is toegevoegd aan uw favorieten.

Letterkundig magazijn van wetenschap, kunst en smaak, 1817 (Mengelstukken), no 3

Deel: Mengelstukken
01-01-1817 (schatting)

Permanente URL

Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Titel: Letterkundig magazijn van wetenschap, kunst en smaak, 1817 (Mengelstukken), no 3
Alternatieve titel: Letterkundig magazijn van wetenschap, kunst en smaak, 1817 (Mengelstukken), no 3; Letterkundig magazijn van wetenschap, kunst en smaak
PPN: 83108667X
Deel: Mengelstukken
Uitgever: Gerard van Dijk
Jaar van uitgave: 1817
Aflevering: 3
Publicatiedatum: 01-01-1817 (schatting)
Aantal pagina's: 48
Taal: Nederlands
Publicatietype: Aflevering
Herkomst: Koninklijke Bibliotheek
Signatuur: 697 F 24
Toegevoegd in Delpher: 18-11-2014

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 48 pagina's) / 48
Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Permanente URL
Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.

Titel

Letterkundig magazijn van wetenschap, kunst en smaak, 1817 (Mengelstukken), no 3

Alternatieve titel

Letterkundig magazijn van wetenschap, kunst en smaak, 1817 (Mengelstukken), no 3

Letterkundig magazijn van wetenschap, kunst en smaak

PPN

83108667X

Deel

Mengelstukken

Uitgever

Gerard van Dijk

Jaar van uitgave

1817

Aflevering

3

Publicatiedatum

01-01-1817 (schatting)

Aantal pagina's

48

Taal

Nederlands

Publicatietype

Aflevering

Herkomst

Koninklijke Bibliotheek

Signatuur

697 F 24

Toegevoegd in Delpher

18-11-2014

509-5 gipskalk; 12,967.5 ijzerzuur (oxide)', 2,593.5 zoutdeeltjes; 7,780.5 houtskool. Er was hier ontwijfelbaar eene zeer groote hoeveelheid van ftof, die als mesting dienen kon, door het branden voortgebragt. De houtskool liep als een zeer fijn ftof door alles henen, en fcheen, op het veld over eene groote oppervlakte henen verfpreid, langzamerhand een koolzuur te moeten voortbrengen; en gips, kalk en ijzerdeeltjes, doen de beste uitwerking op eenen grond, die eene overmaat van verkoold leem bevat. De tweede foort van asch kwam van eenen grond bij Cole-Orton in Leicestershire. Zij behelsde flechrs vier ten honderd aan verkoold leem, en beftond uit | ligt keizand en ongeveer \ klei. Zij had voor het branden veenitof gevormd; en 100 deelen van die asch gaven er 6 aan houtskool; 3 aan zuurzout van Soda, en zwavelzuur van potasch, met eenige fporen van plantachtige Alkali; 9 ijzerzuur (oxide). Voorts beftond alles uit aardfoorten. De houtskool ll«p, door het overige even fijn henen, als in de voor- iets wegens het roppen. ji^ voorgemelde hoeveelheid asch; en hare ontbindbaarheid fcheen door de aanwezige alkali bevorderd te moeten worden. De derde hoeveelheid fproot uit eene ftijve klei van Mounls-bay in Cornwalüs. Het land , vanwaar die asch kwam, was tien jaren te voren heide geweest, en toen in brand geftoken, en vervolgens bebouwd geworden; maar, daar men hierbij onachtzaam was te werk gegaan, was er op verfchillende deelen van hetzelve fteekpalm opgekomen, hetgené tot een tweede affpitten en branden aanleiding had gegeven. Van de 100 deelen der asch bevatteden er 9 houtskool; 1 zoutdeeltjes, voornamelijk gemeen zout, .met een weinig plantachtige alkali; 7 ijzerzuur; 2 verkoolde kalk. Het overige beftond uit aluin en keijen. Hier was de hoeveelheid van houtskool grooter, dan in de beide voorgemelde aschfoorten. Het zout kwam, denk ik, van de nabijheid der zee, van welke het land Hechts twee mijl aflag. Er was in den grond zekerlijk eene overmaat van doode plantvezels, even zeer als van onnutte levende plantftof; en ik heb vervolgens gehoord, dat het land door het branden grootelijks verbeterd is geworden. Om de uitwerkfelen van affpitten en branden op te losfen, heeft men ze aan menigerlei duistere oorzaken toegefchreven; maar ik geloof dat zij ganfchelijk uit de vernietiging van den zamenhang en de kleverigheid der klei, en de verdelging van werkelooze en onnutte plantftof, en derzelver verkeering in mesting, mogen worde» afgeleid. Doctor dar win heeft, in deszelfs Bhytologia, onderfteld, dat de klei onder het branden eenige voedende beginfelen uit den dampkring opneemt, welke naderhand in de planten overgaan; maar de aardfoorten zijn zuivere metaalzuren met zuurftof (pxygeni). verzadigd; en het branden ftrekt, om alle andere vlugtige beginselen, welke met hen vereenigd mogen zijn, uit te drijven. Is het ijzerzuur in de teelgronden niet met oxygene (zuurftof) verzadigd, dan dient het branden, om dezelve H 4 voor *20 IETS WEGENS HET ROPPEN. voor het toekomftlge met dat beginfel te vereenigen. Van hier dat de klei onder het branden roodachtig van kleur wordt. De ijzerdeeltjes, die derzelver volle vereischten van züurftof bevatten, trekken de zuren minder aan, dan andere, en fchijnen gevolgelijk in den grond minder door eenige vloeibare zuren ontbonden te zullen worden, en in dien ftaat op dezelfde wijze te zullen werken, als de aardfoorten. Een zeer vernuftig Schrijver onderftelt, dat de ijzerdeeltjes, met koolzuur vereenigd, voor de planten verderfelijk worden, en dat een der voordeden van het branden in het uitdrijven van het koolzuur uit de ijzerdeeltjes beftaat; maar het verkoolde ijzer laat zich in geen water oplosfen, en vormt eene zeer werkeloozc zelfftandigheid; en ik heb een zeer welig gewas van tuinkers uit eenen grond verwekt , die voor £ uit verkoolde ijzerdeeltjes, en voor f uit verkoolde kalk, beftond. Er is in fommige van de onvruchtbaarfte gronden van Engeland een overvloed van verkoold ijzer, vooral in den rooden grond, waarop men hop teelt; voorts is er geene befpiegelende reden voor de onderftelliug, dat koolzuur, hetgene een wezenlijk voedfel voor planten is, in eenige verbindtejüs met iets anders voor dezelve verderfelijk zou wezen; en men weet, dat kalk en magnefia [beide voor het plantenrijk fchadelijk zijn, zoo lang zij niet met dat beginfel gepaard gaan. Alle gronden, die te veel doode plantvezels bevatten, en igevolgelijk van \ tot i van hun gewigt verliezen, qls zij in asch verkeerd worden, en al dezulke, welker aarddcclen in eenen opmerkbaren haat van verdeeling zijn, zoo als de ftijve jdei en mergel, winnen bij het branden in deugdelijkheid; maar voor grof zand, of ■vruchtbare gronden, waarin de aardfoorten juist naar behooren vermengd zijn, en alom, waar de grond reeds los genoeg is, of de ftof, die zich bewerken laat, ligt genoeg ontbonden kan worden, kan het branden niet voordeelig zijn. Alle dor en keiachtig zand moet er door benadeeld worden; en men bevindt, dat beoefening en befpiegeling hieromtrent overeenftemmen. De Heer young berigt, in zijn Esfay on Manures, bevonden te hebben, dat branden voor het zand nadeelig was; en goede Landbouwers hebben die bewerking nooit ten aanzien van keiachtige zandgronden gebruikt, nadat men dezelve eenmaal had aangevangen te bebouwen. Een levensberigt van mr. johan meerman. 121 Een verftandig Landman in Mounts-Bay verhaalde mij, dat hij, eenige jaren geleden, een klein veld afgefpit en gebrand had, waarvan hij vervolgens niets goeds had kunnen maken. Ik bezigtigde dat veld; het gras was er zeer Hecht en fchaarsch, en de grond beftond uit een dor keizand." |^—— I. UW—M—————M^Mf levensberigt van mr. JOHAN MEERMAN, heer van dalem en vuren, enz. enz, j (Vervolg en Slot van Bladz. 90.) Vele bijzonderheden over de gefchiedenisfen in de eerfte helft der zestiende eeuw had men te verwachten, indien de dood den Heer meerman niet verhinderd had in het voornemen, om een Fransch Handfchrift van jan vandenesse in het licht te geven, met bijvoeging van zijne ophelderende aanteekeningen. Het Handfchrift behelst de historie der reizen van Keizer karel den V, federt het jaar 1514 tot op deszelfs overlijden. Het oorfpronkelijke wordt te Befangon bewaard; een naauwkeurig affchrift daarvan berust in de Bibliotheek van meerman, en een ander in mijne verzameling, waardoor ik in ftaat was, weinige zeldzaamheden uit dit ftuk in mijne Verkorte Vaderlandfche Historie te ontkenen. Dit Handfchrift is te meer van gewigt, deels, omdat er door de Gefchiedfchrijvers geen gebruik van gemaakt is, deels, dewijl vandenesse den Keizer op al die reizen vergezeld heeft. De aanteekeningen van den vermoedelijken Uitgever waren reeds gevorderd tot op het jaar 1540. Het is te wenfchen, dat een dergelijk kundig en arbeidzaam man dit begonnen werk zal opvatten, voortzetten en ten einde brengen. Niemand kan verwonderd ftaan, dat iemand van zulke, ongewone bekwaamheden, en die zich door zijne fchriften zoo beroemd maakte, ook binnen en buiten ons Vaderland verkozen werd tot een Medelid van een groot H 5 aan- 122 LEVENSBERIGT VAN MR. JOHAN MEERMAN. aantal geletterde Genootfchappen (*); waarvan hij, of als gewoon Lid, of als Lid van Eer, of als Beftuurder, een groot fieraad was; welker belangen hij altijd ter harte nam; wier vergaderingen hjg, zoo veel mogelijk, gaarne bijwoonde; en bij welke hij zich nimmermeer onttrok aan het doen van nuttige voorlezingen, indien hij zich eenmaal daartoe vrijwillig verbonden had. Uit het te voren gezegde kan blijken, dat de ondervinding te Am- (*) Mij is in het zekere gebleken, dat de Heer meerman, van het jaar 1779 tot 1808, geworden is 1779. Lid van het Utrechtfche Provinciale Genootfchap; en van den Oeconomifchen Tak der Hollandfche Maatfchappij te Haarlem. 1780 Honorair Lid van het Haagfche Dichtlievende Genootfchap ; en van de Haagfche Teeken - Akademie. 17H1. Medelid van het Kunstlievende Genootfchap, te Rotterdam : Studium Scientiarum genitrix. Hij bedankte in 179^, wanneer men begon te fpreken van het afwer» pen der ketenen, enz. 1782. Maecenas van de Natuur- en Geneeskundige Corres. pondentie, in 'j Hage opgerigt. 1783. Directeur van de Haarlemfche Maatfchappij der Wetenfchappen. 1784. Directeur van het Zeeuwfche Genootfchap der Weten, fchappen te Vlisftngen; federt verplaatst naar Middelburg. 1788. Lid van het Haagfche Genootfchap ter verdediging van den Christelijken Godsdienst. 1790. Honorair Medelid van het Genootfchap der befchouwende en werkdadige Wiskunde (Matfiefis Scientiarum Genitrix') te Leyden. Naderhand werd hij een der Di. recteuren, en vervolgens Befchermer: in welke betrekking hij, bij gelegenheid der uitdeeling van de prijzen, in het jaar 179+, eene Aanfpraak deed, in de Werken van dat Genootfchap gedrukt. 1795. Contribuerend Lid van het Genootfchap tot onderrigt van (lommen en dooven, te Groningen, 1805. Lid van het Gezelfchap ter beoefening van de Proefondervindelijke Wijsbegeerte, in den Haag, naderhand geworden de Maatfchappij van Natuur- en Letterkunde, onder den titel van Diligentia; van welke Maatfchappij hij, in het vervolg, een der Directeuren was. 1806, Lid van het Genootfchap (naderhand de Akademi») ter bevordering der Teeken-, Schilder-, Beeldhouw- en Graveerkunsten, onder de fpreuk: An aemulaIVaturae, te Leyden. 1807. LEVENSBERIGT VAN MR. JOHAN MEERMAN. 123 Amjlerdam, te Lcyden en in 's Hage, zulks overvloediglijk bewezen heeft. Het kon ook piet anders zijn , of zulk een man moest in aanmerking komen, om aan het hoofd van hen geplaatst te worden, die eenig opzigt kregen over de bevordering van Kunften en Wetenfchappen. Hierom werd hij door Koning lodewijk , den aoften van Slagtmaand 1806, aangefteld tot Directeur Generaal over de voorwerpen , de Kimden en Wetenfchappen betrelFende , tevens belast met de zorg over de Nationale Bibliotheek , en met eenige anderen benoemd, om te onderzoeken, wat er ten aanzien der Wetenfchappen en Runden in Frankrijk reecis beftond , wat er in Holland omtrent gedaan was, en wat hier nog zou behooren gedaan te worden. Aan dien last is onverwijld voldaan. Men poogde hem, drie jaren later, dien werkzamen post vervelende te maken. In een' zeer beleefden brief, in 's Konings naam gefchreven, ontving hij een verzoek, om dit ambt voortaan om niet waar te nemen. Hoewel foortgelijke voorflag aan niemand der ambtenaren, hiettegenftaande in even ruime omftandigheden geplaatst, gedaan was, liet hij zich dit, uit liefde voor de Wetenfchappen, aanftonds welgevallen. Eigenbelangzoekers, die nergens aan de Hoven der Vorften achterblijven, gaven aanleiding tot een nader befluit, waarbij de Directeur Generaal verpligt werd tot het vervaardigen en uitgeven der Jaarboeken, reeds gemeld ; doch hij werd tot dit werk eerst verpligt op zoo eenen trant, dié hem moest mishagen. Uit dit een en ander meende hij te mogen befluiten, dat de Koning deszelfs vrijwilligen afftand begeerde, en na de dichting van het Inftituut te. Amjlerdam den post van Directeur Ge- 1807. Lid Honorair van het Bataaffche Genootfchap der Proef¬ ondervindelijke Wijsbegeerte, te Rotterdam; Lid der Koninklijke Akademie van Wetenfchappen, te Göttingen; Lid Honorair van het Poê'tifche Genootfchap: Kunst door Vriendfchap volmaakter, te Jmjlerdam; en Honorair Lid van het Genootfchap ter bevordering van de Koepok - inenting , te Rotterdam 1808. Lid der Tweede Klasfe van het Koninklijke Inftituut van Wetenfchappen en fchoone Kunsten, të Amfler' dam; Honorair Lid van het Wetceraufche Gezelfchap voor de geheele Natuurkunde. levensberigt van mr. johan meerman. 12? volhardde echter bij zijn gevoelen, dat het best ware, vast te houden aan 's lands vastgeftelde Regering, en aan den invloed van den Prins Erfftadhouder op het Beftuur van dit Gemeenebest. Tot een blijk van dit zijn edel gevoelen, kan het volgende dienen. In het jaar 1782 werd hij, door den Heer pieter paulus , toen Advokaat in 's Hage, uit naam van eenige Leden der Staatsvergadering van Holland, gevraagd, of hij ook genegenheid had tot het Gezantfchap naar Zweden in« dien de Heer van der borch daarvan vrijwillig'zou afzien, of hiertoe genoodzaakt worden. De Heer meerman antwoordde fchriftelijk, dat hij niet ongenegen was zijn Vaderland in dezen post te dienen, maar dat hij denzelven nimmer zou aannemen, dan met volkomene goedkeuring van het Stadhouderlijke Hof. Hierdoor bleef de zaak buiten verder gevolg. Sedert een' geruimen tijd hartelijk verlangd hebbende naar de noodige verandering der publieke omftandigheden in ons Vaderland, was hij een blijde getuige daarvan in Herfstmaand 1787, dewijl de verkrachte Conftitutie, inzonderheid federt het afzetten der wettige Regenten, toen herfteld werd; doch de ongeregeldheden, welke, hier en daar, de goede zaak verzelden, of er op volgden, kon hij niet goedkeuren. De beletfelen , die hem van de Vriefche Regering uitgefloten hadden, nu uit den weg geruimd zijnde, was hij in het volgende jaar bezig, om met fommige Heeren, die in Vriesland den meesten invloed herkregen hadden, te raadplegen over het aanbieden van een verzoekfchrift aan de Heeren Staten van dat Gewest, om zijn verblijf bij de Oostindifche Compagnie te Amjlerdam, wegens Vriesland, te doen aanmerken als eenen wettigen hinderpaal van in perfoon, gedurende den bepaalden tijd, in die Provincie eene vaste woning te kunnen houden. Eer dit zijn volkomen beflag kreeg, werd hij, wegens den Heere Prins Erfftadhouder, in het jaar 1787 aangezocht, om in de Regering te Leyden te komen; na eenig beraad,, nam hij dien post aan; en beeedigd zijnde, kreeg hij de opengevallene Commisüe in de Hollandlche Rekenkamer tot aan Bloeimaand des volgenden jaars. Hierdoor kreeg hij gelegenheid, deels, om zich met de voornaamfte Provinciale inkomften en uitgaven bekend te maken, deels, om de Staatsvergadering in Holland bij te wonen, waar de gevolgen van 's 'ands iets wegens buonaparte, IJcj Zij is vol deelneming — voor haar fchoothondje, maar niet voor 'net lief of leed van haren echtgenoot. . , Zij heeft eindelijk medelijden — met hare mpdemaak. fier, dewijl..deze haar het nieuws uit de fchandelijke kronijk der. ftad komt vertellen. Oordeel nu zelf, dierbare vriend! of ik niet veel gelukkiger bij eene echtgenoote zoude zijn, die op al deze benijdenswaardige eigenfehappen geene aanipraak had te maken. Zindelijkheid en huishoudelijkheid zouden haar gebrek aan fchoonheid rijkelijk vergoeden, en haar gezond menfchenverftand zou mij, in de uren der eenzaamheid, meer opgeruimdheid geven, dan de verhevene geest eener geleerde, die meer om de gunst van het publiek en de toejuiching der Letterkundige Maandfchriften boeleert, dan om de voldoening van haren echtgenoot. De naïviteit van een onbedorven hart verheugt veel meer, dan het gezocht vernuft eener ijdele vrouw, die met hare invallen, flechts als met rozenwangen of witte pareltanden de coquette fpeelt; en het gevoel ' eener ichoone ziel en trouwe echtgenoote openbaart zich op eene edeler wijze, dan bij het gejank "van een ziek fchoothondje. Ik ben daarom — zoo zeer bedriegt de febijn — niets minder dan te benijden, veel meer in den hoogden graad te beklagen; want er is geen grooter ongeluk voor eenen echtgenoot, dan wanneer hij zijne uitfpanning, zijn vermaak, — met een woord -— zijn geluk buiten zijn eigen huis moet zoeken. iets wegens buonaparte. Zeker Belgisch journaal deelt uit de rapporten van den Marquis de montchenu, Fransch Commisfaris op St. Helena, her volgende mede: Onder diegenen, welke buonaparte fomwijlen bezoeken, bevindt zich ook de dochter van zekeren Notaris; deze nam eens buonaparte's degen en liep daarmede op ^40 ce GEREmPLAC.gevangene, gemakrel.wishtspel. op hem aan. Hij dacht eerst, dat het fchertfen ware; doch, ziende dat het ernst werd, begon de voormalig! beheerfcher van Europa uit al zijne fflagt om hulpje roepen, terwijl hij zich achter r-en' armftoel verborg. Het fchijnt alsof een, Europa vijandige, genius het leven van dien ontmenschten alverwoester beftendig bewaakt; terwijl zijne voormalige gunllelingen, die hem nu verzaken, véle Vorften omringen en'het loon der ftandvastig geblevene onderdanen wegdragen! de geremplaceerde gevangene. Men verzekert, dat zeker paardenkooper in 's B , . .., onder het Franfche Beduur, door de Korrectionele Kamer van de Regtbank van eerllen Aanleg, tot eene gevangenzitting bij( contumacie veroordeeld, en aan bet Gcregt in perfoon' niet bekend zijnde, een ander overhaalde, om voor zekere fomme zich voor zijn' perfoon uit te geven. Deze deed zulks, liet zich gevangen riemen, en zat onder diens naam, gedurende een jaar, als remplacant van den veroordeelden, gemakkelijk wishtspelen. Men had opgemerkt, dat twee Heeren bij het Wisht* fpel zich onderling op deze wijze verdonden: de een fpeelde nimmer mede, doch hield zich deeds bezig met het rooken van een pijpje, hetwelk hem dan ook de gelegenheid verfchafte, om Zijnen vriend, door het zetten zijner vingers op de pijp, een teeken te geven, hoedanig hij diende te fpelen. Een der aanwezigen, zeer fterk tot het fpelen uitgenoodigd wordende, verfchoonde zich bij herhaling; eindelijk zeer gedrongen wordende, zeide hij: „ wel nu, ik zal dan mede vaarwel! 14I „ fpelen, mits die Heer daar niet rookt, want dat hin„ dert mij; vooral daar hij zoo gedurig met de vingers „ op de pijp fpeelt." Men gevoelde zijne meening ea het fpel werd ploti'eling afgebroken. vaarwel! Aan mijnen jongen Vriend S. , reeds aan boord van het fchip de Hoop, naar Batavia bejïemd, Grij moet mijn jongst vaarwel ontvangen.; Daar 't anker u nog boeit aan 't (trand, En vaak een' blik vol zachten weemoed, Mijn Vriend! nog rust op 't Vaderland, •t Verfchiet moog' morgenrood verfpreiden; Ach! 't wischt den traan der fmart haast af; Verbeelding plaatst, bij 't vreesPlijk fcheiden , Een* donk'ren heuvel tusfchen beiden , En, god ! die heuvel is het graf.j 't Graf? ja — daar molmt eerlang 't gebeente Der Dierb'ren, aan uw hart ontfcheurd. Maar neen — grijp moed, zie hoe verwachting ';Uw lot met gloênde verwen kleurt. Verlaat uw' maagfchap, vol vertrouwen, Daar u de toekomst rozen biedt; Geen wijze keus kan ooit berouwen —. Juich! waar uw' kiel de zee moog' bouwen, Ge ontwijkt gods buis, gods tempel niet. 124 i-evensberigt van mr, johan meerman. Generaal der Wetenfchappen niet langer noodzakelijk achtte, of ook, dat men geen vertrouwen verder in hem fcelde. Over dit vermoeden fchreef hij aan den Franfchen Koning met Hollandfche rondborstigheid, en bood hem, onder voorwaarden, zijnen afftand van dien post aan. Welhaast ontving hij nu een zeer voldoend antwoord, met uitdrukkelijke begeerte, dat hij in die betrekking wilde volharden'; en de Koning gaf eene andere wending aan de zaak der Jaarboeken, die hij nu op eene andere wijze, verfchillende van het eerfte plan, Wilde uitgegeven hebben, ook in het Fransch. Van , het laatlle is niets geworden, zoo min als van eene uitgave der Hollandfche Historie van onzen tijd, waarvoor de Directeur Generaal een berigtfchrift moest opmaken. In het einde van Louwmaand 1807 kreeg hij in last, om aan den Koning fommige Heeren voor te dragen, die met hem, als Voorzitter, een ontwerp maken zouden , voor den eerften van Zomermaand , om de Hollandfche Üniverfiteiten op een' beteren voet te brengen. Vele aanzienlijke en kundige Heeren werden tot dit werk benoemd, die er aanftonds eenen aanvang van maakten. Het Rapport was op den bepaalden tijd gereed, en werd gedrukt; doch de invoering van het ontwerp bleef fteken, zoowel als een nieuw plan over het openbare onderwijs, door eene andere Commisfie ontwoipen, en ter overweging aan den Staatsraad aanbevolen. Indien alle veranderingen ware verbetering konden aanbrengen, zouden die beide ontwerpen eeli wezenlijk nut in ons Vaderland gefticht hebben. Veel tijds en arbeids moest de Heer meerman belleden ter vermeerdering der Bibliotheek in den Haag, der Kabinetten van Oudheden, Schilderijen en Natuurlijke Historie: waartoe hij last van den Koning kreeg. De Bibliotheek was weleer het bijzonder eigendom van Z. D. H. Prins willem den V; naderhand werd zij de Nationale, op dien tijd de Koninklijke geheeten; federt werd zij afgedaan aan de ftad *s Gravenhage, welke haar, bij de gelukkige herftelling van ons Vaderland , weder gaf aan den wettigen eigenaar, die geen ander was, dan onze geëerbiedigde Koning. Zij werd in het jaar 1807 zeer aanmerkelijk vermeerderd, door het aan? koopen der nagelatene Handfchriften van den Hoogleeraar saxe te Utrecht, en van de uitgebreide en kostbare Bibliotheek van den Heer romswinkel te Leyden, en in levensberigt van mr. johan meerman. I in het jaar 1809 door de bijvoeging van een aantal zeldzame Boeken en Handfchriften, nagelaten door den Heer visser in 's Hage, wiens verzameling van Vaderlandfche en uitheemfcbe Oudheden insgelijks gekocht en in het Mufeum te Amjlcrdam overgebragt is. Het koopen, verplaatfen, fchikkén, en niet minder het betalen van dat alles, gaf groote moeite, welke niet verminderd werd, of door het aankoopen van fchilderijen der beste Hollandfche meesters uit de verzameling van den Heer van der pot te Rotterdam, en van het Kabinet van den Heer gevers op Endegeen, of door het koopen der Mineraal-verzamelingen van de Heeren troost en voet , of door het bezorgen van vreemde gewasfen voor den Planten - tuin te Haarlem, of ook door het verzamelen der afdrukfelen van penningen, van gefnedene fteenen, van pleisterbeelden en andere zeldzaamheden: waartoe ook kunnen gebragt worden de gouden, zilveren en koperen penningen, die, door den Koning, voor eene fomme van zeventig duizend guldens , uit de na'atenfchap van den kundigen pieter van damme , gekocht warsn, en, onder het opzigt van onzen meerman, op het Paleis te Amjlerdam geplaatst werden, Het was een geluk voor den Directeur Generaal, dat andere voornemens van den Koning zoo fchielijk verdwenen, als zij genomen waren, of op het onverwachtfte verijdeld werden: bij voorbeeld, het dadelijk oprigten van eene kolom, naar de teekening van den Heer van westreenen, ter eere van Czaar peter, voor de werf te Zaandam, op welke die groote man zelf gewerkt had; en vooral het doen overbrengen van al de Domburgfche Oudheden naar het Mufeum te Amjlerdam. Naauwelijks behoeve ik hier te zeggen, dat de Heer meerman, in de ftraks gemelde betreldnng, meermaals te Leyden, in den Haag en te Amjlerdam, voortreffelijke aanfpraken gedaan heeft, hetzij bij gelegenheid der uitdeeling van prijzen aan zulke jongelingen, die boven anderen in de Wiskunde, Schilder- en Graveerkunst uitgemunt hadden, hetzij bij de tentoonftelling van Hukken, die door inlandfche Kunftenaars ingezonlen waren: welke aanfpraken, voor zoo veel zij gedrukt zijn, onwraakbare bewijzen opleveren zoo wel van 's mans onbefchrijfelijken ijver voor de fchoone Kunften, als van zijne onvergelijkelijke zucht voor de edele Wetenfchappen. Het 126 levensberigt van mr. johan meerman. Het zegt veel, het zegt alles, in zijne jongelingfchap en den verderen levensloop, hoogclijk geroemd te worden door de grootfte mannen in het rijk der letteren, valckenaer, pestel, ruhnkenius, heyne , wyttenbach , i saxe , wier mondelijke en fchriftelijke getuigenisfen allen anderen lof te boven gaan, al ware het ook, dat de Heer meerman zich, door zijne veelvuldige fchriften, in de befchaafde en geleerde wereld niet had doen kennen, en hierdoor zijnen naam beroemd gemaakt. Befchouwden wij hem tot hiertoe als een' geletterden en doorkundigen reiziger, laat ons hem nu wijders volgen op zijne Politieke loopbaan. Op aanrading van anderen, zocht hij in het jaar 1778 door koop te komen in het bezit van eene Vriefche Grietenij. De onderhandeling daarover begon; doch bij het onderzoek der waarde, bleef er tusfchen hem en den toenmaligen bezitter een verfchil van verre over de honderd duizend guldens. _ De [koop had, om deze reden , geen' voortgang. Hij vergenoegde zich 'met in die Provincie vuur en licht te houden, en van jaar tot jaar eenige weken te Leeuwarden, ten tijde van den Landdag, te gaan doorbrengen, met een oogmerk, om, na de vereischte vijf jaren van inwoning, naar den Landdag te kunnen afgevaardigd worden, en dan eene buitengewone zending in de Vergadering van de Heeren Staten Generaal te bekomen. In den nawinter des jaars 1782 begaf hij zich wederom naar Vriesland; doch de binnenlandfche onlusten maakten hem het verblijf aldaar onaangenaam, allermeest, omdat de Heer bigot zijn begunstiger was. Men nam zelfs op den Landdag een befluit, vlak tegen hem gerigt, en bij hetwelke, om ooit een Lid der Vriefche Regering te kunnen worden, een beftendig verblijf van vijf jaren binnen de Provincie gevorderd werd. Om evenwel zekere betrekking op Vriesland te behouden, handelde hij, in dit, en andermaal in het jaar 1785, met degenen, die rest hadden op den post van Bewindhebber der Oostindifche Compagnie ter Kamer Amjlerdam, telkens voor den tijd van drie jaren, tegen voldoening van tusfchen de drie en vier duizend guldens. Men Helle in Vriesland, in den Haag, en te Amjlerdam alle pogingen in het werk, om hem aan de zijde der zoogenaamde vrijheids - zonen te trekken. Hij vol- I&8 LEVENSBERIGT van KtR. 'JOK'AN MEERMAN. 's lands herfteld Beduur de gewigtigfte raadplegingen noodig maakten. Naderhand is hij tweemalen Schepen te Leyden geweest, tot den eerden van Bloeimaand 1793, wanneer hij, wegens die dad, afgevaardigd werd tot de Vergadering der Heeren Staten Generaal, in welke hij meer dan eens Voorzitter was, ook in het hagcheiijkde tijdsgewricht cles jaars 1794. In een afzonderlijk gefprek, had de Prins Erfftadhouder hem te kennen gegeven, dat een geduchte veldflag welhaast• zou plaats hebben, van welks uitkomst, indien de Franfchen de overwinning behaalden, het lot van ons Vaderland geheellijk zou afhangen: gelijk de treurige ondervinding dit bevestigd heeft. In Hooimaand deszelfden jaars is de Heer meer* man , wegens de Algemeene Staten, naar Maastricht afgevaardigd; doch hier werd hij aandonds verwittigd van de naderende aankomst der Franfchen. Uit noodzaakte hem en de andere Afgevaardigden Hechts vier dagen, in plaats van eenige wekenrh&Maasiricht ti olijven, en de terugreize met den meest mogelijken fpoed te ondernemen, om een naauwkeurig berigt van alle omftandigheden aan de Staten Generaal te kunnen geven. Wat den Heere meerman in het jaar 1795 wedervaren zij, hoe hij van zijne posten met geweld ontzet werd, welke ongehoorde mishandelingen hem aangedaan zijn, behoeve ik in de bijzonderheden niet te melden. Het ontbreekt nog niet aan zulken, die of in hetzelfde lot deelden, of bewerkers en ooggetuigen van al die onverdiende beleedigingen waren. Het fcheen dat de burgerlijke-fcheuringen Inerte lande hare eerfte kracht begonnen ie verhezen, en men deed in het jaar s8oi pogingen, om de twee partijen eikanderen te doen naderen: waartoe het Franfche Hof, vooral de Ambasfadeur de simonville , zocht mede te werken. Evenwel rekende de vooruitziende meerman, met andere Regenten, het nog ontijdig, wederom deel aan 's lands Regering te nemen, en dit te meer, omdat men flechts dezen en genen daartoe wilde toelaten. Als hij derhalve, met zeven andere Heeren, in het najaar door het nieuwe Staatsbewind benoemd was tot Lid van het aanftaande Wetgevende Ligchaam, aarzelde hij geen oogenblik, zich van dien post te verfchoonen. Dit gaf echter aanleiding tot verfchillende onderhandfche gefprek- ken CRVENSBERlGT van mr. johan meerman. IS ij leen en raadplegingen, zoo met Leden der heerfchende partij, als met de oude Regenten onder eikanderen , over den Voet, op welken men zich weder in het Beftutir des lands zou kunnen inlaten. Dan, na den geflotenen vrede te Amiens, oordeelde men, dat de zaken in dit land eene meer zekere vastheid bekomen hadden; en degematigden onder de oude Regenten meenden, dat men in het jaar 1802 deel aan het algemeene Beduur welvoegelijk zou kunnen nemen, eensdeels, omdat de nieuwe ontworpene Conditutie voor het Departementale van Holland met ben onderhandsch overwogen en vastgefteld was, en anderdeels, dewijl het Huis van oranje nassau, duidelijk genoeg, met een wijs oogmerk, tot nut van ons Vaderland, had te kennen gegeven, zich tegen deze deelneming aan de Regering, door de vertrouwdde vrienden van den Prins Erfftadhouder te aanvaarden, niet te verzetten. Op dien grond liet onze meerman zich aandellen tot Lid van het Hollandfche Departementaal Beduur, waarvan hij Voorzitter en eenige dagen tevens ook Secretaris was. Het was hem een bijzonder genoegen, dat zijn voordel tot wering der bedelarij , en de hiertoe diendige invoering van het Ham* burgfche armen - fystema, de algemeene goedkeuring van het Departementaal Beduur in "het jaar 1804 wegdroeg, en dadelijk van vrucht en werking werd, bijzonderlijk in 's Gravenhage. Omtrent bet einde van dat jaar, kreeg hij, nevens zes andere Leden, door het Staatsbewind in last, een ontwerp te maken omtrent de beheering onzer Oostindifche bezittingen, ten aanzien van het Politieke Bewind en den Koophandel. De gefchillen, tusfchen twee voorname Heeren gerezen, die ook bij de onderhandelingen tegenwoordig waren, hadden hiertoe aanleiding gegeven De lieer meerman werd tot Voorzitter der Commislie verkoren; hij wist. door zijn beleid, veel toe te brengen tot nadering der ver« fchillende gevoelens; en met vermaak zag hij in het volgende jaar, dat het uitgebragte rapport bij de invoering veel gevolgd was. Na eene nieuwe verandering van het Bewind dezer Republiek, werd hij jn het jaar 1805 door den Heer Raadpenfionaris schimmelpenning-k benoemd in het Departementaal Beduur van Holland; en hy_ bleef in dien post, tot den tijd der vernietiging van die geheele inrigting door de komst van Koning lodewijk. Op meng. 1817. no. 3. I lasï vaarwel! ■ j^g Welaan, door god en mensch gezegend, Verlaat ge tnv dierbaar Vaderland; Straks blaast u 't Oosten voorfpoed tegen, Straks voert de wind u ver van 't ftrand. De wensen ontvlamt, om zee te bouwen, Zoo vaak de vloed al tuim'lend wast. Reeds huppelt vreugd, om de ankertouwen, Reeds flonk'ren wijsheid en vertrouwen, Als tweelingftralen, om den mast. Ja, Vriend! zie ras, hoe 't ooste-windje Met zilv'ren fchuim de baren kuift. O! dan, d?.n vliegt uw' kiel door 't water, Dat fonk'lend om de banken ftuift; Dan doet zich 't fcheidingsuur gevoelen, Want vriendentrouw, toch, wankelt niet: Geene oudermin kan ooit verkoelen, Maar, moedvol, Haart ge op 't grootst bedoelen, Wen 't land reeds wegblaauvvt in 't verfchiet, 't Hoezee! weergalmt nog eens weemoedig; De ruwfte zeebonk plengt een' traan; Hij ftrijkt zich 't waaijend haar uit de oogen, En ftaart den laatften duintop aan. Nu is 't voorbij, nu Togtgenooten! Nu reikt ge elkaar getroost de hand; Heeft vriendfehap 't nieuw verbond gefloten? Kan vfierdfehap uw geluk vergrooten ? Dan fchept ze ook giads u 't Vaderland, Heil! 344 Vaarwel ! Heil! driewerf heil! mijn Vriend! Itreef veilig, Door god befchermd, langs klip en rots, Vergeet mij niet, de flem der vriendfchap Wordt nooit verdoofd door 't golfgeklots. Waar wind en vloed u voeren mogen, De Hoop, toch, ziet gij nooit verdwaald; Ge aanfchouwt gods leidend mededoogen, In eiken glans , die regenbogen Langs rollende oceanen maalt. Ja, waar de Hoop haar' wimpel fpiegelt, Mijn jonge Vriend! in 't bruifend zont, Daar klopt uw hart, vol kahne Godsvrucht, Wen ge u aan 's Eeuwen"lorg vertrouwt. Stap blij aan land, zie rampfpoed vlugten, Waar 't fpecerijbosch geuren dauwt, Waar de eeuw'ge krans van rijpe vruchten En bloefems, die geen' fneeuwvlok duchten, Elk lagchend jaargetijde omfchaauwt. Nog eens, vaarwel! uw' reis door 't leven Zij ook in 't eind eens grootsch voltooid ; Vergaar uit pligtbetrachting fchatten, En 'ftrand, o! ftrand op de ondeugd nooit. Geen tijd ga ooit voor u verloren, Daar ge u tot hooger' ftand bereidt; Gij zijt tot eind'loos heil geboren: De dag, dien we in 't verfchiet zien gloren , Is 't wederzien in de eeuwigheid! -«««-co* XEVÈNSBERIGf VAN MR." JOHAN MEERMAN. 135 meenten te Leyden en Parijs. In naam der eerstgemclde m 1794 naar'de Waalfche Synode afgevaardigd zijnde, bleek het duidelijk, dat zijne tegenwoordigheid hier veelszins nuttig was. Dit zag men nog meer. wanneer hij, als Commisfaris Politiek, de Zuidhollandfche Synoden bijwoonde, welke in 1805 en de drie volgende jaren in den 'Haag,_ te Woerden, Buren en Breda gehouden zijn. Nederige deftigheid, wijze raadgevingen, vriendelijk verkeer, invloed tot bewaring van goede orde , eensgezindheid en ftichting, werden in hem door elk bewonderd. Hoe ervaren hij geweest zij in de Heilige Schrift en hare verklaring, hoe verkleefd aan de waarheden van den Geopenbaarden Godsdienst, hoe gezet op Christelijke deugd, hoe ijverig voor de inftandhouding en welvaart van jezus Kerk; dit alles ziet men heerlijk doorfh-alen in zijne Aanteekeningen op klopstock, in fommige kleine Werken, te voren gemeld, en in de gedrukte Aanfpraken, welke hij, in de Synoden, openlijk gedaan, heeft. Niet zonder reden, verlangden zeer velen, dat hij in 1806 aangefteld zou worden tot Minister van den Eeredienst; maar de Koning begreep, dat die post voor als nog met de zorg voor de Binnenlandfche zaken moest vereenigd blijven. Weinigen zijner Landgenooten evenaarden onzen meerman in het'ruime aandeel van aarcifche bezittingen; en nog kleiner was het getal van zulke edelmoedige rijken, als hij geweest is. De armenkasfrn te Leyden, in den Haag en op fommige dorpen, waren dankbare getuigen van zijne zeldzame milddadigheid, zelfs wanneer hij op zijne buitenlandfche reizen was. Met de meeste bereidwilligheid, ja maar ook met dadelijke hulpvaardigheid, aanvaardde hij in 1794 den post van Befhuirder van het toen opgerigte fonds voor de weduwen en weezen van de in den oorlog tegen Frankrijk gefneuvelde Officieren en foldaten. Voor eigen rekening, liet hij niet flechts te Dalem en Vuren twee nieuwe Schoolhuizen Richten , maar ook te Dalem eene geheel nieuwe Kerk bouwen, dewijl de oude door den ftorm in Slagtmaand 1802 onbruikbaar geworden was Dit Kerkgobouw, waarvan de onkosten twintig duizend guldens beliepen , werd juist twee jaren later plegtig ingewijd, en de He r meerman deed er dit opfchrift voor plaitfen: „ Den Christenen van Dalem tot eene oefenfcbool van geloof, hoop en Jiefde." Dit kon niet geheim blijven; maar hij wist anI 3 derft .134 XËVENSBERIGT VAN MR. JOHAN MEERMAN. ders in het verborgen weldadigheid aan cilendigcn , in hunne nijpendfte armoede te herwijzen, zonder de mmfte bedoeling van roem en toejuiching. Dit ééne.voorbeeld zij genoeg. Niet dan met,-groote moeite kon men ontdekken, welke aanzienlijke 1'omme hij alleen in het jaar 1784, ten behoeve zijner Haagfche ,ftadgenpoten, die gebrek leden, gefchonken had. Het Hof 111 die ltad gaf vrijheid tot het doen . eenev algemecne inzameling van penningen, wegens de nijpende koude, met last, dat de verzamelde gelden dadelijk zpuden moeten uitgereikt worden aan zuïken, 'die in een' armoedigen toeftand verkeerden. Op den dag der inzameling:, den veertienden van Louwmaand gefchièd, en bedragende ƒ5885 - 11, gaf de Advokaat aan de Diakenen 's avonds bengt, dat twee dagen te voren in den avond te zijnen huize gebragt was eene doos, waarin hij gevonden had honderd gouden lijders, met een naamloos briefje , geheel met kapitale letters gefchreven, met last, om dit geld aan honderd der behoeftigfte huisgezinnen, zoo mogelijk, nog in de loopende week uit te deelen, en dat wel aan elk huisgezin éénen rijder. Aan dit verzoek werd, met fpoed en dankbaarheid,, op ?de beste wijze voldaan. Niemand wist op dien tiid te ontdekken, aan wien men toch deze gift te danken had. Alleen eene hartvriendin kon dit in het oog en hart van den beminnehjken man lezen; en, eer zij nog deszelfs Echtgenoote werd, heeft zij het geraden, hetwelk hij toen niet ontveinzen kon. Na zijnen dood, heeft zij eerst de bijzondere omftandigheden, door den oudften Predikant en Diaken , kunnen vernemen, en zij heeft dezelve nu wel willen ruchtbaar maken. Ik zoude dit blijk der warme menfchenliefdc en regt Christelijke mededeelzaamheid verzwegen hebben, indien wij hierdoor 's mans edel karakter 'in het liefderijk gebruik zijner rijkdommen niet "leerden kennen en eerbiedigen. Het ftreed in geenen deele met zijne edelmoedigheid, dat hij, in het jaar 1809, eene'behoorlijke fchadevergoeding verzocht, dewijl men goedgevonden had, ten einde ingevloeide polders, na eene "groote overftrooming, van water te ontlasten , geheel naar willekeur te handelen, en ons. voor altijd eene aanmerkelijke fchade aan zijne Heerlijkheden toe te brengen. Zijn verzoek werd door alle Ambtenaren, en door elk, in wiens handen het verder gefteld was, billijk gerekend en aangedrongen; doch eindelijk kwam van levensberigt van mr. johan meerman» TJS van den Koning op het verzoek fchrifc gen ander antwoord, dan dat men de Requestrant \ ; Na de laatfte wederkomst in 'j Hage, werd zijne gezondheid fterk aangetast; de hoop op ju 'cheën, nu en dan, niet verijdeld te zullen w< geestvermogens en zijne verkleefdheid aan hei der zaligheid, in geloovige verwachting van eei leven, bleven voortduren, waarvan zijn ziek- en ' bed getuigenis droeg; maar de ligcfiaamskrachteft béa . nen meer en meer te' wijken; en de dood maakte, , : $9den van Oogstmaand 1815, een einde van zijn werk. zaam en nuttig leven hier beneden. Uit al het gezegde mogen wij het befluit opmaken, dat het affterven van den Heer meeüman een onberekenbaar verlies is voor zijne Echtgenoote., welke in hem mist een' hartelijk geliefden en • liefhebbenden Vriend, een' onvergetel ijken Echtgenoot, wiens ftandvastige en gelukkige gezeliinne zijns levens zij, dertig jaren lang, geweest is, ook op zoo vele uitlandfche reizen, 'en wiens aangenaamfte nagedachtenis bij haar fteeds in zegeninge blijven zal. Groot was het verlies voor al zijne bloedverwanten en vrienden, die deszelfs beminnelijk karakter meer van nabij kenlen, en naar waarde wisten hoog te fchatten; voor de bewoners zijner Heerlijkheden, Dalem , en Vuren; voor zijne behoeftige medeburgers en landgenooten , voor welken hij hart en hand nooit wilde {luiten; voor allerlei Wetenfchappen. welke hij begunftigde en beoefende; voor alle geletterde Genootschappen, tot welke hij in eenige betrekking ftond; voor 's heeren Kerk, waarvan hij een eerwaardig en voorbeeldig Lid was; voor zijn Vaderland, welks roem hij, door zijne reizen en fchriften, in zoo vele rijken cn onder verfchillende volken, op eene uitmuntende wijze verbreid heeft. Wie zou dan niet beftcndiglijk aan den voortreffelijken meerman met genoegen blijven gedenken? wie zou niet hartelijk wenfehen , dat in alle landen van Europa velen, die aan hem in uitgebreide kundigheden gelijk zijn, door alle eeuwen mogen gevonden worden? I 4 IETS ÏJO IETS OVER DE ZWEEDSCHE BOEREN. ; Wffljj»—g—»«11

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

■

Ï^O levensberigt van mr. johan meerman.

fest van het Departementaal Beftuur, moest hij, met twee andere Heeren, den Koning en de Koinnginne aan de grenzen van Holland gaan begroeten. Dit deed hij niet eene aanipraak, welke het geluk had de goedkeuring zijner verftandige Landgenooten weg te dragen. Hij gaf daarbij te kennen, dat zij zoo even het grondgebied der fchoonfte en rijkfte Provincie van het Koningrijk betreden hadden; dat de Koning, naar mate hij verder binnen reisde, meer en meer zou overtuigd worden, dat hij niet zonder reden gezegd had, roem te dragen op de Regering van dit land; dat men met aandrang de belangen van dit Departement, en die van geheef het Vaderland, hem durfde aanbevelen, welks heil zoo naauw aan het geluk des Konings en der Koninginne verbonden is, dat de toewenfehing van eene roemrijke Regering niet anders was dan te gelijk te wenfchen _pm de welvaart van Holland (*),, Het fcheen , dat deze aanipraak ook aan den Koning niet mishaagde. Ten minfte, de Heer meerman werd in het jaar 1806 door den Koning benoemd tot Dienstdoenden Kan erheer. Hij fchreef rondelijk aan den Koning, dat die post hem niet geleek; doch weinige dagen later werd die aanftel2ing veranderd in een Honorair Kamerheerfchap De tijdsomftandigheden maakten het onmogelijk, deze benoeming ook van de hand te wijzen. Vele Nederlanders hebben ondervonden , hoe moeijelijk en fonuijds gevaarlijk het, was, ten yjde van het Franfche Bewind in ons Vaderland, gansch ongezochte en min begeerlijke

eer-

(*) Deze aanfpraak luidde in het Franscli dus:

Sire ! Madame !

V Administration Départementale de la Hollande nous a char~ gé de préfenter a vos Majestés fis respectueux hommages, fous venez toucher le territoir e de la plus belle, de la plus riche jprevince de votre Royamne, et a méfure que vons la parcourez, vous vous perfuaderez (Tavantage, Sire ! que ce riest pas envain que vous avez dit être fier de regner fur nous. Nous éfotis reeommander vivement è vos Majestés les intéréts de notre ï^e^ar • iemeut, et ceux de la Potrie entiére, dont le falut tient de fi prés au bonheur de vos Majestés . que leur jbuhaiter ,7» regne ghrieux c'est faire en même temps des voeux P°ur ia prospe» rité de la Hollande.

Permanente URL

Opties voor uitsnede