlangen om zijne geliefden te zien b'ragt hem in verzoeking om aan te kloppen; maar hij bedwong zich. // Neen , zeide hij , // ik durf haar toch mei zeggen waardoor ik ben vrijgelaten en wat ik doen ga; zij zal mij eerst wederzien als alles gelukt is."' Hij verwijderde zich echter niet; want hij vond er eenige voldoening in om, al mogt hij hen, die hij lief had . niet aanschouwen, toch een paar uren in hunne nabijheid door te brengen. Achter het huisje stond een opper grof hooi, bestemd voor Breehte's eenige koe; hier kroop hij in, en verviel in half wakenden, half slapenden toestand, tot de sterren begonnen te verbleeken, en hij door het geschreeuw van een roerdomp, die zich op het dak had gezet, werd gewekt ; haastig rees hij op, schudde de hooispieren van zich, wierp nog een blik op de hut en mompelde: // Moeder, de heiligen mogen over u waken en mij ondersteunen om uwentwil! ' En toen snelde hij naar de zijde van het kasteel. Niet lang had hij hier gewacht, of hij hoorde een knersend en stampend geluid : de brug werd nedergelaten, en een wagen, met twee sterke paarden bespannen, rolde hem tegen. Twee dienaren van het slot begeleidden hem; zij zouden onder aanvoering van Herbert den aanslag helpen volvoeren. Toen het helder licht was geworden, bevonden zij zich reeds een aanmerkelijk eind op hunnen weg. Na eenige dagen reizens bereikten zij Paderborn, waar zij den wagen in het bosch verborgen, en naar eene gelegenheid uitzagen om den bisschop weg te voeren. VI. DE BISSCHOP. In eene kleine kamer, in een afgelegen gedeelte van het slot te Renkum, zat een jeugdig man, met het hoofd op de hand geleund, voor eene tafel in gedachten verzonken. Het zachtmoedig, ernstig gelaat, de rustige blik der blaauwe oogen, het open voorhoofd, hadden eene uitdrukking, die vertrouwen inboezemde. Zijn zwart, ruim gewaad en het crucifix aan zijn gordel duidden den geestelijke aan. Het was niemand anders dan Mijnwerk, de voorzoon van Adela. Hij werd in zijne overpeinzing gestoord door het opengaan eener geheime deur. Eene dame trad met trotsche houding binnen. Zij bleef voor den geestelijke staan, die met een weemoedigen blik haar aanziende, zei de: // Goeden avond, moeder!' — //Goeden avond, Mijnwerk! sprak zij op koelen toon. // Houd mij ten goede, dat ik u hier heb doen brengen; ik was daartoe door uzelven genoodzaakt, en u zal geen leed geschieden." — //De dienaar des Heerenant- woordde hij , // kent geen vrees, als hij zijn pligt betracht."— //Gij werkt uwe moeder tegen en hem, die de plaats van uw vader bekleedt. Gij tracht de naburige edelen tegen ons op te zetten, om ons te berooven van onze magt en bezittingen." — // Gij hebt gelijk, moeder," antwoordde de bisschop op kalmen toon, //dat ik u en heer Balderik tegenwerk ; want het is onregt, dat gij al de landen mijns vaders en van mij in handen van een nietswaardigen man hebt gegeven. Ik zou gezwegen hebben, indien gij met die bezittingen goed te werk gingt; maar gijlieden holt onbeteugeld voort op den weg der zonde; gij verdrukt uwe onderhoorigen; gij verwekt twist en onrust met uwe naburen, en leidt in uw slot een ongebonden leven met booze menschen. Dat zal ik tegengaan zooveel ik kan; als dienaar der heilige kerk mag ik dit niet lijdelijk aanzien. Gij hebt uwe schuld vergroot door mij gewelddadig te doen opligten en mij hier gevangen te houden." — //Waagt gij het," zeide Adela trotsch, //aldus uwe moeder te berispen? Uwe zuster was eene non, en gij zijt een priester; geen van beide hadt gij aardsche goederen noodig, die, als ik ze ulieden had afgestaan, aan onze schoone bezitting zouden onttrokken en in vreemde handen overgegaan zijn. En ben ik aan mijne kinderen verantwoording schuldig wie ik tot mijn gemaal wilde kiezen?" — //Ik weet," sprak Mijnwerk, //wat ik mijne moeder schuldig ben. God weet het dat liefde voor u mijn hart vervult, en welke bittere tranen het mij gekost heeft haar u achting te moeten onttrekken, en tegen u te moeten optreden als beschuldiger; maar mijn geweten en mijn ambt dringen mij daartoe; ik mag, al heb ik geen rijkdom noodig, het erfdeel mijner zuster en het mijne niet in uwe handen laten als een wapen om kwaad te doen. Ik kan er goed mede stichten en ben er verantwoording voor schuldig. Ik mag u niet gehoorzamen , als uw bevel strijdt met Gods gebod. Ik zie thans slechts in u eene diep gevallene, die op den weg des verderfs is, en in den man, die uw gemaal heet, een indringer, die zich van ons erfgoed heeft meester gemaakt, een deelgenoot van uw zondig leven, die u nog dieper doet vallen, dan gij reeds gevallen zijt. Daarom zeg ik u ronduit, moeder, dat ik uw streven zal tegengaan." Adela's wangen gloeiden; hare oogen fonkelden. //Ha!" zeide zij, //hebt gij mij genoeg getoond? Ik da^k u, dat gij mij zoo onbewimpeld zegt, welke uwe vijandige plannen zijn. Gij schijnt te vergeten, dat gij nu magteloos zijt en van onze genade afhangt." — //Ik bedenk, wat gij vergeet, moeder, dat ik in G-ods hand ben en slechts van zijne genade afhang." — //Waan niet dat dit priesterkleed u zal beschermen," hernam zij toornig. //Hoor mijn laatste woord! G-Lj wilt in mij slechts eene zondares zien en niet uwe moeder? Goed: ik verloochen u dan als mijn zoon, en zie in u slechts mijn tegenstander. Gij zult mij zweren, dat gij van allen tegenstand tegen mij afziet — of gij blijft hier gevangen. Gij kent mij, en weet dat ik niet opgeef wat ik besloten heb, en ik verzeker u dat gij deze muren niet verlaat voor gij mijn wil hebt volbragt, al zouden ook keizer en kerkvorsten mij willen dwingen '' Zij stond met den rug naar de deur gekeerd, en terwijl zij de laatste woorden toornig uitsprak, scheen eene donkere schaduw door het achterste gedeelte van het ftaauw verlicht vertrek te zweven en achter de slaapkoets te verdwijnen. Geen van beide had dit echter opgemerkt. //Moeder," zeide Mijnwerk, zijne handen vouwende, //laat er geen strijd tusschen ons zijn! Geef den booze geen plaats ! Ach, heb berouw; belijd uwe schuld voor God, want uwe zonden zijn vele; bekeer u tot den Heer, moeder, en luister niet naar Balderik; laat hem een deel uwer bezittingen, en trek naar een ander slot — word eene goede Christin — dan mag ik al onze bezittingen in uwe handen laten; dan zal ik u gaarne in alles eerbiedigen en gehoorzamen, als een onderdanige zoon." — //Zwijg!" riep zij heftig: //ik veracht die vrome, zalvingvolle taal. Ha," ging zij op schamperen toon voort, // ik eene boetende, kruipende Magdalena! Ik heb tot hiertoe de wereld en de kerk getrotseerd, ik heb geheerscht en alles voor mij zien buigen, en eer ik mij voor de kerk vernederen zoude, gaf ik liever mijzelve den dood. Xeen, de kerk, door u vertegenwoordigd, zal voor mij buigen, en ik zal met hem, dien ik tot mij verheven heb, regeren als onafhankelijke, rijke edelvrouw — en wee hem, die mij dwarsboomt, al is hij mijn zoon!" Zij keerde zich om, en verliet, zonder verder een woord te spreken, het vertrek. Mijnwerk zuchtte, keerde het zach- moedig gelaat, dat zijne reine ziel afspiegelde, naar boven, en bad om afwending der hemelsche straffen en om bekeering voor zijne moeder. Toen hij zich had nedergezet, om zich aan zijne gedachten over te geven, zag hij eensklaps tot zijne verbazing eene donkere gedaante, tot onder het flaauwe schijnsel der lamp naderen. De bissschop kruiste zich, en vroeg toen: //Wie, of wat zijt gij?" Er volgde geen antwoord, maar de gestalte trad vooruit, tot zij digt voor hem stond. // Ha! ik dacht aan eene geestverschijning; maar nu zie ik dat het niet zoo is. Maar ik ken die trekken. Zijt gij niet de zoon van den visscher O duif? Heb ik als kind u niet dikwijls gezien?" — //Spreek zacht, hoogwaardig heer! Ik heb een last van God en mijn geweten, om u te bevrijden. Ik heb het gesprek met uwe moeder gehoord, en dit heeft mijn voornemen nog meer bevestigd. Ja, ik ben de zoon van Odulf; dikwijls zaagt gij mij en hebt gij mij toegesproken, toen ik als kind bij de hut van mijn vader speelde. Zij hebben mijn vader in den dood gejaagd." — // Helaas! weder een gruwel! Maar waarom wenscht gij mij te bevrijden?" — //Ik heb u helpen gevangen nemen, maar gij kendet mij niet, hoogwaardig heer!" — //Ik zou niet gedacht hebben, dat gij de handlanger der boozen kondet worden; want uw vader was een brave lijfeigene." — //Vergeef mij, hoogwaarde! men heeft mij gedwongen, omdat ik anders mijn leven niet kon behouden voor mijne moeder, en ik deed het slechts met het voornemen om u ook weder te bevrijden. Ik zal u dat alles verhalen; maar daar is nu geen tijd toe. Ik moet u dezen nacht redden, of de kans keert niet weder. — // Ik zal, hoewel ik u nog niet geheel begrijp, uw aanbod niet afslaan, mijn zoon!" zeide de bisschop. //Ik zie daarin de hand des Heeren, die de raadslagen der boosheid verijdelen en mij redden wil, om zijn gerigt over hen te helpen voltrekken. Maar hoe wilt gij mij uit dit slot helpen? ' — //Wees gerust, heer! ik heb alles voorbereid," zeide Herbert'. Hij opende een pakje, en haalde daaruit een bundel touw en eene zware vijl te voorschijn. // Ik moet dadelijk aan het werkzeide hij, en plaatste een stoel onder het venster. Met grooten ijver begon hij nu te vijlen aan een der ijzeren traliën, die het venster verze- kerden. Na een half uur met al zijne kracht gewerkt te hebben, was de ijzeren stang doorgevijld, zoodat zij uit het kozijn kon genomen worden, en eene opening was ontstaan, groot genoeg om iemand door te laten. Het zweet druppelde van zijn voorhoofd. // Haasten we ons nu, hoogwaarde!" sprak hij hijgende : //ik zal dit touw om u binden." Toen dit geschied was, sloeg hij het touw om eene ijzeren tralie, hielp den bisschop het raam beklimmen, en zeide: // Laat u nu gerust afzakken, hoogwaarde!" Mijnwerk deed dit zonder vrees. Toen hij veilig den grond bereikt en het touw losgemaakt had, bond Herbert het eene einde vast, en liet zich snel naar beneden zakken. // Nu hierheen!" fluisterde Herbert, en geleidde Mijnwerk haastig over het erf naar de palissaden, die het achterste gedeelte van den burg omringden. Hier nam hij twee palen weg, die te voren waren doorgezaagd, hetwelk echter, daar zij op hunne plaats waren gebleven, oppervlakkig niet zigtbaar was. Toen zij door de palissaden aan de gracht waren gekomen, lag eene plank daarover, welke hen tot pad naar de overzijde diende. De bisschop was niet weinig verrast, toen hij zag dat de maatregelen tot zijne vlugt met zooveel overleg genomen waren Hit deed hem dan ook verder met volkomen vertrouwen den jongman volgen. Herbert geleidde hem naar den oever van den Rijn. Daar lag tusschen het wilgenhout Herbert's vischschuit gereed. Achter in het schuitje zat eene vrouw, en op den bodem lag een groot pak. Het was Brechte, die op beide zat te wachten; zij had hunne kleederen en lijnwaad in het bootje gebragt, en was nu gereed om met Herbert te vlugten. //God dank, dat gij komt!" riep Brechte tot Herbert //ik beefde reeds voor uw leven, Herbert! Nu vrees ik niet meer; want een hoogwaardig dienaar des Heeren is bij ons, en dit zal ons beschermen." — // De Heer heeft alles tot hiertoe doen gelukken," zeide Herbert; //maar nu moeten wij ons haasten, eer men ons vervolgt. Dit is mijne moeder, hoogwaarde ! Ik kan natuurlijk hier niet terugkeeren, als ik u bevrijd heb ; want mijne afwezigheid zal mij als den dader doen kennen, — en evenmin kan ik mijne moeder in handen der boozen laten." — // Zij kan zeer goed met ons vlugten," zeide Mijnwerk. //En als ik weder veilig in Paderborn ben, zal ik u beiden beschermen; want mijne lieden zijn talrijk, en mijn burg is sterk genoeg om hen te weerstaan, en des noodig zal mijn broeder, de bisschop van Munster, mij te hulp komen. De Heer, die u mij tot redder zond, zal ons geleiden, en als wij in veiligheid zijn, hoop ik u beiden een beter lot te bereiden, dan u tot hiertoe te beurt viel. Herbert stiet het schuitje af, en roeide, zoo lang hij het kon volhouden, een gedeelte van den nacht den Eijn opwaarts, opdat men hun spoor niet vinden zou. Tegenover Oosterbeek legden zij aan, gingen aan wal en lieten het schuitje drijven. Nu zetteden zij hunnen togt over land voort. De bisschop wist door tusschenkomst der kloosterlingen te Mariëndal, aan wie hij zich bekend maakte, een wagen te bekomen, die hen in een drietal dagreizen naar Paderborn bragt. Hier deelde Herbert den bisschop alles mede, wat hij en zijne ouders van de bewoners van het slot te Eenkum geleden hadden; ook de eed van geheimhouding, dien hij gezworen had om eenige hunner gruwelijke misdaden, die hem ter kennis waren gekomen, geheim te houden, van welken eed Mijnwerk hem uit kracht van zijn ambt ontsloeg, waarop Herbert de misdaden openbaarde, waarover Balderik en Adela in het lusthuisje gesproken hadden. Met afgrijzen vernam de bisschop deze gruwelijke geheimen, waaromtrent somwijlen een donker vermoeden bij hem was opgekomen; hij gevoelde de diepste droef heid nu hij den sluijer zag opgeheven, die de verschrikkelijkste daden van zijne moeder en haren gemaal voor zijne oogen had bedekt gehouden. Als dienaar der kerk achtte hij zich verpligt, het regt te helpen handhaven, en mede te werken, dat aan het booze paar de magt werd ontnomen, welke het zoo gruwelijk misbruikte. Met een bloedend hart kwam hij tot het besluit om hiertoe de tusschenkomst des keizers in te roepen. Aan Brechte en Herbert werd eene woning met verscheidene akkers land ten gebruike gegeven; want Mijnwerk achtte zich dit verpligt, en meende het regt te hebben, twee lijfeigenen van de goederen zijns vaders, die hem meer dan zijne moeder toebehoorden, aan hare booze magt te onttrekken. VII. DE STAMVROUW. Balderik en Adela waren woedend over het verdwijnen van Mijnwerk. Zij zwoeren den dood aan den slaaf, die dit bewerkt had, en peinsden op middelen om spoedig, des noods met geweld, den zoon, die hun nu dubbel gevaarlijk was, in handen te krijgen. Zij waren zeer onrustig, als zij bedachten, hoe groot zijn invloed was, ook bij den keizer, die uit persoonlijke genegenheid zijne benoeming tot bisschop had bewerkt. Intusschen zetteden zij hun woelig leven voort, en zochten door jagtvermaken en feestrumoer hunne onrust te vergeten. Eens, toen er weer vele gasten op het slot te üenkum bijeen waren, en de zandwijzer sedert middag reeds voor de tiende maal was omgekeerd, was het overal in het slot stil geworden, behalve in de groote zaal, waar de beker nog onophoudelijk rondging. Balderik was bijzonder vrolijk; hij lachte en schertste dat de oogen hem overliepen, en zwetste dat hij al zijne benijders en tegenstanders had vernederd en overwonnen, In eene pauze van het luidruchtige gesprek hoorde men het loeijen van een hevigen storm, die plotseling was opgekomen en dikke wolken door het zwerk voortjoeg, en daartusschen klonk het geluid van den toren aan de buitenpoort. //Wie mag nog zoo laat het slot wenschen te bezoeken?" zeide Balderik. Een der edelen sprong dienstvaardig op, en snelde naar het venster. De regen kletterde tegen de ramen; de wind schudde het bosch, dat de boomen kraakten en steunden, het stof der zandwegen dwarrelde in het rond, en in de lucht joeg eene onweersbui als een sissende draak voort. De edelman hoorde eene krachtvolle stem met den portier spreken. //Wie zijt gij? vroeg deze, die zoo laat wilt binnengelaten worden?" — //Zeg heer Balderik, was het ant- woord, // dat ik kom van zijn stamslot Yledighem in Vlaanderen. Maar haast u; want de wind zweept mij woedend in het gezigt." — De edelman deelde wat hij hoorde mede, Balderik sprong verbaasd op, snelde naar het venster, en riep met luide stem, die , door het geloei van den wind henen , door den portier kon gehoord worden: // Laat binnen! laat binnen!" Benige oogenblikken daarna werd de deur open geworpen, en een edelman trad binnen, aan wiens gewaad, van de helmpluim tot de voeten, geen drooge plek was te vinden. Het was een neef van Balderik. //Wees gegroet, neef Balderik!" sprak hij. //Het verheugt mij, u vrolijk aan den disch te zien; want wij waren ongerust over u, en ik heb mijn paard om uwent wil kreupel en lam gereden." //Balderik reikte hem de hand. //Wees welkom, neef!" zeide hij. //Als gij er niet zoo akelig nat en nuchter uitzaagt, zou ik denken dat gij door den wijn beneveld waart." // Ik wilde u gaarne zonder getuigen de reden van mijne komst mededeelen," hernam de neef. Balderik voerde hem daarop. na zich bij de gasten verontschuldigd te hebben, naar eene andere kamer. De gasten verlieten de zaal en gingen hunne slaapplaatsen opzoeken. Balderik trad met zijn neef een klein vertrek binnen, schoof de lamp , die de knecht gebragt had, een weinig ter zijde, en vroeg: //Hoe gaat het mijn vader, en wat voert u herwaarts?" — //Uw vader, mijn oom, is welvarend," antwoordde de neef, //en ik zal u zeggen, wat mij herwaarts voert. Grij lachtet straks om mijne ongerustheid; maar als gij drie dagen geleden des nachts op het slot te Vledighem geweest waart, zoudt gij geheel anders gestemd zijn." — //Waarom? Zaagt gij misschien de witte vrouw?" vroeg Balderik spottend. — //Ja, men zag haar," antwoordde de neef ernstig. — //Grij ook?" hernam Balderik. — //Neen, ik niet," ging deze voort, zonder op den ligtzinnigen toon van zijn bloedverwant acht te slaan; // maar ik zag de algemeene ontroering op Vledighem, en het bleek en verschrikt gelaat uws vaders." — // Heeft hij haar dan gezien ?" — // Zoo verzekert hij," antwoordde Balderiks neef, //en zijn woord is mij heilig." — // Mij niet," spotte Balderik, // want mijn vader is oud, en oude lieden kunnen zich ligt vergissen." — //Als echter plotseling, in liet midden van den nacht, de honden beginnen te huilen?" — //Dit kan ligt gebeuren , als zij slecht gevoederd zijn, of als zij een bijzonder geluid hooren." — u Maar hoor wat er meer gebeurde! Drie dagen geleden ging uw vader des avonds door de zaal, waar de beeldtenissen van de familie hangen. Het maanlicht viel in het vertrek, zoodat men genoegzaam kon zien. Toen viel uwe beeldtenis plotseling met een doffen slag op den vloer." — //Nu, ook dat kan zeer natuurlijk plaats hebben. Kan niet de spijker, die de zware schilderij droeg, uit den wand zijn gegaan?" — // O ja; maar hoor verder !" — // Ik ben zeer nieuwsgierig. Hoe was het gesteld met mijne beeldtenis?" — //Zij was bleek en ontsteld," ging de verhaler voort, //en uw vader, dien dat opviel, zag de zaal rond; maar al de andere beeldtenissen hingen onveranderd in de vroegere rust; slechts één beeld was verdwenen, en men zag niets dan de oude lijst, die een donkeren grond omgaf." — //Welke beeldtenis was dit?" — //Die van de stamvrouw," antwoordde de gevraagde; // het scheen uw vader als of hij plotseling het ruischen van een zijden gewaad hoorde ; hij werd bevreesd, en zag de stamvrouw voor zich staan. Een uur later vond men hem bewusteloos in de zaal; uwe beeldtenis lag op den vloer, en de beeldtenis der stamvrouw was weder als te voren zigtbaar. Uwe beeldtenis was gescheurd en de lijst verbrijzeld." — // Ook dit geval, zeide Balderik, //is gemakkelijk te verklaren. Mijn vader dacht, toen hij door de zaal ging, aan de bloedige veeten zijner voorvaderen. Toevallig viel nu mijne beeldtenis van den wand , en de zwakheid zijner oogen met het bedriegelijke maanlicht en een plotselinge angst voltooiden de misleiding. n Het is mogelijk dat gij gelijk hebt," antwoordde de neef, //en ik heb u nog slechts te zeggen, dat uw vader sedert dit voorval zeer om u bezorgd is, en ik mij hierheen heb gespoed, om naar uwen welstand te vernemen. Daar ik u echter gezond en opgeruimd vind, ben ik meer gerustgesteld. Maar ik zou u toch aanraden, de eerstvolgende dagen op uwe hoede te zijn; want de verschijning der stamvrouw heeft, zoo als men zegt, reeds meermalen te voren een ongeluk aangekondigd." Balderik, die zich hoe langer hoe meer ontstemd gevoelde, maar dit niet liet blijken, wendde een onoverwinnelijken slaap voor, liet zijnen neef van spijs en drank voorzien, en begaf zicli naar Adela, die zich reeds in hun slaapvertrek bevond. Zij trachtte door hare spottende redenen den indruk van hetgeen hij vernomen had te verdrijven; maar dit gelukte haar niet volkomen. Hoewel Balderik gerustheid veinsde, duurde het een geruimen tijd eer hij den slaap kon vatten, en toen droomde hij van de witte vrouw, en zag hare beenderige hand het zijden bekleedsel der slaapkoets ter zijde slaan, en hem met strakken blik aanstaren. Met een diepen zucht ontwaakte hij, terwijl zweetdroppelen op zijn voorhoofd parelden. VIII. VERGELDING. Sedert Mijnwerk's vlugt had eene geheime onrust Baldetik en Adela bevangen, welke niet weinig vermeerderd was door de tijding uit Vledighem. Hoe onverschillig zij waren voor het oordeel der menschen, en ofschoon de gedachte aan God hun geen vrees aanjoeg, konden zij, hoewel zij dit poogden, zich niet verheffen boven de vrees voor geheimzinnige duistere mngten. Wel trachtten zij die gewaarwordingen te smoren in luidruchtig gewoel, maar telkens drong zich het verhaal der witte vrouw aan hen op, en eene heimelijke onrust over de pogingen, die Mijnwerk weiligt in het werk zou stellen, om hen ten val te brengen. Zij hadden nog geene geschikte gelegenheid gevonden, om hem weder in hunne magt te krijgen, en durfden thans hunne gewapenden niet uitzenden, om met geweld een aanslag te doen, daar zij hun slot niet durfden bloot geven. Donkere geruchten van krijgstoerustingen des keizers kwamen hunne onrust vermeerderen, welke in hevige ontsteltenis overging, toen op een dag een hunner vrienden hun het berigt liet brengen, dat de keizer met hulptroepen van de bisschop" pen van Munster en Paderborn in aantogt was, en de grenzen van Hameland naderde. Thans , nu het gevaar werkelijk 1864. II. 14 210 bleek te bestaan, vervulde wraakzucht en woede hunne harten. //Ik laat mij," riep Adela vast besloten uit, // eer onder de puinen van dit slot begraven, dan mij te onderwerpen, en eene magt af te staan, die wij met zooveel inspanning verworven hebben." Balderik was niet zoo moedig, en zou misschien het slot bij tijds voor veiliger verblijfplaats hebben verwisseld, indien niet ontzag voor Adela hem had weerhouden. Deze spoorde hem met vurige woorden aan, om dadelijk alles te doen, om het slot in staat van tegenweer te brengen. De eigenhoorigen' uit den omtrek werden alle opgeroepen; eene nieuwe rij palissaden werd in den grond geslagen, de grachten in der haast verbreed, wapentuig aangevoerd, bijlen en zwaarden geslepen, troepen krijgers uitgezonden, om den omtrek te verkennen en te beschermen; en van deze oorlogszuchtige beweging, die op en rondom het Eenkumsche slot heerschte, was Adela de ziel en de hefboom, daar zij al hare schranderheid en geestkracht aanwendde, om zich te beveiligen tegen hare aanvallers. Weldra verschenen de krijgslieden van den keizer, door dappere hoofdlieden aangevoerd, en ondersteund door de troepen der bisschoppen van Munster en Paderborn, in het land, en dwongen de minder talrijke grafelijke krijgslieden om telkens meer terug te trekken; daar deze zich niet van het Eenkumsche slot mogten laten afsnijden, weken zij meer en meer, en namen ten laatste de wijk achter de grachten en palissaden van den burg. Toen nam spoedig de bestorming een aanvang. Balderik ontweek zoo veel mogelijk de gevaarlijkste punten, en toonde zich minder dapper in den strijd dan aan den disch Maar Adela vergoedde wat hem aan moed ontbrak; ieder oogenblik was zij nu hier, dan daar, waar het gevaar het meest dreigde, en aan haar was het te danken, dat de eerste storm werd afgeslagen, en een tal van dooden en gekwetsten uit de aanvallers den grond rondom den burg bedekten. Des anderendaags werd echter een nieuwe storm ondernomen. Thans werden de grachten overschreden; de houten bolwerken waren ditmaal niet tegen den aanval bestand; zij bezweken onder de bijlen der aanvallers , en toen greep op het plein, dat het slot omringde, een bloedig gevecht plaats. Het grootste deel der strijders van den burg bedekte den grond; een klein gedeelte vond nog tijd om binnen de steenen muren van liet slot te wijken ; maar weldra werden de deuren verbrijzeld en drongen de keizerlijke krijgslieden het gebouw binnen. Balderik en Adela, nu alles verloren ziende, wilden vlugten door een onderaardschen gang, die buiten de grachten voerde ; maar eer zij dezen bereiken konden, trad Herbert hen in den weg. Hij was , daar hij de inrigting van het slot eenigzins kende, en hun voornemen giste, met een troep strijders achter in het slot gedrongen. // Niet verder !" riep Herbert hun toe. Balderik sidderde; maar Adela trok haren dolk, en riep met vlammende oogen: //Hoe, slaaf! zijt gij het, die mij ook nu in den weg treedt? Waag het niet tegen uwe meesteres geweld te plegen!" — //Dit zal ik doen als het noodig is," antwoordde hij kalm en vastberaden. // Gij hebt mijn vader vermoord, mijne bruid geroofd en mij mishandeld, — dit alles vergeef ik u; maar om Gods regtvaardigheid te dienen, en de wereld tegen uwe boosheid te schutten, neem ik u gevangen. Uw zoon, de godvruchtige bisschop, en de keizer zullen nu uw lot beslissen." — // Ellendige! Gij zijt mijn booze geest!'' riep Adela woedend uit. // Gij hebt mij verraden!" — //Dat heb ik gedaan." sprak hij, //en uw eigen zoon heeft u moeten aanklagen van moord, roof en geweld, waarvoor u nu de straf te wachten staat " Sprakeloos van drift, deed zij den dolk in hare hand glinsteren en wierp zich als eene tijgerin op den lijfeigene; maar zijne gespierde vuist greep haar in den arm, dat zij een gil uitstiet, en het wapen haar ontviel. Toen wrerden beide door de gewapenden omringd en vastgehouden. //Laat ons vlugten en wij zullen u rijk maken!" riep Balderik uit. — //Voor al de bezittingen van Hameland en Teisterbant niet," antwoordde Herbert; //ik moet Gods wil volbrengen." Zij werden weggeleid en bevonden zich weldra te midden van het keizerlijke leger, tusschen eene talrijke wacht. Balderik en Adela werden, uit hoofde hunner misdaden, door den keizer ontzet van hunne magt en bezittingen; Balderik werd bovendien uit het land gebannen, en leidde sedert een zwervend leven, Adela werd genoodzaakt binnen 14* Keulen als eene boetende kloosterzuster armoedig te leven van de giften eens kloosters, dat haar onder gestreng toezigt hield. Mijnwerk ontmoette haar nog eenmaal, maar trachtte te vergeefs haar tot berouw te brengen. Dagelijks door spijt over hare vernedering gepijnigd, afkeerig van God en de menschen, sleepte zij hare dagen voort, tot de booze hartstogten hare krachten hadden verteerd en zij in het graf daalde, waar zij nog geen rust scheen te kunnen vinden, daar, bij eene overstrooming aan den Rijn, haar graf opgewoeld, de kist uitgeligt en door den stroom medegesleept werd. Voor Herbert, den gewezen lijfeigene, en zijne moeder Brechte was een nieuw leven opgegaan. Barend was in den strijd te Renkum gesnéuveld; Hilde, nu ontslagen van een pijnlijken band, werd kort daarna de vrouw van hem, dien zij altijd had bemind; door de zorg des bisschops was ook zij vrij verklaard. Het drietal genoot als vrije lieden op hunne hoeve het geluk van een tegen armoede en verdrukking beveiligd leven. Door zijn verstand en vlijt verhief Herbert zich tot een der welvarende hoevenaars van Paderborn, en door vroomheid en menschlievendheid was deze familie, die steeds door dea bisschop begunstigd werd, geacht en geëerd in den geheelen omtrek. TWEE DU1TSCHE FORTUINZOEKERS IN RUSLAND. Rusland is van oudsher het dorado van Duitsche avonturiers geweest. Heeft ook al in den jongsten tijd dit rijk in Amerika een grooten mededinger gevonden, toch gaan nog bij voortduring vele Duitschers daarheen, om er hun fortuin te zoeken. Slechts weinigen gelukt dit echter; de meesten verdwijnen spoorloos in het uitgestrekte rijk, dat tegenwoordig niet meer zoo, als in vroegere dagen, door de hand van willekeur geregeerd wordt. Maar de geschiedenis noemt ons toch menig Duitscher, die er in Rusland boven op gekomen is. Zij noemt ons Duitschers, die, uit een lagen stand ontsproten, door hun schrander brein zich bijna ter hoogte van den troon wisten op te werken, en dezen door roemvolle daden en wijze raadgevingen luister bij te zetten. Maar zij wijst ook Duitschers aan, die zonder groote hoedanigheden en verdiensten, alleen door hun innemend uiterlijk, zich uit het stof tot de eerste waardigheden van den staat wisten op te heffen, en zoodanige cavaliers d"industrie heeft de Russische geschiedenis niet weinigen aan te wijzen. Wij zullen thans van een tweetal Duitschers verhalen, die aan het Russische hof fortuin hebben gemaakt. Op den eenen mag Duitschland trotseh wezen, terwijl de andere slim genoeg was om zijn Duitschen naam in een Franschen te veranderen, daar deze als zoodanig beter klank had. Aan het hof van den Koerlandsche hertog Jakob III leefde in het midden der zeventiende eeuw een Duitscher, met name Bühren; hij was stalknecht, en zijn kleinzoon stierf als hertog van Koerland. Zulk eene verhooging van stand zullen velen nu niet zoo zeldzaam meer achten. De soldaat Bernadotte werd koning van Zweden, Murat koning van Napels, de Corsicaansche advokaatszoon Buona,parte werd keizer der Franschen; en indien wij een blik op onze eigene geschiedenis werpen, dan hebben wij slechts op den touwslagers jongen Michiel Adriaansz. te wijzen, die als hertog en vice-admiraal den heldendood gestorven is. (*) Maar die mannen hadden hunne opkomst te danken aan de grootheid van hun genie, terwijl Bühren die slechts aan zijn innemend gelaat en welgemaakt voorkomen verschuldigd was. Hij, even als zijne twee broeders, ontving in het vaderlijk (*) De toenaam „(ie Ruiter" is geen geslachtsnaam: het nu verouderde ruiten beteekende plukken, uitnlvkken uitpluizen waaruit men zou moeten opmaken,j dat Michiel, nadat hij eene poos dusizenoerade „draaiingen" was geweest, ook nog eenigen tijd aan de lijn ^eloopen heeft. Het werk van zoo iemand bestaat, gelijk men weet, in het uitplukken en regelen van de hennep, die om zijn ligchaam gewoi den is; men kan dit in alle touwslagerijen zien. Over de vroegere beteekenis vau ruiten zie men Kiliaan op het woord, dat hij door evellere, eruere> runcare, eruncore, sarcul'ire, ei dest/uere , vastare verklaart. huis slechts eene middelmatige opvoeding. Toen deze eenigzins en zoo goed het kon voltooid was, ging Ernst Johann Bühren — dus heette de kleinzoon van den stalknecht — hoe weinig voorbereid hij ook zijn mogt, toch naar Koningsberg, om aldaar te studeeren. Toen hij daar, op zijne manier, zijne studiën volbragt had, vertrok hij naar St. Petersburg, om er eene aanstelling te zoeken Het eerste wat hij nu deed, was zijn Duitschen naam — //Bühren" — te verfranschen, en zich //de Biron" te noemen. Zijne poging om aan het hof van den troonopvolger, denzoon van Peter I, debetrekking van kamerjonker te bekomen, mislukte echter; hij werd afgewezen, met de aanmerking, dat hij van te lage afkomst was. Dit benam hem echter den moed niet. // Kom ik hier niet te regt, dan gelukt het mij op eene andere plaatsdacht hij, en keerde naar Mitau terug. De hertogin-weduwe, Anna van Koerland, was juist zonder kamerheer, toen onze held zich aan haar voorstelde. De jonge, welgemaakte man beviel de hertogin; zij benoemde hem terstond — het zal omstreeks 1720 zijn geweest — tot haren kamerjonker, verhief hem kort daarna tot haren lieveling, en knoopte met hem eene betrekking aan, die slechts door den dood dezer vorstin ontbonden werd. Om deze betrekking ten minste eenigzins te verbergen, verlangde zij dat Biron in het huwelijk zou treden. Hij gaf zich veel moeite om een meisje tot vrouw te bekomen; maar de rijke Koerlandsche edellieden maakten alle mogelijke zwarigheid om zulk een man onder hunne familie op te nemen. Eindelijk echter ging zekere Willem van Trotha, die in zeer behoeftige omstandigheden leefde, er toe over om aan den gunsteling der hertogin zijne dochter tot vrouw te geven. Was reeds de uitvoering van dit plan met groote moeijelijkheden verbonden geweest, toch stelden zich nog grootere zwarigheden in den weg tegen het verlangen van Biron, om onder den adel des lands te worden opgenomen. Zoo lang Anna en hij in Koerland waren, kon hij dit voorregt niet verwerven. in weerwil van het groote aanzien, waarin de hertogin stond; zij moest zich buigen voor de nadrukkelijke wijze, waarop de adel van Koerland zijne regten verdedigde. In 172ö begaven zich de hertogin en Biron naar St. Petersburg, waar toenmaals Katharina 1 op den troon zat. De aanleiding tot deze reis waren particuliere zaken der hertogin , welke door Mensjikof hoe langer hoe meer in de war gestuurd waren, doch nu door den goeden raad van Biron inderdaad tot een gelukkig einde gebragt werden. De vorstin gevoelde zich intusschen ten diepste gekrenkt over de onverschilligheid, waarmede haar gunsteling aan het Russische hof ontvangen werd, en vertrok derhalve terstond weder, nadat hare zaken waren ten einde gebragt. Eindelijk zou voor Biron de dag komen, waarop hij volkomene voldoening zou erlangen en de wraak van hem en zijne beschermvrouw bevredigd worden. Anna van Koerland werd in 1730 keizerin van Eusland, en terstond geraakte Biron tot de hoogste eereposten. Op verlangen der nieuwe vorstin, verhief hem de Duitsche keizer in den rijksgravenstand; daarop werd hij opperkamerheer en ridder van de Andreas-orde, en zoo stond hij als gebieder tegenover degenen, die hem vóór weinige jaren den rug toekeerden. Op den dag der troonbeklimming betrok Biron met de vorstin het keizerlijk paleis, en bewoonde dit zoo lang de keizerin leefde. Anna had het geluk van door inderdaad groote mannen — zoo als IVEiinnich, Ostermann, Grolowkin, Galyezin — omringd te zijn; maar zeer spoedig liet de vorstin de alleenheerschappij aan haren lieveling Biron over, die den weldadigen invloed dier mannen verlamde. Op deze wijze zijn de jaarboeken der regering van keizerin Anna tevens de geschiedenis van Biron's wreedheden en onregtvaardigheden, die slechts zelden door doelmatige daden werden afgebroken. Zijn onverdragelijk despotismus verwekte eindelijk zooveel ontevredenheid, dat in 1739 eene zamenzwering op het punt was van los te barsten. Zij werd ontdekt, en de gunsteling vond in de straf, die de ontevredenen ondergingen, slechts nieuw voedsel voor zijne hebzuchtige en moorddadige pogingen. Zijne magt stond- op den hoogsten trap, aangezien het Russische hof het door geld en allerlei intriges zoo ver wist te brengen, dat de edellieden in Koerland, na het uitsterven van den stam van Kettler, zich vereerd gevoelden Biron als hunnen hertog te mogen kiezen. Dit waren de zelfde edellieden, die tien jaren te voren geweigerd hadden hem als huus gelijke te ontvangen. In 1739 ontving de nieuwe hertog door gedeputeerden te Warschau, aan de koninklijke troon, Koerland tot leen. Eenigen tijd later zond hem de Duitsche keizer een diploma, waarin hem de titel // Doorluchtigheid" geschonken werd, en Biron had de trotschheid daarop niet te antwoorden, dewijl hij begreep, dat hij dit diploma reeds veel vroeger had moeten ontvangen. In October 1740 stierf Anna; maar de slimme gunsteling had zich op dit geval voorbereid. Het was hem gelukt de keizerin op haar doodbed te bewegen, dat zij hem tot regent van Rusland, gedurende de minderjarigheid van den jongen keizer, Iwan Antonowitsj , benoemde. Met den dood der keizerin aanvaardde Biron het regentschap. Hij wist dat men hem haatte, en niet dan door de hardste maatregelen kon hij zich in zijn regentschap staande houden. lederen dag liet hij personen in hechtenis nemen, die hem verdacht voorkwamen, en zijne hardvochtigheid verschoonde zelfs de leden van het keizerlijk huis niet, zoodat zich in stilte eene omwenteling voorbereidde, aan wier spits de grootvorstin Anna stond, de moeder van den jongen keizer, die zelve naar het regentschap dong. De ziel van het geheel was de generaal-veldmaarschalk Münnich, een persoon, dien wij straks nader zullen leeren kennen. Het eerste, wat men te doen had, was zich van den regent meester te maken. Op den avond vóór de uitbarsting van den opstand was er groot gezelschap bij den hertogregent. Deze, die in geen beste luim was, wendde zich plotseling tot den veldmaarschalk met de vraag, of hij wel eens midden in den nacht een gewaagden en grooten coup had ten uitvoer gebragt. Münnich meende dat hij verraden was; hij bezat echter tegenwoordigheid van geest genoeg om- zich bedaard te houden, en te zien of de regent zich nog eens op dergelijke wijze zou uitlaten, en vroeg: //Hoe meent Uwe Hoogheid dat ?': Maar de regent had zich reeds met het onverschilligste gelaat tot een ander gewend, en begon met dezen over onbeduidende zaken te spreken. De veldmaarschalk bemerkte spoedig, dat zijne tegenpartij niet het minste vermoeden had van het lot, dat men hem bij het aanbreken van den volgenden dag voorbereidde. Hij verliet den hertog-regent, met het vaste voornemen, om hem binnen weinige uren te toonen, hoe men het moest aanleggen, wanneer men midden in den nacht een gewaagden coup wilde ten uitvoer brengen. In zijne woning teruggekeerd, liet Münnich terstond zijnen adjudant, den luitenant-kolonel Mannstein, komen, en begaf zich met dezen naar het winterpaleis, waar de grootvorstin beide reeds zat te wachten. De officieren der wacht werden geroepen, en met tranen in de oogen verhaalde hun de prinses, op welke wijze de hertog-regent den jongen keizer , haar en haren gemaal behandelde, en hoe alles het aanzien had, alsof hij zelf den keizerlijken troon wilde beklimmen. Vol geestdrift verklaarden de officieren, dat zij met hun goed en bloed de vorstin ten dienste stonden. De schoone vrouw omhelsde hare getrouwen, en drukte deze, wier geestdrift nu den hoogsten top bereikt had, op het hart, om den veldmaarschalk in zijne maatregelen te ondersteunen en den regent te arresteeren. Beneden op de wacht traden de soldaten in de wapenen; de veldmaarschalk gaf hun het bevel der prinses te kennen, en ook zij beloofden stipte gehoorzaamheid. Nu ging de trein in de stilte van den nacht naar het zomerpaleis toe, waar de hertog-regent woonde. Omtrent tweehonderd schreden van de wacht van het paleis verwijderd, zond Münnich zijn adjudant Mannstein er heen, en liet den officieren berigten, dat zij buiten moesten komen , daar er zaken van groot belang te bespreken waren. Zonder bedenken voldeden zij aan dit bevel, en nadat hun de veldmaarschalk zijn voornemen had medegedeeld, boden ook zij zich eenparig aan om hem te gehoorzamen. De hertog had hier geen enkelen vriend: ieder was door hem beleedigd, en ieder was terstond bereid om tot den val van den gehaten man mede te werken. In alle mogelijke stilte werd het paleis bezet en Mannstein met twaalf soldaten afgezonden, om den regent gevangen te nemen. Zonder den minste wederstand kwamen zij in zijne slaapkamer. Het dienstdoend personeel was in diepe rust. De officier treedt binnen, rukt de gordijnen van de bedstede open, en roept met eene geweldige stem: // Waar is de regent ?" De hertogin ontdekt den indringer het eerst, en geeft een luiden gil. Nu springt de hertog het bed uit, en roept zijne wacht. Maar in het zelfde oogenblik valt Mannstein hem op het lijf, de mede gebragte grenadiers treden binnen en grijpen den regent, die zich met handen en voeten weert. Men draagt hem in de voorkamer; en daar hij zoo he^ig schreeuwt, ziet men zich genoodzaakt, hem een zakdoek in den mond te stoppen en de handen te binden. Beneden aan de deur houdt het rijtuig van den veldmaarschalk stil; de gevangene wordt er in getild, soldaten omringen het rijtuig, Miinnich zelf voert het escorte aan, en zoo wordt de tot dusver alvermogende man naar het winterpaleis overgebragt. Nog in het zelfde uur wordt de groote raad bijeen geroepen, en de gevangenneming van den regent door dezen goedgekeurd. Q-eheel Petersburg, met uitzondering van de creaturen des hertogs, verblijdde zich over deze zoo gelukkig ten einde gebragte zaak, en nog tegen den avond van dien zelfden dag transporteerde men den regent met zijne familie naar de vesting Schlüsselburg. Münnich had hem doen zien, hoe men eene stoute daad midden in den nacht ten uitvoer moest brengen. Nu zond men terstond koeriers naar Moskau en Riga, om Biron's ouderen broeder en zijnen zwager, den gouverneur Bismarck, in hechtenis te nemen. Zoodra Biron in veiligheid was gebragt, begon men zijn vermogen te confiskeeren. De waarde der kostbaarheden, die men in zijn paleis vond, beliep 14 millioen roebels Niettemin bleek tevens, dat de hertog over de driemaal-honderd-duizend roebels schulden had. Ook te Mitau, Liebau en Windan werden alle goederen des hertogs verzegeld. Yerder kon men vooreerst niet gaan, daar de hertog onder de opperleenheerschappij van August II stond, die zich dan ook zijne zaak aantrok. Daar echter Biron toch eigenlijk in Russische dienst had gestaan, en thans als misdadiger beschouwd werd, gaf de koning toe, en bewilligde, uit vriendschap voor het Russische hof, de sequestratie der hertogelijke goederen in Koerland, doch verzocht tevens om de vrijheid van zijnen vasal, maar vruchteloos, gelijk te voorzien was. In Mei 1741 werd het vonnis uitgesproken, en daarop drie zondagen achtereen in alle kerken bekend gemaakt. Biron was ter dood veroordeeld; maar de grootvorstin-regentes had het doodvonnis in levenslange verbanning naar Siberië veranderd. Omstreeks zeshonderd wersten achter Tobolsk, de hoofdstad van Siberië, ligt het stadje Pelim, met omstreeks zestig bouwvallige houten huizen. Dit plaatsje was tot verblijf van den voormaligen hertog-regent, den alvermogenden gebieder van Rusland, aangewezen. De veldmaarschalk Münnich teekende zelf op een stuk papier den omtrek voor een klein gebouw, dat zijnen doodvijand voortaan tot woning zou moeten dienen, en zond een bekwamen architect af, die naar deze teekening het houten, met hooge palissaden omringde huis moest doen oprigten. Graaf Münnich vermoedde niet, van welke noodlottige beteekenis dit huis eens voor hemzelven zijn zou. Ook hij zou moeten ondervinden, dat vorstengunst even veranderlijk is als het A pril weder — maar wij willen ons verhaal niet vooruitloopen. Biron's gezondheid had door de laatste gebeurtenissen veel geleden; hij werd met alle zorgvuldigheid behandeld en opgepast, en na zijn herstel naar Pelim overgebragt. Zijn gezin, een geestelijke en een geneesheer vergezelden hem, en aan een officier van de lijfwacht, die jaarlijks zou worden afgelost, werd het opzigt over den hoogen staatsgevangene toevertrouwd. Yoor het overige was er zorg voor gedragen, dat het den hertog aan niets ontbreken zou. Ostermann en Münnich, de voornaamste tegenpartijen van Biron, triomfeerden. Laten wij thans den hertog zijne dwaasheden en misdaden in Siberië boeten, om zijne voornaamste tegenpartij, den generaal-veldmaarschalk graaf Münnich, voor onze lezers nader te schetsen. Ook hij was een Duitscher. Zijn vader, vroeger luitenantkolonel in Deensche dienst, bekleedde de belangrijke betrekking van generaal-dijkgraaf in de toenmalige graafschappen Oldenburg en Delmenhorst. De opvoeding van den jongeling was geheel overeenkomstig met zijne groote geestont- wikkeling; inzonderheid bragt hij het ver in wiskunde en teekenen, zoodat hem reeds op zijn zestiende jaar een ingenieurspost werd opgedragen. Met zijn achttiende jaar werd hij te Darmstad kapitein en bevelhebber eener compagnie, en later nam hij met veel roem deel aan den Italiaanschen veldtogt tegen de Pranschen, onder Eugenius van Savoye. Daarna streed hij bij Oudenaerde en Malplaquet. In 1716 trad hij als kolonel in dienst van koning August II van Polen; kort daarna werd hij eerste bevelhebber der Poolsche kroongarde, doch moest later voor graaf Flemming, den gunsteling van August, wijken. Wien zou hij nu zijne diensten aanbieden? Den Zweedschen koning Karei XII, of Saar Peter ? Beiden waren mannen, van wie hij verwachten kon naar waarde geschatte zullen worden De dood van Karei bevrijdde hem uit deze verlegenheid; Münnich ging naar Eusland, werd daar met opene armen ontvangen, en terstond als ingenieur-generaal en luitenant-generaal aangesteld. Peter droeg hem de uitvoering op van zijn lievelingsplan, het aanleggen namelijk van het Ladoga-kanaal, dat de Volga met de Neva zou verbinden, en daardoor Petersburg tot de voornaamste stapelplaats van den Russischen handel maken. Onder Katharina I werd deze reusachtige arbeid, in weerwil der hinderpalen, die Mensjikof daaraan in den weg legde, gelukkig ten einde gebragt. Münnich klom nu al hooger en hooger in waardigheid, en verwierf eindelijk den rang van generaal-veldmaarschalk. Toen trad Biron hem in den weg, en zocht zijnen val te bewerken. Maar men kon Miinnich nooit geheel ontberen; men wist hoe gevaarlijk zijn sterke arm voor de vijanden van Eusland was. In den Poolschen oorlog tegen Stanislaus Lesczinsky, meer echter nog in dien tegen de Turken, deed Münnich zijne geheime tegenpartijen zien, dat zijn talent en moed thans voor Busland onontbeerlijk waren, en zijne magt aan het hof steeg meer en meer. Bij den dood der keizerin Anna had hij zich in zoo verre met Biron verzoend, dat hij de poging van dezen, om regent te worden, met al zijnen invloed ondersteunde. Zijne intellectueele meerderheid zeide hem, dat Biron slechts den naam van regent voeren, doch hij zelf de magt- in handen hebben zou. De zaak viel echter, zoo als wij boven gezien hebben, anders uit. Münnich was, bij al zijne kundigheden, een egoïst in den hoogsten graad: hij had zich ija Biron bedrogen, door dezen te gering te schatten, en hij moest nu vreezen, dat hij de speelbal zou worden van de luim eens mans, dien hij altijd voor een nul had aangezien. Dit kon zijn fiere geest niet verdragen ; de hertog-regent moest vallen. In overeenstemming met de grootvorstin Anna, de moeder van den jongen keizer, werd de val van Biron, waarvan wij zoo even een verhaal deden, bewerkt, en de grootvorstin tot rijksvoogdes van Busland verklaard. Maar de verwachtingen, die Münnich op dezen veranderden staat van zaken gebouwd had, werden wederom niet vervuld. Tegen zijnen wil verbond zich Busland met Oostenrijk tegen Frederik II van Pruissen. Toen begon hij in te zien, dat Busland geenszins de grond was, waarop hij hooger klimmen kon, en Pruissens groote Frederik werd de magneet, die hem hoe langer hoe magtiger aantrok. Hij verzocht om zijn ontslag, dat hem , hoewel ongaarne, gegeven werd. Thans naar Pruissen! Beeds waren, tot de ontvangst van Münnich te Koningsberg, op Frederik's bevel, de noodige toebereidselen gemaakt, toen hij in December 1741 plotseling in hechtenis genomen werd. De troonhistorie was te St. Petersburg op eens geheel van gedaante veranderd. In plaats van de rijksvoogdes Anna had zich Elisabeth van den Bussischen troon meester gemaakt. Men moet zich verwonderen, wanneer men de deelnemers aan deze omwenteling kent. Het waren Michaël Voronzov, de kamerjonker van Elisabeth, — Schwarz, een verloopen muzikant, — Grünestein, eene gemeen soldaat bij de garde, — en bovenal de heelmeester 1'Estocq, die de ziel der onderneming was. Van personen van rang en aanzien waren slechts de Pransche gezant, de markies de la Chetardie en deszelfs legatie-secretaris van het revolutieplan, als zoodanig onderrigt, doch met de bijzonderheden geheel onbekend. Zij hadden de zaak met geld ondersteund, omdat zij in deze verwisseling van staatshoofd Frankrijks invloed op Busland meenden te kunnen vergrooten. In den nacht van 5 op 6 December 1741 reed 1'Estocq met prinses Elisabeth en den kamerjonker Voronzov de kazerne der gardes binnen, die door Griinstein in het belang der onderneming waren gewonnen, en terstond werden de regentes, de jonge keizer en de invloedrijkste mannen van het bestuur gevangen genomen, en onder de laatste ook Ostermann en Münnich; de erbarmelijke creaturen van Elisabeth vreesden natuurlijk hunnen invloed, en daarom werden beide als staatsmisdadigers in hechtenis genomen. Op 28 Januarij 1742 werd het vonnis aan de vermeende staatsmisdadigers voltrokken. Voor het collegie van oorlog stond een schavot, waaromheen het geheele Astrachansche regiment een kring gesloten had, waarbij, behalve de tot de executie noodige personen, zich nog een heelmeester bevond. Ten tien ure werden de staatsgevangenen in den kring gebragt; zij waren geëscorteerd door grenadiers, met de bajonnet op hunne geweren. Eerst kwam Ostermann. Ook deze verdienstelijke Russische staatsman was een Duitscher. Daar hij te zwak was om te gaan, had men hem in eene smerige vrachtslede geplaatst. Graaf Münnich en de overige gevangenen kwamen te voet. Thans werd Ostermann door vier soldaten op het schavot gedragen en op een houten stoel gezet. Hij ontblootte zijn hoofd, en een secretaris van den senaat las het vonnis voor, dat de delinquenten eerst nu te weten kwamen. Ostermann zou onthoofd en geradbraakt worden. Hij hoorde het vreeselijke vonnis bedaard aan, scheen zich te verwonderen, en zag naar den hemel. Nu legden de soldaten hem met zijn gezigt ter aarde. De beul strekte hem op het blok uit, hield zijn hoofd bij de haren, en greep de bijl. Op het oogenblik echter, dat de doodelijke slag zou worden toegebragt, riep de senaat-secretaris den beul toe: //Houd op!" en tot Ostermann gewend, sprak hij : // God en de keizerin schenken u het leven!" De ongelukkige werd weder opgerigt. Men tilde hem weder op de slede, en hij moest nu wachten tot aan de anderen het vonnis was medegedeeld. Thans kwam Münnich aan de beurt. De trouw, waarmede hij de keizerin Anna had gediend, en de daden, die zijnen roem hadden gegrondvest, waren thans misdaden, die zijne veroordeeling ten gevolge hadden. Maar de kalmte, waarmede hij zoo vaak op het slagveld den dood in de oogen had gezien, verliet hem ook op het schavot niet, toen hij, in het grijs gekleed en in een rooden mantel gewikkeld, werd voorgebragt. Daar stonden de zelfde officieren en soldaten, die hij zoo dikwijls ter overwinning had aangevoerd. Bedaard liet hij zijnen blik over hunne gelederen gaan: zijne vijanden noemden dezen blik, dien zij niet konden verduren, brutaal. Hij groette de soldaten, en den onderofficier, die bij hem de nacht had gehad, schonk hij een beurs met dukaten. Hij werd veroordeeld om gevierendeeld te worden; maar even als de anderen kreeg hij gratie, en werd zijn vonnis in eene verbanning naar Siberië veranderd. De boosheid zijner vijanden had voor hem Pelim hiertoe gekozen. Het zelide armzalige plaatsje, waar, op zijn bevel, een jaar te voren Biron gebragt was, het zelfde huisje, dat naar eene schets van hem voor den hertog-regent was gebouwd, zou nu zijn levenslang verblijf worden, terwijl zijn doodvijand uit de verbanning werd teruggeroepen. Münnich werd met de overige veroordeelden weder naar de vesting gebragt. Daar kwam hij met de eijnen bijeen. De gravin Münnich besloot terstond haren gemaal te vergezellen. Zijn zoon was insgelijks in hechtenis genomen, doch ontving gratie, en werd op vrije voeten gesteld. Zijn vader verbood hem te weenen. Bij Kazan zien wij Münnich weder. Hij rijdt in eene ellendige, door Kozakken geëskorteerde slede naar zijne nieuwe woonplaats toe. Op eens komt eene andere slede aansnellen, even zoo door Kozakken vergezeld. De sleden ontmoetten elkander — het is Biron, die nu uit zijne ballingschap terugkeert. De twee mannen staren elkander aan — de doodvijanden hebben elkander herkend; maar geen de minste trek verraadt de woeste gedachten, die hun brein doorstormen. Zij waren elkander weldra uit het gezigt, en eerst twintig jaren later bragt het lot hen weder bijeen. Biron had altijd gezegd, dat prinses Elisabeth hem nog uit zijne ballingschap zou bevrijden, en inderdaad, zoodra had zij den troon niet beklommen, of zij gaf bevel om de lamilie Biron terug te roepen. Maar aan haar hof waren lieden genoeg, die volstrekt geen reden hadden om naar de terugkomst van den hertog te verlangen, en Elisabeth, die zich zoo ligtelijk door hare gunstelingen liet leiden, herriep het bevel, en liet Biron, die, gelijk wij gezien hebben, van Pelim terugkeerde , naar Jaloslav brengen. Hier leefde de familie, tot aan het einde der regering van Elisabeth, in groote vrijheid en zelfs op een goeden voet, daar men haar de inkomsten van hare allodiale goederen in Koerland had voorbehouden. Intusschen was Münnich met de zijnen te Pelim aangekomen , en had nu tijd genoeg om over de verwisselingen van het lot na te denken. Aan zijn huis grensde een tuintje, dat hij zelf naging. De zaden, die hij daartoe noodig had, ontving hij uit St Petersburg, en elke toezending daarvan was hem te meer aangenaam, daar zijn oude tuinman ze in couranten wikkelde, waardoor hij telkens te weten kwam wat er in de overige wereld voorviel. Het smartelijkste verlies , dat hem gedurende zijn twintigjarig verblijf te Pelim trof, was de dood van zijnen vriend, den predikant Hartens, die hem vrijwillig in zijne ballingschap gevolgd was. Yan nu af hield Münnich zelf godsdienstige voordragten, en stichtte zichzelven en zijne kleine gemeente door gebed en gezang. Een geringe voorraad van papier, die hem uit de nalatenschap van den overledene was ten deel gevallen, bezigde hij, daar hem als staatsgevangene anders alle schrijfgereedschap ontzegd was, tot het maken van opstellen over de ingenieurkunst en teekeningen op militair gebied, die hij tot een geschenk voor Erederik II bestemde. Op 10 Februarij 1762 ontving de veel beproefde zijne vrijheid weder. Zijne onverzoenlijke vijandin Elizabeth was gestorven, en Peter III had den troon beklommen. Een koerier bragt Münnich den keizerlijken oekaz, die hem naar Petersburg terugriep. Zijn terugreis scheen een triomftogt; overal drongen generaals, stafofficieren, soldaten en burgerlijke ambtenaren, die vroeger onder hem gediend hadden, naar zijne slede, en verwelkomden hem met tranen in de oogen; Bij zijne aankomst te Petersburg werd hij door een adjudant-generaal van den keizer verwelkomd, en terstond in zijn vroegeren rang hersteld. Ook de hertog Biron ontving gratie van den keizer, en al gaf men hem ook het hertogdom Koerland niet weder, men trachtte hem toch daarvoor op eene andere wijze schadeloos te stellen. Interessant was het tooneel, toen Münnich en Biron elkander aan het hof van den keizer voor de eerste maal wederzagen. Peter III riep hun toe: // Aha! daar hebben wij een paar goede oude vrienden; die moeten te zamen eens drinken. Hij liet terstond wijn brengen, schonk in, en dronk op beider gezondheid. In dit oogenblik echter trad een adj udant van den keizer binnen, en fluisterde dezen iets in het oor. Het was een wenk geweest, die den monarch op eene omwenteling opmerkzaam maakte, welke echter toen geen verder gevolg had. Peter ging met den adjudant de kamer uit, en bleef geruimen tijd afwezig. Zoodra hij zich verwijderd had, zagen Münnich en -Biron elkander met een blik van onderdrukte wraak aan, zetteden de glazen op tafel neêr, en keerden elkander den rug toe. De keizer kwam terug, doch had het verzoeningstooneel vergeten. Kort daarna volgde de omwenteling, die Peter III den troon kostte, en Katharina II er op plaatste. Beide mannen stonden aan de zijde van den ongelukkigen keizer. Biron had gedurende zijne ballingschap, en in al het gevoel zijner onmagt, zijn beulskarakter zoo weinig afgelegd, dat hij bij deze gelegenheid uitriep: // Had Peter laten opknoopen, onthoofden en radbraken, dan zou hij keizer gebleven zijn." Graaf Münnich had met diepe smart de verkeerdheden ingezien, die Peter's val moesten te weeg brengen. Hij had alles gedaan om zijnen weldoener te redden, doch vruchteloos. Katharma was regtvaardig genoeg, hem dit niet tot eene misdaad aan te rekenen, ja duldde zelfs, dat hij drie maanden achtereen in rouwgewaad zich aan het hof vertoonde. Zij schonk den ouden staatsman haar volkomen vertrouwen , en bediende zich van zijne laatste krachten tot welzijn des rijks. Hij stierfin 1767 te Petersburg, inden ouderdom van vier-en-tachtig jaren. De twee onverzoenlijke vijanden hadden elkander sedert het zoo even vermeld tooneel niet meer aan het hof ontmoet. Katharina had, uit haat tegen Saksen, den hertog met geweld weder in zijn hertogdom geplaatst, en Biron kwam sedert dien tijd niet meer te Petersburg. Hij stierf in 1772 te Mitau, twee-en-tachtig jaren oud zijnde. 1864. II. 15 SHAKSPEAUE. Wij hebben in dit tijdschrift, toen wij (Deel I, bladz. 89 en verv. van dit jaar) een blik op het leven van Shakspeare wierpen, ten slotte beloofd iets mede te deelen omtrent de feestvieringen, welke 23 April 1.1. (het di'iehonderdste jaar sedert zijne geboorte) niet alleen in Engeland, maar door geheel de beschaafde wereld gevierd zou worden door ieder, bij wien een genie als het zijne wordt op prijs gesteld. Het spijt ons dat wij hieromtrent weinig of niets kunnen mededeelen. Of de oorlog in Denemarken en gistingen in andere staten op eene zoo vredelievende zaak als deze eenigen invloed hebben uitgeoefend — wij weten het niet; maar op vele plaatsen is de feestviering, gelijk men het noemt, in het water gevallen. In Engeland wilde men voor Shakspeare een nationaal gedenkteeken oprigten; maar omtrent de wijze hoe, wasemen het niet eens. In Duitschland wilde men ook zoo iets doen, doch bijzonderheden daaromtrent zijn ons nog niet ter ooren gekomen. Het best heeft zich Yictor Hugo gekweten, die eene beschouwing van Shakspeare's leven heeft uitgegeven. Van eene Nederduitsche vertaling dezes werks hebben wij de eerste aflevering (Utrecht, L. E. Bosch en Zoon) op het oogenblik in handen. De opdragt daarvan luidt aldus: AAN ENGELAND DRAAG IK DIT BOEK OP, TER VERHEERLIJKING VAN ZIJN DICHTER. IK ZEG AAN ENGELAND DE WAARHEID; MAAR, ALS ROEMRÜCHTIGEN EN VRIJEN GROND, BEWONDER IK HET, EN, ALS TOEVLÜGTSOORD, HEB IK HET LIEP. Victor llugo. Hautev H le-house, 1864. (*) (*) Hauteville-house is de naam van Victor Hugo's verblijf op het eiland Guernsey, waar hij met zijn gezin, sedert den bekenden coup cTéial, in ballingschap leeft. In Frankrijk zelf' voorts heeft men aan de nagedachtenis van Shakspeare geen openlijke hulde moge bewijzen, zijnde dit door hem, die aan het hoofd der politie van dat rijk staat, gestrengelijk verboden geweest. De goede man was misschien bang voor hetgeen men bij ons gewoon is een u relletje" te noemen. Hoe dit zij, wij twijfelen of het gros der Franschen van zoodanige feestviering wel veel begrepen zou hebben. Zij, die buitenlandsche letterkunde waardeeren, worden nu door het werk van Victor Hugo ten minste eenigzins schadeloos gesteld. "Wat nu ons vaderland betreft, zoo komt aan den directeur van het Amsterdamsche Grand Thédtre (dus waarschijnlijk genoemd, omdat de zaal nog al klein is) de eer toe van de eenige der schouwburg-ondernemers hier te lande geweest te zijn, die in deze niet wilde achterblijven. De zaal van zijnen schouwburg was, zoo ver het bestek toeliet, doelmatig, vrij kwistig zelfs, gedecoreerd, en ook buiten het gebouw waren versieringen aangebragt. Maar ook hier moest de zaak op eene teleurstelling uitloopen. Men zou namelijk Die lezahmte Widerspanstige (eene vertaling van Taminq of the Shrew) geven, in welk stuk Emil. Devrient, die zich tot het geven van gastrollen bij ons te lande bevond, de rol van Petruchio zou vervullen. Alle plaatsen waren dan ook besproken; maar wegens ongesteldheid, zoo het heette, kon hij niet optreden, en een ander acteur verving zijne plaats, de vacante rol uit het boekje lezende. Om iets te geven, dat onzen lezers waarschijnlijk aangenaam zijn zal, leveren wij bij deze Shakspeare's portret, naar eene schilderij, die voor echt wordt gehouden, benevens zijne handteekening, en daaronder de afbeelding van een gemaskerden optogt, zoo als die in Augustus 1769, onder het bestuur van Garrick, te Stratford heeft plaats gehad, het huis voorbijtrekkende, waar de groote dichter geboren is. 15* DE ZONDERLINGE CACTUS. In eene kleine residentiestad van Noord-Duitschland woonde iemand, die zich tegenover zijne medeburgers het air van een groot natuuronderzoeker gaf en door deze daarvoor ook werd aangezien; want in het land der blinden is Eenoog koning. Bijna dagelijks begaf hij zich, als het weêr het maar eenigzins toeliet, met zijn groenen botaniseerkoker in de omstreken, om kruiden, insekten en versteeningen te verzamelen, die hij dan des avonds in de societeit aan zijne medeleden liet zien, om daarbij zijne geleerdheid uit te kramen. Door den invloed van een kamerjonker, dien hij eens eene dienst had bewezen, had hij van den vorst van zijn land den titel van professor en , wat nog meer zeggen wil, bij eene inrigting voor middelbaar onderwijs eene winstgevende betrekking ontvangen , die hij , zoo goed en kwaad als hij kon, waarnam. Behalve dit dreef hij een levendigen handel in naturaliën, die hem met de corvpheën der wetenschap en andere verzamelaars in aanraking bragt, en hij wist van deze zaak dermate partij te trekken, dat zij hem niet onaanzienlijke sommen opleverde. Waar hij maar wist dat eenig zeldzaam mineraal, erts, een fraai en moeijelijk te verkrijgen exemplaar van binnen- of buitenlandsche torren en vlinders, of eene zeldzame plant, zich in het bezit van den een of ander bevond, daar rustte hij niet voor dat de eigenaar hem die voor zijne verzameling had geschonken, wier volledigheid hij niet genoeg wist op te vijzelen. Deze verzameling intusschen had niet veel te beduiden, daar hij alle voorwerpen, die inderdaad eenige waarde hadden, zoo schielijk mogelijk tegen goed geld verkocht, en op deze wijze de welwillendheid dergenen, die een offer aan de wetenschap meenden te brengen, schandelijk misbruikte. Vóór eenige jaren nu gebeurde het, dat een landsman van den professor, die zich sedert geruimen tijd in Mexico had opgehouden, naar zijne vaderstad terugkeerde, om zijne verzwakte gezondheid weder te herstellen. Doctor W*** zoo willen wij hem noemen — had naauwelijks na zijne aankomst de verwelkomingen van zijne oude vrienden en bekenden ontvangen, of onze indringende verzamelaar legde ook bij hem een bezoek af, en stelde zich als een beroemd natuuronderzoeker voor, die door weetgierigheid werd aangedreven, om de naturaliën te zien en te bewonderen, die hij waarschijnlijk zou hebben medegebragt. Daar de reiskoffers nog niet waren uitgepakt, werd de professor verzocht over eenige dagen terug te komen, als wanneer hij ook stipt op den bepaalden tijd verscheen. Hoe schitterden zijne oogen, toen hij de veelkleurige eonchyliën van de Purperzee, de bonte vogelveêren uit de Terra Caliënte en zelfs eenige kostbare goud- en zilver-ertsen uit Sonora en Durango zag, die de doctor mede had ingepakt, om ze hier of daar tot geld te maken ! Terwijl de professor een conglomeraat van fonkelende kwartskristallen in de hand nam, zeide hij tot den doctor: //Gij zoudt mij zeer verpligten, mijnheer, indien gij mij dit stuk voor mijne verzameling wildet afstaan. Ik heb reeds alle erts-formatiën, waarin het goud voorkomt; alleen deze ontbreekt mij en zou eene gaping in mijne verzameling aanvullen. Het is mij minder om het beetje metaal te doen, dan om de wonderschoone kristallen." De doctor, een fijngevoelend man, doch van inborst liberaal en edelmoedig, onderdrukte een trek van misnoegen, die om zijne lippen zweefde, en zeide: //Indien ik een zoo groot geleerde, als gij zijt, professor, er een genoegen mede doen en er uwe verzameling door vermeerderen kan, wel nu, hartelijk gaarne; neem die erts dan." De professor, hiermede niet tevreden, wist den doctor nog eenige naturaliën van waarde af te troggelen, terwijl hij beloofde daarvoor inlandsche merkwaardigheden in de plaats te zenden. Daarop nam de professor afscheid, en begaf zich, nog vóór dat hij zijn buit naar huis bragt, naar een juwelier van zijne kennis, om de waarde van het goud, dat zich in de kwartskristal bevond, te laten schatten; den volgenden dag voorts zond hij den doctor eenige stukken zwavelkei en een doosje met exemplaren van Westfaalsche mestvliegen toe. Eenige weken later deed de doctor een reisje naar Berlijn, en bezocht bij deze gelegenheid de verschillende museums en de belangrijkste bijzondere verzamelingen van naturaliën. Toen hij hierbij ook een bezoek in het mineralogisch kabinet van een bekend geoloog aflegde, maakte deze hem op eene bijzonder schoone kwartsformatie met doormengd goud uit Sonora opmerkzaam. De doctor beschouwde het exemplaar met belangstelling, en nu bleek het, dat dit het zelfde was, dat hij onlangs aan den professor had weggegeven. De Berlijner geleerde noemde hem ook de aanzienlijke som, die hij er den professor voor had betaald, die hem reeds sedert jaren dergelijke zeldzaamheden bezorgde. Doctor W*** sprak hier geen woord over de zaak, maar besloot zich voor dit misbruik van zijne liberaliteit genoegdoening te verschafl'en. Eenige maanden later ontving de professor van doctor \V*** een beleefd briefje, waarin deze verzocht, hem zoo spoedig mogelijk nog een bezoek te geven, daar hij voornemens was binnen kort naar Amerika terug te keeren. De professor, in de hoop van voor zijne verzameling nog het een en ander artikel van waarde ten geschenke te bekomen, voldeed onverwijld aan deze uitnoodiging, en werd zeer vriendelijk ontvangen. Op de tafel stond een matig hoog voorwerp, dat met een servet bedekt was en waarop de doctor met den vinger wees. // Grij raadt zeker niet, professor, zeide hij, A/welk eene zeldzame plant ik daar staan heb. Ik heb haar met moeite overwinterd ; nu, daar het zomer wordt, moet ik vertrekken, zonder hare interessante ontwikkeling te kunnen waarnemen. Thans heb ik aan u gedacht, als den bekwaamsten botanicus, die mij bekend is, en ik twijfel niet, of gij zult mij wel de dienst willen doen, om deze keerkringsplant een zonnig plaatsje in uwe woning in te ruimen, opdat hare wonderbare bloemen zich uit den onoogelijken stam ongehinderd kunnen ontwikkelen." De professor, die met zijne oogen het servet scheen te willen doorboren, gaf dadelijk zijne bereidwilligheid te kennen, waarop de doctor vervolgde, terwijl hij het servet van een vreemdsoortig gevormden bloempot afnam: // Zie, professor ! dit roodachtig-graauw spitsje, dat maar even boven de aarde in den pot uitsteekt, is een spruit van de zeldzaamste cactus-soort in geheel Mexico. Hoe onbeduidend het exemplaar er nu ook uitziet, zal het zich toch bi) be- hoorlijke warmte wondervol ontwikkelen, en bloemen te voorschijn brengen, die aan kleurenpracht de schoonste camelia, en aan reuk de fijnste roos overtreffen. Deze plant groeit nog slechts hier en daar in Montezuma; evenwel moet er zich nog een in Washington bevinden, welke de generaal Scott na de inneming van Mexico aan den president Polk ten geschenke heeft gegeven." De professor was bij deze woorden geheel oog en oor, en staarde met geopenden mond het zonderlinge gewas aan, dat er hoogst eenvoudig uitzag. Terwijl hij in zijne gedachten reeds het aanzien en de winst berekende, welke het bezit van dezen wondercactus hem zou opleveren, beloofde hij den doctor, alle mogelijke zorg voor de plant te zullen dragen, en verwijderde zich, nadat hij hem gelukkige reis had gewenscht, zoo spoedig mogelijk, terwijl hij zijn verworven schat voorzigtig mededroeg. Den volgenden dag begaf hij zich naar een zijner begunstigers, iemand van zeer veel invloed, — een geheimraad, die een groot liefhebber van bloemen was; hij verhaalde aan dezen de geschiedenis van zijne nieuwe verovering, en verzocht hem verlof om de wonderbare cactussoort, die nog niet in het stelsel was opgenomen, naar zijnen naam te mogen noemen. Hij meende op deze wijze zich bij den hoogen staats-ambtenaar te verpligten, en dacht misschien reeds aan de eerstvolgende uitdeeling van ridderordes. De geheimraad gevoelde zich er zeer door gevleid, dat eene zoo aristocratische plant uit Montezuma naar hem gedoopt zou worden. Hij beloofde spoedig een bezoek bij den professor te zullen afleggen, om den zeldzamen schat in oogenschouw te nemen. Toen eenige dagen later de professor het raadselachtige gewas met aandacht beschouwde, meende hij kenteekenen van beginnenden bloei of andere ontwikkeling waar te nemen, daar de spits er van was opengesprongen, en eene kleverige vochtigheid zich vertoonde. Terstond schreef hij nu een brief aan zijn voornamen begunstiger, gelijk mede aan eenige andere bloemenliefhebbers , waarin hij hen verzocht op zekeren tijd, dien bij opgaf, hem met een bezoek te vereeren, en de wonderbare ontwikkeling te komen gadeslaan. De heeren verschenen op den bepaalden tijd, en vormden met den geheimraad. die zijnen tuinman had medegebragt, een nieuwsgierigen kring rondom den bont geschilderden pot, die de plant bevatte. De professor reikte den heeren een voor een zijnen loep toe, en de natuurkundigen hadden nu hunne gelaatstrekken in eene zeer geleerde plooi gezet. Allen waren verbaasd, en gaven hunne verwondering over dit ongehoord plantverschijnsel te kennen, terwijl zij zich in allerlei gissingen verdiepten. De tuinman , dien men eindelijk ook naar zijne meening vroeg, trad nu nader bij, boog zich over den pot heen, en beschouwde eenige oogenblikken den zeldzamen cactus. Op eens echter borst hij in een helder gelach uit, hield zich met de eene hand den neus digt, en trok met de andere met een krachtigen ruk het zeldzame gewas den pot uit, met de woorden: // Daar is het, mijneheeren! Het is een rattenstaart, die even boven de aarde van den pot uitstak." Sprakeloos staarde de versufte professor het corpus delicti aan, terwijl de geheimraad zich in de volgende woorden uitliet: //Ik had van u, professor, zulk .eene mystificatie niet verwacht; maar ik zal aan u denken.' Met deze woorden verwijderde hij zich dadelijk, en werd door de andere heeren op den voet gevolgd. Men wil dat de professor in het vervolg zijnen toon, als kenner van natuurkundige zeldzaamheden, een wemig lager stemde. MENGELINGEN. //Als het morgen mooi weer is," zeide een heer tot zijnen huisknecht, //wek mij dan ten zeven uur; maar als het slecht is, ten negen." Den anderen morgen wekt de bediende zijnen heer ten zes ure, met de woorden: //Mijnheer! Het weer is niet goed en niet slecht; hoe laat ik u nu wekken moet, weet ik niet.

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

Dan anders in een jaargetij.

Wat u de geesten doen aanschouwen,

De zangen, die ze uw oor vertrouwen,

Zij zijn geen ijdel tooverspel.

Ook uw gehemelt' zal men streelen,

Uw reuk zal in 't genoegen deelen;

En dan verrukt zich uw gestel.

Geen toebereidsel hoeft vooraf te gaan;

"Wij zijn bijeen. Komt, geesten! vangt maar aan !

GEESTEN.

"Weg nu, bestoven Zoldring daarboven!

Heerlijker stare Yriendlijk de klare Ether hier neer!

"Ware het donker "Wolkfloers geweken, 't Sterrengeflonker Zou niet verbleeken;

Tot ons zou spreken 't Hemelsche heer.

Godlijke zonen, • Heerlijke schoonen,

"Wie zich vertoonen,

Zweeft hier voorbij ;

Smachtend verlangen,

Volg gij de rij.

Prachtige kleeren,

Linten en veeren , ,

Ziet men bedekken Zalen, vertrekken,

Andere plekken,

Onder abeelen En in prieelen,

"Waar in gedachten Minnenden smachten.

Heerlijke druiven,

"Werp, als gij rijp zijt,

U in den persbak!

Permanente URL

Opties voor uitsnede