is toegevoegd aan uw favorieten.

De heraut van de gereformeerde kerken in Nederland, 1903, no 1346, 18-10-1903

18-10-1903

Permanente URL

Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Auteursrecht onbekend. Het zou kunnen dat nog auteursrecht rust op (delen van) dit object.
Titel: De heraut van de gereformeerde kerken in Nederland, 1903, no 1346, 18-10-1903
Alternatieve titel: De heraut van de gereformeerde kerken in Nederland
PPN: 408180633
Uitgever: Kon. Ned. Stoomdrukkerij, Amsterdam
Jaar van uitgave: 1903
Aflevering: 1346
Publicatiedatum: 18-10-1903
Aantal pagina's: 4
Taal: Nederlands
Publicatietype: Aflevering
Herkomst: Universiteitsbibliotheek Vrije Universiteit
Signatuur: CT.85002xx
Toegevoegd in Delpher: 10-05-2017

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 4 pagina's) / 4
Auteursrecht onbekend. Het zou kunnen dat nog auteursrecht rust op (delen van) dit object.
Permanente URL
Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Auteursrecht onbekend. Het zou kunnen dat nog auteursrecht rust op (delen van) dit object.

Titel

De heraut van de gereformeerde kerken in Nederland, 1903, no 1346, 18-10-1903

Alternatieve titel

De heraut van de gereformeerde kerken in Nederland

PPN

408180633

Uitgever

Kon. Ned. Stoomdrukkerij, Amsterdam

Jaar van uitgave

1903

Aflevering

1346

Publicatiedatum

18-10-1903

Aantal pagina's

4

Taal

Nederlands

Publicatietype

Aflevering

Herkomst

Universiteitsbibliotheek Vrije Universiteit

Signatuur

CT.85002xx

Toegevoegd in Delpher

10-05-2017

, t:^ *,»%«!*«* per jaar / 6 bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers aan'het Bureel IC CenH san de'^ AnmmOTBiWB^«EDACÏIE. Abonnementen enAdvertenti&r» /finfiSlfl |H Pl^Tl^hoR* S0C1Q ^0 iQ/LR Abonnementen worden aangenomen door alle Boekhandelaren, Postdirecteur» t„ de ABEÏHISTBAnB, BareaajWarcoöSSStraai SS, ta Anifiterösm. feaUïstiClM ® O UUIUUÖIT | O O B 1 « IS I» 01 enz. en aan het Bureel te Amsterdam, kantf»'gen' 4lé Iater dan '^onaerdag 's namiddags te i2uren worden ontvangen, - A4?ert8aUën: van 1 tot 6 regels /IA[g, »osr elkaa regel meer 2§ Cent _ n voor bet^numm^r van die week niet meer in aanmerking komen. Aanvragen en vermelding van liefdegaven en Verslagen van Vereen. IS Ct.p. .vegel. fëan '^ccren 4^r&mantiën. LXXXVI. Derde Reeks. 'sHeeren ordinantiën In da natuur. Derde Deel. XI. Alleenlijk wacht u, en be waart uwe ziel wel, dat gij niet vergeet de dingen, die uwe oogen gezien hebben, Deuteronomium 4 : 9a. _. Van. de vaste ordeningen, waaraan de "ci dij naar kennen van de wereld gebonetl is, zijn die waarnaar zij „gewaarwordt" Cll ..waomoamf " i ,J «wint, All VUH^C dl 11K.CJ.CI1 "esproken, en hebben wij thans voort te «uen, wat op het einde van ons laatste artikel reeds is aangevangen : het onderzoek "aar 'sHeeren ordinantiën voor die werking cr ziel, welke men aanduidt als het voorstellen. Met opzet spreken wij hier van het „voorstellen", en wel om, wat in ons vorig artikel reeds gepoogd werd, duidelijk te doen uitkomen, dat de „voorstellingen" niet maar beelden van de buitenwereld zijn, die de «ei lijdelijk ontvangt, op de wijze zooals dat geschiedt bij de gepraepareerde plaat van een fotogranetoestel, maar producten, die de ziel zelf vormt. Hoe meer wij nu deze werkzaamheid der ziel — waarmede het geheugen en de herinnering, het verbinden en het terugbrengen onzer voorstellingen, de verbeelding en het denken, op het innigst samenhangen — ons indenken, des te grooter zal onze bewondering zijn voor het doen van onzen God, die in de schepping en onderhouding van deze kracht tot „voorstellen" het ons mogelijk maakte, ons kennen, en daarmee heel ons leven, zoo uitnemend te verrijken, ja, de ziei van de zinnen vrij te maken en daardoor te doen uitkomen, dat zij geest is. Wat toch doet de ziel, wanneer zij voorstelt, of anders uitgedrukt, iets voor wen steltf Alvorens hierop een antwoord te geven willen wij eerst eens nagaan wat de ziel verricht, wanneer wij ons iets „voor oogen stellen," voor onze lichamelijke oogen. Wanneer wij onze oogen geopend hebben, zijn een groote menigte voorwerpen gelijktijdig in het gezichtsveld aanwezig. Daarvan wordt echter slechts een klein deel zeer duidelijk gezien; de overige worden ook wel gezien, maar met een duidelijkheid, die met den grooteren afstand van het gezichtspunt vermindert. Om zeer duidelijk te zien toch, moeten wij de spieren van het oog door middel van onze beweegzenuwen zóó richten, dat de „gele vlek" in het netvlies, waarvan wij in ons voorlaatste artikel spraken. als het punt waar het zien het duidelijkst J _ • _ .1. 11 * . is, ae inaruKKen ontvangt. Dit duidelijk zien, komt bijvoorbeeld uit bij het lezen. Wanneer ons oog zich richt op de bladzijde van een boek, dan overziet men de geheele bladzijde met haar letters en teekens. Men ziet bovendien ook de omgeving, de tafel en de voorwerpen, die daar op staan, tot eindelijk aan de grenzen van het gezichtsveld de dingen geheel verdwijnen. Maar ook de pagina met haar letters ziet men niet met gelijke duidelijkheid. Vestigt men het oog op één bepaalde letter en beproeft men nu, zonder het oog te bewegen, de naburige letters te herkennen, dan zal men bevinden, dat men nauwelijks nog de derde of vierde letter naar beide kanten duidelijk ziet. Iemand die goed lezen kan, doet dit nu wel niet Hij houdt het oog juist niet lang gevestigd op één punt, maar laat het als heenvliegen over de regels, waarbij het oog echter de afzonderlijke letters, althans sommige, wel degelijk telkens in het gezichtspunt brengt, maar dit met zoo groote snelheid doet dat het onmerkbaar is. Althans sommige letters, want hij, die aan lezen gewoon is, raadt uit enkele letters reeds het overige van het woord. Doch zie nu daarentegen, wat een stumper die niet goed lezen kan, een moeite heeft. Hoe hij letter voor letter duidelijk zien moet om er woorden uit te spellen. Dan dit in het voorbijgaan, want waar het ons nu met dit voorbeeld van het „lezen" om is te doen, is te laten uitkomen, hoe de ziel, bij het zien met de oogen des lichaams, de dingen zoo voor de oogen moet stellen, of liever nog, de oogen zoo voor de dingen moet stellen, zal zij er Mn duidclijken indruk van krijgen, Zoo lang nu de ziel dus de oogen van haar lichaam gebruikt; die oogen voor de dingen stelt; noemen wij deze hare werking duidelijk zien. Evenzeer spreken wij in het algemeen van duidelijk waarnemen, of ook van duidelijk aanschouwen, wanneer zij niet de oogen, maar andere zinnen dus gebruikt. Zit men b.v. in zijn kamer ingespannen te werken, dan hoort men niet het tikken van de klok, maar eerst als men zijn trommelvlies spant, en zijn oor dus als voor die geluidstrillingen stelt, beluistert men dat tikken. Wij spreken dan ook van „het oor te luisteren leggen. Bij dit alles nu is de ziel gebonden aan de zinnen en komt dus tot „zinnelijke waarneming en „zinnelijke" aanschouwing en zinnelijke „voorstelling . Zij is nog niet vrij van de zinnen. Hoewel, wijl naar Gods beeld geschapen, soortelijk onderscheiden van de ziel der dieren, komen deze werkingen der mensche lijke ziel met die der dieren overeen. Ook het dier toch wordt gewaar en neemt waar door middel van zijn zinnen; zij het ook dat, naar alle waarschijnlijkheid, zijn ziel daarbij veel meer lijdelijk is. Ware nu alle kennen aan de zintuigen gebonden, en wel zoo, dat het rrift het gebruiken der zinnen ophield; stond het zoo, dat wij slechts kenden wat en zoo lang wij het zien, maar die kennis, dat contact tusschen subject en object, tusschen de zielen haar buitenwereld verbroken werd als de ziel met de zintuigen niet meer werkte, als b.v het oog tijdelijk gesloten was, of zich tijdelijk niet meer voor een ding stelde, dan zou ons kennen van de wereld nooit toenemen; van een verrijken onzer kennis ware geen sprake; het zou altijd weer van nieuws moe¬ ten beginnen. Dan, God de Heere heeft dit anders ge¬ ordineerd. Hij, die den mensch schiep voor zijn we reld en de wereld voor den mensch, wilde dat de mensch die wereld zou kennen, om uit die dus gekende wereld, ook kennisse omtrent Hem, zijn God, te verkrijgen. Met name in dit laatste ligt meê de heerlijkheid van den mensch. Dit toenemen, dit verriiken onzer kennis - , j -- nu lierf\ vnnr ppn alfVianc fn rltV wer- — — king der ziel welke men aanduidt als het „voorstellen" en welke werking op hare beurt samenhangt met het feit, dat er iets blijft in de ziel of liever nog, dat de ziel iets blijft „houden" ook als de werking der zinnen tijdelijk heeft opgehouden. Reeds de Grieksche wijsgeer Aristoteles heeft op dit zoo belangriik bliiven de aan¬ dacht gevestigd. Alle dieren, zegt hij, hebben een aangeboren onderscheidingsvermogen, dat men zinneliike waarneming noemt. In snmmiap van hen nu ontstaat een blijven van het zinnelijk waargenomene, maar in andere niet "Rïi de eerste, zoo zeet hii dan verder J , O J — J is geen kennen buiten het zinnelijk waarne¬ men, maar dij ae laatste daarentegen is, ook wanneer zii niet zinnelijk waarnemen, een nog houden van het vroeger waargeno¬ mene in ae ziel. Wat Aristoteles hier zegt is iuist. u J ' want dit blimen of houden vindt men niet slechts bij den mensch, maar ook bij de noogere dieren, die daarin een prae-formatie vertoonen van den mensch. Echter vergete men niet. dat bii den mensch dit blijven nog van veel meer geldt, dan van wat ons toekwam door de zinnelijke waarneming. Wii hebben tor.h bovendien een „inwendige waarneming" van wat in ons eigen zieleieven omgaat, en die wij dus niet door de zinfruVen verWii. gen; een inwendige waarneming van wer- Kingen, waarvan wij zen; waarvan God; ja soms ook waarvan Satan de oorzaak is. Dan, hierover kan eerst later worden gehandeld. Od dit bliiven in de ziel dat wii strnL-c nog nader zullen bespreken, berust dan de mogelijkheid van het voorstellen. Wat de ziel hierbij verricht, zal thans duidelijk worden uit een vergelijking met wat wij hierboven zoo even bespraken omtrent het „duidelijk zien" met de oogen des lichaams. Wanneer toch de ziel het oog des lichaams od een voorwern rir.ht. en het oog er voor a — r ' o • stelt, zoodat de gele vlek op het netvlies wordt aangedaan, is zij zich niet alleen be¬ wust, dat zij ziet, maar ook zeer duidelijk bewust wat zij ziet. M. a. w. zij heeft er „weet van. Het bewustzijn toch is. geliik wii vroe- •» 7 D J J ger reeds vonden, niet de ziel zelf, maar een toestand der ziel, en wel voorzoover zij kennis heeft, dat zij werkt of lijdt en wat zij werkt of lijdt. Nu werkt en lijdt of ondergaat de ziel zeker veel meer dan waarvan zij kennis van heeft. Al dadelijk komt dit uit, wanneer wij bedenken, hoe de ziel naar wij vroeger vonden, de grond van alle levensverschijnselen is, ook van de z.g. vegetatieve, d. w. z. die men ook bij de planten vindt. Hoe de ziel, zij het ook door middel van de organen des lichaams, om iets te noemen, den bloedsomloop en de spijsvertering veroorzaakt, maar dit juist doet zonder er weet van te hebben, zonder er zich van „bewust" te zijn. En dit geldt ook van nog andere dan de vegetatieve verrichtingen. Het leven der ziel, ons leven is slechts ten deele bewust, en een zeer groot gebied er van behoort tot het onbewuste, tot dat waarvan wij, ook als wij waken, geen „weet" hebben. Men heeft dan ook, in dit opzicht, de ziel wel eens vergeleken met een beek, en dan het water aan de oppervlakte met het bewustzijn, en het water dat daar onder ligt, met het onbewuste. En evenals nu het water, dat aan de oppervlakte stroomt en kabbelt en golft, gedragen en dus bewogen wordt door de diepere lagen, zoo rust al wat in het bewustzijn plaats grijpt op een ondergrond van onbewust, of wil men liever onder-bewust, zieleieven. „Al wat in het bewustzijn plaats grijpt" schrijven wij; want tusschen het bewustzijn als, een „toestand der ziel", en wat zij in dien toestand werkt en lijdt of ondergaat, m. a w. wat op een gegeven oogenblik den inhoud van het bewustzijn vormt, moet men weer onderscheiden. En dezen inhoud nu, en hiermede komen wij weer terug op wat straks van het „duidelijk zien" is gezegd, kan men weer vergelijken, met wat op een gegeven oogenblik den inhoud vormt van l;oi gezichtsveld van ons oog. Dat alles staat dan tot den „inhoud van het bewustzijn", gelijk het „bewustzijn zelf" tot het gezichtsveld van het oog. Even als er nu een menigte van voorwerpen gelijktijdig op het gezichtsveld kunnen zijn, zoo ook kunnen een menigte van gewaarwordingen en waarnemingen gelijktijdig in het bewustzijn wezen. Doch evenals er in_ dat geval velerlei deels duidelijk, deels minaer auiaeiij«c voor ons oog staat, zoo staat ons dan ook velerlei deels duidelijk, deels minder duidelijk „voor den geest", gelijk wij dat plegen uit te drukken. En evenzoo, gelijk alleen dat zeer duidelijk voor ons oog staat waarop wij het oog „richten," of liever wat wij stellen voor de gele vlek van ons oog op ons netvlies, zoo staat aueen aat zeer duidelijk voor onzen geest, stelt onze geest zich alleen dat duidelijk voor, wat als het ware in het „gezichtspunt" van ons bewustzijn valt. Met voor bij gang van al het andere richt de ziel dan daarop, voor een oogenblik, al haar opmerkzaamheid of aandacht; maakt dit tot een bepaalden inhoud van haar bewustzijn; en wel bepaald in den zin van begrensd, om¬ lijnd tegenover al het andere wat op dat oogenblik ook in haar bewustzijn is. Zii stelt het dan voor zich, evenals wij, bij het duidelijk zien, de gele vlek van ons oog voor de dingen stellen. Zoo zijn dus onze voorstellingen, wat op een gegeven oogenblik een bepaalde in¬ houd van ons bewustzijn is. Toch moet hier nog iets bij. Wanneer gij uw oog zoo voor de dingen stelt, dat de lichtstralen, die er van uitgaan juist die meer genoemde gele vlek op het netvlies van uw oog trenen, dan stelt uw ziel in dat zelfde moment zich het ding voor. In dien zin kunnen wij dus zeggen, dat al onze waarnemingen en aanschouwingen tevens onze „voorstellingen" zijn. Wanneer ik toch naar een kachel „kijk", dan heb ik niet alleen een aanschouwing, maar tevens een voorstelling van dit ver¬ warmingstoestel. Toch verstaat men onder n „voorstelling" gewoonlijk nog iets anders, en wel wat in de ziel blijft juist wanneer de zinnelijke prikkels niet meer werken; wanneer de zinnelijke waarneming heeft opgehouden; hetgeen dus, om ons aan het voorbeeld van de kachel te houden, in uw ziel blijft, wanneer uw oog niet langer door de kachel getroffen wordt, wanneer gij niet langer naar haar kijkt. Nu is maar de vraag, hoe wii ons dat „blijven" of „houden" hebben te denken. En hier moet men uiterst voorzichtig zijn, zal men niet op een dwaalspoor komen. wat wij bedoelen is dit. Op de vraag wat nu in de ziel bliift. als * o — j--i de zinnelijke waarneming heeft opgehouden, aus als wij naar de kachel niet meer kijken, antwoordt men gewoonlijk: een „beeld" van de kachel. Een weinig nadenken zal ons echter doen inzien, dat dit antwoord toch alles behalve juist kan zijn. Wat al „beelden" zouden wij, indien dit zoo ware, dan in onze ziel hebben. Beelden van kachels, van rozen, van menschen, kortom van alles, waar wij in ons leven wel eens naar gekeken hebben. Bedenkt men daarbij, dat de ziel een onstoffelijk, geestelijk wezen is, dan wordt die „beelden"-theorie al bedenkelijker. Zij toch maakt de ziel tot een soort vergaarbak, waarin al die schimachtige bleeke beelden worden opgeborgen. Zij herinnert aan een theorie op ander gebied, uit de oudheid, en wel die waarmee de materialist Democritus het „zien" meende te kunnen verklaren. Volgens dezen wijsgeer was er niets dan ondeelbare stofdeeltjes, „atomen" in de ledige ruimte, waarin zij zweefden en zich onderling verbonden. Als ik nu een voorwerp zie, zoo beweerde Democritus, dan maken zich van dat ding, dat zelf een verbinding van atomen is, aan zijn oppervlakte atomen los, en wel zóó, dat zij een beeld daar van vormen. Dit beeld zweeft in de ruimte, en laat weer stofdeeltjes op dezelfde wijze los, en zóó gaat het voort, tot er eindelijk een klein beeldje in mijn oog valt en ik het voorwerp zie.' Niemand houdt thans deze „beelden"theorie voor een verklaring van het zien, en wij kunnen haar dan ook verder laten rusten. Maar even onhoudbaar is dan ook die andere „beelden"-theorie voor de verklaring van het voorstellen. Wat terecht tegen de „atomenbeeldjes" is opgemerkt, dat zij eiKanaer zouaen doorkruisen en storen. geldt ook van de „zielebeelden." En of men nu hier al zegt, dat die beelden ten slotte uit het bewustzijn wegzinken, en dan in het onbewuste of onder-bewuste komen, maakt de zaak waarlijk met begrijpelijker. En dat allerminst, wanneer wn bedenken, dat wij niet alleen „voorstellingen" hebben van ge¬ zichtswaarnemingen, maar ook van een me lodie, die wij hebben gehoord; van den wijn, dien wij hebben geproefd; van een geur, die wij hebben geroken. Van dit alles nu kunnen toch geen „beelden" ach¬ terblijven. Geen denken blijft het meer, maar het wordt dichten, en dat nog in veel sterker mate dan bij de „beelden-theorie, bij die welke afkomstig is van den wijsgeer en zielkundige Herbart f 1841, tevens een voornaam beoefenaar der opvoedkunde, en daarom wèl bekend ook in de onderwijzerskringen. Deze theorie toch maakt van wat dan achterblijft, als de zinnelijke waarneming heeft opgehouden, van de „voorstellingen" dus, een soort met kracht begaafde wezentjes. Deze wezentjes zouden dan spelen hun lustig spel in de ziel. Zij dringen en verdringen elkaar. Zij bevinden zich nu eens boven, dan onder den „dorpel" of drempel van het bewustzijn. Zijn zij er onder, dan zijn het „onbewuste voorstellingen" — iets waar wij straks op terugkomen, — die elkander „stuiten," en al naar dat de een dan krachtiger is dan de ander, weer boven den „dorpel" komen, om straks weer weg te zinken. Dit alles zou dan zelfs geschieden naar vaste bewegingswetten, die men meent te kunnen berekenen. Dan, bij deze theorie, die zelf nog duisterder is dan de zaak die zij wil verklaren, is het bovendien niet meer de ziel die „voorstelt," maar wordt heel deze actie der ziel op zijde geschoven door de mechaniek, door den druk en stoot der „voorstellingen." Hebben wij tot dusver gezien, hoe wij ons het „blijven" dan niet hebben te denken, thans willen wij aanwijzen, hoe het ons voorkomt, dat het dan wèl is te denken. Wij zullen dit zoo kort en duidelijk mogelijk trachten te doen. Wat blijft of wat de ziel „houdt", als de zinnelijke waarneming heeftopgehouden, is dan noch een „beeld", noch een soort mystisch wezen. Maar wat blijft als de zinnelijke waarneming heeft opgehouden, is niets anders dan de geschiktheid der ziel, om wat zij eens en meermalen gedaan heeft naar aanleiding van indrukken uit haar buitenwereld, waartoe ook het met haar verbonden lichaam behoort, nu nog eens en meermalen te doen zonder die aanleiding. M. a. w. mijn ziel heeft de geschiktheid om, als ik eens en nog eens een kachel gezien heb, ook dan wanneer ik die kachel niet meer zie, ze zich weer voor te stellen; tot een „bepaalden" inhoud van haar be¬ wustzijn te maken. Het „voorstellen" is dus een zuivere werking van de ziel; zuiver in dien zin, dat zij niet als de gewaarwording of de waar¬ neming of de zinnelijke aanschouwing, „vermengd" is met de werking der zinnen. Tegenover deze verklaring, waarbij het geestelijk wezen van de ziel tot haar recht komt, zij hier, als in het voorbijgaan, nog even gewezen op die van de „materialisten". Deze, de ziel vereenzelvigende met de hersenen, leeren, dat er van de zinnelijke indrukken „sporen" zouden achterblijven in de hersenen, en dat dan nu, ook waar zinnelijke indrukken achterwege blijven, uit die „sporen", striemen of groeven in de hersenen de „voorstellingen" zouden ontstaan. Neemt men echter in aanmerking, dat ook de hersenen, evenals alle andere lichaamsdeelen, aan stofwisseling onderworpen zijn, dan wordt deze verklaring reeds daardoor weerlegd. Ten slotte dient hier nog gesproken over wat boven, bii de besnrekinor var» I-T#»rharf'c theorie reeds genoemd werd: „de onbe¬ wuste voorstellingen". Verstaan wij onder ..voorstellen" H.v actie der ziel, waarbij zij, wat zij eerst naar aanieiaing van indrukken uit haar buitenwereld gedaan heeft, later, ook waar aanleiding ontbreekt, herhaalt en dus vroeger waargenomen dingen of gebeurtenissen weer tot een „bepaalden" inhoud van haar bewustzijn maakt, dan heeft de samenkoppeling van „onbewuste voorstellingen" iets vreemds. Er ligt een tegenstrijdigheid in, gelijk als die van „houten ijzer". Toch is de zaak, zij het dan ook min gelukkig onder woorden gebracht, een feit. Een feit, lang voor Herbart en zelfs vóór den duitschen wijsgeer Leibnitz | 1716, die men er gewoonlijk voor den ontdekker van houdt, bekend. Zij eischt hier dus als een wezenlijke ordening Gods voor onze zieleieven, een nadere bespreking. Allereerst kunnen wij spreken van meer of minder bewuste voorstellingen. De mhoud van het bewustzijn kan soms rijk zijn, evenals het gezichtsveld van ons oog. Maar evenals wanneer wij met onze oogen voor een landschap staan, wij, al „kijken" wij, al richten wij onze aandacht op éen boom. de andere boomen. die om hem heen staan nog wel zien, zoo ook kunnen wijc zij net ook minder duidelijke voorstellingen in het bewustziin hebben, te midden van éen duidelijke. Ieder kan dit bij zichzelf innerlijk waarnemen. Indien gij op ditzelfde moment uw oogen sluit en 11 Har» O ' - »•» UUU iAAW V aandacht voorstelt b.v. een persoon, dien &JJ vandaag gezien hebt, kunt gij daarvan niet los maken de plaats waar crii Viem hebt gezien, maar evenzoo staat, zij het ook J. t «. . ' J onuuiuenjK, ae voorstelling in uw bewustzijn van de kamer waarin gij thans zit. Dan, nu is er in de tweede plaats nog iets. Zonder met Herbart te spreken van een „dorpel" van het bewustzijn, hebben wij hierboven gewezen op het feit, dat de ziel nooit geheel, maar slechts ten deele „bewust" is en spraken daarom van het bewuste en het onder-bewuste, evenals bij het water van een beek. Zonder beeldspraak nu, komt dit hierop neer, dat de ziel veel en velerlei werkt zonder er zich bewust van te zijn, zonder er weet van te hebben. Wij wezen reeds voor de „onbewuste gewaarwordingen" od het voorbeeld van hef- tikken van een klok. Zoo ook kunnen wij over de straat gaan zonder on de mensrhen of de huizen te letten, en later komt dan plotseling een „voorstelling" van menschen \J 1 WIJ VlUtgtl VUUI Ulj££CgcUiI! bij ons op. Blijkbaar hebben wij dan toen onbewust, zonder er weet van te hebben, waargenomen. Maar bovendien overkomt het ons ook. dat wij ons op zeker oogenblik iets willen voorstellen, en iiei maar niet geiuKt. ■R. v. een mooie eoisode uit een verhaal dat wij vroeger gelezen hebben; de plaats • • . . 1 1. . 1 1111 waar wij vroeger iets d.v. een Doen, nebben neergelegd. T-T/-V/* xirac \A7aot- ViaK ik het nu gelegd?" zoo vragen wii onszelf — O O O J dan af, doch het antwoord komt maar niet. En zie, juist als wij er ons nu maar niet verder mee bezig houden, „schiet het ons olotseling te binnen." d. w. z. staat het 00- ... eens duidelijk in ons bewustzijn. Blijkbaar is de ziel dus, zonder dat zij er weet van had, in dien tijd bezig geweest de voorstelling te maken. In dezen zin nu kan men spreken ook van „onbewuste voorstellingen." Met opzet hebben wij hier wat lang stil gestaan bij die werking der ziel, welke wij ais „voorstellen aanduiden. Andere ver¬ schijnselen van het zieleieven, die hier mee saamhangen zullen nu des te gemakkelijker zijn te doorzien, irslag van de Centrale Pastorale Confe rentie, gehouden te Zwolle 13 Aug 19&3. d^fftciCEÏc 25tritï)tim Dogmatiek en dogmengeschiedenis van den in de prediking moet hebben, de bekommerde, daarom, dat ons artikel aanleiding gaf, niet door bijzondere leerstoelen vgr w^meejen is ^^^0! Gee^ gewees ' Islam. , ^Worff elntwo^rd dat niet alle toestanden alWr, ' " n - Wninpr maar ook aan Ds dat dit de voorkeur verdient. Niet de machtste^a Gemeente Gods uit een zondige vermenging 4e. Elenctiek in betrekking tot den Islam. Wordt geantwoord, aat met aue roes anaen Ween aan Ds. Kuiper maar ook aan u*. ^ ^ ^ de t(?ling der partijen zelf ™ a^wereld uit te ieiden door haar te doen ^it Artikel van Dr. Houtsva: „der Islam" in ééne predikatie kunnen worden behandeld. De _ ursema van Tjithuizen 1 - ' moet dezen strijd beslissen. breken met een bestuursinrichting in 1816 aan de jn Lehrbuch der Religions geschichte van Dr. spijs moet bereid, maar met ge a w . ninger Kerkbode meer licht te ontsteken. -g zecie]jjk gebruik der rechtsmacht. Gereformeerde Kerken opgelegd, waardoor die p ^ Chantepie de la Saussaye. ie Band, 2e Leeraar iets merkt m de gemeente, aa nie Dat concentratie van onzen zendings- -^et *s 0p ^eze gr0nden, dat wij voor het U0ndige vermenging gehandhaafd werd. Het is wel • pre*^ur^ 1897. goed is, zoo spreke hij daar niet terstond tegen, arbeid op Midden-Java ons in het belang forum der publieke opinie en voor dat in waar dat ook »veel vermengd volk'MExod i:a ^ g Artikei 'van Dr. C. Snouck Hurgronje: maar wachte op een gelegener tijd. van de zending het meert wenschelijk voor- •, Lands Jaal vtijmoediglijk e» met klem ggg De Islam; Gids va» ,886. " .Of ook rekemng moet «houd» m de pre- komt, is door ons nooit verzwegen. Zen- de vordering stellen;; Mijne.Heeren wijstvj leven of door onteederen zin en*gebrek aan gees- R. Dozy. Het Islamisme, 3e druk. Haar- diking; met a°deren d ^ 00k. Calvijn ding op een geheel geisoleerd eiland met eisch om recht niet af. Hecht aan g . telijken ernst later tot ontsiering van deKerkble- ien)) h. D. Tjeenk Willink en Zn. 1893. getwijfeld, wolven en roovers een betrekkelijk kleine bevolking blijft door ontwerp Uw zegel; laat het wet word , ken te zijn- o0k is het niet te ontkennen, dat een Artikelen van Dr. L. W. C.van den Berg zegt, dat met harde „ " ^ ' *'11,. TVuri tetteren- de kamp der geesten in hoogste instantie nie. d j betergezi den is meegegaan, dat toch weinig j Encyclopaedie van Ned. Indië; Deel II p. moeten worden verschrikt, ernstige bezwaren gedrukt. Desriiettegen- wQrden door het gebrulk Van 00g en h°rt had voor gö0ed en'gezond kerkelijk en V P staande begrijpen wij, hoe uiterst moeilijk brute machtsmiddelen, maar laat ons den strijd ieven, maar aan de kwaal van scheurziekte leed, ^ ^ Wilken, Handleiding voor de verge- Hiermede waren de besprekingen afgeloopen. het valt, een eenmaal geoccupeerd Zendings- Qm de wetenschap en om de ziel van ons volk van welke kwaal ze later nog niet genezengieken Volkenkunde van Ned. Indië. Leiden, Wordt besloten het volgende jaar. D. V. weer terrein weer te verlaten. Onze bedoeling strijden t het alleen doeltreffend wapentuig Evenmin zullen wij ontkennen, dat e : meegegaan j eene Conferentie te houden liefst te Zwolle, was dan ook niet om Soemba geheel prijs hart en ons intellect! Dan eerst wordt ïn Prof. Geesink over de Waarschijnlijk zullen de.referenten gevolg;geven te geven. Maar wel scheen in verband die waarlijk gevoerd in vrijheid! Want Ge weet I ^ volk was of de trouwe leeraars zichbeven- Pseudoreligie van Indië. Inleiding. le.Vedische aan het verzoek der Vergadering en hun refe- met de gerezen moeielijkheden de vraag het: La liberté n'existe jamals, quand ellen o jdgn Hgt js 00k niet te verwachten < f te eischen reiigie. 2e. Brahmanisme. 3e. Buddhisme. 4e. raten in druk laten; verschij . gewettigd °of niet een andere weg moest qu'une tolérance et pas un droit! idat in eene kerkelijke beweging allen, die meegaan Hinduïsme. bracht dank aan allen, die o UKgelgen. Bijvoorbeeld L, „e. ^ ^ftSKTSSU aantal zendingsdienaren te verminderen, Door dit u g van|dcrder inzichten en zuiverder bedoelen, en verblijdt P. Bi ester veld, Secretaris. meer gebruik te maken van inlandsche hel- Mr. Anema c.anspraaic p , zich dan, dat God hen als blinden geleid heeft m De Heere gaf ons een aangenaam en nuttig Pers enz Intusschen, nu deputaten beslo- allen, die voor de vrijheid van hooger o .. | een weg die hun thans heilzaam is. Bij een ander Verslag va!1 de Centrale Pastorale Confe- j samenzijn. «en hebben op den bestaanden voet voor, alleen door scherpedialee- S rentie, gehouden te Zwolle 13 Aug-1903. j Namens het Comité der Centr. te gaan, ja zelfs het plan schijnt te bestaan y ee me a^e®° ontwapenen, en gaan weer heen, of blijven zich niet op hun ge- UI. Pastorale Conferentie, spoedig een derden zendingsdienaar naar tiek zij ^ yiin mak gevoelen. Maar alle deze dingen nemen met „ \ Doorn Soemlm te zenden en het werk der Bijbel- maar gepoogd door een beroep p j weg dat een groot deel van des Heeren volk in Het onderwerp van Ds. F. Kramer was: Ftanekc . • 1 t nemen zou het nut- rechtsgevoel hem tot een hooger standpunt ons jand ;n die kerkelijke bewegingen door des de fodiening des Woords en het inwendig leven r caung ter . ' ' on «-e voeren Heeren Geest is opgewekt om met verlating van , kinderen Gods. ' teloos zijn op dit onderwerp do naarin vooral ligt de waarde van dit geld en g°ed en onder veel smaad en gewillige I - Ref vonc[ het hem opgedragen referaat Men kan thans alleen de bede uitspreken, IJaa g opoffering te breken in t kerkelijk leven met de \ • bediening des Woords" | ,1 dat spoedig een rijkere oogst op Soemba den verweerschrift. ongehoorzaamheid aan I Sniftedig" kvïtetSen Sdï" MtttMatttl arbeid onzer kerken bekrone. —- ~ Hem té gaan dienen naar Zijne ordinantiën.'En samengevoegd, die samen behooren als de spijze - —— „ _ m zoo zijn wij gekomen tot ons Gereformeerd kerke- en het leven. In stilte wordt soms geklaagd, " ~ TTniversiteiten. Voöl* K.OOiw||li!S j§©Sl®I©Il. lijk leven, en is ook zelfs door die beweging, °P dat beide vreemd naast elkaar staan. Daai . . e Bijzondere Universivoicun. . vele plaatsen bij een deel achtergeblevenen in 't yan kan de reden liggen bij de leden der_Kerk, Daitschland. Ongeloof en geloof ge- u ¥ T-T wr Ingekomen bij Ds. Houtzagers: Van Ds. Hervormde kerkgenootschap die der waarhe d Gods ljH inwendig leven verkeerd kan zijn, en formuleerd. Zoodra het wetsontwerp op het nooger yiUK te Oldebroek, van den heer A. Kleinjan genegen waren, meer zin voor beslistheid gekomen -ujten jjet Woord omgaan. Maar ook de predikers Onlangs werd eene conferentie van predi- Onderwijs door de Regeering bij de Staten- L ' garendrec'nt ƒ 15, in leer en prediking, al is 't dat een ander d®eMloo„en bet gevaar, in ultra gemoedelijkheid of kanten der Evangelische landskerk van Saksen- generaal werd ingediend, liep het gerucht • D. HULLEMAN, afzakte en achteruitging. Ini d«e dingen is net ltr^.ieerstelligheid te verloopen. Het doel nu Meinungen in Midden-Duitschland gehouden, dat de Senaten der Rijksuniversiteiten ten Kootwijk. Penningmeester. JZleltfk zoTïwen^als oZ, naar onzen kerkelij- is, zooveel mogelijk aan de hand van Calvijn De vertegenwoordigers van de oude ende nieuwe opzichte van dit wetsontwerp verre ..van *oomiJK- ___ I ZnoJrsJoL Zr God betaamt. te zoeken, wat in dezen ons tot nchtsnoer moet richting op godgeleerd gebied, formuleerden daar gunstig waren gestemd. Al besloot men, ge- , dienen. , . hunne beschouwingen. ... , f-„or> •Ujk dezer-dagen publiek werd meegedeeld, in Hit ÜC Licht en schaduw zijn hier juist verdeeld. Het leven der geloovigen is een leven in Volgens^de Chronick van Leipzig is de tegeneen qamonkomst van de Rectoren der Univer- ———- Al is het in onze Gereformeerde Kerken de oefenschool der godzaligheid, in al hun stelling aldus uitgedrukt. siteite^ creen ooenbare st-pp»n te doen men ln het Bijblad van de Geldersche Kerkbode, Liet al goud wat er blinkt, toch mag de rijke LVen uitkomend. Dit leven gaat met buiten De radicalen hebben. hun standpunt m de vol- siteiten geen openbare stappen te aoen, 1 in net j laatseli=ke kerkbode dienst zegen dien God de Heere ons in de zuivere hun gevoel om, want het leven der godzalig- gende bewoordingen uitgesproken: oordeelde toch eenparig, dat dit wetsontweq) da^ teven Gerej(frmeerde Kerk van Arnhem bediening des Woords en der Sacramenten heid is een leven des harten. Maar nooit is \ z De bekende Babel Bijbel redevoeringen van voor de Lands-hoogescholen een gevaar ople TO .reeft de welversneden r.en van Ds schonk niet gering worden geacht. het gevoel de bron hun levens, maar het geloof. prof. Delitzsch hebben zooveel beweging veroor- verde, ja, dat heel de ontwikkeling der weten- ™ kostelijke wenken voor ons kerkelijk En 'bovenfl het werk der reformatie mag De H. Geest is de Geest der wijsheid en des zaakt, omdat zij een der meest belangrijke vraag- schap er door werd bedreigd. Dat bij zoo emi- noeKsira j nooit gtil staan De ecclesia reformata est ieVens. Het eeuwige leven is het kennen van stukken, waarvoor het Christendom zich geplaatst nent gevaar toch niet geheel mocht gezwegen leven ' er reformanda 1) moet de grondtoon blijven God en Zijnen Zoon. Het leven van den beeld- ziet, behandelen. Een grooter getal van Chris- .orde, sprak, van ylf. ^ ^ ^ dy oot v,n ons ke.keip ,e,en. S' Leiden aan de brandklok en bevalajn e,gen komen «n IX'dt'toVïmKeSe- (©jfitittlt lennïT' veïenen. ' DM'is h«"licht°op rijn ,er'eener'rijde op «n wekere theorie van inspi- eandidatuur aan door te wijzenlop het k lCTen eiscb v„ Gods WojjiÜngericli,, _____ kvensnad waar de geloovige leeft, waarin hij mie, en ter andere njde op de wijsbegeerte van S'ó ll1ge%^tn%^SeSn rStS^SSS^.'S-®fe S™ Oc, Werd "^1. en d« ^e«e't ^t'ïftUtioneele theorie de, inspiratie heeft in het i/iW de bekende artike^n gea £ STSZ TSen^de wjl der 'hij moe, opgewekt grond in de Schriften en is nie, in ove, onder de doorzichtige pseudoniem Q. N., P hof „ehouden als door den Heere veror ' D D Rir,„nalfja een roepin» ontving worden. Aldus onderwerpt hij zich aan d^e eenstemming met het Evangelie, waarin op meer ernstige gronden de beswa- dend v00r Z Jdoo.lgen en die de waarhe,d heb ^ Kc'[k 'B (e Bn;,choteI1| hedenmoigen doo, God gewilde o,de. Soms schijn, dat W oord, . De den de andere liberale bladen deden bedenkingen « KÏ&Z > ve,nemen da, hij'me, vrijmoedigheid voo, die =«„^75,7.des 11? wijs\VeU"f te tZ£gSS& 5rSr^tebbS,^g™SoSe«aar difbes^tm'ogeVlellen8» rijn Woords^ de, RSniversiteit uitging. Aan min-edelen de weide des Heere^, ™ e.d worgdeor dien, „beid , 2ijn medeWer «fc bediening Zi j* herders; en ° e?e„ iets in overeenstemming me, de Voo,: concurrentiegeest mag dit bij een man van J» des van degehf^lengle van dage» moge worden ge2e- herder.,,af' Sj slaan op den 2i„igheid gevonden. zoo hoog ideale levensopvatting als Prof. L ledental genieten het voorrecht op degelijke genü. Kerk kansd met de autoriteit en in den naam van 5. Christus heeft ons verlost tot een nieuw van der Vlugt natuurlijk niet worden toe- wijze ingeleid te worden in het Woord en in de Namens oen j^aaa^ . Christus. Zij moeten het heil hunner schapen leven, gebaseerd op de vereeniging met God, geschreven Maar wel teekent dit, hoe de gangen des geestelijken levens. Natuurlijk is de be )■ • behartigén. Daarom moet Christus het middel- liefde en de hoop der onsterfelijkheid. Wij doktrinaire opvatting van het monopolie|gaafdheid der predikers te onderscheiden heef.dej ,)Unt hunner prediking zijn. Hun woord moet WOrden door geene ordinantie gebonden, maar j " rfi ■ ..i , „n, Upf. cfprkst een meer licht m t Woord ontvangtn dan de ander, ! t Wring strekken; want zij zijn bovenal eeniglijk door den Geest van Christus, die der officteele wetenschap nog het sterkst de estelljke t00n bl den een helderder en De classls Leeuwarden heeft in hare verga- tot leenng streKKen 1S de stJicht-D„ der ge- alleen datgene werkt, wat heilig, zuiver en in den kring onzer staatsprofessoren wordt dieper diS bij den ander is de een ook in hee dering van ? 0ct. jl. met algemeene stemmen leeraars, ai hun doel « de^tuwf oe I alleen datgene werKt, w g, gevonden. Daaruit alleen valt het te ver- Lijn leven en omgang "e besloten, aan Ds J. P. Visscher, dienaar da ®eeDte • . j lefen der godzaligheid. 6. De Geest van God spreekt tot ons door .klaren, dat onze Rijks-hoogescholen, die ^tTÏtnemenTte k Snrilven Maar' wij den- Woords blJ de Geref. kerk te Leeuv^rden op | gede^^ kking en vertroosting, de Schriften van het Oude en Nieuwe Testa- over schat van geld, over mannen van naam, dankbaar mogen erkennen, dat Uijn verzoek wegens het recht sn ijden van het Woord Gods. ment, maar deze genomen als een geheel en over laboratoria en ziekenhuizen te be- ?tatge^el ^de prediking in onze Ker eervol emeritaat te verleenen, ingaande i Jan. door_ net ^ ded) ^ ^ krijgti mis. I volstrekt niet door ieder afzonderlijk deel des schikken hebben zelfs het ooilam van den ken niet op zoo heel laag peil van gehalte en dege- 1904. f, - schien niet tevreden. Maar de herder leeft nog: Bijbels op dezelfde wijze. effectus civilis aan de bijzondere „niversi- lijkheid s,«P.,. De omstandigheden le den daartoeook M.meniS„eene vriendelijke stem roept en vetgader, De christelijke leer zal |,n de toekomst enectus Civuis aan ue uj Want er ,g gebrek aan ieeraars. En ons J. C. Rullmann. mei e j verjaagt meer beslist afhankelijk zijn van Christus dan teiten misgunnen. Gereformeerd volkje is over t algemeen nog a Scriba. Hi de kudde met een j 6 was_ zij zai nadruk leggen ■ Nu binnen korten tijd de bespreking van j t z00 gemakkelijk te bevredigen. Ze zijn nog al Hij de wolven en vyanden maar dij a p vroeger ë datJ VOOrtvloeit uit het dit wetsontwerp uit de sectien der Tweede Ueeleischend, wat de prediking aangaat In goeden! £ s Uch zekere zachtheid dte d°e\ uitkomen^het op fhet ^nstehj^leven,^ ^ ^ Kamer in de publieke behandeling-zal over- aanmerkingen van lie- De Deputaten naar art. 4 van de Zendings- Lje ^dd d'er zielen. Dat is de roem leggen dan tot hiertoe het geval is geweest in gaan, heeft Mr. Anema een goed werk gedaan, wien t minder om >t Woord Gods endevoe geven hierbij kennis, dat zij tot Voorzitter \ ^ predikers. Niet hunne eerzucht mogen zij de geloofsbelijdenissen op formuleenng naar de met de argumenten, door Q. N. en anderen din^ hunner zielen met de waarheid die naar de hebben gekozen Ds. H. Dijkstra en tot üccre-1 djenen maar de Kerk Gods< beginselen der rede. in de pers tegen het wetsontwerp aange- Godzaligheid is, te doen is, zouden goedkeuren. I (arh Pr0^ />. Biesterveld. Dat' is niet te leeren of tot één vorm der De rechtzinnigen hebben, tegenover boven- voerd, nogmaals aan den toets der critiek M»r w.j J'fwaardig Voor de exa"aln/aUV11 devakkenvastgested pred,king bepaald. Daarom moet niet alleen staande stellingen de hunne geplaatst, waaruit te onderwer pen. Hij deed dat in een lijvige | ï°mahaer omdat'te^HeS gunsf ov'eVhaarto I ^ art. 6 van de Zendingsorde zijn aangewezen ' naar de behoefte der gemeente worden gepre- wij het volgende ontleenen: brochure, die onder den titel Bijzondere meebrengt. Zoo kan 't dan wel eens wat lastig zijn, wat betreft de makken genoemd on _er. j dikt, maar moeten ook de leden der gemeente 1. Er zijn geen redenen om te vreezen, TTnhtersiteiten bij de Drukkerij Vada te Tat ons Gereformeerd volk over t geheel nog al ie. Prof. M. Noordtzy. Voor de studie m bezQcht worden- . dat de beschouwingen m de voorgaande stel- . „ * hJ. ij-u* 7acr Het betoog wat veeleischend is, wat den inhoud van de pre deze vakken worden aanbevolen. Een ieeraar der gemeente van Christus moet üngen uitgesproken, wier aanvaarding met Wageningen tiet licnt ö. diking aangaat; maar 't is toch ook opscherpend a. Oost en West. Land en Volk onzer Koto l ^ dienaar der letterj maar een dienaar ZOoveel vertrouwen wordt voorspeld, ooit m de richt zich in hoofdzaak tegen ae aruKeieii ir de leeraars. opdat ze zich benaarstigen, door J. ten Have, of des Geestes zijn. Zijn zij dat, dan telen zij in belijdenis der kerk in het algemeen zullen van Q. N. in het Handelsblad, en elk onpar- heel hun haft te zetten op" de bediening des God- jnsulinde. Land en Volk van Neder 1. indie esteb:ken z;n kinderen en komt hun de naam WOrden opgenomen. Het zijn geen vastgestelde tijdige toeschouwer zal moeten toestem- delijken. Woords, om het uit te graven en de schat- doQr w F- H. Wunderlich. °an vaders" toe. Verzuimen zij dit, dan ver- resultaten van wetenschappelijk onderzoek, maar men dat in dit ridderlijk tweegevecht en van Christus toe te bedienen aan des Heeren Dr. G. Wilken. Volkenkunde van JSederlA^»^ n deel hunner kudde tot intellectualisme, siechts veronderstellingen van eene nieuwe wijs¬ door den jongeren leerling aan zijn vroegerenU^-W^ 1 gehate^van.fep ^dlkin% £en Indii>. en een ander deel tot mysticisme. En daar- begeerte, geleeraard door hen, die zich nog als meester menig rake stoot is toegebracht. I SerpLf L ^ Órderend element in het niet zSo T. C. Herkmeijer. De rechtstoestand der In-1 dreigt het gevaarj nu vele dienaren aan christenen uitgeven, maar het aloude Evangelie Argument na argument wordt den tegen- spoedig voldaan en bevredigd zijn van ons kerk landsche christenen in Nederl. Indie. allerlei politieke en maatschappelijke vergade- wat Zijn wezenlijken inhoud aangaa verwerpen. Argument a g , een volk. Natuurlijk is er ook een schaduwzijde aan. Behalve enkele werken onder 2 en 4 ge" rirjgen deelnemen. Zij zoeken dan in gemoede- Deze beschouwingen zijn niets anders dan de stander uit de nana gesia^tn 111 ! N[et a leen voor minder begaafde dienaren, die noemd: liikheid vergoeding voor het prediken van het herhaling van wat de oude ratmialutische scho- beroep op hetgeen de corypnaeen ae, "Dt- door gebrek aan waardeering te zeer ontmoedigd VoN Orelli. Algem. Religionsgesch. Marcus-1 gJezonde Woord of op andere wijze trachten zij ien hebben geleerd. Gelijk de vroegere voorrale partij zelf hebben gezegd. Ln ten ku nen worden; maar bijzonder ook voor de men- Bonn_ meer de menschen te behagen dan Gode. spelling, dat de dagen van het echtzinnig slotte wordt in een aangrijpende peroratie Uchen zeiven, die met zoo licht tevreden gesteld r Falke. Budha, Mohammed, Christus. mopt het njet_ Het geestelijk leven der christendom geteld waren, beschaamd zijn uit¬ een beroep gedaan op het rechtsbesef zelf I fjr-\ TebrTk^fnwerkineTantet I Bertelsmann Gutersloh, of , . Lei0ovigen'moet gevoed en zoo noodig genezen gekomen, zoo ook zal deze voorspelling nooit onzer tegenstanders, om hen te doen ge- Mes^elii^ïeven^i^hen^Hel^i^hriftwo^rdfs bekend M. Dodd. Mohammed, Budha and Christ. |eo°dJn°e!^0o°C de zuivere bediening van het uitkomen. . voelen, dat de staat toch riet met sociale dat een verzadigde ziel het honingzeem vertreedt. Hodder London. . , , n,.,u,- n, I Woord Gods. Dan wordt de Zondag als van 2. Wij houden ons vast aan de Inspiratie machtsmiddelen in den kamp des geestes Het ligt in onze zondige natuur, wanneer God over- Dr. H. Kern. Geschiedenis van het mia ' j ouds een feestdag en een begin van den eeuwigen der Schriften. De goddelijke waarheid der or, Vvpt o-ehierl van het hoo^ere onderwijs vloed van geestelijk voedsel schenkt (gelijk dat in jtuiië. Sabbath. Schriften is in het minst niet van hare waarde op het gebied va ^ „ j werkelijk in onze dagen hetgevalis), het voorrecht I L_ j_ Frohnmeijer. Neuere Reformbestre I Dit referaat, dat getuigde van belezenheid in ber0ofd door de zoogenaamde resultaten van mag tusschenbeide t e , ƒ niet te achten, en den geestelijken honger te ver- ^ inl Hinduismus. Bazeler Miss. Magazm 1 . erken j0kte ook ernstige bespre- wijSgeerig onderzoek en van de natuurweten¬ onderdrukken ten bate van de andere. Hezen, die zich wel eens levendiger doet gevoelen Calvijns wersen, 6 r j . s - • in t;f'len' datnniTrschhaaïSrï S"sST iT WH 2c. Ds. H. Dijkstra. Aanbevolen worden in;|e° l"QU wd de beste weg zijn 0m zich op Zelfs niet door de leeringen van neologen Twee voorstellingen «Phet ^'kwdzie, ofduur^dat ^ ^3 J- bestudeering. de ho t£ gteUen yan het inwendig leven als Nietzsche en Haeckel, die metalle christendie thans op het terrein van het Hooger^Unda yan egn vijftig jaar geieden, toen de heilbe F. Lion Cachct. Een jaar op reis. kinderen Gods? zoo wordt gevraagd. Duide- dom hebben gebroken, terwijl het Bijbelsch wijs om den voorrang vechten. Het is vooreerst J. en door Gods Geest ten ieven verwekten s. Coolsma. Eene Zendingseeuw. , het uitgesproken, dat Gods Woord christendom verdedigd wordt door een breede de grondgedachte van Mr. de bavornin bonman, ^ uren ver kwamen toestroomen naar een enke E. j?. Kruijff. Geschiedenis van het Ned. J bron VOQr het leven der geloovigen, schare van erkende geleerden, van de richting van Prof. Van der Vlugt, door lgn prediker van Gods waarheid, naar een oase te Zendeünggen00tschap. dat het verkeer van den dienaar des Woords 3. De nieuwe hypothese van eene redding Q. N. thans in het Handelsblad nogmaals met midden van de groote zandwoestijnen, die zich toen „ Di.kstra_ Het Evangelie in onze Oost. I ipdpn 7eer dienstig is. Voorafmoet gebaseerd op de vereeniging met God, liefde klem verdedigd en van de wet van 76, dat een over ons jand uitstrekten, 't Was soms niet eens Adnaanse. Sadrach's kring. m „nratin? bestaan tusschen den dienaar e'n de hoop der eeuwigheid is niets anders dan Universiteit slechts daar is en dat slechts daar een bij uitstek begaafde pred.ker; maar tegenover • k ^.bris einer Geschichte der Prot. N ^nrdq en d- ouderlingen die ook herders een herleving van het oude rationalistische de wetenschap kan bloeien en de jongelingschap 't moderne onge oof hield hij beshst vast« God. AbflS des Woords en d^l-g^rkeraadsvcrgade. God,gDeugd en Onsterfelijkheid. worden opgeleid tot waarlijk weten, waar mannen W001 ^ be|eering aar ;n op geloofin Prof.H..ff..Kuyper^Prof.P. BiesterveldAj - niet opgaan in de bespreking van aller- 4, Onze belijdenisschriften zijn met opgesteld van de meest uiteenloopende richting, mits £n de vromen leefden er bij op en ge-1 Ter bestudeering worden aanbevolen: ïpi dineen van stoffelijken en huishoudelijken doo: onkundige mannen, maar zijn uitdrukking onbevooroordeelde en onpartijdige waarheid nQten ai ;s het dat men nu van achteren wel kan i q yoetlus Pol. eccles. Pan III. Lib. II, Tv. , '^aar |ette vooral op de geestelijke be Van onzen redelijken godsdienst. Vasthouden vorschers, naast elkaar werken en doceeren. beziei| dat er niet diep in Gods Woord gegraven L- de'prima platati0ne et platateribus eccleriorum; ff ' y j j het noodig v00r den dienaar, ;,an de belijdenis is nimmer eene belemmering Aan den anderen kant staat de groep van werd en het ook =oms nog wel in de leer een wei- ' *1 d mediis propagandae religioms d- pen Gods te leven en persoonlijk geweest van ware godsvrucht. Wat meer zegt, Dr. Kuyper en de zijnen, en een weldoordachte nig scheef liep. . u mochten wy wel begeeren dat ^'^dke ecclesiae per Cenveroionen Infide- 2®11T eenschao met den Heere te wandelen, waar zaligmakend geloof is onmogelijk zonder groep van katholieken, die meenen, dat de zoo bij t klaarder licht van kennis, dat nu schijnt, Lareticuum idololatrarum. in H,1C d?t de nredikanten driehoeken eenige kennis van de christelijke leerstellingen, pas omschreven vereischten eerst daar worden en bij de QvervioedigertoBdiemng van de melk I j' Hoornj,ak ' De Conversionum Indanin et ? L7PI.' het Woord Gods het boek der Het spreekt wel vanzelf, dat destellingen gerealiseerd, waar eenheid van ^vensbegniseen en de: vaste spyze v^ ^ ^ Heeren bij Ge{ilium, uitgegeven door D.Stuart Amst 1669.^^ n dat van hun eigenhart. van de rechtzinnigen ons, Gereformeerden, niet het gezamenlijk corps van Academische docenten ong |ie in de dagen van schaarschte Ada 'van het Zendingscongres, gehouden te ^gg^j^en in de nabijheid Gods geeft warmte geheel voldoen. Toch willen we het bovenstaande vereenigt. Aan beide zijden is eerlijkheid van ^ yolk des Heeren zoo gelukkig deed zijn met Amsterdam 28—30 Januari 1890. Amsterdam, voordracht, ja, doet eene gezegende 0nder de aandacht onzer lezers brengen, om- bedoelen, diepte van overtuiging en waarachtig- >t geen God hun gaf_ A Wormser> i890- „itwerkine van zich uitgaan op de geheele pre- dat er uit blijkt, dat hetgeen in Nederland heid van wetenschappelijke kennis aan geen wij moeten echter ook met te veel jammeren J j>csiulten van de Synode van de Gerefor- TTn„ beter schaai) hoe beter herder. onder ethisch verstaan wordt, met de belijdenis redelijken twijfel onderhevig. Welnu, waar de en klagen over het geestelijk gebrek, ('at zich 111 * j^erken in Nederland, 1899, 1899 en 1 S' . van h^t inwendig leven der der moderne Duitschers in beginsel overeen- partijen zóó staan, is het daar met plicht van deze toestanden openbaart. Klaagde een zoo emi- Me(. naam de Zendingsorde. , Vrds is ook veel te leeren uit de komt. „De Christelijke leer zal nadruk leggen den Staat, voor beide opvattingen op zijn terrein nent ge bui^ovlr zijne'gemeente G.>a/-wrf.Evangelische Missionslehre Gotta, rke'n van Engeische schrijvers, (Voetius wees op het Christelijk leven, dat voortvloeit uit gelijke voorwaarden van ontplooiing Twanneer men hun het besté geeft, zijn ze nog niet T. A. Perthe 1892—i&gT- . daar vooral op) Bizonder wordt aanbevolen het geloof des harten, maar zal minder nadruk practijk te verschaflen? ievreden"1) wat zou ons dan wel kunnen gebeuren! 4e. Prof. W. Geesink. Ter bestudeering wor- hgt tweede deel van Brakels Redelijke Godsdienst, leggen dan tot hiertoe het geval geweest is in . Laten de leeraars maar goeden kost geven uit Gods den aanbevolen : . waarin een schat van geestelijke kennis is neer- de geloofsbelijdenissen, op formuleering naar de Het is op dien grond, dat niet als een Woord, en God bidden met zijn volk om de wer- Collegedictaat van Prof. Geesink 1901 en 1902, . Voetius' Geestelijke verlatingen, onlangs begi .selen der rede." Dit is den Ethischen gunst, maar als een daad van zedelijk recht king zijns Geestes in de harten. Dan zal er altijd ° nfeuw uitgeg. door „Filippus", en andere naar het hart. de erkenning der bijzondere universiteiten een vo k zijn welks z.elen by 't 'Woord des Heeren ie_ deQ oorsprong van den Islam. °P"ken van den Staat wordt gevraagd: de ^emeente°,P in^haaT^eheet globaal genomen, 2e. het leven van Mohammed. | e\Vordt o. m. ook gevraagd, of de dienaar ' , , bekent™dat het des Heer'en Woord is. Rerk die tot reformatie kwam, moet des Woords in elke prediking op De Staat geve èn effectus civilis aan bijzondere — 0 De 1^er»» , dooreaan den moet ingaan, of ieder zijn bexneiaen a Universiteiten èn geleeenheid tot Laanvulling i) Dr. Zahn.Leben eines Reform. Pastors. Pag. 287. steeds met die reforma.ie Gemengd nieuws. De Dheiligen" te Benton Harbor. De volgelingen van zekere Benjamin en Mary, bekend als de »FIying Rollers" of «House of Israël,' verklaarden deze week dat de kinderen dezer secte de geregelde publieke scholen dezer stad niet zullen bezoeken, maar hun bijzonder onderwijs op een eigen school zal worden gegeven, waar ze zullen worden voor bereid tot de komst van het einde der wereld over drie jaar en in nog andere leeringen dezer secte onderwezen. Reeds hebben ze onderwijzers benoemd. De scholen staan onder direct toezicht van Benjamin maar zullen te allen tijdf tot onderzoek openstaan voor den schoolinspecteur der county, en de gang van het onderwijs zal wezen als door den state board is voorgeschreven. Een andere zaak die in de laatste tijden vooral de aandacht der secte trekt is, dat *ele leden hunne eigendommen laten zetten op naam van Benjamin en Mary, wa!, bijna dagelijks plaats heeft. De laatste overdracht van dien aard was de prachtige boerderij, 160 akkers groot en zeer rijk aan vruchtboomen, van August Boushke, gelegen aan de Twelve Corners. Niet alleen eigendommen, maar anderen die hun handelsbelangen heel en al aan de vereeniging wijden en de winsten storten in de algemeene schatkist. Benjamin en zijn vrouw verklaren dat ze van deze overdrachten geen persoonlijk voordeel trek ken, maar dat ze getuigenis geven van goed ver trouwen. Men zegt, dat al de bezitting algemeen eigendom is en het eene lid heeft daarin evengroot belang als het ander, Benjamin niet uitgesloten Roomsche bijbelverspreiding in Italië. Door de Vereenigingj van den' Heiligen Hiëronymus is een uitgave bezorgd van de Evangeliën en de Handelingen der apostelen in het Italiaansch met het doel om deze onder het volk te verbreiden. Wij Gereformeerden stellen natuurliikcrrnnt hplamrin A : j■ j ^ , ö uc£c pugiug uic uoor een Koomscn tfij oeigenoot schaD in het werk p-estelH wnrHf- Tn Ttali men het er in Protestantsche kringen voor, dat de :j! r. . .. . .1 __ uy uciverspreiding van rrotestantsctie zijde, de Koomsche vereeniging aanleiding gaf om de historische boeken van het Nieuwe Testament het volk in handen te geven — Voor Italië houden wij dit voor een zegen. Met name in het Zuiden is de macht van het bijgeloof onder de bevolking groot. Bijbelverspreiding, zij het ook, dat maar een deel van Gods Woord onder de menschen gebracht wordt, kan niet anders dan tot zegen zijn De Protestanten mogen het zich tot taak blijven beschouwen, het geheele woord van God onder de Italianen te brengen. De Kerk van Israël. Nadat de leden dezer secte te Benton Harbor, Mich., thans over de 200 leden sterk, pas geëindigd hadden een vasten van 5 dagen, werd hun oogenblikkelijk daarop door Mary en Benjamin geboden 10 dagen lang niets dan roggebrood te eten. Verschillende families zijn reeds opgebroken. Vrouwen vooral hebben een afkeer van de zonder linge ordonnantiën van Mary en Benjamin. Gevolg hiervan is, dat huisvaders familiën en huis ver laten, om zich geheel te kunnen wijden aan deze nieuwe secte, terwijl hunne vrouwen daarna heel wat van deze secte publiek maken De plaatselijke pers waarschuwt de menschen betreffende het overdragen van hunne eigendommen aan Mary en Benjamin, maar het schijnt dat het resultaat het tegenovergestelde is, van wat men daarmee bedoelt. Dagelijks heeft het thans plaats. Weer een nieuwe secte. Ditmaal niet in Amerika. Evangelist Klein heeft een groot stuk grond ge kocht in het dorpje Amden, Zwitserland, ver van groote steden en omringd door bergen. Klein is de stichter eener nieuwe sectie en heeft hel eigendom gekocht op last van eenige Duitschers. Velen hunner komen van Amerika die een gods dienstig genootschap wenschen te vestigen. De nieuwe secte heeft als een harer geloofsartikelen aangenomen de tweede komst van Christus te stellen op Paaschdag, 1904. De nederdaling tal geschieden te Amden, te midden van de kolonie! WlNQKEL. $flor Hintten. STOKOUD EN ZESTIEN JAAR. Herinnering. XX. Thans keeren we terug tot den ouden maar nog Kracntigen grijsaard, tot i.ukas btiort eten honderdjarige, dien we aantroffen, zittende op een boomstam, od een zorfieravond van het iaar iten Nog altijd bewoonde hij zijn eigen huis en was er het hoofd en de bestuurder van alles. Zijn vrouw was reeas jaren dood, maar zijn kmde ren, die zelt nu reeds oude menschen waren, wnrni den op de hoeve of er dicht bij. Hij woonde saam mei een zijner ooenters, üie weduwe was. Hij had zijn kleinkinderen zien opgroeien, ja zelfs van zijn achterkleinkinderen waren eenige reeus uen Kinuerscaoenen ontwassen. Het ge slacht was groot geworden, wijd vertakt. Doch allen waren in den omtrek gebleven, Een paar malen in 't jaar kwam men bijeen en dan was er een feestelijk samenzijn, waarbij Lukas als een aartsvader zat, te midden van de ziinen. Zoo had hij dan vele zegeningen van God ontvangen, en ook nennnerde alles hem er aan, dat zijn dagen niet velen meer konden zijn. Waren niet zijn zonen en dochteren reeds ver- "Ji n 1 1 •• gnjsar n,n ais nij nog eens vertelde uit zijn jeugd, hoe ver, een eeuw bijna, lag die tijd achter hem! Toch had dit al den ouden man nog niet uitgedreven, om te bedenken wat tot zijn eeuwigen vrede dienen kon. Zijn hart was nog altijd vervuld met hetgeen deze wereld heeft en geeft, met zijn velden en bosschen, zijn geld en goed, en hij vond het heerlijk als de menschen zeiden: „Wel, vader Short, gij lijkt nog geen zestig; ge noudt u goed. Nu kloek en krachtig was hij, de man die op zijn honderdste jaar nog eiken morgen uitging — al behoefde hij dit niet te doen — om met de knechten op 't veld te werken. Meermalen bestuurde hij nog zelf, als een halve eeuw geleden, den üloee. Roeien kon hii noc teeen den hesten aan Hij moest wel gelooven dat hij honderd jaar teiae, aie oude J^utcas, maar voelen deed hij 't niet. 't Was een warme dag geweest, die, na welken wij hem vonden, rustend op den boomstam. Terwijl hij daar zat, verviel hij in diep nadenken. Gelijk vele oude menschen, liet onze Short gaarne zijn gedachten teruggaan tot het verledene, en kon hij zich ook dingen die vóór 70 jaar gebeurd waren, beter herinneren, dan wat een week geleden was voorgevallen. Zoo was 't dan ook geen wonder, dat hij dien avond zich weer verdiepte in de oude dagen. Er was bijna niemand meer, die tot hem zeggen kon; dat heb ik met u beleefd, daar ben ik bij geweest. Eerst dacht hij aan zijn leven nier op de hoeve, toen aan zijn huwelijk, dan aan zijn komst in deze streken. Verder terug gingen _ zijn gedachten tot Rideau. Met dezen had hij nog een poos nu en dan briefwisseling gehouden, doch eindelijk had hij niet meer geschreven, en nu al veertig jaar hadden ze van e Kaar niet meer gehoord. Van Rideau keerden ziin ,plingen. al verder achterwaarts, tot hit =?Ven eindeliik weer tot Engeland en iet ouderlijk huis te Dartmouth. i Dartmouth! Opeens was het hem, als lag heel net siaaje nem weer voor zijn oogen. Klaarlijk, als Stond hii er bii. zap hii den winkel riinR vaders de lange straat met de oude huizen, de school niet net opscnrnt Doven de deur, het straatje met veie Kroegjes, dat op de haven uitliep, en die haven zelf. Daar lagen de groote schepen, waaraan nij zoo dikwijls ra een schuitje voorraad had gebracht. Daar waren Hf» mal-rrwpn zijn vrienden. Daar speelden aan den havenkant en op viotten zijn makkers, de vroolijke knapen, die stoeiden en ravott'en, en hij zag ze allen nog eens voor zich Tom, en Dick en Will. * r _ _ .•> m . . maar waar waren ze thans, lom dood, Dick dood, en ja, hoe veel namen kon hij noemen! Van den meester en den omroeper en de kani teins, maar achter allen kon hii wel schriiven: dood! Geen meer over. Waar lagen ze? Velen zeker op het kerkhof van Dartmouth. En hij zag dat veld weer vóór zich, bezaaid met grafstee nen. Daar lag ook de steen waaronder vader en moeder rustten. Hii zacr ziin va r! er wppr 7.nr» s»lc die in den winkel stond; altijd druk bezig;zijn moeoer, oe nartenjK geiietde moeder, die hem zoo trouw had verzored. En hii darht nnk aan den Bijbel, dien moeder hem gegeven, dien hij zoo slecht had gelezen, en die nu, ja wie weet waar, was. ±iij zag zijn zuster, bezig moeder te helpen, en helder stond hem weer de dag vóór den geest, nu 80 iaar geleden tnen hii teFtart. / - J 0 7 -"j " mouth teruggekeerd, vader, moeder noch zuster meer vona Lang verwijlde Lukas met zijn gedachten op het kerkhof. Hoe velen lagen gewis daar nu, die UI! 1 v 1 _ ii 1 1 1 mi UUH Kezunu en Diozeno nao seKend. die en die, een groote menigte. En onwillekeurig fluis terden zijn lippen enkele regels uit een vers, dat hij 111 zijn jeuga geieerd nad: „Thou layest them with al their cares In everlasting sleep; As with a flood thou tak'st them off, With overwhelming sweep." d. i. Gij legt hen met al hun bemoeienissen neder ier eeuwige rust; ais met een stroom voert Gj) hen ülotseling onweerstaanhaar wper x o (De woorden zijn ontleend aan een berijming va.il rsairn go.) Van het kerkhof zweefden Lukas' gedachten naar de kerk, midden op het groote veld, de schoone Heilands- of Zaliemakerskerk. die van verre al te zien was. Hoe goed kon hii zich die ouoe KerK nerinneren met den hoogen toren, de groote Kruisramen, oe zware pilaren en de sta¬ tige poorten. Hoe dikwijls had hii niet bii die 1 1_ lJ.i , iterK gespeeld: noe vaak was 111 er heen gewan ... . _ J O" deid met vader en moeder. Hu 7.acr 7.e Ttnor in _ j fc, — — de kerk zitten, ereliik zich zelf en ziin zuster, in uc tirooie DanK neziiflen den nrepk-stne Hu . " . ,. , , J... 1 —• ~• * * 'J wist, in die Kerk was hij gedoopt, daar had hij ook eens het Heilig Avondmaal meegevierd. nadat hii er met velen beliidenis des gelonfs nao aigeiego. iviaar ook ging t zijn ziel voorbij, noe vaaK nij oe KerK nad trachten te ontloo- pen, hoe hu er nooit weer Avondmaal had ge¬ houden, hoe hij nu al vijftig jaar in geen kerk meer was geweest, schoon er nu een dicht bii stond. Hii sloot de oogen. als om wat nm hem wac te vergeten, en alleen te zien wat in het ver te- den was. Eensklaps rees een gestalte voor hem on. 't Was J: j* - ™ ° , r uic va.ii uominee riavei- En te eeliik herinnert hii 7.irli Hpn mnrrrpr* iuen zoo groote ontroering in de kerk had geheerscht, bii de woorden die de leeraar aan het einde sprak, 't Was Lukas, als zat hij nog daar neoer naast zijn moeder. Jrlij ziet weer den predikant op den kansel; hij hoort de doordringende, ernstige stem van den trouwen leeraar, die tot de groote vergadering spreekt. Nog eens verneemt hij den tekst: Indien iemand den Heere Jezus Christus niet liefheeft, die zij een vervioeKing. Maran-athal Jtiy ziet den predi- Kant aan net slot van den dienst opstaan, zwij¬ gend wacnten, terwijl alle oogen op hem zijn gericht, tot eensklaps de woorden w^prlrlinlrpn • „Hoe zal ik deze vergadering zegenen, indien een ieder uit haar midden, die den Heere Jezus Christus niet liefheeft een vervloeking Maran-atha is?" En ook herinnert Lukas zich wat volgt, hoe aiien ontzet zijn en een heer machteloos wordt weggedragen. Dat al gaat nog eens zijn geest ais in een droomgezicht voorbij. Hoogenbirk. ^reformeerde $e5inbïjettL Gereformeerde Kerken. Beroepen : Wildervank, M. Meijering, te Nieuwe rcKeia. — ruuen, Lr. veenenaaai, te nerwijnen. 's-Graveland O. J. Geerling, te Brouwershaven. Aangenomen : Ruurlo, Joh. ten Bruggercate L.uz., te westwoud. — uudega, W. Weener, te Cu baard. Bedankt: Bunschoten B. D. Ringnalda te Schiedam. Nederlandsch Hervormde Kerk. Beroepen : Noordbroek en Nieuw Scheemda. R Braak, te Ternaard. — Midwoud en Makkinga ~ ~ r\ \t 7..: ji r j , _ . _ 0 u. cu, u. ±v. z,uiuiiui, cana. ie uroningen. — Zwartsluis, W. Koekebakker, cand. — Groenlo. C. G. M Quack, te Deventer. — Moerdijk. J. Kooiman, te rvuuiwijK. wisierwijK, n. van woudenberg Ham stra, te Ooijen. — Zevenhuizen, N. van Schouwenburg, te De Meern. — Beek, J. J. de Vries, cand te Driebergen. Aangenomen: Kantens J. Thijssen, te Omme- ïanuerwijK c. a. — iMnanoven, A. L. m. van der Ven, te Helder. Bedankt: Schalzum, S. J. Piso, te Twisk. — Oudeland, L. W. Erdman, cand. te s-Gravenhage. — Nieuw-Vosmeer, G. J. Barmen 't Loo, teStand daarbuiten. — Niehove, F. Ydema, te Gasselte Huizen A. van der Sluis, te Dordrecht. — Groenlo, H. G. Botermans, te Eijsden. Onder vriendelijke dankbetuiging aan zoovele freabonneerdp.n die. nn* de verschuldigde abonnementsgelden over het r , . 1 w " ajgeloopen Kwartaal reeas toezonden, nemen 7 • '1 • 1 1 7• T•. . wij ae vrijneia, nen, aie ait nog met deden, beleefd te verzoeken zulks alsnor 111#«»*•- Mik den «Osten dezer te doen en hun postwissel te adresseeren aan oe Administratie van „De Heraut" Amsterdam. De abonnementsprijs is voor De Heraut ƒ t.ao per kwartaal. Inteekenaren op het premiewerk De Gemeene Gratie, die het daarvoor verschuldigde driemaandelijks nip.ti.snh.PM ie A>I 15-17 » Koopesi en verkoopen EFFECTEN en vreemde COUPONS. Wisselen Gouden en Zilveren MUNTEN en vreemde BANKNOTEN. Sluiten PROLONGATIÈN en BELEENINGEN. Nemen gelden & DEPOSITO tot dagelijks vast te stellen rentekoers. Onderlinge Nederlandsche Hypotheekbank. 6E0MGEN, Jacobijnerstraat 18. Interc. Tel. 825. 4 pCt. Pandbrieven, met winstaandeel, 100 pCt. Directie: ROMERS. VAM SWIWPEREM. Vrije Universiteit. De Jaarlijksche Openbare Bidstond, zal, zoo de Heere wil, gehouden worden op Maandag 19 October e. k. des avonds te half acht uur in de Keizersgrachtkerk. Voorganger: Prof. ©r. W. GEE§IÜK, Hoogleeraar aan de Vrije Universiteit. Namens het Locaal-Comité Amsterdam : Amsterdam, 17 Oct. 1903. H. BIJLEVELD, Voorzitter. G. H. A. GROSHEIDE, Secretaris. W Voor Heeren Directeuren, Curatoren, Professoren met hunne Dames en voor H. H. Studenten blijft de onderste gaanderij tegenover de Predikstoel gereserveerd. AiterdamsÉe laatsÉappij Tan LewraSrS gevestigd te Amsterdam, Keizersgracht 547—549, sluit alle Kapitaals-verzekeringen, Wednwe-pensioenen, Lijfrenten, enz. Qroningscbe Hypotheekbank voor Nederland, OUDE BOTEIilNOESTKAAT No. T2, hoek MUURSTBAAT. Maatschappelijk Kapitaal ƒ 1,000,000. Commissarissen: Prof. Mr. D. P. D. FABIUS, J. H. DE WAAL MALEFIJT, A. W. SCHIPPERS, Jhr. H. A. WTTEWAALL VAN STOETWEGEN, H. LUIKING, Mr. P, DIELEMAN, E. G. WENTINK, J. BOUWES, JOH. TERPSTRA en Mr. H. VAN DER VEGTE. Raad van Toezicht; J. BOUWES, Jqhs. TERPSTRA, Mr. H. VAN DER VEGTE. Verstrekt geld op eerste Hypotheek, zonder vooruitbetaling van rente. Geeft uit 4 pCt Pandbrieven, koers 100 pCt, in stukken van / 1000.—, / 500.—, / 100.— en / 50.— verkrijgbar ten kantore der Bank, bij hare Agenten en bij alle Coramissionnairs en Makelaars in effecten. Inlichtingen worden verstrekt te Amsterdam door de H.H.: L, G. WEISZ & Co. Westermarkt 21 en RADIUS en DANE, Keizersgracht 207 en Hilversum, Torenlaan 5^ te Rotterd-am door den heer H. DANE, Haringvliet 49. De Directie: M- BROUWER, Mr. W SWITTERS, F. J. BOLT. VERSCHENEN: Ongeloof en Bevolntle. EENE REEKS VAN Historische "Voorlezingen. door Mr. 6. GROEN VAN PBINSTERER. Derde uitgaaf. Pr|Js .... / 9.0O. Prachtig geb. in halflederen band / 3 90. Bij alle Boekhandelaren direct compleet te bekomen, of na toezending van het bedrag bij den Uitgever « Amsterdam, H. A. VAN BOTTENEUSG. Bij D. DONNER te Leiden is verschenen : XËSTIENIME ZESTAL* KERSTLIEDEREN voor Scholen en Huisgezinnen, OP BEKENDE WIJZEN, door O. MM HTJCKL Prijs 3 cent. 100 Ex. ƒ2,25. 2S° Ex. ƒ4,50. 500 Ex. ƒ7,50. Op aanvrage is een ex., ook van een der vorige Zestallen, ter kennismaking te bekomen. van Om Oude Nederland, LfE»N'?G J is thans de p r 0 ef ajlevertng - met uitvoeriS prospectus in MHMBMBHffliBPMBMHI k-"- - Homoeopatiseiie Apotheek van AliBERT &€S>SaS8i2M, ilSTESDlfil, HEILI6EÜWE9, hoek Siogel Grootste Inrichting in Nederland. HENSELS TONICUM voor zenuwlijders, per fl. ƒ 1.20. HAMAMELIS SUPPOSITORIAS, tegen aambeien, per doos ƒ 1.25. Hoesttabletten, per flacon ƒ 0.60. Spijsverteringstabletten, per flacon ƒ 0.75. ARNICA HAAROLIE, tegen het uitvallen van het haar, per fl. ƒ o 80 en ƒ 1.10. Huisapotheken rnet handleiding ƒ 5.50. Franco en gratis prijscourant en brochures. KIËCWE IITCHEV van «I. M. BOS, te Rampen: Mpierti ei fiitü&rte. REDE, gehouden bij de aanvaarding van het ambt van Hoogleeraar aan de Theol. School te Kampen, op Woensdag 8 April 1903, door Dr. A. G. HOJSriQ. Prfls ... ƒ ©.«©. VEUKI.ARXNG van het KORT BEGRÏP der Christelijke Religie, voor onze Catechisanten, door Ds. G. ELZEJVOA. Met een aanbevelend woord van Prof. P. BIESTERVELD. 2de druk. Pr(Js ƒ!.—} geb. ƒ 1,50, Door heel de Chr. pers geprezen en aanbevolen. De eerste druk was spoedig uitverkocht. ONSELOOfilVOIlM Eene reeks van Histo ische Voorlezingen door nr. &. BBOEN TM PEISSTEHES. Met een inleidend woord van Prof. Dr. H. BAVINCK. Kienwe (derde) druk. Dit werk verschijnt in 14 cl 15 afl. & 20 Ot. per afl. met gratis stempelband. De eerste aflev. is verschenen. Wie wil m#t dit hoogst belangrijk boek werken ? Verschenen: De Propheet fflaleachl. Bijzondere Canoniek en Exegese door J. C. DE M00B. Prys / i »o. Uitgave: KIRBERGER & KESPER, Amsterdam. Hlicltt m HooMart Verschenen is het eerste deel van den derden jaargang: 1AJESTEYTSSCHENDERS, door J. POSTMUS pHjs: InSMM ƒ140. / 1.90. De volledige jaargang, loopende van Oct. rgo3—Oct. 1904 en bestaande uit vier flinke deelen, kost slechts drie gulden. Vraagt het Prospectus! JD. A. DA. AM SIN Uitgever. Fiotterdam. Verschenen: HIT METHODISIE DOOR Br. J. I). I)U TOIT, Prijs . . . f 1.75 BOEKHANDEL Amsterdam. voorheen Pretoria. HÖVEKER & WORMSER. Vrije Universiteit In dank ontvangen: Voor de Vereeniging: Aan Contributiën: Van Ds. A. D. te A. J. ƒ 2.50; door den heer G. A. v. Brenk te Geldermalsen ƒ 12; door den heer W. C. van Munster te Leeuwarden: uit Britsum ƒ 2.50, uit Huizum ƒ 4, uit Leeuwarden ƒ 132 50, uit Stiens ƒ 3 50, samen ƒ 142.50; door den heer C. Adriaanse te Helder ƒ io.co : door den heer B. Diistra te Minnertsga ƒ 24; door den heer Ds. U. Ubbens te Silvolde ƒ 2.50; door het Locaal Comité Amsterdam ie st. ƒ 1200, door den heer L. Jaarsma te Loenen ƒ 8 door den heer D. J. Fokker te Breukelen ƒ 41. Aan Collecten (voor de Theol. faculteit): Van de Geref. kerk te Bleiswijk ƒ 7.75 ; van idem te Katendrecht / 27.80; van idem te Delfshaven ƒ40.50; van idem te Berkel (l/a coll.) ƒ 7.93; van idem te Hoogvliet ƒ 5.40; van idem te Hillegersberg ƒ 2.30; van idem te Charlois (1/2 coll.) ƒ 13.82; van idem te Capelle ƒ 10.90; van idem te Rhoon ƒ 3.90 en ƒ 1.75 ; van idem te Pernis ƒ 19 85; van idem te Maassluis A ƒ 15.50; van idem te Hoek van Holland ƒ 7.25; van idem te Maasland ƒ 16.60 en ƒ 33.60; van idem te Kralingen ƒ 56.75; van idem te Vlaardingen B ƒ32.50; van idem te Blokzijl ƒ 3.20; van idem te St. Anna Parochie N. K. ƒ 9.73I/2J van idem te H. I. Ambacht ƒ 6 50; van idem te 's Gravenhage B f 134.94; van idem te Assen ƒ 28.94; van idem te Gasselter Nijveen ƒ 7.50; van idem te Norg ƒ 0.581/2; van idem te Een ƒ 1.81; van idem te Zuidlaren ƒ 5.88; van idem te Haulerwijk ƒ 2.62I/2; van idem te Appelscha ƒ 12.67; van idem te Vries ƒ 3 70; van idem te Smilde A ƒ 7.94; van idem te Borger ƒ 2.50; van idem te Nieuw Beerta (iqoa) ƒ 1.20; van idem te Winschoten ƒ 21.31; van idem te Uostwolde / r9; van idem te Westerlee ƒ5 45 ; van idem te Oude Pekela ƒ 17.56. Aan Schenkingen: Door den heer G. A. v. Brenk, te Geldermalsen, van N. N. ƒ 2; door den heer P. van Zalinge te Monnikendam ƒ 1. Voor het Hospitium: Van den Zusterkring te Utrecht 24 sloopen en «4 stofdoeken. S. J. SEEFAT, Hilversum. Penningmeester. Boek- en Courantdrukkerij: de Roever Kröber & Bakels, Amsterdam. Hiertoe behoort dan allereerst wat men noemt de associatie of verbinding van voorstellingen en waaronder men dan verstaat, dat aan eene voorstelling zich onwillekeurig een andere verbindt en die als „terugbrengt" in ons bewustzijn. Is b. v. op een gegeven oogenblik de voorstelling van uw kind niet aanwezig in uw bewustzijn, de voorstelling van een bloem, die hij u heeft geschonken, zal er plotseling die van uw kind als in terugbrengen. Zoo ook zal de eerste regel van een vers, u de volgende; de eerste tonen van een melodie u heel de melodie in het bewustzijn als terugroepen. Nu heeft reeds Aristoteles en hebben later ook anderen, en onder hen vooral de Engelsche wijsgeer Hume f 1776, getracht voor dit verschijnsel de vaste „wetten" te vinden, waaronder het altijd en overal zou plaats grijpen. Men kan echter, al gaat ook dit verschijnsel zeker niet buiten Gods ordening om, niet zeggen, dat het ontdekken dier wetten totdusver is gelukt. Dat b.v. contrasteerende of tegengestelde voorstellingen zooals arm en rijk, wit en zwart elkaar terugroepen; dat wat in eikaars nabijheid is, zooals uw tafel en de kamer waarin zij staat; dat de voorstelling van oorzaak en die van werking, zooals zonneschijn en warmte zich onwillekeurig verbinden, gebeurt wel soms, maar volstrekt niet altijd. Wetten in den zin van natuurwetten zijn dit dus niet. Bovendien zijn het, naar wij boven zagen, ook eigenlijk niet de voorstellingen die zich verbinden, maar is het de ziel die hier op eigenaardige wijze voorstellingen verbindt. Wat nu bij de associatie der voorstellingen plaats grijpt, n 1. het terugbrengen van voorstellingen, grijpt ook plaats bij wat men noemt het geheugen en de herinnering. Ook dit zijn niet anders dan eigenaardige werkingen van het eene kenvermogen der ziel. Bij het geheugen werkt zij echter anders dan bij de „associatie." Hier worden de voorstellingen, zonder dat wij er weet van hebben, teruggebracht, daar geschiedt dit met bewustzijn. Hier komen de voorstellingen vaak veranderd, daar onveranderd terug en het eigenaardige van het geheugen is dan ook juist zijn trouw. Nu denke men zich ook dit geheugen weer niet als een vergaarbak, een soort rommelkamer, waarin wij onze voorstellingen wegbergen, maar als een eigenaardige actie der ziel, zij het ook gebonden aan de hersenen. En eindelijk is de herinnering, in onder scheiding van het geheugen, die eigenaardig menschelijke zieleactie, waarbij,onder invloed van den wil, voorstellingen uit het verleden onveranderd worden teruggebracht. Om zich iets te herinneren, rnoet men het willen. Vandaar dan ook, dat het zich niet-herinneren, het vergeten, vaak een zondig karakter kan drager- Zoo, het zich niet herinneren van genoten weldaden, inzonderheid van de weldaden Gods. En daarom zegt dat ook Mozes tot Israël: Alleenlijk wacht u en bewaart uwe ziel, dat gij niet vergeet de dingen, die uw oogen gezien hebben. (Deut. 4 : ga.) verlies eu schade is, dat intieme woord missen. we het vroegere meer 5? 3ecr ÏJOO0 taoont, $zti ïaag 3ict'\ üte wie is gelijk de Heere onze God? Die zeer hoog woont, die zeer Jaag ziet, in den hemel en op de aarde. Psalm 113 : 5 en 6. Er is ook een zonde, dat wie nabij God zoekt te leven, zijn afstand van zijn God niet weet te bewaren Met name in het gebed komt dit soms droef uit bij het overluid bidden voor en met ande ren, en het teekent zich dan onmiddellijk door het gebruik van je en jou in plaats van Gij en Uw. Al te vreemd vinde men dit niet. In landen waar de taal nog twee vormen van aanspraak bezit, een meer gemeenzamen en een meer deftigen, is het van oudsher vast gebruik geweest, in het bidden tot God den gemeenzamen vorm te gebruiken. In het Fransch zegt men: „Notre père qui es aux cieux, ton règne vienne"; in het Engelsch: „Our father who art in heaven, hallowed be thy name"; en in het Duitsch : „Unser Vater der du im Himmel bist, dein Name werde geheiligt." Zoo nu was het in ons land ook, zoolang we nog dudijnden, d. w. z. van du en dijn spraken, een vorm, dien we nu nog alleen bezitten in het „mijn en het dijn". Ook bij ons luidde het toen in het „Onze Vader dijn name werde geheilight, dijn coningrijck come. Tot schade van onze taal sleet echter die gemeenzame vorm uit, en reeds in het nieuwe testament van 1584 stond „uw name werde geheiligt". De Synode van Dordrecht heeft in 1618 dat du en dijn voor goed ten doode opgeschreven, en zoo hebben we voor de gemeenzame taal thans niet anders dan het platte je en jou. Toch bleef er ook in ons land aldoor een kring van geloovigen, die er zich niet in voegen kon, om God met u en uw aan te spreken, en toen nu het zoete du en dijn uitviel, beging men in dien kring den misslag om in het gebed God met je en jou aan te spreken. Een misslag was dit zeker. Du en dijn, dat men nu nog in Vlanderen bezigt, was niet plat, maar innig-gemeenzaam, en zelfs teeder, winnend en lieflijk; ie en jou daarentegen zijn plat en, onbehoorlijk gebruikt, zelfs oneerbiedig. Vroeger zei een kind tot zijn vader altoos du en dijn, maar thans zou het in strijd met het vijfde gebod zijn, anders dan u en uw tot zijn vader te bezigen; en waar nu het gezonde taalgevoel zelfs bij het spreken tot den aardschen vader het platte woord mijdt, is er een tekort in eerbied voor den Vader in de hemelen, zoo men er een zekeren durf in zoekt, om aldus plat het hoogste Wezen te durven aanspreken. Er komt dan de neiging in uit, om te toonen bijzon.der vertrouwelijke gemeenschap de ulCL zijn uoa staat, tn juist wijl dit ten koste van den eerbied ieaens nnzen dr» 1 rrPcrhipH f ; . 1 uci zunae: ook. al moet Ho* Het verhevene en het lage hebben anders geheel natuurlijk zekeren trek gemeen. Een koning is verheven op zijn troon, een knecht staat laag, en toch bestaat bij beiden deze overeenkomst, dat men bij beiden zeer zelden den geslachtsnaam, en in den regel den voor naam Dezigt. ïvien spreeKt in Jingeland van koning Eduard, en bijna niemand denkt eraan dat hij Saxen Coburg heet; en juist evenzoo Kent men een knecht bij zijn voornaam, maar moet niet zelden voor het belastingbiljet nog eerst navragen noe zijn geslachtsnaam is. Dit nu heeft een dieperen grond. Het verhevene wijkt af van de gewone maat van ons leven, en juist zoo is het met wat daar beneden valt. Als het bij Jesaja heet: „Alzoo zegt de Hooge en de Verhevene, die in de eeuwigheid woont, en wiens naam de Heilige is: Ik woon in de hoogte en in het heilige en bij dien die van eenen verbrijzelden en nederigen geest is", dan is ook hier het verhevene en het nederige in één adem saamgenoemd. Ons gewone leven heeft zekere maat, zekeren vorm, zekere afmetingen, zekere ons bekende gestalten en verschijningen. Dat alles saam vormt ons menschelijk leven. En nu is het de zonde van al wat heiden heet, dat de heiden den Almachtige 111 uien menscnenjKen Kring neertrekt. Dan maakt men een beeld van een mensch, of van een dier, en knielt er voor neder, en het diep gaand onderscheid tusschen het menschelijk leven en net (jroddeujk leven wordt te niet ge aaan. En daartegenover ontsluit nu de Heilige öcnritt voor ons de heilige sieer van het Ver hevene, d. i. van een leven, dat verre en hoog boven ons aardsche, boven ons menschelijk leven uitgaat. Reeds de natuur geeft ons daar van een indruk in het firmament, dat zich over ons welft, in het zwerk dat omhoog jaagt, en in den machtigen donder die rolt door het donkere wolkenheir. Bij een zwaar onweder bij een orkaan die woedt op de groote wateren bij een aardbeving die den grond onder onzen voet doet trillen, bij een vuurspuwenden berg die zijn vuurstroom uitbraakt, voelt ieder, dat we te doen hebben met machten, die het perk van ons menschelijk leven overschrijden. Ze zijn ons de tolken van het bestaan van een hooger, machtiger wereld dan de onze is. En daarom valt dit alles reeds onder het Verhe vene. —.. a~L. tt 1 _ xxvjugci jMiiuL luu vernevene nog, zoo we onze ziel en zinnen opheffen tot de wereld der engeien en der gezaligden in het eeuwige licht, Maar nog hooger is de Allerhoogste, onze God in zijn majesteit; en elke teekening die ons God zelf in de profetie van het Goddeliik paieis en van uen troon zijner Almacht daarboven geeft, verheft zich zoo hoog en zoo verre boven alle maat van ons gewone leven, dat we daarin vanzelf het Verhevene in zijn volkomenheid eeren. L>it nu moet zoo zijn, opdat wij mensch zouden blijven, God God zouden laten, en den afstand, waarop de Schepper hoog boven het schepsel staat, nimmer zouden vergeten. Het is uit het inleven in dien afstand, dat de eerbiedenis in de aanbidding opkomt, het in nederigheid des geestes neerknielen voor zijn vernevenen troon. Maar diezelfde God, die woont in het Hooge eu vernevene pn rieinge, woont ook bij dien die eens nederigen en verbrijzelden geestes is. Die¬ zelfde God die hoog woont, is ook de God die laag ziet in den hemel en op de aarde. Keeds onder menschen blijkt het telkens, hoe de arme en dienstbare veel minder hard bejegend wordt door wie zeer hoog staat, dan aoor ïemana van lager positie in de maat schappij. Als een onderdaan zijn koning nadert, is hij meestal verbaasd dat zijn koning nem zoo gemeenzaam toespreekt En daar nu God de Heere de Hooge en v ernevene Doven allen is, is het geen tegen spraak, maar ligt het geheel in dezelfde orde, dat onze God, als Hij zich tot zijn schepsel wendt, dat kind der menschen verkwikt en vertroost door een heilige, Goddeljjke gemeenzaamheid. Doch juist daarom voegt en past den mensch L' 1- *1* _ __1 lil - 1 nienn neuige scnucnterneia. De gemeenzaamheid met het Eeuwige Wezen moet ons altoos van God gegeven worden, en mag nooit door het schepsel worden genomen. Verstout de mensch zich om hierin van zijn kant de grens der eerbiedenis uit te wisschen, dan stoot God hem terug. Dan verheft de mensch zich ten koste van de hoogheid zijns Heeren, is alle verborgen omgang met zijn God voor hem verstoord, en houdt hij ten slotte niet anders over dan een grijpen in de lucht naar den Oneindige, naar een Hooger Wezen, een Hooger zegen, een naam zonder inhoud een klank die vervluchtigt: en ziin God en zijn Vader is hij kwijt. In het Onze Vader ligt daarom de plechtige band. Ons wordt uit genade gegund, dat we God als onzen Vader aanroepen: maar ondat de eerbiedenis blijve, volgt er terstond op: die in de hemelen zijt, opdat we, gelijk de Catechismus vermaant, van onzen God niet aard schelijk zouden gedenken. Dat onze God de Hooge, de Heilige en de Verhevene is en hoog woont, en dat er toch verborgen omgang met Hem is, daar Hij laag ziet, schept vanzelf tweeërlei zielsbeweging om den afstand, die ons van Hem scheidt, te overwinnen. De ééne is, dat God tot ons nederdaalt\ de tweede is dat wij onze zielen tot Hem opheffen met net eerste vangt het aan, het tweede volgt. In het paradijs na den val daalt God tot Adam neder, en dat zich tot ons nederbr.igen van onzen God gaat heel de Openbaring door. In de kribbe van Bethlehem voleindt zich dat nederdalen voor heel ons geslacht. Op het groote Pinkster in Jerusalem daalt God de Heilige Geest in de harten neêr. Nu nog zet zich dat nederdalen Gods voort bij elke ziel, die uit den dood in het leven overgaat. Dan komt God om woning in de harten te maken. Hij bidt voor ons, in ons, met onuitsprekelijke verzuchtingen, en Hij die hoog woont, woont toch tegelijk in het verbrijzeld hart. .hn daarmee evenwijdig loopt dan het zich ■n van onze ziel tot onzen God. „Ik hef mijn ziel, o God der goden, tot u op, Gij zijt mijn God!" Wat we zoeken is dan „in de tente Gods te verkeeren," in Hem, als ons „hoog Vertrek", onze toevlucht te nemen, en uit dit leven uit te leven om in te wonen bij den Heilige. „Zoekt de dingen die boven zijn, waar Christus is (Col. 3 : 1) en u zullen „wandelingen gegeven worden onder hen die boven zijn." (/-acn. 3 : 7;. het voor den verborgen omgang metonzenGodj Als' God tot u nederdaalt moet de afgod vaa uw eigen ik, als Dagrn's beeld, omvergestooten; maar is dit geschied, is uw geest in u verbrij¬ zeld, en zijt ge van uw ingebeelde verhevenheid tot nederiger ziels.besef gekomen, dan valt de scheidsmuur, dan kruipt de afstand in, en komt tenslotte het oogenblik, dat ge uw God bij u in uw eigen hart voelt, en niet anders dan nabij Hem zijn kunt. De uitkomst toont het dan ook, dat de eer biedenis voor den Almachtige juist het diepst leeft en het rijkst uitkomt bij hen, die God het naaste staan. En dat daarentegen bij die velen die nog nooit tot Gods verborgen omgang in gingen, almeer alle ontzetting, alle ontzag, alle eerbiedenis voorden Heere onzen God te loor gaat, zoo zelfs, dat zij zijn heiligen naam roeke loos en gedachteloos gedurig als een stopwoord in hun uitvallen misbruiken. Het is genade en niets dan genade, dat de Hooge en Verhevene alzoo zijn nietig schepsel in zijn vertrouwen inlijft, opneemt in zijn ver borgen omgang, toelaat in zijn tente en hem bezoekt tot in zijn hart; en alleen zij genieten hiervan, die deze genade dankend en aanbid dend aanvaarden. En hunner alleen is dan ook de belofte, dat zij zelve eens uit dezen aardschen in den heaiel schen staat zullen overgaan, om zelve in het Hooge en Verhevene te wonen in het Vader huis bij hun God. Df\ A. KUYPEB, De Gemeene Gratie. Deel II van dit premiewerk voor abonné's op De Heraut (waarop d d. 17 Juni 1901 de inteekening onherroepelijk werd gesloten) is verschenen. Aan alle inteekenaren, die ons ook voor dit tweede deel /3-— voor elk door hen aangevraagd exemplaar deden toekomen, zijn de hun toekomende ex. deel II ve zonden. Bij de abonné's dis ons op den 2«en October a. s. voor deel II of niets, of een onvoldoend bedrag zullen geremitteerd hebben, wordt over het verschuldigd be¬ drag (verhoogd met 6 cents voor incjsso kosten) per postkwitantie beschikt. Be Admioistratie. 16 October 1903. Amsterdam, 16 October 1903 Vrije Universiteit. de ge- 20 October is de dies natalis, boortedag onzer Vrije Universiteit. Het is thans 23 jaar geleden, dat ze in het leven trad, toen in het koor van de Nieuwe kerk Dr. A. Kuyper, haar eerste rector, de inwijdingsrede hield over Souve- reimteit m eigen kring. Bijna het kwart eener eeuw heeft ze thans reeds bestaan. Trots de 'ongunst, waarmede ze bij haar optreden had te worstelen; trots de stormen, die in die jaren over haar hoofd heengingen, bleef ze staande tot op dezen dag door de goede gunste Gods over haar Ze wies, werd een kracht onder het volk en mag nu, onder ons Christelijk minis¬ terie, zelfs de hope koesteren, dat eerlang de erkenning narer graden ook van Staats¬ wege haar ten deel zal vallen. Vooral is het een verblijdend feit. dat het aantal studenten gestadig klimt. Opende de vorige cursus met een getal van 112 studenten, in den loop van het jaar kwamen nog 28 studenten uit Kampen over, zoodat dit getal tot 140 steeg. Voor den nieuwen cursus lieten reeds 10 studenten zich inschrijven, waaronder 7 juristen. Als rector treedt ditmaal af Dr. H. H. Kuyper, die 20 October des middags te 2 ure in het gebouw van den Werkenden Stand na het houden eener rede het rectoraat zal overdragen aan Prof. Dr. H. Bavinck. Naar ouder gewoonte zal aan den vooravond dezer plechtigheid een ure desgebeds worden gehouden in de Keizersgrachtkerk te half acht ure, waarbij als voorganger zal optreden Prof. Geesink. Mogen de vrienden der Vrije Universiteit door trouwe opkomst bij beide plechtigheden ook ditmaal blijk geven van hun onverflauwde belangstelling in onze Calvinistische Hoogeschool. Ze wortelt in het hart van ons Gerefor¬ meerde volk en kan alleen bloeien door hun gebed en hun liefde. Eijbelsche Theologie. Op de Centrale Pastorale Conferentie te Zwolle, waarvan het verslag onlangs in ons blad werd opgenomen, heeft Prof. Lindeboom een reeks stellingen verdedigd over Dogma¬ tiek en bxegese, wier strekking ons niet zonder bedenking schijnt. Wat Prof. Lindeboom gezegd heeft over het nauwe verband tusschen Exegese en Dogmatiek heeft, gelijk vanzelf spreekt, onze hartelijke instemming. Dat alle Dogmatiek aan de Schrift onderworpen moet blijven en de Schrift alleen kênbron, norma, enjudex moet zijn op dogmatisch gebied is een kostelijke waarheid. Naar ons weten is hierover onder Gereformeerde theologen geen net minste versenn. wanneer jfrot. Lindeboom dan ook insinueerde aan het slot van zijn betoog, dat sommige theologen en predikers onder ons het eene deel van Gods Woord zouden opofferen aan het andere en klare en duidelijke uitspraken der Schrift zoo¬ als dat wij doode zondaren moeten roepen tot geloof en bekeering, verwerpen door te zeg¬ gen: dat past niet in mijn systeem, een doode kan niet hooren enz., dan is dit een door niets bewezen beschuldiging. Het liefste nemen wij aan, dat de verslaggever hier niet juist de bedoeling van den referent heeft weergegeven, maar indien Prof. Lindeboom deze aanklacht werkelijk meende, dan mn tiet zijn roeping zijn zulk een beschuldiging met in een samenkomst van broederen te uiten, maar met naam en toenaam zulke verwerpers van^ de waarheid, die de Schrift bevat, aan te klagen bij de bevoegde ker kelijke rechtbank. Een dergelijke algemeene verdachtmaking schaadt alleen hem, die haar uitspreekt. Veel erntiger is echter ons bezwaar tegen de omschrijving, die Prof. Lindeboom van de taak der Dogmatiek gaf. Prof. Lin¬ deboom is Exegeet en geen Dogmaticus. Het is hem dus niet ten kwade te duiden, dat de door hem gegeven stellingen meer denken doen aan expectoraties, dan aan streng wetenschappelijke definities. Eerst de nadere toelichting bij de stellingen gegeven, zou dan ook klaarheid kunnen geven omtrent hetgeen de referent eigenlijk be¬ doelde. Maar uit het debat, dat op dit referaat volgde, blijkt wel, dat Prof. Linde boom een dogmatiek wil, die èn haar systeem èn haar wijze van voorstelling èn haar termino¬ logie rechtstreeks aan de Schrift ontleent Dit alles nu schijnt zeer Schrifttuurlijk en mag daarom op den klank afgaande menig eenvoudige bekooren, maar elk theoloog weet, hoe onder deze schoonklinkende leuze telkens weer de poging is beproefd om het dieper inzicht, dat God de Heere door de leiding des Heiligen Geestes in de Kerk en in de wetenschap aan Zijne gemeente schonk, haar afhandig te maken. Met dit zelfde zeggen traden de Dooperschen op om de Gereformeerden en Lutherschen te bestrijden. Onder die vlag voer het Coccejanisme, dat den weg baande voor subjectivisme en ratio nalisme. Dat zelfde parool werd in Duitsch- land gebruikt door de zoogenaamde Bijbelsche School, die in theosophie verliep. En waar de uitkomst zoo telkens leerde, hoe deze schoone leuze op bittere schade voor het geloofsleven uitliep, daar houde Prof. Lindeboom het ons ten goede, dat wij niet zonder vreeze zijn program voor een Bijbel- sche Dogmatiek aanvaarden kunnen. Reeds terstond valt het op, dat Prof. Linde¬ boom in heel zijn definitie over het dogma der Kerk met geen woord spreekt. Wel wordt gezegd, dat de gemeente de roeping heeft om de dogmatiek te toetsen aan haar belijdenis; wel wordt de subjectieve eisch gesteld in zeer vage bewoordingen, dat de dogma¬ ticus de waarheid der Schrift „tn de ge meenschap | der heiligen" moet belijden, maar de plaats, die aan het kerkelijk dogma in de' dogjaatiek toekomt wordt niet be paald. Zoo krijgt het al den schijn, alsof elke Dogmaticus door exegese zelfstandig uit de Schrift het systeem der kennisse Gods heeft af te leiden, waarbij de hoofd zaak is, dat hij voor zich zelf verzekerd moet zijn, dat hij het „dogma en de dogmata des Heiligen Geestes" vertolkt. En deze schijn wordt nog sterker, waar Prof. Lindebooom leert dat deze dogmata als dogmata in de Schrift zelf te vinden zijn; dat het systeem, waarin deze dogmata gezet worden, evenzeer in de Schrift moet worden gevonden, ja dat alle terminologie, die niet rechtstreeks aan de Schrift zelf ontleend is, moet worden afgekeurd. Hierin ligt een volkomen miskenning van wat de Heilige Schrift ons biedt. De Schrift is de volle, rijke openbaring Gods in woorden en daden, een openbaring die een organisch proces doorliep en daarom uit de moeder- L - 1 _ Ca. . * 1 1 Tl 1 • • , 1 «M □eioite m net raraaijs sreeas rijicer en heerlijker zich ontplooide. Maar juist dit historisch karakter der Openbaring maakt, dat schier geen enkel dogma in gereeden vorm in de Schrift te vinden is. Men neme welk dogma men wil, het dogma van de drieëenheid, van de erfzonde, van de ambten van Christus, van de vereeniging der beide naturen, en wijze één plaats aan uit de Schrift waarin dit dogma in klaren vorm ligt uitgedrukt. Zeker, in het dogma schuilt geen enkel element, dat in de Schrift zelf niet gevonden wordt; anders zou het geen dogma zijn. Maar deze elementen liggen in de Schrift verspreid, ingeweven in het historisch verband, en eerst door deze ele- menten uit oat verDand los te wikkelen en saam te voegen, kan het dogma ontstaan Natuurlijk gaat het niet aan, dit hier in bijzonderheden aan te toonen; slechts één voorbeeld moge volstaan. Wanneer onze Gereformeerde kerk als dogma belijdt, dat de Sacramenten teekenen en zegelen zijn door God ingesteld, dan rust dit dogma in hoofdzaak op hetgeen Paulus zegt in Rom. 4:11: Maar men vergete niet, dat Paulus daar spreekt niet over Doop en Avondmaal, maar over de besnijdenis en daarom eerst uit de vergelijking met geheel andere plaatsen der Schrift moet worden vastgesteld de band, die tusschen de besnijdenis als sacra¬ ment van het Oude Verbond en doop en avondmaal als sacramenten van het Nieuwe Verbond bestaat. Veel sterker nog klemt datzelfde bezwaar, wanneer men deze dogmata tot een systeem wil vereenigen. Dit systeem kan natuurlijk geen product zijn van ons menschelijk denken; het systeem, d. w. z. de onderlinge samenhang dezer dogmata, 'is door God zelf vastgesteld en kan door ons slechts worden nagedacht. Daarover is geen verschil van meening. Maar wel loopt de strijd hierover, of dit systeem als zoodanig in de Schrift zelf ons met zoovele woorden is geopenbaard. Elke poging nu om dit systeem in de Schrift zelf te vinden, is steeds mislukt. De Schrift geeft de openbaring in historischen vorm, teekent ons haar voortgaande pntwikkeling, maar biedt juist daarom het systeem ons niet. Vandaar dan ook, dat al onze groote Dogmatici den weg, door Prof. Lindeboom aangegeven, niet hebben gevolgd en dat de poging door de Coccejaansche theologen beproefd, om door hun foederaaltheologie het systeem der Dogmatiek aan de Schrift te ontleenen, tot niets anders dan tot verzwakking van de Gereformeerde belijdenis heeft geleid. En eindelijk wat de terminologie aangaat, zoo weet zelfs de eenvoudigste leek, dat de dogmatische terminologie niet aan de Schrift ontleend is en niet ontleend kan worden, omdat de Schrift zulk een terminologie ons niet geeft. Termen als het wezen Gods en de drie personen in het Goddelijk wezen, erfschuld en erf smet, oorspronkelijke gerechtigheid, de ambten van Christus, de vereeniging der beide naturen, de plaatsbekleedende gerechtigheid, werkverbond en genadeverbond, sacramenten enz. zijn in de Schrift niet te vinden. Wil Prof. Lindeboom dus consequent zijn en eiken term, die inde Schrift niet gevonden wordt, van dé dogmatische erve bannen, dan moeten ook deze termen worden veroordeeld. Het gaat toch niet aan, protest aan te teekenen tegen één dezer termen, (de eeuwige rechtvaardigmaking) op grond dat de Schrift dezen term niet gebruikt, en zelf van allerlei termen zich te bedienen die in de Schrift evenmin worden gevonden. Niet onsnedig heeft dan ook een der aanwezigen die met Prof. Lindeboom in debat trad, opgemerkt, dat op zijn standpunt geen sprake kon zijn van Dogmatiek, maar alleen van Bijbelsche Theologie. Daarmede werd de spijker op den kop getikt. Het is dan ook niet te hopen, dat de dogmatici in onze kerkelijke wereld het pad, door Prof. Lindeboom aangewezen, zullen inslaan. Want al kan dit de bedoeling van Prof. Lindeboom niet geweest zijn, wiens gehechtheid aan onze belijdenis boven verdenking is, dit pad loopt uit op een derving van de winste, die de leiding des Geestes al deze eeuwen door aan de kerk bracht en op een zich keeren onder den naam van Schrift-theologie tegen de belijdenis der gemeente, gelijk de historie der dogmatiek telkens heeft getoond. S o e zn Tb a. Inzake Soemba zendt Ds. Kuiper van Hoogeveen, een der zendingsdeputaten, ons het volgende schrijven: Hooggeachte Redactie! Met een enkel woord wil ik opkomen tegen uw schrijven van 27 Sept., over de Zending op Soemba, onder het zinrijke opschrift licht en schaduw. 1. Acht ik uw schrijven niet nuttig, en schadelijk in zijne gevolgen. Het geeft niet alleen uiting aan twijfel, zooals u zegt, maar het wekt dien nog veel meer. Honderden lezen het, die misschien wel van de moeilijkheden weten, waarmede onze Zending aldaar tijdelijk, zoo wij zullen hopen, worstelt, maar die uit een schrijven een andere gedachte kunnen krijgen, dan dat het weggeworpen geld is, wat san Soemba wordt besteed. 2. Het staat er met de Zending op genoemd eiland niet zoo ongunstig bij als u wil doen voorkomen. Er zijn geen andere moeilijkheden, dan waarmede elke Zending op haar tijd heeft te doen. Ds. Pos is zeer zwak. Zelf spreekt u van geestelijke depressie, en verklaart daaruit den donkeren bril, dien hij op^heeft, en de moedeloosheid, die hem bevangt. Waarom dan toch die moedeloosheid weer als een argument aangehaald tegen onze Zending? Kent u het oordeel van Ds. de Bruin, die thans met verlof in Nederland is. Zoo ja ? Maar dan weet u, dat dit tegenoverge teld is aan de gedachte van Ds. Pos onder zijn lichamelijke en geestelijke inzinking. Dan was u ook gehouden om aan dat oordeel tienmaal meer waarde te hechten, dan aan wat Ds. Pos schrijft. Of u kent het niet? Maar dan had u zoo niet mogen schrijven. Kent u het oordeel van Deputaten? Aan het slot vraagt u daarom. Ik veronderstel dus, dat het u onbekend is, dat Deputaten met volle kracht Soemba zullen aanvatten. Zij zijn niet zoo moedeloos als u. 3. De meerdere of mindere voorliefde voor de Zending der diie Noordelijke Provinciën hangt ten nauwste samen met onze gedachte over de Zending in het algemeen. Natuurlijk voor wie oordeelt, dat alle Zending zich op Java moet concentreeren, is Soemba als arbeidsveld een struikelblok. Zoo staat het voor ons echter niet. Onder 's Heeren bestel hebben wij onzen arbeid aldaar begonnen. De Geref. Kerken deden het over aan enkele Provinciën. Ds. Pos en de Bruin hebben er met zegen gearbeid. Dat is ook Voorzienigheid Gods. Waren wij er nooit begonnen, zeker zouden wij dan niet het eerst aan Soemba denken. Maar dat is het stellen van een onmogelijk geval, want wij zijn er nu eenmaal, en wat God de Heere in Zijn gunst ons gaf, mag zoo niet worden losgelaten. Vei geleken met de Zending op andere plaatsen, dan mogen wij niet moedeloos zijn. En wanneer de Kerken der drie Noorderlijke Provinciën niet inzien, dat alle Zending op Java moet worden saamge at, dan is het een onvruchtbare discussie, en leidt het tot niets, om telkens op die noodzakelijkheid terug te komen. Doel van mijn schrijven is dan ook volstrekt niet, om een debat over Soemba te beginnen. De Zending lijdt er maar onder. Ik wilde alleen maar met een enkel woord opkomen tegen het haastige oordeel van uw blad, en voorts om aan de Kerken die de Zending op Soemba drijven, te zeggen dat de moedeloosheid van de Heraut, bij anderen, ook ten nauwste bij die Zending betrokken, niet bestaat. Te Diocia is niet alles licht, en op Soemba niet alles schaduw. Dank voor de plaatsing, Gode bevolen Hoogeveen. Uw Br. in Christus L. Kuiper. Voor dit schrijven ziin wii dankhaar. or>k al kan men kwalijk zeggen, dat onze be. zwaren aaaraoor zijn opgelost. Dr. Kuiper acht het niet nuttiV ia 7.eif<5 * —r>» j — schadelijk voor de Zending, wanneer zulke 1 1 • 1 t •. « ^ Dezwaren puoneK worden uitgesproken. Unze overtuiging is dit niet. De Zending- is een publieke zaak. Zoodra in breeden kring twijfel rijst, of men den goeden weg heeft ingeslagen, is het veel beter d at" txx/iï- fel in het licht treedt, dan dat hij in het 1 1 - * -r •» J ooni

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

Gemengd nieuws.

De Dheiligen" te Benton Harbor. De volgelingen van zekere Benjamin en Mary, bekend als de »FIying Rollers" of «House of Israël,' verklaarden deze week dat de kinderen dezer secte de geregelde publieke scholen dezer stad niet zullen bezoeken, maar hun bijzonder onderwijs op een eigen school zal worden gegeven, waar ze zullen worden voor bereid tot de komst van het einde der wereld over drie jaar en in nog andere leeringen dezer secte onderwezen. Reeds hebben ze onderwijzers benoemd. De scholen staan onder direct toezicht van Benjamin maar zullen te allen tijdf tot onderzoek openstaan voor den schoolinspecteur der county, en de gang van het onderwijs zal wezen als door den state board is voorgeschreven.

Een andere zaak die in de laatste tijden vooral de aandacht der secte trekt is, dat *ele leden hunne eigendommen laten zetten op naam van Benjamin en Mary, wa!, bijna dagelijks plaats heeft. De laatste overdracht van dien aard was de prachtige boerderij, 160 akkers groot en zeer rijk aan vruchtboomen, van August Boushke, gelegen aan de Twelve Corners.

Niet alleen eigendommen, maar anderen die hun handelsbelangen heel en al aan de vereeniging wijden en de winsten storten in de algemeene schatkist.

Benjamin en zijn vrouw verklaren dat ze van deze overdrachten geen persoonlijk voordeel trek ken, maar dat ze getuigenis geven van goed ver trouwen. Men zegt, dat al de bezitting algemeen eigendom is en het eene lid heeft daarin evengroot belang als het ander, Benjamin niet uitgesloten

Roomsche bijbelverspreiding in Italië. Door de Vereenigingj van den' Heiligen Hiëronymus is een uitgave bezorgd van de Evangeliën en de Handelingen der apostelen in het Italiaansch met het doel om deze onder het volk te verbreiden. Wij Gereformeerden stellen natuurliikcrrnnt hplamrin

A : j■ j ^ , ö

uc£c pugiug uic uoor een Koomscn tfij oeigenoot schaD in het werk p-estelH wnrHf- Tn Ttali

men het er in Protestantsche kringen voor, dat de

:j! r. . .. . .1 __

uy uciverspreiding van rrotestantsctie zijde, de Koomsche vereeniging aanleiding gaf om de historische boeken van het Nieuwe Testament het volk in handen te geven — Voor Italië houden wij dit voor een zegen. Met name in het Zuiden is de macht van het bijgeloof onder de bevolking groot. Bijbelverspreiding, zij het ook, dat maar een deel van Gods Woord onder de menschen gebracht wordt, kan niet anders dan tot zegen zijn De Protestanten mogen het zich tot taak blijven beschouwen, het geheele woord van God onder de Italianen te brengen.

De Kerk van Israël. Nadat de leden dezer secte te Benton Harbor, Mich., thans over de 200 leden sterk, pas geëindigd hadden een vasten van 5 dagen, werd hun oogenblikkelijk daarop door Mary en Benjamin geboden 10 dagen lang niets dan roggebrood te eten.

Verschillende families zijn reeds opgebroken. Vrouwen vooral hebben een afkeer van de zonder linge ordonnantiën van Mary en Benjamin. Gevolg hiervan is, dat huisvaders familiën en huis ver laten, om zich geheel te kunnen wijden aan deze nieuwe secte, terwijl hunne vrouwen daarna heel wat van deze secte publiek maken De plaatselijke pers waarschuwt de menschen betreffende het overdragen van hunne eigendommen aan Mary en Benjamin, maar het schijnt dat het resultaat het tegenovergestelde is, van wat men daarmee bedoelt. Dagelijks heeft het thans plaats.

Weer een nieuwe secte. Ditmaal niet in Amerika. Evangelist Klein heeft een groot stuk grond ge kocht in het dorpje Amden, Zwitserland, ver van groote steden en omringd door bergen.

Klein is de stichter eener nieuwe sectie en heeft hel eigendom gekocht op last van eenige Duitschers. Velen hunner komen van Amerika die een gods dienstig genootschap wenschen te vestigen.

De nieuwe secte heeft als een harer geloofsartikelen aangenomen de tweede komst van Christus te stellen op Paaschdag, 1904. De nederdaling tal geschieden te Amden, te midden van de kolonie!

WlNQKEL.

$flor Hintten.

STOKOUD EN ZESTIEN JAAR.

Herinnering.

XX.

Thans keeren we terug tot den ouden maar

nog Kracntigen grijsaard, tot i.ukas btiort eten honderdjarige, dien we aantroffen, zittende op een boomstam, od een zorfieravond van het iaar iten

Nog altijd bewoonde hij zijn eigen huis en was er het hoofd en de bestuurder van alles. Zijn

vrouw was reeas jaren dood, maar zijn kmde ren, die zelt nu reeds oude menschen waren, wnrni

den op de hoeve of er dicht bij. Hij woonde

saam mei een zijner ooenters, üie weduwe was. Hij had zijn kleinkinderen zien opgroeien, ja zelfs van zijn achterkleinkinderen waren eenige

reeus uen Kinuerscaoenen ontwassen. Het ge slacht was groot geworden, wijd vertakt. Doch allen waren in den omtrek gebleven, Een paar malen in 't jaar kwam men bijeen en dan was er een feestelijk samenzijn, waarbij Lukas als een aartsvader zat, te midden van de ziinen.

Zoo had hij dan vele zegeningen van God

ontvangen, en ook nennnerde alles hem er aan, dat zijn dagen niet velen meer konden zijn. Waren niet zijn zonen en dochteren reeds ver-

"Ji n 1 1 ••

gnjsar n,n ais nij nog eens vertelde uit zijn jeugd, hoe ver, een eeuw bijna, lag die tijd achter hem! Toch had dit al den ouden man nog niet uitgedreven, om te bedenken wat tot zijn eeuwigen vrede dienen kon. Zijn hart was nog altijd vervuld met hetgeen deze wereld heeft en geeft, met zijn velden en bosschen, zijn geld en goed, en hij vond het heerlijk als de menschen zeiden: „Wel, vader Short, gij lijkt nog

geen zestig; ge noudt u goed.

Nu kloek en krachtig was hij, de man die op zijn honderdste jaar nog eiken morgen uitging — al behoefde hij dit niet te doen — om met de knechten op 't veld te werken. Meermalen bestuurde hij nog zelf, als een halve eeuw geleden, den üloee. Roeien kon hii noc teeen den hesten aan

Hij moest wel gelooven dat hij honderd jaar

teiae, aie oude J^utcas, maar voelen deed hij 't niet.

't Was een warme dag geweest, die, na welken wij hem vonden, rustend op den boomstam. Terwijl hij daar zat, verviel hij in diep nadenken. Gelijk vele oude menschen, liet onze Short gaarne zijn gedachten teruggaan tot het verledene, en kon hij zich ook dingen die vóór 70 jaar gebeurd waren, beter herinneren, dan wat een week geleden was voorgevallen.

Zoo was 't dan ook geen wonder, dat hij dien avond zich weer verdiepte in de oude dagen. Er was bijna niemand meer, die tot hem zeggen kon; dat heb ik met u beleefd, daar ben ik bij geweest. Eerst dacht hij aan zijn leven nier op de hoeve, toen aan zijn huwelijk, dan aan zijn komst in deze streken. Verder terug gingen _ zijn gedachten tot Rideau. Met dezen had hij nog een poos nu en dan briefwisseling gehouden, doch eindelijk had hij niet meer geschreven, en nu al veertig jaar hadden ze van e Kaar niet meer gehoord. Van Rideau keerden ziin ,plingen. al verder achterwaarts, tot

hit =?Ven eindeliik weer tot Engeland en iet ouderlijk huis te Dartmouth. i

Dartmouth! Opeens was het hem, als lag heel

net siaaje nem weer voor zijn oogen. Klaarlijk, als Stond hii er bii. zap hii den winkel riinR vaders

de lange straat met de oude huizen, de school

niet net opscnrnt Doven de deur, het straatje

met veie Kroegjes, dat op de haven uitliep, en die haven zelf. Daar lagen de groote schepen,

waaraan nij zoo dikwijls ra een schuitje voorraad had gebracht. Daar waren Hf» mal-rrwpn

zijn vrienden. Daar speelden aan den havenkant

en op viotten zijn makkers, de vroolijke knapen, die stoeiden en ravott'en, en hij zag ze allen nog eens voor zich Tom, en Dick en Will.

* r _ _ .•> m . .

maar waar waren ze thans, lom dood, Dick dood, en ja, hoe veel namen kon hij noemen!

Van den meester en den omroeper en de kani

teins, maar achter allen kon hii wel schriiven:

dood! Geen meer over. Waar lagen ze? Velen zeker op het kerkhof van Dartmouth. En hij zag dat veld weer vóór zich, bezaaid met grafstee nen. Daar lag ook de steen waaronder vader en moeder rustten. Hii zacr ziin va r! er wppr 7.nr» s»lc

die in den winkel stond; altijd druk bezig;zijn

moeoer, oe nartenjK geiietde moeder, die hem zoo trouw had verzored. En hii darht nnk aan

den Bijbel, dien moeder hem gegeven, dien hij zoo slecht had gelezen, en die nu, ja wie weet

waar, was. ±iij zag zijn zuster, bezig moeder te helpen, en helder stond hem weer de dag vóór den geest, nu 80 iaar geleden tnen hii teFtart.

/ - J 0 7 -"j "

mouth teruggekeerd, vader, moeder noch zuster

meer vona

Lang verwijlde Lukas met zijn gedachten op het kerkhof. Hoe velen lagen gewis daar nu, die

UI! 1 v 1 _ ii 1 1 1

mi UUH Kezunu en Diozeno nao seKend. die en

die, een groote menigte. En onwillekeurig fluis terden zijn lippen enkele regels uit een vers, dat hij

111 zijn jeuga geieerd nad:

„Thou layest them with al their cares In everlasting sleep;

As with a flood thou tak'st them off, With overwhelming sweep."

d. i.

Gij legt hen met al hun bemoeienissen neder

ier eeuwige rust; ais met een stroom voert Gj) hen ülotseling onweerstaanhaar wper

x o

(De woorden zijn ontleend aan een berijming

va.il rsairn go.)

Van het kerkhof zweefden Lukas' gedachten naar de kerk, midden op het groote veld, de schoone Heilands- of Zaliemakerskerk. die van

verre al te zien was. Hoe goed kon hii zich die

ouoe KerK nerinneren met den hoogen toren, de

groote Kruisramen, oe zware pilaren en de sta¬

tige poorten. Hoe dikwijls had hii niet bii die

1 1_ lJ.i ,

iterK gespeeld: noe vaak was 111 er heen gewan

... . _ J O"

deid met vader en moeder. Hu 7.acr 7.e Ttnor in

_ j fc, — —

de kerk zitten, ereliik zich zelf en ziin zuster, in

uc tirooie DanK neziiflen den nrepk-stne Hu

. " . ,. , , J... 1 —• ~• * * 'J

wist, in die Kerk was hij gedoopt, daar had hij ook eens het Heilig Avondmaal meegevierd.

nadat hii er met velen beliidenis des gelonfs

nao aigeiego. iviaar ook ging t zijn ziel voorbij,

noe vaaK nij oe KerK nad trachten te ontloo-

pen, hoe hu er nooit weer Avondmaal had ge¬

houden, hoe hij nu al vijftig jaar in geen kerk meer was geweest, schoon er nu een dicht

bii stond.

Hii sloot de oogen. als om wat nm hem wac

te vergeten, en alleen te zien wat in het ver te-

den was.

Eensklaps rees een gestalte voor hem on. 't Was

J: j* - ™ ° , r

uic va.ii uominee riavei-

En te eeliik herinnert hii 7.irli Hpn mnrrrpr*

iuen zoo groote ontroering in de kerk had geheerscht, bii de woorden die de leeraar aan het

einde sprak, 't Was Lukas, als zat hij nog daar

neoer naast zijn moeder. Jrlij ziet weer den predikant op den kansel; hij hoort de doordringende, ernstige stem van den trouwen leeraar, die tot de groote vergadering spreekt. Nog eens

verneemt hij den tekst: Indien iemand den

Heere Jezus Christus niet liefheeft, die zij een

vervioeKing. Maran-athal Jtiy ziet den predi-

Kant aan net slot van den dienst opstaan, zwij¬

gend wacnten, terwijl alle oogen op hem zijn gericht, tot eensklaps de woorden w^prlrlinlrpn •

„Hoe zal ik deze vergadering zegenen, indien een ieder uit haar midden, die den Heere

Jezus Christus niet liefheeft een vervloeking Maran-atha is?"

En ook herinnert Lukas zich wat volgt, hoe

aiien ontzet zijn en een heer machteloos wordt

weggedragen. Dat al gaat nog eens zijn geest

ais in een droomgezicht voorbij.

Hoogenbirk.

^reformeerde $e5inbïjettL

Gereformeerde Kerken.

Beroepen : Wildervank, M. Meijering, te Nieuwe

rcKeia. — ruuen, Lr. veenenaaai, te nerwijnen. 's-Graveland O. J. Geerling, te Brouwershaven.

Aangenomen : Ruurlo, Joh. ten Bruggercate

L.uz., te westwoud. — uudega, W. Weener, te Cu baard.

Bedankt: Bunschoten B. D. Ringnalda te

Schiedam.

Nederlandsch Hervormde Kerk.

Beroepen : Noordbroek en Nieuw Scheemda. R

Braak, te Ternaard. — Midwoud en Makkinga

~ ~ r\ \t 7..: ji r j , _ . _ 0

u. cu, u. ±v. z,uiuiiui, cana. ie uroningen. — Zwartsluis, W. Koekebakker, cand. — Groenlo. C. G. M

Quack, te Deventer. — Moerdijk. J. Kooiman, te

rvuuiwijK. wisierwijK, n. van woudenberg Ham stra, te Ooijen. — Zevenhuizen, N. van Schouwenburg, te De Meern. — Beek, J. J. de Vries, cand te Driebergen.

Aangenomen: Kantens J. Thijssen, te Omme-

ïanuerwijK c. a. — iMnanoven, A. L. m. van der Ven, te Helder.

Bedankt: Schalzum, S. J. Piso, te Twisk. — Oudeland, L. W. Erdman, cand. te s-Gravenhage. — Nieuw-Vosmeer, G. J. Barmen 't Loo, teStand

daarbuiten. — Niehove, F. Ydema, te Gasselte

Huizen A. van der Sluis, te Dordrecht. — Groenlo, H. G. Botermans, te Eijsden.

Onder vriendelijke dankbetuiging aan zoovele freabonneerdp.n die. nn*

de verschuldigde abonnementsgelden over het

r , . 1 w "

ajgeloopen Kwartaal reeas toezonden, nemen

7 • '1 • 1 1 7• T•. .

wij ae vrijneia, nen, aie ait nog met deden, beleefd te verzoeken zulks alsnor 111#«»*•-

Mik den «Osten dezer te doen en hun postwissel te adresseeren aan

oe Administratie van „De Heraut" Amsterdam.

De abonnementsprijs is voor De Heraut

ƒ t.ao per kwartaal.

Inteekenaren op het premiewerk De Gemeene Gratie, die het daarvoor verschuldigde driemaandelijks nip.ti.snh.PM ie <imlAnpn

herinneren wij aan de kwartaal-betaling van

„ o

ƒ —-75 Per aangevraagd exemplaar.

iva ontvangst van den postwissel wordt den afzender daarvan bericht srezonde.it.

" O

De Administratie. Amsterdam, Oct.. 1903.

■ m^iiw

Plaatsgebrek noodzaakt ons Advertentiën tot een volgend Nr. uit te stellen.

Hedenmorgen nam de Heere, na eene ongesteldheid van enkele weken, op ósjarigen leeftijd, tot Zich, den Weledelen Heer M. SMINK,

Hoofd der Christelijke School. Met liefde en toewijding diende hij het Christelijk onderwijs. Hij was als Hoofd der Chr. school achtereenvolgens werkzaam te Amsterdam, Bedum, Wormerveer en sedert 1 Juli 1891 alhier.

Zijn heengaan wordt door ons diep gevoeld, is voor zijne weduwe en kinderen een zwaar verlies, maar voor hem eeuwige winst.

Het Bestuur der Christelijke School gl te Nieuwendijk, A. TOLENAARS, President. 1 A. DE BOK, Secretaris. Nieuwendijk, 9 Oct. 1903.

INa zeer langzame afneming van krachten, I is heden in vollen vrede kalm ontslapen, || mijne- geliefde huisvrouw 9

PAULINE MARIE SOPHIE

VAN ALPHEN, 9

I geboren Narbèl, B

Ruim vijf en veertig jaren waren wij in ff gelukkigen echt vereenigd.

J. VAN ALPHEN. | Hengelo (O.), n Oct. 1903.

I Heden overleed in zijn Heere en Heiland § mijn geliefde Echtgenoot en onze Broeder i

CORNELIS VERHOEFF,

I eerder Weduwnaar van Jannetje Oudhof, &

in den ouderdom van bijna 74 jaren. Wed. C. VERHOEFF,

geb. Davelaar. J. VERHOEFF.

Wed. R. DOORNENBAL,

geb. Verhoeff. b Achttienhoven, 13 October 1903.

Volstrekt eenige en algemeene kennisgeving. B

De familie DONNER, gevoelig voor de zeer vele blijken van innige deelnen.ing ontvangen bij het overlijden van haren geliefden Vader, en niet in staat zijnde ieder afzonderlijk haren hartelijken dank te betuigen, doet dit langs dezen weg.

Leiden, 12 October 1903.

L, G, WEISZ & C°,

Commissionairs in Effecten.

WESTEKMARKT No. 21

A iTSTEUDAM.

Is verschenen:

BEGINSELEN en EISCHEN.

DOOR

Mr D* P. D. FABIUS. Prfl8 ©O cents.

Leiden. 9. BGNNEB.

Wed. P. VM SUR & ZONEN,

DAMRAK 0O en I>A>I 15-17

Koopesi en verkoopen EFFECTEN en vreemde COUPONS. Wisselen Gouden en Zilveren MUNTEN en vreemde BANKNOTEN. Sluiten PROLONGATIÈN en BELEENINGEN. Nemen gelden & DEPOSITO tot dagelijks vast te stellen rentekoers.

Onderlinge Nederlandsche Hypotheekbank.

6E0MGEN, Jacobijnerstraat 18. Interc. Tel. 825.

4 pCt. Pandbrieven, met winstaandeel, 100 pCt.

Directie:

ROMERS.

VAM SWIWPEREM.

Vrije Universiteit.

De Jaarlijksche Openbare Bidstond, zal, zoo de Heere wil, gehouden worden op Maandag 19 October e. k. des avonds te half acht uur in de Keizersgrachtkerk.

Voorganger: Prof. ©r. W. GEE§IÜK,

Hoogleeraar aan de Vrije Universiteit.

Namens het Locaal-Comité Amsterdam :

Amsterdam, 17 Oct. 1903. H. BIJLEVELD, Voorzitter.

G. H. A. GROSHEIDE, Secretaris.

W Voor Heeren Directeuren, Curatoren, Professoren met hunne Dames en voor H. H. Studenten blijft de onderste gaanderij tegenover de Predikstoel gereserveerd.

AiterdamsÉe laatsÉappij Tan LewraSrS

gevestigd te

Amsterdam, Keizersgracht 547—549, sluit alle Kapitaals-verzekeringen, Wednwe-pensioenen, Lijfrenten, enz.

Qroningscbe Hypotheekbank voor Nederland,

OUDE BOTEIilNOESTKAAT No. T2, hoek MUURSTBAAT.

Maatschappelijk Kapitaal ƒ 1,000,000.

Commissarissen: Prof. Mr. D. P. D. FABIUS, J. H. DE WAAL MALEFIJT, A. W. SCHIPPERS, Jhr. H. A. WTTEWAALL VAN STOETWEGEN, H. LUIKING, Mr. P, DIELEMAN, E. G. WENTINK, J. BOUWES, JOH. TERPSTRA en Mr. H. VAN DER VEGTE.

Raad van Toezicht; J. BOUWES, Jqhs. TERPSTRA, Mr. H. VAN DER VEGTE.

Verstrekt geld op eerste Hypotheek, zonder vooruitbetaling van rente. Geeft uit 4 pCt Pandbrieven, koers 100 pCt, in stukken van / 1000.—, / 500.—, / 100.— en / 50.—

verkrijgbar ten kantore der Bank, bij hare Agenten en bij alle Coramissionnairs en Makelaars in effecten. Inlichtingen worden verstrekt te Amsterdam door de H.H.: L, G. WEISZ & Co. Westermarkt 21 en RADIUS en DANE, Keizersgracht 207 en Hilversum, Torenlaan 5^ te

Rotterd-am door den heer H. DANE, Haringvliet 49.

De Directie:

M- BROUWER, Mr. W SWITTERS, F. J. BOLT.

VERSCHENEN:

Ongeloof en Bevolntle.

EENE REEKS VAN Historische "Voorlezingen.

door

Mr. 6. GROEN VAN PBINSTERER.

Derde uitgaaf.

Pr|Js .... / 9.0O.

Prachtig geb. in halflederen band / 3 90. Bij alle Boekhandelaren direct compleet te bekomen, of na toezending van het bedrag bij den Uitgever «

Amsterdam, H. A. VAN BOTTENEUSG.

Bij D. DONNER te Leiden is verschenen : XËSTIENIME ZESTAL*

KERSTLIEDEREN

voor Scholen en Huisgezinnen,

OP BEKENDE WIJZEN,

door

O. MM HTJCKL

Prijs 3 cent.

100 Ex. ƒ2,25. 2S° Ex. ƒ4,50. 500 Ex. ƒ7,50.

Op aanvrage is een ex., ook van een der vorige Zestallen, ter kennismaking te bekomen.

van Om Oude Nederland, LfE»N'?G

J is thans de p r 0 ef ajlevertng - met uitvoeriS prospectus in

MHMBMBHffliBPMBMHI k-"- -

Homoeopatiseiie Apotheek

van AliBERT &€S>SaS8i2M, ilSTESDlfil, HEILI6EÜWE9, hoek Siogel

Grootste Inrichting in Nederland.

HENSELS TONICUM voor zenuwlijders,

per fl. ƒ 1.20.

HAMAMELIS SUPPOSITORIAS, tegen aambeien, per doos ƒ 1.25.

Hoesttabletten, per flacon ƒ 0.60. Spijsverteringstabletten, per flacon ƒ 0.75. ARNICA HAAROLIE, tegen het uitvallen van het haar, per fl. ƒ o 80 en ƒ 1.10. Huisapotheken rnet handleiding ƒ 5.50. Franco en gratis prijscourant en brochures.

KIËCWE IITCHEV van «I. M. BOS, te Rampen:

Mpierti ei fiitü&rte.

REDE,

gehouden bij de aanvaarding van het ambt van Hoogleeraar aan de Theol. School te Kampen, op Woensdag 8 April 1903,

door

Dr. A. G. HOJSriQ.

VEUKI.ARXNG

van het KORT BEGRÏP der Christelijke Religie, voor onze Catechisanten,

door

Ds. G. ELZEJVOA.

Met een aanbevelend woord van

Prof. P. BIESTERVELD.

2de druk. Pr(Js ƒ!.—} geb. ƒ 1,50,

Door heel de Chr. pers geprezen en aanbevolen. De eerste druk was spoedig uitverkocht.

ONSELOOfilVOIlM

Eene reeks van Histo ische Voorlezingen

door

nr. &. BBOEN TM PEISSTEHES.

Met een inleidend woord van

Prof. Dr. H. BAVINCK.

Kienwe (derde) druk. Dit werk verschijnt in 14 cl 15 afl. & 20 Ot. per afl. met gratis stempelband. De eerste aflev. is verschenen.

Wie wil m#t dit hoogst belangrijk boek werken ?

Verschenen:

De Propheet fflaleachl.

Bijzondere Canoniek en Exegese

door

J. C. DE M00B.

Prys / i »o.

Uitgave: KIRBERGER & KESPER, Amsterdam.

Hlicltt m HooMart

Verschenen is het eerste deel van den derden jaargang:

1AJESTEYTSSCHENDERS,

door

J. POSTMUS

pHjs: InSMM

ƒ140. / 1.90.

De volledige jaargang, loopende van Oct. rgo3—Oct. 1904 en bestaande uit vier flinke deelen, kost slechts drie gulden. Vraagt het Prospectus!

JD. A. DA. AM SIN Uitgever. Fiotterdam.

Verschenen:

HIT METHODISIE

DOOR

Br. J. I). I)U TOIT, Prijs . . . f 1.75

BOEKHANDEL Amsterdam. voorheen

Pretoria. HÖVEKER & WORMSER.

Vrije Universiteit

In dank ontvangen:

Voor de Vereeniging:

Aan Contributiën:

Van Ds. A. D. te A. J. ƒ 2.50; door den heer G. A. v. Brenk te Geldermalsen ƒ 12; door den heer W. C. van Munster te Leeuwarden: uit Britsum ƒ 2.50, uit Huizum ƒ 4, uit Leeuwarden ƒ 132 50, uit Stiens ƒ 3 50, samen ƒ 142.50; door den heer C. Adriaanse te Helder ƒ io.co : door den heer B. Diistra te

Minnertsga ƒ 24; door den heer Ds. U. Ubbens te Silvolde ƒ 2.50; door het Locaal Comité Amsterdam ie st. ƒ 1200, door den heer L. Jaarsma te Loenen ƒ 8 door den heer D. J. Fokker te Breukelen ƒ 41.

Aan Collecten (voor de Theol. faculteit):

Van de Geref. kerk te Bleiswijk ƒ 7.75 ; van idem te Katendrecht / 27.80; van idem te Delfshaven ƒ40.50; van idem te Berkel (l/a coll.) ƒ 7.93; van idem te Hoogvliet ƒ 5.40; van idem te Hillegersberg ƒ 2.30; van idem te Charlois (1/2 coll.) ƒ 13.82; van idem te Capelle ƒ 10.90; van idem te Rhoon ƒ 3.90 en ƒ 1.75 ; van idem te Pernis ƒ 19 85; van idem te Maassluis A ƒ 15.50; van idem te Hoek van Holland ƒ 7.25; van idem te Maasland ƒ 16.60 en ƒ 33.60; van idem te Kralingen ƒ 56.75; van idem te Vlaardingen B ƒ32.50; van idem te Blokzijl ƒ 3.20; van idem te St. Anna Parochie N. K. ƒ 9.73I/2J van idem te H. I. Ambacht ƒ 6 50; van idem te 's Gravenhage B f 134.94; van idem te Assen ƒ 28.94; van idem te Gasselter Nijveen ƒ 7.50; van idem te Norg ƒ 0.581/2; van idem te Een ƒ 1.81; van idem te Zuidlaren ƒ 5.88; van idem te Haulerwijk ƒ 2.62I/2; van idem te Appelscha ƒ 12.67; van idem te Vries ƒ 3 70; van idem te Smilde A ƒ 7.94; van idem te Borger ƒ 2.50; van idem te Nieuw Beerta (iqoa)

ƒ 1.20; van idem te Winschoten ƒ 21.31; van

idem te Uostwolde / r9; van idem te Westerlee ƒ5 45 ; van idem te Oude Pekela ƒ 17.56.

Aan Schenkingen:

Door den heer G. A. v. Brenk, te Geldermalsen, van N. N. ƒ 2; door den heer P. van Zalinge te Monnikendam ƒ 1.

Voor het Hospitium:

Van den Zusterkring te Utrecht 24 sloopen en «4 stofdoeken.

S. J. SEEFAT,

Hilversum. Penningmeester.

Boek- en Courantdrukkerij: de Roever Kröber & Bakels, Amsterdam.

Permanente URL

Opties voor uitsnede