is toegevoegd aan uw favorieten.

Het leeskabinet; mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen, 1863, 01-01-1863

01-01-1863

Permanente URL

Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Titel: Het leeskabinet; mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen, 1863, 01-01-1863
Alternatieve titel: Het leeskabinet; mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen; Europa : verzameling van in- en uitlandsche lettervruchten ter bevordering van wereldkennis en aangenaam onderhoud
PPN: 408497882
Uitgever: Sijthoff, Leiden
Jaar van uitgave: 1863
Publicatiedatum: 01-01-1863
Aantal pagina's: 258
Taal: Nederlands
Publicatietype: Aflevering
Herkomst: Koninklijke Bibliotheek
Signatuur: T 1901
Toegevoegd in Delpher: 10-05-2017

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 258 pagina's) / 258
Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.
Permanente URL
Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Geen auteursrecht. Er rusten geen rechten meer op dit object.

Titel

Het leeskabinet; mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen, 1863, 01-01-1863

Alternatieve titel

Het leeskabinet

mengelwerk tot gezellig onderhoud voor beschaafde kringen

Europa : verzameling van in- en uitlandsche lettervruchten ter bevordering van wereldkennis en aangenaam onderhoud

PPN

408497882

Uitgever

Sijthoff, Leiden

Jaar van uitgave

1863

Publicatiedatum

01-01-1863

Aantal pagina's

258

Taal

Nederlands

Publicatietype

Aflevering

Herkomst

Koninklijke Bibliotheek

Signatuur

T 1901

Toegevoegd in Delpher

10-05-2017

is sur Qegenwart, von Dr. Hebmann Redchlin , als het grondigste en vertrouwenswaardigste beschouwd worden. In dit werk zijn de belangrijkste geschriften der Italianen , en de officieele documenten, die van de verschillende kabinetten, welke aan het Italiaansche vraagstuk hebben deel genomen, zijn uitgegaan, niet alleen geraadpleegd , maar ook bij afwijkende opgave met elkander vergeleken , en het ware of waarschijnlijke met ernst en ijver onderzocht en van dwalingen en willekeurige beschouwingen gezuiverd. Deze schrijver bezit buitendien het voordeel, dat bij zijne taak niet gering te schatten is, van verscheidene malen in Italië geweest en met land en volk uit eigene aanschouwing bekend geworden te zijn. Vele zijner opmerkingen zijn van de onmiddelijke waarheid, die alleen uit eene persoonlijke kennismaking niet de zaken zelve geput kan worden. Men kan hem zijne volkotnene goedkeuring schenken, wanneer hij in zijne Voorrede verzekert, dat hij bij zijnen arbeid geen moeite gespaard heeft. Deze is rijk van stof, en draagt alle blijken van vlijt en naauwkeurigheid. Het werk begint inet een korten terugblik op de geschiedenis van Italië , van de oudste tijden tot aau de Eransche omwenteling. Het verhaal zelf loopt tot aan de nederlaag der Sardiniërs bij Novara en den daarop gevolgden wapenstilstand en vrede met Oostenrijk. Daarna volgt een overzigt van de jongste gebeurtenissen in Italië en een kort woord ten slotte. In den terugblik, die de plaats eener Inleiding vervangt, wordt op den oorsprong der Savoysche dynastie en de natuur van het Piemontesche land en volk gewezen. Geen der regerende huizen in Europa, dat in staat geweest is eene zelfstandige politiek op te volgen, heeft zich met zooveel moeite tot zijne tegenwoordige hoogte opgewerkt als het Savoysche. Het is een belagchelijke chicane van het Mazzinismus, wanneer het dit geslacht, dat sedert vier eeuwen te Turijn resideert, zijn vreemden oorsprong verwijten wil. In vroegere tijden hebben leden er van, bij gebrek aan eigene magt, groote daden in vreemde dienst verrigt. Amadeus VI streed iu de dertiende eeuw voor den Byzantijnschen keizer tegen Bulgaren en Turken; Emanuel Philibert won voor Philips II den slag van St. Quentiu, die aan Spanje een tijd lang een beslissend overwigt op Frankrijk gaf; en Eugenius van Savoye is de grootste veldheer geweest, dien Oostenrijk aan het hoofd van zijn leger gezien heeft. Ook Karei Albert heeft zich, als prins van Carignau, zijne sporen bij de bestorming van Trocadero verdiend. Zelfs kerkelijke glans heeft aan den Savoyschen vorstenstam niet ontbroken, daar Amadeus VIII door het concilie te Bazel, onder den naam van Eelis V, tot paus verkozen werd, doch deze waardigheid , om aan de scheuring der kerk een einde te maken, vrijwillig nederlegde. Het ernstige, eenvoudige, geharde Piemontesche volk stemde met den aard en de pogingen van zijn regerend huis volkomen overeen, en was door de natuur uitgelezen, niet om het glans- punt en de bloesemkroon, maar het schild en zwaard van Italië te worden. Daarentegen kunnen wij met het in dit werk over den Piemontees Victor Alfieri gevelde oordeel geenszins overeenstemmen. Deze is meer dan eenig ander Italiaansch schrijven in de. achttiende eeuw op de wedergeboorte van het nationaal gevoel van invloed geweest, in een tijdstip, waarin het land het diepst gezonken was, en meer kon toch waarlijk in dien tijd een Italiaan niet doen. Evenzoo komt het ons voor, dat Eeuchlin aan TJgo Foscolo geen volkomen regt heeft doen wedervaren, maar alleen de schaduwzijde van zijn persoon laten uitkomen. Had deze, gelijk Monti en andere Italiaansche dichters van zijnen tijd, Napoleon willen vleijen, hij zou tot de grootste eerambten en waardigheden in het koningrijk Italië verheven zijn. Hij behoorde echter tot die Italianen, welke, sedert Napoleons trouwelooze handelwijze jegens de republiek Venetië, een wantrouwen tegen hem opvattenden en zich inwendig van hem terugtrokken. Hij was voor het overige niet in Venetië, maar op het eiland Zante geboren. In de afdeeling, Italië gedurende den omwentelingsoorlog en onder Napoleon, is de eigenaardige betrekking der Italianen tot den grooten despoot meesterlijk geteekend met de woorden : // Hij [Napoleon] verscheen als een Romeinsche imperator, die aan het hoofd der Gallische legioenen het rijk inneemt." Eene geheele reeks van beschouwingen kon deze gedachte niet beter uitdrukken. Voor de meerderheid der Italianen , ten minste in Noorden Midden-Italië, was Napoleon inderdaad een landgenoot, die vreemde volken aan zich onderworpen heeft, en de nieuwe vleeschwording van het idee der Oud-Romeinsche wereldheerschappij. Napoleon wist dit wel, toen hij tot den graaf Louis Narbonne, na de catastrophe in Rusland, ten opzigte van de stemming der geallieerden van Frankrijk zeide: n De Italianen zullen altijd uit fierheid aan mij gehecht zijn." Met Napoleons val begon voor Italië niet eene restauratie, zoo als in Frankrijk, waar de oude koningsstam zijne terugkomst door het verleenen eener vrijzinnige grondwet verkondigde, maar eene reactie in den ergsten zin des woords , waarbij de oude inrigtingen als door een tooverslag, zonder op den tegenwoordigen tijd en zijne behoeften in het minst acht te slaan, in al hare middeleeuwschheid hersteld werden. Deze epoque is de treurigste in de nieuwere geschiedenis van Italië, inzonderheid door de vernietiging van alle hoop, welke de natie door het oprigten van een eigen leger en een eigen bestuur in het koningrijk Italië voor de toekomst van het geheele land gekoeste*d heeft. Maar dat verledene was, ondanks zijn betrekkelijk korten duur, te rijk in feiten geweest en had in de gemoederen te diepe sporen achtergelaten, om vergeten of uitgewiseht te kunnen worden. Er verhief zich een ongelijke, maar voortdurende strijd tusschen den geest van den nieuwereu tijd en de uit vroegere dagen teruggebragte toestauden, van welke de eersten de inwendige stempel van billijkheid, de laatste de uitwendige magt voor zich had, welke in een volk van twintig millioen zielen eene koortsachtige gisting onderhield, wier zonder gevolg blijvende uitbarstingen den druk tot in het onverdragelijke deden toenemen, doch het inwendig gevoel niet veranderden. Het eigenaardige daarbij was , dat de herstelde regeringen, ofschoon bij behoud van het oude ieder voor zich belang hebbende, echter onderling jaloersch werden en in stilte elkander tegenwerkten. Sardinië, de paus, en zelfs Toscane, zochten zich aan de Oostenrijksche oppermagt zooveel mogelijk te onttrekken. Een stout en parodox genie, de Savoysche graaf Josef de Maistre, die, wanneer hij zich van de boeijen zijns stelsels kon losmaken, met een scherp instinct voor het opvatten der wezenlijkheid begaafd was; ried, niet uit liefde voor Italië, waartoe hij niet behoorde, maar uit gehechtheid aan het huis Savoye, op de nationale partij te steunen, dewijl deze tot de toekomst behoorde. Hij schreef in dezen zin reeds in 1835 de merkwaardige woorden: //Geeft acht op den Italiaanschen geest; hij is uit de revolutie geboren. Ons vreesachtig, neutraal, achterhoudend stelsel is bij dezeu staat van zaken doodelijk. De koning van Sardinië moet zich tot hoofd der Italianen verheffen. Hij stelle bij iedere civiele en militaire betrekking, zelfs aan het hof, ook revolutionairen al ware het tot ons [des adels] nadeel j ceci est essentiel, vital, capital; les expressions me manquent." Deze raad kon eerst lang nadat hij gegeven was worden opgevolgd; maar daaruit blijkt zeer zeker, welke hoop ver uitziende geniën reeds toenmaals op het pas gerestaureerde huis van Savoye bouwden en tot welke uiterste hulpmiddelen zij dit aanrieden. In gelijken zin zegt Capo d'Istria, toen hij Russisch minister van Buitenlandsche Zaken was, tot den Sardinischen diplomaat graaf Brusasco: //Het denkbeeld van Italiaansche onafhankelijkheid, met beleid opgewekt, zou Sardinië veel voordeel aanbrengen." De zelfde Brusasco rigtte, toen hij Sardinisch gezant te St. Petersburg was, eene memorie aan zijn hof, waarin hij dringend tot eonstitutioneele concessiën aanried (1821), en met zekere hand de aanstaande dingen voorspelde, zoo als zij zich thans beginnen te vervullen. Zoodanige verklaringen laten een blik in de geheime geschiedenis van Italië gedurende den donkersten tijd er van werpen , en bewijzen dat mannen, die zich niet met eene oppervlakkige beschouwing der zaken vergenoegen, reeds toenmaals de onmogelijkheid eener duurzame heerschappij van Oostenrijk in Italië gevoelden, zelfs in een tijd toen zij het onwrikbaarste pal scheen te staan. De overwinning van het Pransche liberalismus op het idee van het koningschap, zoo als Karei X dat opvatte, en waarvan ook de Italianen zich in het eerst veel voor zichzelve beloofden, heeft hun slechts teleurstellingen en vernederingen veroorzaakt. Eeuchlin noemt met regt deze epoque den laagsten stand der nationale zaak in Italië, terwijl, tegenover de bij Frankrijk opgewekte verwachtingen, de druk in alle deelen van Italië — Toscane en Piemont uitgezonderd — hoe langer hoe zwaarder werd. Toen ging, te midden der grootste troosteloosheid voor Italië, eene ster van hoop op in den persoon van Pius IX, die, ofschoon hij slechts eenige van de schreeuwende misbruiken afschaffen, enkele beloften, die reeds door zijnen voorganger gemaakt waren, vervullen, en zijne hervormingen slechts tot den Kerkelijken Staat beperken wilde, het eerste sein tot eene beweging gaf, die zich weldra van Home tot aan de Alpen en over de zee naar Sicilië voortplantte. De Februarij-revolutie, die voor Oostenrijk, Pruissen en geheel Duitschland zulke ver reikende gevolgen hebben zou, is voor Italië eerst door de later gevolgde herstelling van het Napoleontische keizerschap belangrijk geworden. De Italianen zijn in het begin slechts de door Pius IX gegevene impulsie gevolgd. De omstandigheid, dat het geestelijk opperhoofd der Ka- tholieke wereld zelf het sein tot staatshervormingen gaf, scheen dit geheele streven te heiligen en alle bedenkelijkheden en twijfelingen tot zwijgen te moeten brengen. In plaats van dat de drang naar verbetering zich tot dusverre in het duister der geheime genootschappen verborgen gehouden of nu en dan door op zichzelve staande opstanden eenig teeken van leven gegeven had, trad hij thans, steunende op het groote voorbeeld hem door den opvolger der apostelen gegeven, luide en openlijk en met de aanspraak op wettige erkenning van de zijde der regeringen voor den dag. Deze onverwachte en gelukkige wending der dingen te Kome, het meest uitkomend punt van Italië, deed den paus in het eerste oogenblik aan alle Italianen als eeu reddende engel voorkomen. Heeds vóór de Februarij-omwenteling werden door de vorsten van Napels, Toscane en Piemont aan hunne volken vrijzinnige staatsregelingen aangekondigd. Een zwijmel van vreugde vervulde geheel Italië. Alles rustte zich uit tot een strijd tegen Oostenrijk, dien men, van den eersten aanvang dezer beweging af, onvermijdelijk achtte. Toen vertoonde zich op eens wat in den eersten roes over het hoofd was gezien; de onmogelijkheid voor het pausdom, om zich aan het hoofd der nationale beweging te stellen. Pius IX weigerde, in zijne hoedanigheid als vader der geloovigen en apostel des vredes, eene Katholieke mogendheid, als Oostenrijk, den oorlog te verklaren. Het cosmopolitisch karakter der Eoomsche theocratie deed zich, in het beslissende oogenblik, gelden, en drong alle andere aansporingen terug. Eene ontzaggelijke teleurstelling volgde op eene even zoo groote verblinding. Daar het Pausdom zijne hulp tot verwezenlijking van het alles met zich voortslepende denkbeeld der bevrijding van vreemde heerschappij weigerde, daalde het in de openbare meening schielijk van de hoogte af, waarop het sedert het begin der regering van Pius IX gestaan had. Het zal dezen echter door de nakomelingschap tot eene eer gerekend worden, dat hij zich niet in den maalstroom der omwenteling wierp, maar in dezen bedwelmenden onderlingen kamp van tegenovergestelde grondbeginselen zijne ware positie en hoofdpligt juist erkende. Want hij zou anders de instelling, die hij vertegenwoordigt, die, op haar regt standpunt teruggebragt, bestemd is om al deze stormen te overleven, aan liet grootste gevaar hebben blootgesteld , en wel zonder eenig goed gevolg voor de zaak, waartoe men hen wilde overhalen. Pius IX kon in de negentiende eeuw niet, als Julius II in de zestiende, het zwaard aangorden, ten einde de //Barbaren" uit Italië te verdrijven. De tijden en menschen waren geheel veranderd. Aan de andere zijde openbaarde zich echter ook de onmagt van het Pausdom als wereldlijke mogendheid, en de onbekwaamheid , om in het wereldlijk lot van Italië reddend door te tasten, zoo duidelijk, dat het denkbeeld aan zijne secularisering zich schielijk naar alle kanten verbreidde. De Italianen hadden niet noodig dengenen te zoeken, die Pius IX voor hun oogmerk vervangen zou. Hij bood zich hun van zelf aan. Het was Karei Albert van Savoye-Carignan, sedert 1831 koning van Sardinië. Deze was geen man van buitengewone gaven, maar heeft toch daardoor, dat hij in staat was eene groote gedachte, gelijk de bevrijding van Italië, op te vatten en zich voor haar op te offeren, een magtigen invloed op zijn volk en zijnen tijd uitgeoefend. Zijne jeugd en opvoeding zijn van buitengewonen aard geweest en hebben op zijne handelwijze in rijpere jaren een niet te miskennen invloed gehad. Zijn vader, dien hij zeer jong verloor, bleef in Piemont, toen dit onder de Pransche heerschappij kwam, was weinig bemiddeld, leefde als een gewoon burger, en nam in eigen persoon de dienst bij de nationale garde waar. Zijne moeder was uit het huis van Saksen, en moet, volgens de verklaring der vijanden van haren zoon, om den vrijheidsboom gedanst hebben. De jonge prins werd in eene Pransche militaire school opgevoed, waar hem , onder geheel tegenstrijdige indrukken , het bewustzijn van zijne vorstelijke geboorte en Italiaansche afkomst bijbleef. Later, na zijne deelneming aan de Piemontesche omwenteling, werd hij een tijd lang met uitsluiting van de erfopvolging bedreigd, en had hij de grootste opmerkzaamheid op zichzelven noodig, oin niet onder de wangunst der omstandigheden te bezwijken. Een trek van achterhoudendheid legerde zich over zijn geheele wezen, waaronder echter het denkbeeld aan de vergrooting van Piemont en de bevrijding van Italië van Oostenrijkschen invloed levend bleef. Veel in de handelwijze van dezen koning wordt verklaar- 1863. I. 7 baar, wanneer men weet dat bij tusschen twee uiterste partijen geplaatst was, aan welke hij zoo min voldoen kon als wilde, terwijl hij niet sterk genoeg was om beide uit den weg te ruimen. Zijne woorden aan den hertog van Aumale geven zijnen toestand en zijne stemming te kennen. // Ik sta tusschen den dolk der Carbonari en de chocolade der Jezuïten!" dus sprak hij. Karei Albert's optreden tegen Oostenrijk in 1848 en 1849 is, ofschoon het een ongelukkig einde heeft genomen, voor de Italiaansche nationale zaak van heilzame gevolgen geweest. De nederlaag bij Xovara wischte de herinnering aan de overwinning bij Goito niet uit. Onder de Sardiniërs begonnen militaire talenten zich te ontwikkelen, die de ten tijde des ongeluks gedane ervaringen onder latere omstandigheden vergoed hebben. Een meer nationaal karakter en stouter degen verscheen in den persoon van Garibaldi, zoo als Italië in deze vereeniging sedert lang niet meer had gezien , — die, uit het volk te voorschijn gekomen, dit met zijn ontzaggelijk zelfvertrouwen vervulde, en, reeds gedurende dezen eersten oorlog groote verwachtingen opwekkende, later geheel Europa met zijnen naam vervullen zou. De Italianen vonden toenmaals ten opzigte der toekomst onschatbare gelegenheid om den oorlog in het groot en tegen een hen in magt ver overtreffenden vijand te leeren kennen, in plaats van de vroegere locale opstanden en barricaden-gevechten. De Toscaners, die men voor. verwijfd had aangezien, vochten bij Curtatone met even zooveel volharding als geestdrift. In Venetië kwamen troepen uit alle deelen van Italië tot verdediging der onafhankelijkheid bijeen. De strijd wekte onder de Italiaansche bevolkingen, die vroeger onderling zoozeer tegen elkander over hadden gestaan, een gevoel van eensgezindheid op, zoo als voorheen slechts in woorden en geschriften bestaan had. De persoonlijke dapperheid, die Karei Albert en zijne zoons bij elke gelegenheid in dezen oorlog betoonden, de zelfverloochening, die de koning bij zijnen troonsafstand aan den dag legde, en zijn dood, die al het voorkomen van een vrijwillig offer had, trokken de blikken der Italianen in veel hoogeren graad dan vroeger naar de Savoysche dynastie, en verspreidden de overtuiging, dat de banier der nationale onafhankelijkheid slechts van dezen stam kon worden omhoog gehouden. Hoe drukkend het juk ook ware, waarin Italië na dezen ongelukkigen oorlog terugviel, het was door hem omhoog geheven tot een doel, dat niet meer verdwijnen zou. Een nieuw tijdpunt is voor Italië aangebroken, dat zoo wij hopen een met de tot dusver voortgegane ontwikkeling overeenstemmend einde zal vinden, en niet, zoo als dikwijls vroeger het geval is geweest, een aanloop blijven en met een grooten terugslag eindigen zal. Eeuchlin onthoudt zich , in zijn werk, van elke bepaalde aanduiding eener eindelijke oplossing van het Italiaansche vraagstuk. Men kan, wanneer er van zekerheid sprake zal zijn, hem hierin slechts gelijk geven. Want, indien ook al over de algemeene rigting van onzen tijd en het einde er van onder oordeelkundige en onpartijdige waarnemers geen twijfel kan oprijzen, komen evenwel op de baan van den vooruitgang zoo vaak hinderpalen in den weg, dat men, zoo lang niet een onbetwistbaar en door niets meer te verliezen standpunt gewonnen is, niet weten kan, of de steen van de hoogte, waarop hij met moeite gebragt is, niet weder zal afrollen, en de arbeid van Sisyphus op nieuw onderpomen worden moet. Maar een terugblik op het verledene, op onloochenbare daadzaken gesteund, heeft altijd zijne nuttigheid, en kan ten opzigte van Italië een, zoo al niet zeker, dan toch waarschijnlijk inzigt in de toekomst geven. Het denkbeeld van een Italiaanschen staat, die van vreemde heerschappij bevrijd is, en de eisch, dat het Italiaansche volk niet langer voor vreemde belangen verbrokkeld en uitgemergeld zal worden, is reeds oud en heeft zich in den geest van uitstekende mannen sedert lang bewogen, zelfs voor dat het denkbeeld van hetgeen men sedert 1789 revolutie noemt, voorhanden was. Dit denkbeeld — dat van den algemeenen toestand der wereld, waaraan alles, zelfs de regtmatigste aanspraken der volken onderworpen zijn, zoo lang aan hunne verwezenlijking hinderpalen in den weg gelegd werden — is thans, door de uitwendige omstandigheden begunstigd, eene daadzaak geworden, en heeft na heeten strijd eindelijk een standpunt ingenomen, waaruit het niet weder kan verdrongen worden zonder een ontzaggelijken tegenschok, die Europa op zijne grondvesten zou doen waggelen. De Italiaansche beweging is eene nationaal monarchale; zij 7* stemt overeen met de algemeene grondbeginselen , door welke Eui-opa geregeerd wordt, en heeft eene dynastie aan het hoofd gesteld, die, met haar volk reeds sedert eeuwen za- O ' ' mengewassen, zoo als dit met geene andere Italiaansche vorstenfamilie het geval is geweest, de kunst verstaan heeft om een doorluchten oorsprong met populaire begrippen te verbinden. Het is voornamelijk aan het huis vau Savoye toe te schrijven, dat het jonge Italië zich van propagandischen en socialistischen droesem vrij gehouden en een zuiver nationaal karakter aangenomen heeft. Italië heeft, in weerwil der groote verandering zijner oppervlakte, de historische fondamenten van zijn staatkundig leven, den overouden gemeen tegeest, door de denkbeelden der nationaliteit en onafhankelijkheid veredeld eu van de kleingeestige zelfzuchtige sporen van vroegere tijden bevrijd, onverzwakt behouden, en staat, wat zijn inwendig wezen betreft, nog conservatiever op zijne plaats, dan vele staten , die geene verandering in hunne regering ondervonden hebben. Het Italiaansche volk zal, daar de grondvesten van zijn maatschappelijk bestaan onaangetast zijn gebleven, niet, gelijk dit sedert zeventig jaren in Frankrijk het geval is, van -de eene revolutie in de andere vallen, maar, wanneer het niet van buiten met geweld daarin verhinderd "wordt, den optouw van zijn nieuwen staat zonder groote zwarigheden ten einde kunnen brengen. TWEE NIEUWE SCHOUWBUBGEN TE PABIJS. In het artikel, waarmede in de vorige maand deze jaargang geopend werd, is er reeds op gewezen, hoe het Pransche volk in het algemeen, en dat van Parijs inzonderheid, op allerlei wijze van staatszaken wordt afgetrokken. Yele nieuwe straten en boulevards worden aangelegd. Architecten, kunstenaars, industrieelen en werklieden worden bezig gehouden met het arbeiden aan gebouwen, die allerwege verrijzen. Zoo zijn — om maar van iets te gewagen — onlangs op de Place du Ckdtelet weder twee prachtige schouwbur- G .C .A "Last • vSte6na v ? Sloxruners te 's Ha<5e JBS' MüTJWS SfïïSMJTSr^ySWIECBISï? ïïü IPAIBIHTiS . gen verrezen, die een nieuwen sieraad van Erankrijks hoofdstad uitmaken. Men vindt ze op nevensgaande plaat afgebeeld. Die aan de linkerhand er van is het Théatre du Cirque, en die op de regterzijde het Tliéatre lyrique. Inwendig zijn daarop allerlei inrigtingen toegepast, die men in den jongsten tijd heeft uitgedacht, om de schouwburgzalen niet alleen zoo gerijfelijk mogelijk te maken, maar ook op het tooneel de illusie tea hoogsten top te drijven. Eene beschrijving van al deze inrigtingen zou een nommer van dit tijdschrift vullen; van ééne zaak alleen zij hier melding gemaakt , namelijk, dat de zalen schitterend verlicht zijn, zonder dat eenige lichtkroon of ander lichttoestel te zien is. JOHANNES KEPLER, Het was in het jaar 1628. Yoor het prachtige paleis, dat Wallenstein te Praag bezat, heerschte eene diepe stilte. Tien trawanten gingen voor het gebouw en in de aangrenzende straten op en neder, om te verhoeden dat eenig gerucht of twist de diepe rust in de omstreek stoorde. De groote veldheer, die onder het woeste krijgsalarm was opgegroeid, zocht in zijn huiselijk leven, bij zijn geheimzinnig navorschen, de rust met den angstigen ijver eener zenuwachtige vrouw. Daardoor hinderde hem ieder gerucht, ieder gesprek; ja, hij kon het niet verdragen, wanneer de vrolijke lieden om hem heen zich lieten hooren. Een eenvoudig, burgerlijk gekleed man stapte naar de hoofdpoort van zijn paleis toe. Men liet hem ongehinderd de groote voorzaal binnentreden, die hoog gewelfd en kunstig beschilderd was; van daar leidde eene tweede zaal naar "VVallensteins vertrek. Deze tusschenzaal was rijk verguld. Vijftig pages, alle in eenvormige liverei gekleed, stonden fluisterend in de rondte; vijftig schitterend gewapende trawanten waren aan de verschillende in- en uitgangen geposteerd, onbewegelijk als standbeelden. De tusschenzaal was van Wallensteins kamer nog door eene groote hal of galerij gescheiden. Kood zijden portières, met gouden omzoomsel, hingen aan de gewelfde in- en uitgangen neder. Vier edeliugen in schitterende wapenrusting voorzagen in de dienst van kamerheeren. Zij vroegen den binnentredende, van waar zij kwamen en wat zij begeerden. Deze vragen beantwoordde de eenvoudige man, van wien wij zoo even spraken, aldus: //Ik ben Johannes Kepler, hofsterrekundige en mathematicus van Zijne Boomsch-Keizerlijke Majesteit. Ik kom van Ulm, en wensch den hertog van Eriedland te spreken." Een der kamerheeren trad met zachte schreden het vertrek van den hertog binnen. Na weinige minuten keerde hij terug, en wenkte den wachtenden persoon om binnen te treden. Deze talmde niet. Zonder eenige bedeesdheid, met de kalme fierheid van een vrij man, boog hij zich voor den grooten vorst, voor wien zelfs de heer van dezen, de keizer, reeds begon te sidderen. Wallenstein stond in eene vensterverdieping. Op de tafel, van waar hij waarschijnlijk zoo even eerst was opgestaan, lagen aard- en hemelglobes uitgespreid; mathematische werktuigen, verrekijkers en rollen papier gluurden tusschen dikke folianten uit. Een naauwsluitend wambuis deed de groote en magere figuur van den geweldigen man nog grooter voorkomen. Zijne geelachtige gelaatskleur, het roodachtig, kort afgesneden haar en de kleine maar vonkelende oogen maakten geen aangenamen indruk. //"VVat is er van uwe begeerte?" vroeg de hertog met eene diepe stem, terwijl hij een nieuwsgierigen blik scheen te werpen op de papierrol, die de beroemde sterrekundige in de hand hield. — //Ik wilde Uwe Doorluchtigheid een geschreven opstel overhandigen." — //O, zeer aangenaam," zeide de hertog. //Gij zijt thans de beroemdste sterre- en wiskundige. Dan kan men van u zeker ook iets van de sterrevoorzegkunde te weten komen. Hebt gij misschien mijn horoskoop getrokken en uit de sterren iets belangrijks omtrent mijn aanstaand lot ontdekt? Dat zou mij zeer aangenaam wezen; want juist word ik weder door groote twijfelingen gekweld. Maar laat eens zien!" besloot de hertog, terwijl hij met eene gedwongen vriendelijkheid den grooten geleerde naderde. — // Dit geschrift bevat zeker niets belangrijks voor de toekomst van Uwe Doorluchtigheid, maar wel voor de mijne," zeide Kepler met een fijnen glimlach, terwijl hij zijne rol papier in de begeerig uitgestrekte hand van den hertog schoof. Met zigtbaar gespannen trekken ontrolde deze het geschrift, doch liet het, na er even een blik in geworpen te hebben, weder nederzakken. Het hoofd schuddende en met een somberen blik vroeg hij: //Wat raakt dat mij?" — //Uwe Doorluchtigheid zal daaruit zien, dat Zijne Majesteit de keizer mij met den achterstand mijner bezoldiging van ƒ 12,000 naar het hertogdom Mecklenburg heeft verwezen, dat thans onder den scepter van Uwe Doorluchtigheid staat." — //Wanneer ik u bezoldigen zal, moet gij mij ook dienen." — // Mijne geringe mathematische en astronomische kennis staat ten dienste van Uwe Doorluchtigheid." — //De astronomie kan mij niets baten, wanneer gij haar niét door de astrologie tot mijne oogmerken dienstbaar maakt. Wat is alle theorie zonder de practijk ?" — // De sterren zijn geen profeten." — //Hoe? Gij betwist dat zij aan het waar genie het verborgene en de toekomst kunnen ontdekken?" — //Uwe Doorluchtigheid dwaalt met eene groote menigte geleerde mannen, wanneer gij gelooft dat de loop der dingen van de hemelligchamen tot ons komt. Deze zenden ons, behalve hun licht, niets toe. Onverschillig hoede sterren bij de geboorte van een raensch geconfigureerd zijn, stroomt den nieuwgeborene het leven in een of anderen vorm binnen. Sterken worden van sterken, goeden van goeden geboren, en omgekeerd. De bijzondere lotgevallen van een mensch staan onder de magt Gods, en hangen vervolgens dikwijls van zijn eigen wil af. Is het gemoed kwalijk gesteld, dan moet men trachten het te verbeteren." — //Uwe philosophie schijnt mij al te nuchter," sprak Wallenstein met een glimlach, die zijne ingebeelde meerderheid moest uitdrukken. // Waarom vereeren zoo vele wijsgeeren de astrologie meer dan de astronomie?" — //Omdat zij weten dat de boeleerende dochter met hare bekoorlijkheden de moeder in het leven moet houden. Hoe weinige van de verstandigen zouden in de gelegenheid zijn en het vermogen bezitten om zich op de astronomie toe te leggen, indien de menschen niet de hoop koesterden om de toekomst in den hemel te lezen!" — //Derhalve wilt gij u de sterrevoorzegkunde laten betalen, om u op de geheel nuttelooze astronomie te kunnen toeleggen? Wel, die vind ik aardig!" zeide Wallenstein spotachtig. — # Ik spreek niet van mijzelven, maar van anderen. Ik verklaarde Uwe Doorluchtigheid reeds, dat ik geen lust had om in de logendienst van een sterrekijker te voorzien." Wallenstein maakte eene beweging van misnoegen over de vrijmoedigheid, waarmede aan zijn dierbaarst geloof de hand geslagen werd, en over den trots, waarmede Kepler zijn voorstel afwees. Zoo stout en met zelfbewustheid had nog niemand met den magtigen hertog durven spreken. Nogtans had hij gaarne zijn opgewekten twijfel aan de waarheid der sterrevoorzegkunde uit den weg geruimd willen zien. //Hoor!" begon hij weder, doch nu meer uit de hoogte: wal wilde ik ook toegeven, dat de sterren voor de lotgevallen van onbeduidende menschen stom zijn, kan ik toch. niet gelooven , dat de cirkels, welke eene magtige hand op onze planeet beschrijft, niet aan den hemel voorgeteekend zouden zijn." Een waas van onderdrukten spot vloog over de ernstige gelaatstrekken van Kepler. Hij gevoelde wel, dat Wallenstein met die // magtige hand" zichzelven meende, en deze persoonlijke zelfverheffing zou den wijsgeer onder andere omstandigheden een snijdend woord hebben kunnen ontlokken; nu echter vergenoegde hij zich met de aanmerking: //Even als voor G-od, zijn ook voor de sterren alle stervelingen gelijk." De hertog wendde zich naar het venster toe, en zag eenige oogenblikken stilzwijgend naar beneden in den tuin. Hij wilde den toorn verbergen, welke over den geleerde bij hem opwelde, die zoo weinig zijne zwakheden en ijdelheden wist te streelen. //Ik kan u noch aanstellen, noch u het achterstallige voldoen," begon vervolgens de hertog weder, terwijl hij zich omkeerde. //Grij hadt uwe diensten den keizer gewijd; laat deze u er ook voor betalen. De inkomsten van het hertogdom Mecklenburg hebben wij voor oorlogstoerustingen noonoodig." — //Ik waag het Uwe Doorluchtigheid te herinneren, dat gij vóór drie jaren hebt belet, dat de Neurenber- gers mij op de keizerlijke aanwijzing vierduizend gulden betaalden." — Wallenstein begon in te zien, dat hij zijne verpligtingen jegens Kepler toch niet zoo kortaf van de hand kon wijzen. Ook trachtte hij juist nu naar den roem van bevorderaar der wetenschappen te zijn, en dat wel bij eiken geleerde, zonder onderscheid van geloofsbelijdenis. n Ga dan naar de residentie van mijn hertogdom Sagan," zeide hij. Ik zal u daar eene behoorlijke soldij uitkeeren." Met deze woorden maakte hij eene genadige beweging met de hand, die te kennen gaf dat de audientie was afgeloopen. Kepler vergenoegde zich met de nederige betrekking te Sagan; want hij wilde de wetenschap niet tot kwakzalverij verlagen. Het zou hem niet moeijelijk zijn gevallen, Wallensteins astrologische grillen' tot een leiband te bezigen; hij had daardoor tot grooten rijkdom en aanzien kunnen komen , maar hij verachtte dit. Wallenstein was genoodzaakt den astroloog Zena (gewoonlijk Seni genoemd) duur te betalen, hetgeen hem ongenegen maakte Keplers achterstallige soldij te voldoen. Toen later de nieuwe hertog van Mecklenburg te Gustrow zijne residentie hield, maande Kepler hem tot betalen aan. Eerst wilde "Wallenstein zich het keizerlijk decreet niet meer herinneren; toen echter Kepler in een tweeden brief zijn geheugen te hulp kwam, beval de hertog den akademischen senaat te Rostock, Kepler op den leerstoel der mathesis te roepen. De senaat gehoorzaamde, maar Kepler niet. Daar hij zijn regt op zijnen hoofdschuldenaar, den keizer, niet wilde verliezen, verklaarde hij den man, voor wien alle vorsten van Duitschland sidderden, dat hij dit beroep niet zou opvolgen voordat hij, de hertog, de keizerlijke toestemming zou hebben verworven en het achterstallige voldaan zou zijn. n De hertog is over zijne gunst heer en meester, het geluk echter over den hertog," schreef de onverschrokken geleerde aan Wallenstein. Daar deze echter de voorwaarde niet vervulde, bleef Kepler te Sagan. Van nu af werd de betrekking tusschen hen beide nog meer gespannen. Dit tooneel tusschen den fieren, magtigen krijgsman en den vrij moedigen geleerde zal voldoende zijn om den lezer met belangstelling den levensloop van den onsterfelijkeu hervormer der sterrekunde te doen volgen. De astronomie berustte tot de vijftiende eeuw op verkeerde stellingen. Ofschoon de ware bouw van het heelal reeds vóór vele eeuwen door de Oostersche wijsgeeren erkend geworden was, en ofschoon Pythagoras leerde dat de aarde zich om zichzelve draaide en vervolgens om de zon liep, werd deze heldere blik toch spoedig weder verdonkerd, en men geloofde met Aristoteles, dat de aarde volkomen rustte en de grondvest was van het onmetelijk heelal, waarom het gansche hemelgewelf zich van het oosten naar het westen eenmaal daags bewoog. Op deze valsche onderstelling grondvestte Polemaeus het naar hem genoemde stelsel, dat eeuwen lang als het ware beschouwd werd. Nico laas Copernicus, domheer te ïrauenburg in OostPruissen , keerde tot de in de geheele Christenheid met eene zwarte kool geteekende leer van Pythagoras terug, vergeleek haar zijn halve leven door met den hemel,en overtuigde zich eindelijk, dat zij met alle verschijnselen van dezen volkomen overeenstemde. // Laten wij zeide hij , « de aarde naar tegenovergestelde rigting omdraaijen , dan de hemel zich schijnt te bewegen, dan zal alles even zoo schijnen. Ook zou men zich moeten verwonderen, wanneer het ontzaggelijke hemelruim om het puntje zou draaijen, dat men Aarde noemt, en niet integendeel dit puntje om zichzelf." Het was aan Kepler voorbehouden, het Copernicaansche stelsel van eenige nog altijd valsche stellingen te ontdoen en geheel met de natuur in overeenkomst te brengen. Onder de gruwelen van den dertigjarigen oorlog, waarbij alle vooroordeelen het scherpst uitkwamen, bevond zich ook het lichtschuwe tieren tegen wetenschappelijke ontdekkingen. Johannes Kepler kwam daar met alle kracht tegen op, verzoende den in den doolhof der hypothesen verdwaalden menschelijken geest met de wezenlijkheid, en sloeg dien weg van zorgvuldige waarneming in, waarop de nakomelingschap met het gelukkigste gevolg is voortgegaan. Kepler stamde af uit het adelijk geslacht von Kappel, terwijl een zijner voorouders , in het gevolg van keizer Si- gismund, door dezen op de Tiberbrug te Korae tot ridder geslagen werd. //Maar," zegt Kepler, //de afstamming en alles wat wij niet zelve doen, kunnen wij naauwelijks beschouwen als iets dat ons toebehoort." Zijn vader was de zoon eens burgemeesters van de rijkstad Weil, in Wurtemberg, zijne moeder de dochter van een herbergier in het dorp Eltingen, nabij de steden Leonberg en "Weil. Beide echtgenooten beleden het Luthersche geloof. Keplers moeder was in het eerste jaar van haar huwelijk op bezoek bij bloedverwanten in het dorp Magstatt, dat een uur van Weil gelegen is, en beviel daar, misschien eenigzins ontijdig, op 27 December 1571 van onzen Johannes. Later verplaatsten de ouders hunne woning naar Leonberg. De vader verliet korten tijd na de geboorte van zijnen zoon zijn gezin, en vocht onder de bloedige banier van den hertog van Alva tegen de Nederlanders. Zijne vrouw gaf haar kind over in handen van hare ouders te Weil en trok haren man na. In 1575 teruggekeerd, werd de vader dooreen aanzienlijk verlies van vermogen genoodzaakt, te Elmendingen, in Baden, eene herberg te pachten. Daar dit beroep hem echter niet beviel, verliet hij in 1589 zijn gezin voor altijd, trad in Oostenrijksche dienst, en deed veldtogten tegen de Turken mede, waarin hij waarschijnlijk den dood vond. De zijnen hebben niets meer van hem gehoord. De geschiedenis der vorming van Johannes Kepler draagt het stempel eener genialiteit, die zichzelve ontwikkelt. Zijne eerste opvoeding leed onder de droevigste huiselijke omstandigheden. Hij werd dikwijls van school gehouden, om veldarbeid te verrigten. Daar echter de zwakkelijke knaap in zwaren arbeid weinig ten uitvoer kon brengen, maar daarentegen in het leeren zich onderscheidde, wilde men een dominé van hem maken, en werd hij naar de theologische inrigting te Tubingen gezonden, waar hij op lands-kosten studeren kon. Hier vond hij in zijnen leermeester in de wiskunde, Michael Mastlin, een ijverig voorstander en warm vriend. Deze, Kepler en Galileï sloten zich later, als warme aanhangers der vervolgde waarheid, hun ganschen leven door bij elkander aan, deelden elkander nieuwgemaakte ontdekkingen mede, en verheugden zich dat de hemel bevestigde wat hunne medemensehen veroordeelden. Deze rigting mishaagde aan de Wurtembergsche orthodoxie dermate, dat Kepler, nadat zijne studiën volbragt waren, geen ander getuigschrift ontving, dan dat hij zich door redenaarstalent had onderscheiden; hij werd echter onbruikbaar verklaard om medearbeider aan de Wurtembergsche kerk van Christus te zijn. Kepler werd nu een priester in den tempel der natuur. Hij koos echter deze hooge roeping niet uit vrije aandrift, maar omstandigheden bragten hem tot haar. Hij werd namelijk, nog geen twee-en-twintig jaar oud zijnde, door de Wurtembergsche regering aan de stenden van het hertogdom Stiermark aanbevolen, en, ten gevolge daarvan, als leeraar in de mathesis en zedekunde, aan het gymnasium te Gratz geplaatst. Hier moest hij namelijk ook in de sterrekunde onderwijzen, tot welke wetenschap hij, volgens zijne eigene bekentenis , meer met aanleg dan met kundigheden was toegerust. Keplers eerste ambtsbezigheid was het vervaardigen van den Stiermarkschen Almanak voor het jaar 1594, volgens de Gregoriaansche tijdrekening. Ook hierin was zijn doorzigt vrijer dan dat zijner leermeesters. Men wilde namelijk niets aannemen dat van den paus kwam, al was het ook inderdaad iets goeds. Astronomie en astrologie waren in dien tijd onafscheidelijk. In den almanak moest niet alleen de stand der sterren, maar ook haar invloed op het weer en de menschelijke lotgevallen voorspeld worden. Kepler noemde het laatste zelf //de ijdelste maar noodzakelijkste ambtsverrigting" en // niets beteekenende vermoedens.'' Bij zijne ambtsbezigheden vond hij nog tijd om, in een bijzonder geschrift, de van alle zijden aangevallen wereldbeschouwing van Copernicus met bewijzen te ondersteunen,— eene stoutheid, die zoowel Protestantsche als Katholieke theologen met afschuw veroordeelden. De bijbel moest voor alle wetenschappen de eenige bron, het woord van Jozua: „Zon, sta stil!" voor sterrekundigen de leidster zijn. Maar Kepler antwoordde: //De bijbel spreekt van dingen uit het menschelijk leven met den mensch, zoo als menschen gewoon zijn daarvan te spreken. Het is geen leerboek van optica of astronomie, maar de strekking er van ligt hooger. Het is een afkeurenswaardig misbruik, wanneer men de beantwoording van vragen over wereldlijke dingen in den bijbel zoekt." Deze vrijmoedige taal was in die dagen ongehoord. Kepler zond zijn geschrift naar alle uitstekende sterrekundigen. Tyge Brahe — of Tycho Brahé, zoo als hij doorgaans genoemd wordt, — die daarin een talentvol jong sterrekundige herkende, die hem -waarschijnlijk van nut kon zijn, schreef hem daarover een brief, waarin hij Keplers scherpzinnigheid en boeijenden stijl bewonderde, en hem verzocht, iets dergelijks op zijn stelsel, dat van het Copernicaansche niet veel verschilde, te willen toepassen. Kepler schreef op den rand van den brief: //Een ieder bemint zichzelven," Tycho gaf voor het overige den wensch, om Kepler voor zijn stelsel te winnen, gedurende zijn geheele leven niet op; nog op zijn sterfbed verzocht hij hein, de verschijnselen toch uit zijn stelsel te willen verklaren. In 1597 huwde Kepler met Barbara Muller van Miihleck, uit eene adelijke familie, die de Augsburgsche geloofsbelijdenis was toegedaan en aanzienlijke riddergoederen in Stiermark bezat. Barbara was schoon, nog maar drie-en-twintig jaar oud, en toch reeds voor de tweede maal weduwe. Zij schonk hem eene dochter. Kepler hoopte dat hij zich nu ongestoord aan zijne wetenschappelijke waarnemingen zou kunnen toewijden; maar dit mogt zoo niet wezen. De Jezuïten hadden den juist meerderjarig geworden aartshertog Eerdinand, den regent van Stiermark, geheel in hunne magt. Hij zwoer, het Protestantismus in zijne erflanden met wortel en al uit te roeijen, en de vervolgingen der Protestanten maakten vele leeraars en ambtenaren broodeloos. Daar het onderwijs aan het gymnasium te Gratz na het ontslag der Evangelische leermeesters had opgehouden, maakte Kepler, die er de man niet naar was om zich door eenige ramp uit het veld te laten slaan, den hem hierdoor geschonken tijd ten nutte, om de astronomie en hare hulpwetenschappen verder na te sporen. Hij onderzocht de natuur van het licht en het gezigtsvermogen; hij was de eerste, die den zonnestraal in zijne zeven kleuren scheidde en in het oog de zamenstelling van het netvlies en de kristallens naspoorde. Door hem werd de doorzigtkunde tot eene wetenschap verheven, en hij is de uitvinder van den teleskoop met twee convexe glazen. Om zijnen geloofs- en lijdensgenooten troost en moed in te boezemen, schreef hij een opstel, voor welks verspreiding hij zorgde. Juist toen had de generaal der Jezuïten van den paus verlof -weten te bekomen om uitstekende personen te veroorloven ketterijen te leeren, zoo zij in het geheim zich tot het Katholieke geloof bekenden. De Jezuïten meenden nu Kepler aan zijne zwakke zijde, aan zijne geestdrift voor de astronomie aan te tasten, indien zij hem uitnoodigden, zoo niet in het openbaar, dan toch in stilte tot de moederkerk over te gaan. Maar zij hadden geheel buiten den -waard gerekend. Keplers gehechtheid aan zijn geloof ■was nog grooter dan dat aan de sterrekunde; hij verklaarde kortaf, dat de godsdienst bij hem geen spel was. Nu werden de algemeene vervolgings-maatregelen ook tegen hem aangewend; hij moest de goederen van zijne vrouw binnen vijf-en-veertig dagen verkoopen of verpachten, en het land verlaten. Hij koos het verpachten, doch kon slechts eene geringe pachtsom bedingen, -waarvan hij nog het tiende gedeelte aan den fiscus moest overlaten, en verliet het land. Onverhoopt opende zich voor den vervolgde een toevlugtsoord. Tycho Brahé, die te gelijker tijd door hofkabalen van zijn observatorium TJranienlurg verdreven was, en bij keizer Eudolf II een toevlugtsoord had gevonden, verzocht dezen, Kepler voor eenige jaren tot observator bij de keizerlijke sterrewacht te beroepen, opdat hij hem in zijne werkzaamheden mogt ondersteunen. De keizer nam in dit voorstel genoegen, en Kepler vertrok met zijn gezin uit Stiermark, doch liet dit in Linz terug, en begaf zich alleen naar Praag. In Tycho echter vond hij helaas iemand, met wien men niet kon leven, zonder zich aan de grootste beleedigingen bloot te stellen. Nogtans drong hem de nood om deze0 betrekking aan te nemen, en zich aan de inbeelding en de astronomische ideën van den ijdelen man te onderwerpen. Maar reeds in het volgende jaar stierf deze, en Kepler verving zijne plaats met een inkomen van ƒ 1500, dat echter door de meestal uitgeputte keizerlijke schatkist niet altijd geheel betaald werd. Nu in staat gesteld om op het keizerlijk observatorium de ware baan der planeten na te sporen, koos Kepler de planeet Mars tot het voornaamste voorwerp zijner waarnemingen, dewijl de bewegingen van deze planeet zich het minst uit de tot dusverre opgeworpene stelsels lieten verklaren. Na een onvermoeid onderzoek vond hij eindelijk, dat de banen van Mars, en der andere planeten ellipsen zijn; dat zij de zon, die in haar gemeenschappelijk brandpunt staat, met toenemende snelheid naderen, en zich met afnemende van haar verwijderen. Daarna was de duizendjarige heerschappij van het verwarde Ptolemaeïeche stelsel gevallen, Copernicus verbeterd, en eene nieuwe ware sterrekunde geschapen. Kepler vervulde de wereld met zijnen roem. Na den dood van keizer Rudolf werd Kepler ook door zijnen opvolger Matthias in de betrekking van keizerlijk wiskundige bevestigd; zijne bezoldiging echter werd hem nog slechter betaald dan tot dusverre het geval was geweest. Het achterstallige liep tot ƒ 12,000 op. De werkzaamheden op het observatorium moesten gestaakt worden, uit gebrek aan ondersteuning. Dit, zoowel als het achterblijven van zijn inkomen, noodzaakte den beroemden sterrekundige een leerstoel aan het gymnasium te Linz aan te nemen. Eenige jaren te voren stierf zijne vrouw, die reeds lang kwijnende geweest en eindelijk krankzinnig geworden was. Te gelijker tijd verloor Kepler drie kinderen aan de pokken. Naauwelijks te Linz aangekomen, werd hem het brandmerk van een ketter openlijk op het voorhoofd gedrukt, doordien het consistorie hem van het genot des avondmaals uitsloot, aangezien hij zwarigheid had gemaakt om het formulier van eenheid onvoorwaardelijk te onderteekenen. In 1613 ging Kepler een tweede huwelijk aan met de schoone Susanna Rettinger, dochter van een meubelmaker, die echter van eene barones hare opvoeding ontvangen had. Maar ook dit huiselijk geluk werd aldra door een storm van buiten gestoord. Keplers moeder was ruw van zeden en onverdragelijk van karakter. Daarbij had zij de gewoonte om personen, met wie zij sprak, niet aan te zien, maar alsdan haren blik zijwaarts op den grond te werpen, alsof zij over iets nadacht. Iemand niet te durven aanzien, werd in haren tijd voor een slecht teeken gehouden. Ook werd zij door alles, wat wonderbaar en geheimzinnig was, sterk aangetrokken, en hield veel van tegenspreken. Op zekeren dag begaf Catharina —dus heette zijne moeder — zich naar het kerkhof, om op het graf van een klein- zoon een gedenkteeken te plaatsen. Hier bemerkte zij , dat de doodgraver, bij het delven van een nieuw graf, digt bij de rustplaats van haren vader was gekomen. Terstond viel haar te binnen, in eene predikatie gehoord te hebben , dat er volkeren waren, die zich van den schedel hunner overledene bloedverwanten tot drinkkom bedienden, en dat dit eene prijzenswaardige herinnering aan de sterfelijkheid was. // Och, wees zoo goed om even het graf van mijn vader te openen!" zeide zij tot den doodgraver, terwijl zij hem naderde. — //Dat zal ik misschien toch moeten doen," gaf hij ten antwoord.— «Zoo? Wel nu, dan kunt gij mij eene groote dienst bewijzen, als gij den schedel van mijn vader er uitneemt en mij die aangeeft." De doodgraver zette groote oogen op , bij zulk een wonderlijk verlangen. // Laat toch het gebeente van uw vader zaliger in rust!" zeide hij. «Wat wilt gij met zijn schedel beginnen?" — //Ik wil dien mijnen zoon, den sterrekunstenaar, op zijn verjaardag present geven; het zal hem zeker veel genoegen doen, en hij zal er ongetwijfeld een zilveren rand om laten maken." — //Wat?" riep de doodgraver met een gezigt vol ontzetting. //Neen, vrouw! met die dingen laat ik mij niet in. Ik heb geen lust om ten gevalle van zoo iets door de overheid van mijnen post ontzet te worden. Gij zoudt er mij zeker niet schadeloos voor stellen!" Dus besloot hij , met deze woorden zinspelende op Catharina's armoedige kleeding, en verwijderde zich. Bij zichzelven dacht hij echter: //Jongens! met dat mensch moet men zich zoo weinig mogelijk inlaten; er is bij haar vast iets, dat niet in den haak is. Wat weerga zou zij met dien schedel willen uitvoeren?" De toovenaars namelijk bedienden zich, volgens de meening uit die dagen, van menschenbeenderen tot hunne schadelijke kunst. Catharina's dochter was buiten 's lands gehuwd. Daar de oude vrouw hare hulp in het bedienen der herbergklanten ontbeerde, tapte zij gemakshalve den wijn in tinnen kannen bij voorraad in de gelagkamer, om bezoekers of andere personen, die haar eene dienst betoonden, terstond een dronk te kunnen aanbieden. Deed zich de gelegenheid daartoe niet spoedig op, dan kon de met zuurstoffen vervalschte wijn het lood , dat onder het tin gemengd was , zeer goed oplossen en daardoor schadelijk worden. Zoo kreeg onder anderen een barbiersknecht, na iets dergelijks genuttigd te hebben, hoofdpijn en vervolgens braking. Tot het lezen en.schrijven van brieven bediende Catliarina zich thans van de hulp van den schoolmeester Beutelspacher, een voormaligen schoolkameraad van Kepler; ook voorzag Beuielspacher bij Catharina de betrekking van tuinman. Zoo dikwijls hij kwam, werd hem telkens een dronk wijn aangeboden. Na eenigen tijd overviel hem eene ziekte, welke de ruggemergs-tering schijnt geweest te zijn. Daar nu ter zelfder tijd eene dagloonster van Catharina aan tering stierf, kwam deze onnoozele man op de gedachte, dat de ziekte het gevolg was van een tooverdrank, dien vrouw Kepler hem had toegediend. De levendige geest van deze oude vrouw kon zich niet in de eenzaamheid van hare woning schikken. Zij liep rond in huizen, waar zij niets te zoeken had, en mengde zich onophoudelijk in vreemde zaken, hetgeen in een tijd als de toenmalige , waar ieder boosaardig oud wijf voor eene tooverkol doorging, op zichzelf reeds verdenking moest opwekken. Toen zij eens bij haren snijder een kind aantrof, dat de eugelsche ziekte had, knielde zij bij zijne wieg neder, en sprak een zegen er over uit; het kind werd echter zieker en stierf, hetgeen bij den snijder het vermoeden opwekte, dat vrouw Kepler het betooverd had. Inzonderheid stelde de vrouw van den glazenmaker Reinbold te Leonberg het zich ten taak om alle daden van vrouw Kepler in het slechtste licht te plaatsen. Yroeger waren beide vrouwen vriendinnen, en dronken bij hare wederzijdsche bezoeken geen koffij of' thee, maar volgens oud gebruik wijn. Bij zulk een bezoek had vrouw Kepler, naast de wijnflesch voor de gast, een kruidendrank voor zichzelve geplaatst. De glazenmakers-vrouw, in hare voorbarigheid, proefde eens even van dien drank en riep uit: // Bewaar ons nog toe, wat hebt gij daar? Dat is immers nog bitterder dan gal!" Zij vermoedde intusschen nog geen kwaad en zette hare bezoeken voort, totdat ongesteldheden in het onderlijf, waarmede zij behebt was, het gebruik van eene artsenij noodzakelijk maakten. Zij wendde zich te dien einde tot ha- 1863. I. 8 ren broeder Urban Kriintlin , die lijf barbier van prins Achilles van "Wurtemberg was. //Daar zullen wij 11 wel afhelpen zeide de heelkunstenaar. Het tegendeel was echter het geval- Hare buikpijnen werden plotseling zoo hevig, dat zij in periodieke waanzinnigheid verviel. Haar broeder intusschen wist zijne onwetendheid goed te bemantelen. //Hier kan zeker geen eerlijk Christenraensch helpen," zeide hij; //daar de toestand van mijne zuster zich niet door natuurlijke middelen laat genezen, is het een onnatuurlijke, en deze kan slechts door den persoon, die het haar heeft aangedaan, uit den weg geruimd worden." Nu dacht de glazenmakersvrouw Reinbold na, wie haar wel betooverd kon hebben. Op eens viel haar de bittere drank in, waarvan zij jaren geleden bij vrouw Kepler geproefd had. Zij deelde haren argwaan aan haren broeder en andere personen mede. u Daar hebben wij het!" riep de lijfbarbier, die natuurlijk met grooten ijver een vermoeden omhelsde, dat hem zijn goeden naam hergaf. // Hier kan slechts vrouw Kepler helpen." Toen deze echter het gebabbel hierover ter ooren kwam, kon zij zich van toorn niet bedwingen over de verdenking van hare vriendin. Ook de zoon van vrouw Kepler, een tinnegieter, liet zich door deze beschimping van zijne moeder en geheele familie tot het uiten van onbedachtzame woorden verleiden, waarbij hij de glazenmakersvrouw, in een hevigen twist, hare zedelijke gebreken voor de voeten wierp, en ook de domheid van haren broeder niet spaarde. De naar wraak dorstende vrouw Reinbold zette zich nu op eene bank voor haar huis, en vertelde aan ieder voorbijganger, dat Catharina haar een tooverdrank had toegediend, die haar ondragelijke smarten veroorzaakte. Thans was het inet den goeden naam van Catharina gedaan. Men wilde geen bezoek meer van haar ontvangen, en alle ongelukken, die in de huizen voorvielen, waarin zij vroeger zich vertoond had, werden op hare rekening geschoven. Eindelijk werd zelfs eene aanklagt wegens tooverij bij de regtbank ingediend. Wij zullen de bijzonderheden daarvan niet ophalen, daar onze lezers zeer wel weten, of het zich anders wel kunnen verbeelden, hoe het met dergelijke dingen in dien tijd gestold was. Verdenkingen van dezen aard hebben nog tegenwoordig plaats, maar aanklagten er over zijn gelukkig uit de mode. Zooveel zij hier echter gezegd, dat onze Johannes Kepler, die zijne moeder vóór twintig jaren als eene geacht? vrouw had verlaten, en buiten 'slands niet vernomen had, hoe zij intusschen aan het bijgeloof voedsel had gegeven, thans, nu hij van de zaak hoorde, door een dreigenden brief aan de magistraat te Leonberg daaraan een einde meende te kuunen maken. Hij goot daarmede echter olie in het vuur, en het gevolg er van was alleen, dat zijne moeder thans in hechtenis genomen werd. Op het berigt hiervan aanvaardde Kepler n de treurige reis," zoo als hij haar noemt, van Linz naar het zeventig mijlen van daar verwijderde Wurtemberg. Te Güglingen, waar zijne moeder gevangen zat, wist hij het zoo ver te brengen, dat zij ten minste uit den vochtigen kelder, waarin men haar had opgesloten, naar de woning van den gevangenbewaarder werd overge'oragt. Eindelijk kwam evenwel de dag, waarop Catharina Kepler op de pijnbank gebragt zou worden, ten einde haar tot bekentenis van hare tooverkunsten te brengen. Eerst echter werden al de martelwerktuigen haar door den beul vertoond, en het gebruik er van, één voor één, met de meeste uitvoerigheid verklaard, waarbij men niet naliet haar goed aan het verstand te brengen, hoeveel pijn dat alles veroorzaakte. Men meende haar hierdoor tot bekentenis te brengen, maar het was alles vruchteloos. Z:j viel op de knieën en bad het Onze Yader. Verder durfden de regters echter niet gaan; want zij vreesden het aanzien, waarin Johannes Kepler stond. Op de aangifte, dat de schrikmiddelen zoo weinig op de beschuldigde hadden uitgewerkt, volgde een vrijsprekend vonnis. Kort na dit gebeurde werden den regters zachtere en betere instructiën ten opzigte der heksen-processen gegeven. Johannes Kepler is, door zijnen ijver tegen de heksenprocessen , een dier weldoeners van het menschelijk geslacht, welke er toe bijdroegen om het van een zijner grootste plagen te bevrijden. 8* De veiligheid der Protestanten in de Oostenrijksehe erflanden werd intusschen hoe langer hoe 'meer bedreigd. Ook Kepler kon er niet langer meer vertoeven, maar wendde zich tot den keizer, om van dezen te vernemen , welke plaats hij tot zijn aanstaand verblijf kiezen zou. De keizerlijke hofkamer scheen hem Mecklenburg tot woonplaats te willen aanwijzen; ten miuste bepaalde zij, dat hij, ten opzigte zijner achterstallige vordering van f 12,000, zoowel als op zijne aanstaande bezoldiging, zich aan de inkomsten van het veroverde hertogdom Mecklenburg te houden had. Dit echter, zoowel als het hertogdom Sagan , was intusschen in het bezit van Wallenstein gekomen. Een gevolg hiervan was het tooneel, dat wij in het begin van deze schets hebben medegedeeld. Toen Wallenstein in 1630 was afgezet, begaf Kepler zich van Sagan naar Regensburg, om van den rijksdag, die aldaar bijeen vergaderd was, zijn sedert lang verdiend loon af te smeeken. Nedergebogen en aan een gunstigen afloop wanhopende, aanvaardde hij de verre, moeijelijke reis te paard. Maar zijne aanspraken werden op den rijksdag, waar het zeer onstuimig toeging, afgewezen. Yan de vermoeijenissen der reis uitgeput, door de afwijzing diep gegriefd, en door den bittersten nood overvallen, stortte Kepler in eene zware ziekte, en stierf op 15 November 1630 in zijn negenenvijftigste jaar. Hij , die door allerlei wederwaardigheden in Europa was rondgedreven, vond te Regensburg zijne rustplaats, met het door hem zelf vervaardigde grafschrift: Levend mat ik den hemel; thans meet ik het donker der aarde. De eerste behoort aan den geest; aarde bedekt slechts het lijk. Eerst in 1808 werd voor Kepler een gedenkteeken te Regensburg opgerigt, en thans worden met het beste gevolg in Duitschland gelden verzameld voor een tweede gedenkteeken, dat in zijne geboortestad Weil voor hem verrijzen zal. EENE KOFE IJ-REVOLUTIE. A an verordeningen der overheid, om de toenemende luxe bij de goede burgerij paal en perk te stellen, — van bruiloftsmandaten, die het getal der gasten precies voorschrijven, en dezen ook uit welgemeende voorzorg eene doelmatige spijskaart voorleggen , — van verbodsbevelen tegen het onbehoorlijk opdrijven van doop- en begrafenismalen , — vau voorschriften ten opzigte van kleeding en dergelijke — weet de geschiedenis der beschaving allerlei aardige, nu en dan wel eens ontzettende dingen, te vertellen. De tijd, toen vorsten en regeringen zich geroepen gevoelden om met zulke wetten en maatregelen voort te gaan en tot in de binnenkameren, ja wij kunnen wel zeggen de schuilhoeken der huizen vau hunne onderdanen door te dringen — deze goede oude tijd ligt nog niet zeer ver achter ons. Als eene kluchtige bijdrage tot deze meestal welgemeende, doch niettemin onpractische wijze van regering en regeringsvoorzorg kan het koffij-edict genoemd worden, dat in 1777, en nogmaals verscherpt in 1781, de vorst-bisschop Wilhelm Anton te Paderborn uitvaardigde, ten einde zijne geliefde burgerlijke onderdanen het //heillooze en ten eenemaal schadelijke" koffijdrinken af te wennen. Deze poging mislukte natuurlijk, en had juist het tegendeel ten gevolge. De vorst-bisschop Wilhelm Anton, uit liet geslacht der vrijheeren van Asseburg, regeerde van 17G3 tot 1782. Hij was een eenvoudig man, rond voor de vuist, en nu en dan wel eens niet al te gemakkelijk; voor het overige vrijmoedig en ongedwongen in woorden en daden, vreemd van alle huichelarij en een vriend van opregtheid en eerlijkheid. Hij zelf vervulde de strengste eischen der zedelijkheid , en zijne denkwijze was edel en humaan. Daarbij was hij een goed vader voor zijne onderdanen ; doch de wetten der spaarzaamheid en nuchterheid dreef hij wel eens tot eene grootere hoogte op, dan zijnen hovelingen en dienaren aangenaam was. Of het waarheid dan wel verdichtsel is, dat hij zijne ledige uren het liefst met het tellen en in rolletjes pakken van geld sleet, durven wij niet met zekerheid beweren, ofschoon dit wel eens verteld is; zooveel is echter zeker, dat hij bij zijnen dood zijnen erfgenamen heel wat naliet. Deze practische zin van den geestelijken opperheer en vorst was voor het land geenszins drukkend of moeijelijk; want hij vermeerderde zijn vermogen niet door monopoliën en het verhoogen van belastingen, maar door besparingen in zijne hofhouding en het inkrimpen van eigene behoeften. Ook op het bevorderen van de materieele welvaart zijner onderdanen was hij bedacht, en hij zorgde daarvoor op eene wijze, als nog geen bisschop vóór hem gedaan had. Alleen trachtte hij dit doel langs den ongeschikten en ondankbaren weg der wetgeving, in plaats van door het verbreiden van ware volksbeschaving, door het bevorderen van industrie en verbeteren van den landbouw te bereiken. Als een echt schoolmeester waakte hij over de zeden, gebruiken en levensgewoonten zijner onderdanen, zocht deze met hervormingen van allerlei aard te verbeteren, en inzonderheid van de middelklasse des volks en den gemeenen man elke gelegenheid tot verkwisting, weelde en genotzucht te verwijderen. Hij schreef deze naauwkeurig voor, welke kleedereu zij moesten dragen, verklaarde de schuldvorderingen van winkeliers en kleermakers voor verboden kleederen van onwaarde; aan handwerksgezellen verbood hij uitdrukkelijk den blaauwen maandag, en liet nog allerlei andere verordeningen tegen ingeslopene misbruiken en maatschappelijke verkeerdheden uit zijne kanselarij in den lande rondgaan. De zorg voor het algemeene welzijn gaf den vorst eindelijk ook het denkbeeld in om zijne landskinderen het koffijdrinken af te wennen. De enorme sommen, welke het dagelijksch gebruik vau koffij aan zijn land jaar in jaar uit onttrok , waren hem als een goed huishouder en altijd vaardig rekenaar niet alleen wel bekend, maar ook tot groot verdriet. Om deze kostbare luxe derhalve uit de levenswijze van den gemeenen man te verbannen, vaardigde hij op 25 Februarij 1777 een bevelschrift uit, waarbij aan boeren , burgers en lagere ambtenaren het koopen en gebruiken van koffij verboden en voor een privilegie van den adel, de geestelijkheid en de hoogere staatsdienaren ver- klaard werd. De handel in koffij werd, van den eersten Mei deszelfden jaars af, nog maar alleen aan de kooplieden in de stad Paderborn toegestaan, doch in andere plaatsen van het bisdom geheel opgeheven. Tegen overtredingen waren confiscatiën en geldboeten van vijf tot tien gulden vastgesteld, en den aanbrengers van de overtredingen een gedeelte dezer som toegezegd. Een kreet van smart ging natuurlijk bij dit verbod door het geheele landje rond. Wie beschrijft het oproer in de verbolgene gemoederen, den toorn en het misnoegen der goede Paderborners, welke deze ongehoorde ingreep in hunne persoonlijke regten en vrijheden allerwege veroorzaakte! "Wie schildert den schrik, de ontzetting en de wanhoop, waaraan zoo vele gevoelige zielen zich overgaven! Onze lezers, en inzonderheid onze lezeressen, kunnen zich de algemeene opschudding en den geheel troostelooze toestand te dien tijde in het bisdom Paderborn voorzeker beter en levendiger voorstellen, dan onze pen in staat is te beschrijven. Het verbod kwam iedereen niet alleen voor als eene verdrukking en eene daad van geweld, maar ook als de hoogste onregtvaardigheid en bespotting, dewijl het onderscheid van stand daarbij in rekening was gebragt. Den rijken en aanzienlijken zou een levensgenot worden voorbehouden, dat aau geringen en onbemiddelden door eene bloote gril geweigerd werd. De eerste zouden bij hunne bovendien groote en in het oog loopende voorregten ook nog dit tellen, van door den burger- en lagere-ambtenaarsstand wegens het gebruik van koffij benijd te worden, waarop toch ieder het zelfde regt meende te hebben, als op regen en zonneschijn en op de vrije lucht onder het blaauwe hemeldak. Grepen derhalve de mannen luide en in het openbaar partij tegen hunnen heer en gebieder, de vrouwen daarentegen gingen geheime en daardoor gevaarlijke zamenzweringen aan, en aan de smaadredenen en verwenschingen tegen den gezalfde des Heeren was in den eersten tijd geen einde te zien. Maar van lieverlede klaarde zich de van onweerswolken zwangere gezigteinder op, en een kalm overleg en beschouwing der dingen had weder plaats. Men vond dat het onheil door list en slimheid nog wel met goed gevolg was af te wenden, en troostte zich weldra met de overtuiging van de practische onuitvoerbaarheid der vorstelijke gril. En tegen deze verstandige beschouwing van zaken had zelfs de politie weinig of niets in te brengen; want daar de ambtenaren, die met de handhaving der wet belast waren, in de aandoeningen en behoeften der bewoners zelve deelden, namen zij hunne dienst niet zonder medelijden en toegevendheid waar; met andere woorden , zij zagen magtig veel door de vingers. Op deze wijze kwam het met het koffijverbruik weldra weder op den ouden voet, en het verschafte des te meer genot, naarmate men er zich met meer voorzigtigheid en stilte aan overgaf. In dezen staat van zaken verliepen vier jaren. Het verbod scheen van weêrskanten bijna vergeten te zijn. Plotseling echter en onverwacht, gelijk een bliksemstraal uit den helderen hemel, werd het op 23 Februarij 1781 weder uitgevaardigd, doch nu in eene verbeterde en vermeerderde editie, dat is met zeer verscherpte verbodsbepalingen. Tevens werden er ook inrigtingen gemaakt, wrelke de uitvoering er van beter ondersteunen konden, dan tot dusverre geschied was, om de schuldigen aan de regtvaardige straf over te leveren. Aan de grootere waakzaamheid gelukte het weldra, dat enkele overtredingen ter behoorlijker plaatse werden aangegeven, waarop de straf onmiddelijk volgde; zelfs eenige winkels, waarin men de verbodene waar aan onbevoegde personen verkocht had, werden onverwijld gesloten. Dit kwam echter het volk wat al te erg voor. Het kon zich niet langer betoomen; verwenschingen, bedreigingen, bespottingen en straatliedjes werden luide gehoord, schimpschriften werden verspreid, ja het eene onrustige tooneel volgde op het andere. Inzonderheid rigtte zich de onwil des volks tot den president, dien men in de eerste plaats de voornaamste medewerking bij dezen gehaten maatregel en de vernieuwing er van toeschreef. Om te beginnen, leidde men uit den waterput, die voor zijn huis stond, door middel eener buis, die men daartoe opzettelijk vervaardigd had, al het water des nachts in zijn kelder, zoodat een groot gedeelte van zijnen voorraad wijn -bedierf. Een ander maal stond voor zijne huisdeur, des morgens, bij het aanbreken van den dag. de figuur van een ezel, waarop eene stroopop zat, met een koffijkop in de hand. De mooije tui- nen, die de kanselarij-secretaris — steller van het vernieuwde verbod — en de drukker er van buiten de poort bezaten, werden meêdoogenloos vernield. In dit een en ander hadden eenige personen, die door stand en geboorte tot den hoogsten rang behoorden, ofschoon het koffijverbod hen zelve niet raakte, toch om andere reden hun stil welbehagen. Zij lieten niet na, het volk tot nieuwe en verdere buitensporigheden aan te moedigen. Door hun toedoen werd op zekeren avond, midden op de markt, aan helder verlichte tafels, eene openbare en groote koffijpartij gegeven. Uit alle hoeken der stad had men de kopjes en kommetjes daartoe bijeengebragt. Ieder kon vrij toetasten, en scharen van mannen, vrouwen en kinderen dronken en slobberden dat het een aard had. Op eene tribune was een koor muzikanten geplaatst, met wier spel het gejuich en getier der verzamelde gasten en het getrommel en gefluit van de straatjeugd zich juist niet tot een harmonisch geheel vereenigden. Een ontzettend straatschandaal, waarbij dien nacht aan geen slapen te denken viel en dat der bisschoppelijke regering ernstige ongerustheid voor de toekomst inboezemde, was het einde van deze kofSj-demonstratie. De vorst, die toenmaals te Neuhaus resideerde, ontving des anderen daags berigt van het gebeurde. De gevaarlijkheid der volksstemming werd hem met levendige kleuren geschilderd, en in het belang van het openbaar welzijn en de publieke veiligheid werd hij om doortastende maatregelen verzocht. Het scheen door de omstandigheden geboden, dat de rust der stad door magt van wapenen werd hersteld, en de troepen ontvingen terstond bevel om met geladen geweer de stad in te rukken en haar te bezetten. Toen zij zich voor het raadhuis posteerden, werden zij met de melodiën der liederen Ave Maria en Stabat Mater, welke een muziek koor in de tegenoverliggende herberg aanstemde, vriendelijk begroet; voor het overige hield het volk zich tegenover de wapenen stil en vreedzaam. Op deze wijze vonden de aanvoerders der troepen, die de geheele executie misschien zelve te weinig ernstig opnamen, geene aanleiding om de scherpte des zwaards tegen de rustige burgers te beproeven. De geheele historie eindigde met eene bloote bedreiging, zonder eenige inhechtenisneming of aanwending van militair geweld. Door dezen maatregel echter was het koffij-edict belagchelijk eu tevens onwerkzaam geworden. Men zag het vau dezen tijd af slechts voor eene curiositeit in de wetgeving aan, die zelfs bij de uitvoerende magt zijn aanzien en zijne beteekenis verloren had. EENE GELDBRON. w ij willen met elkander eene wandeling doen, waarde lezer! Het is mooi weer. De herfst breidt zich met den bekoorlijksten glimlach en zonneschijn over de velden uit. Deze prijken, door rijkelijken morgendauw verf'rischt, nog in sappig groen, terwijl zich daarginder in het koele bosch reeds, in gele en roode kleurschakeringen, het avondrood der boomen vertoont. Wij zullen dat weiland over en dat beekje langs gaan. De witte, teedere Maria-distel slingert zich om onze voeten, om onze borst, bijna alsof zij ons wilde toefluisteren: //Sta stil en aanschouw! Ziet gij daar aan die wilgen- en sorbenbesboschjes die bonte aanhangsels, groene en roodachtige bladen aan bruine ranken, en tusschen de bladen die tallooze geelachtige en bruine vlekken? Dat is geld!" — //Geld? Ik zie slechts hop." Zeker vele, maar al te veel menschen zien alleen de hop, zonder op de schoonheid en de groote waarde van dit gewas in het minst te letten. Maar hop is geld, en daarom kan men met regt zeggen: Geld hangt aan de heggen en weidebosschen. Ieder weet voorzeker, welk een belangrijk bestanddeel de hop in het bier uitmaakt; niet ieder weet echter, hoe dikwijls, wegens den hoogen prijs der hop, deze door schadelijke surrogaten vervangen wordt. Toch valt het, bovenal in Midden- en Noord-Duitschland, zeer velen niet in, van de wel zonder behoorlijke kweeking in het wild groeijende, maar toch kostbare hop een regt gebruik te maken. Yele eige- naars van tuinen en weiden laten haar aan heggen, boomen en boschjes ongebruikt verdorren , en toch zouden zij daarvan , zonder veel moeite, al naar de hoeveelheid, twintig a honderd gulden van kunnen maken; want de centenaar hop geldt, al naardat de oogst uitvalt, honderd a tweehonderd gulden. De in het wild groeijende is wel meestal niet van gelijke hoedanigheid als die, welke door den hopboer geteeld wordt; maar zij wordt niettemin door den bierbrouwer tot een weinig minderen prijs gaarne gekocht, en is inzonderheid voor ligtere biersoorten allezins voldoende. Door een weinig aangewende moeite zal echter ook daar, waar de hop in het wild groeit, of waar ooft goed gedijt, de moeite doorgaans beloond worden. In Bohemen , Beijeren en Brunswijk, gelijk mede in sommige streken van Saksen en de Mark, worden jaarlijks duizenden centenaars hop gebouwd, waarmede niet alleen de inlandsche brouwerijen voorzien, maar die ook ver in het buitenland — naar Engeland, Frankrijk enz. — verzonden worden, en jaarlijks vele millioenen guldens opbrengen. Het is waar, om de hopteelt als een beroep uit te oefenen, behoort een schoon stuk land, en veel arbeid, opmerkzaamheid en volharding, zoo als onder anderen bij den wijnbouw; als bijzaak echter gedreven, welker aanbeveling wij hier in het oog hebben, vereischt zij weinig moeite, en kan toch soms een aardig sommetje opleveren. De landman, b. v , of de eigenaar van een tuin met levendige heggen, heeft lieve kindertjes. Karei krijgt zijn kersgeschenk aan de hegge links, Marietje het hare regts; Louise is haar winterkleed op die elzebooraen of weiden aangewezen. Met welk eene zorgvuldigheid en opmerkzaamheid zullen de kinderen de opschietende ranken beschouwen! Hoe dikwijls zullen zij er heengaan, en hunne wenschen tot een goed gedijen in de frisch geurende bladeren fluisteren! Het zal hun zijn alsof een geheimzinnige geest er in heerschte, tot wien zij zich biddend wenden, opdat hij hun een zoo rijk mogelijk geschenk toedeelen mogt. Komt dan de herfst, waarin de hop rijp is, dan zullen zij juichend om de blonde vlokken dansen, die als gouden vruchten aan den kersboom hangen. Geheel afgezien van de materieele winst en de vreugde daaraan, wordt hunne op- merkzaamheid op de krachten der natuur gerigt, en hunne kennis van de voorwaarden des wasdoms wezenlijk verrijkt. Uit is een der bekoorlijkste zijden van de hopteelt in oorden, waar men op deze plant tot dusverre geen acht heeft geslagen. Ten opzigte van gezondheid blijkt, zoo als reeds te kennen is gegeven, dat hoe goedkooper de hop is, dat is hoe meer er gebouwd wordt, des te minder onbeduidende of schadelijke surrogaten tot het bierbrouwen gebezigd worden. Wenschelijk is daarbij zeker, dat men zich niet alleen met het inzamelen van de in het wild groeijende hop vergenoege, maar op den bouw en de vermeerdering er van eenige vlijt ten koste legge. Te dezen einde reinige men de plaatsen, waar zich reeds hopplanten bevinden , zorgvuldig van onkruid, bemeste de planten en hooge ze aan. Men geve haar ook , wanneer voorhandene heesters aan heggen, op weilanden enz., niet toereikend zijn, stangen, langs welke de ranken omhoog kunnen kronkelen. Wil men hop verplanten, dan bedient men zich het best van de late soorten, daar deze liet rijkelijkste dragen en aan misgewas het minste zijn blootgesteld. De beste late soorten zijn die, wier ranken aan de zijde, die naar de zon toegekeerd is, blaauw aangeloopen schijnen te wezen, en die met lichtgroene ranken en bladeren. Tot pooters steke men goede, sterke worteluitspruitsels zoo diep mogelijk uit, en plante ze in het na- of voorjaar. Deze pooters moeten vast, vleeschig, zooveel mogelijk zonder bij vezelen , vijf a zeven duim lang, met drie a vier gezonde, bij blaauwrankige van roodachtige, doch bij groenrankige van witachtige oogen voorzien zijn. De grond , waarin zij komen, moet diep omgespit en inzonderheid op de plaatsen , welke pooters opnemen , goed gemest zijn. Het pooten geschiedt even als dat van aardappelen: men maakt door middel van een daartoe geschikt gereedschap een kuiltje in den grond , steekt er twee of drie pooters in, doch zoo, dat tusschen elke er van een weinig aarde komt; dan werpt men de opening toe, en vormt om en boven de pooters een kleinen heuvel. Het best is de grond, die naar het zuiden eene eenigzins afhellende ligging heeft, niet te nat en niet te ruw is, en ook niet in de nabijheid van stilstaande wrateren ligt. Voor het overige behoeft men daarbij juist iet al te kieskeurig te zijn. Aan tuinheggen, welke de planten niet aan de zon onttrekken, even als op vrije, niet zure weilanden, aan den hooger gelegen zoom van stroomende wateren en in vruchtboomgaarden, gedijt de hop voortreffelijk. Zoodra de jonge planten op de wijze van aspergie den grond doorbroken hebben, behoort vóór alle dingen het woekerende onkruid verdelgd en bij zeer droog weêr de drooge grond een weinig begoten te worden. Nadat de jonge planten ruim een voet hoog zijn, worden zij aan stangen gebonden, en van tijd tot tijd daaraan verder omhoog geleid en met het een of ander bindsel daaraan voorzigtig vastgemaakt. Het omwinden der ranken geschiedt steeds van de linker naar de regter zijde. Goed is het, wanneer de planten tweemaal, het eerste bij eene hoogte van een voet, het tweede bij eene van vijf a zes voet, voorzigtig worden omgespit, zoodat zich om iedere plant steeds een kleine heuvel bevindt, die van tijd tot tijd met koemestwater (gier, aalt) begoten worden kan. De jonge spruiten, die aan den voet van den looprank opkomen , worden weggesnoeid. In het begin van het tweede jaar , het best in April, worden de hopstammen besneden, dat is, even boven den wortel worden de ranken met een scherp mes afgesneden, waarna, even als in het eerste jaar, het aardrijk gereinigd en de opschietende plant aangehoogd word. In dit jaar wordt de laatste vatbaar om te dragen. Zoodra de oogsttijd gekomen is, hetgeen men ligtelijk aan het geelachtig of donkergeel worden en aan den sterken reuk der vlokken bemerken kan, en dat bij vroege soorten in Augustus, bij latere in September plaats heeft, worden de ranken alle afgesneden; de hop word terstond afgeplukt, in korven gedaan , en op eene luchtige plaats — het best op een droogen, met luchtgaten voorzienen zolder — gedroogd , waarbij zij echter niet op elkander mag liggen en van tijd tot tijd zorgvuldig verschoten moet worden. Is zij kurkdroog, dan wordt zij in zakken gedaan en zoo digt mogelijk ineengeperst. Wanneer zij echter bij het gewigt verkocht moet worden, geschiedt het laatste bij de maat, en dan blijft het zamenpersen natuurlijk achterwege. Bij den oogst, zoowel als bij het droogen, moet men er vooral op letten, dat de vlokken niet al te sterk worden aangeraakt, opdat het aromatische bestanddeel — bloesem-of zaadstof' — niet verloren ga. EEN LASTIGE SLA. A. P KA MER A AD. Het moeijelljkste gewennen zich de Europeanen in OostIndië aan het gezigt der slangen, die men daar in menigte aantreft. Geen plaats is veilig voor een bezoek van deze lieve beesten. Zoo trekt iemand, b. v., zijne laarzen aan. Naauwelijks echter heeft hij de eeue half aangetrokken , of hij voelt een zacht gekrievvel aan zijne teenen; — in een oogwenk trekt hij zijne laars weêr uit, keert haar om, schudt er aan, en — hij werpt er eene, gelukkig onschadelijke, kamerslang uit. Een ander heeft lust om eens wat muziek te maken. Hij krijgt zijne fluit, en wil beginnen te blazen; maar wat drommel zou er aan schelen, dat liet instrument geen geluid wil geven ? Hij blaast al sterker en sterker, en — roef! vliegt er een klein slangetje uit en windt zich om zijnen vinger. Een logge Engelschman gevoelt bij het opstaan des morgens grooten dorst. Hij gaat naar het venster, en grijpt een der kannen met lange halzen — dusgenoemde koelkannen — waarin men in de Oost het water bewaart en koud weet te houden. Hij zet haar aan zijnen mond en wil juist een fermen teug doen, toen zijne lippen met een vreemd voorwerp in aanraking komen. Schielijk verwijdert hij de kan van zijnen mond en werpt een blik in den hals — en och ja! daar kijkt eene jonge brilslang met haren bebrilden kop hem vriendelijk aan. Nog erger ging het een eerlijken Duitscher uit AchterPommeren, die door het een of ander toeval in de dienst der Nederlandsche Oost-Indische Compagnie gekomen was. Hij had nu en dan, als het hem niet al te best naar den zin ging, zijnen troost wel eens in de rumflesch gezocht, en ten gevolge daarvan was hij reeds dikwijls met arrest gestraft geworden. In de nabijheid van de barakken , die in Indië voor de Europesche soldaten zijn aangewezen, bevindt zich gewoonlijk een zeker getal kleine afzonderlijke houten hutten, of dusgenoemde keeten, die tot gevangenis bij overtredingen in de dienst gebezigd worden. Onze Pommersman had ze van binnen reeds genoeg leeren kennen, en juist nu vinden wij hem weder in een er van. Hij had op een oogenblik, dat hij de wacht moest betrekken, de rumflesch weder wat al te sterk aangesproken, en een arrest van acht dagen in zulk een eenzaam gebouwtje was zijne straf daarvoor geweest. Huisraad vond men er in het, geheel niet in; het eenige, dat men misschien dezen naam had kunnen geven, was een weinig stroo op den grond, met een deken er over heen, benevens een hoofdkussen. Op deze prachtige legerstede sliep onze Pommersman zijnen roes uit. De nacht was reeds gevallen, en nog in half bedwelmden toestand hoorde hij het schot, dat het uur van den zonsondergang aankondigde. Juist was hij op het punt om weder in te slapen, toen hij in zijne nabijheid een eigenaardig geschuifel hoorde. Onze Pommersman was op eens geheel wakker en nuchter, zoo goed als de beste afschaffer maar wezen kan, en eene sterke verdenking vloog, omtrent hetgeen hij hoorde, bij hem door het brein. Hij kende zijne hut van vroeger zeer goed, en wist ook dat zij in den grond een luchtgat had, dat buiten aan eene soort van rots uitkwam. Heden in zijne dronkenschap was het hem niet ingevallen, het toe te stoppen. Wat zou hij nu doen? Opstaan en het thans digtmaken? Daartoe was het te laat, en dat zou hij iu den donker ook niet gaauw genoeg hebben kunnen doen. Nog lag hij en dacht na. Daar hoorde hij het geschuifel weder, geheel in zijne nabijheid, en in het zelfde oogenblik voelde hij aan zijn blooten voet het slijmige likken eener slang. Om 'sHemels wil! Sprong hij toen niet verschrikt op en riep om hulp? Integendeel; de Pommersman bleef zoo stil liggen als eene muis, en hield zijn adem zooveel in, als hem maar mogelijk was. Dit toch, wist hij, was het eenige wat hem nog kon redden: volkomene onbewegehjkheid. Iedere beweging, hoe gering ook, kon de siang tot bijten aansporen; en waarheen had hij in de duisternis de vlugt kunnen nemen ? Roepen en schreeuwen zou ook niet gebaat hebben; de schildwacht zou er zich niet om hebben bekommerd; en buitendien, voor dat deze ter hulp was gesneld, was hij reeds lang voor de poes geweest. De slangen bijten zelden, wanneer zij niet getergd worden; dit wist onze Harmen reeds bij ervaring, en daarom bleef hij zoo stil liggen, alsof hij reeds dood was. Maar nu begon voor hem eene verschrikkelijke proef. De ontzettende slaapkameraad kroop over zijne voeten, vervolgens omhoog over zijne beenen; thans kwam hij over zijn ligchaam, vervolgens in zijn gezigt, en likte met zijne slijmerige tong overal rond. Wel rees den armen Pommersman het haar te berge; maar het bewustzijn , dat het minste vertrekken, ook maar van eene spier, een zekeren dood ten gevolge zou hebben, gaf hem de kracht om dit alles uit te houdeu. Een half uur lang kroop de slang nu eens voor-, dan eens achterwaarts over het ligchaam en gelaat van den armen hals, alsof het beest daar zoo zijne eigene liefhebberij in had. Eindelijk kronkelde zij zich in de nabijheid van zijn hoofd bijeen, en scheen zich in volkomene veiligheid ter ruste te leggen. Tot aan het aanbreken van den dag moest onze vriend in de zelfde houding plat op den rug uitgestrekt blijven liggen; uit vrees van zijn gevaarlijken slaapkameraad te storen, durfde hij geen lid verroeren. Ieder oogenblik moest hij verwachten, dat deze zijn aangenaam tijdverdrijf op nieuw zou beginnen. Wel nooit zal iemand meer naar het morgenlicht hebben gereikhalsd dan onze Pommersman. Eindelijk — ook de langste, bangste nacht heeft een einde — begon het te dagen. Yoorzigtig liet onze zwaar beproefde zijne oogen naar den kant gaan, waar hij het voorwerp, dat hem bedreigde, meende te ontdekken. Hij zag de slang niet; zij bevond zich derhalve onder zijn hoofdkussen, Zacht, zeer zacht, stond hij op. He! wat rekte hij zich nu uit! maar toch onderdrukte hij eiken kreet van vreugde. Daar, in een hoek der hut, lag een vrij groote steen; dien nam hij nu op, met oogmerk om zich voor dien ijselijken nacht te wreken. Behoedzaam ligtte hij een punt van zijn hoofdkussen een weinig omhoog, ten einde een blik te werpen op de plaats, waar de slang zich nu bevond. Plotseling drukte hij vervolgens zijne knie op het kussen, zoodat het dier er den kop slechts een weinig kon uitsteken, en verbrijzelde dezen nu met den steen. Thans was het gevaar voorbij, en een kreet van vreugde ontsnapte aan de borst van den moedigen man; daarop wierp hij het gedoode beest het venstertje zijner hut uit. Het duurde niet lang, of het begon voor de deur vrij levendig te worden. Verscheidene soldaten hadden zich om de slang heen geschaard, die niet minder dan zes voetlang was. De wachthebbende officier kwam er bij, en men herkende in het dier een der gevaarlijkste brilslangen, wier beet den dood oogenblikkelijk ten gevolge heeft. De officier liet de barak van onzen Pommersman openen. //Hebt gij die slang gedood?" — „Ja." — //Wanneer hebt gij bemerkt dat er eene slang bij u in de hut was?" — „Gisteren avond om negen uur." — //Waarom hebt gij de wacht niet geroepen?" — //Het was te laat, en ik vreesde dat de wacht zich om mij niet zou bekommeren, terwijl mijn geschreeuw de slang zeker in woede zou hebben gebragt." //Maar wist gij ook, dat gij dadelijk een kind des doods waart geweest, indien de slang u gebeten had?" — „Ja, luitenant! dat wist ik; maar ik weet ook dat de slangen zelden bijten, wanneer men ze bedaard haren gang laat gaan; daarom liet ik het beest maar naar welgevallen over mijn ligchaam heen en weder schuifelen." De officier was verbaasd over zulk eene sterkte van geest. Hij rapporteerde de geheele zaak aan den kommandant; en toen deze ook de slang in oogenschouw genomen had, ontsloeg hij den Pommersman van de overige straf'. 1863. I. 9 EEN ROMANTISCH BERGRAADSEL VAN MIDDEN-DTTITSCHLAND. Door LtrawiG Storch. Sedert de Gebroeders Grimm het mystisclie gebied van het volksgeloof en het volksverhaal voor ons hebben opengeslagen, daagt voor onze oogen eene geheel nieuwe wereld op, die in het begin van ons volksleven in den nevel der vergetelheid lag; het schijnbaar onbeduidende en ongerijmde verkrijgt beteekenis en zamenhang. Met den algemeenen stroom der geschiedenis van het Duitsche volk, en uit overleveringen en herinneringen, waarvoor men vroeger als voor kindersprookjes de schouders ophaalde, ontwikkelen zich verrassende duidelijkheden over veronachtzaamde partijen van het Duitsche volksleven en zijne eigenaardige positie in den loop der geschiedenis. Hoe meer het bijgeloof en de volksoverlevering in zedelijke belangrijkheid verliezen, des te meer winnen zij te gelijker tijd als bijdragen tot de geschiedenis der beschaving, en hij , die over de volks-naïveteit glimlacht , zoo als deze zich aan zijn oog openbaart, wordt verrukt door de zich aan hem voordoende sporen van Duitsche zeden, denk- en handelwijze. Een hoogst zeldzaam, raadselachtig, nog bijna niet waargenomen en derhalve ook nog niet verklaard verschijnsel in het volksleven der bergbewoners van Midden-Duitschland, zijn de in de volksoverleveringen zoo dikwijls voorkomende metallurgen, rhabdomanten en adepten kortom, die Romantische en geheimzinnige goudontdekkers, die of Venetianen óf Walen geheeten óf ook wel met beide namen bestempeld worden, wier sporen zich tot vóór de twaalfde eeuw onzer jaartelling laten vervolgen, en die eerst in de tweede helft der vorige eeuw van de schouwplaatsen hunner werkzaamheid verdwenen zijn. De? gebergten, waarin zij hun geheimzinnig beroep bij voorkeur uitoefenden, en in wier overleverin- gen zij derhalve nog met heldere kleuren voorkomen, zijn, zoo ver ons bekend is geworden, het Thuringer woud, het Fichtelgebergte en het Bohemer woud. Ook in het Hartsgebergte moeten zij voorgekomen zijn, ofschoon wij daarvoor geen stellige bewijzen hebben. Of zij ook nog in andere gebergten van Duitschland hebben bestaan, is niet onmogelijk , doch ons onbekend. Zij treden in het geheele Thuringer woud op, meestal aan de hoofdpunten er van, zoo als de Inselsberg en de Sneeuw kop, en in dat geheele gebergte heeten zij Venetianen; den naam Walen kent men daar niet. Maar veel scherper en individueeler gestempeld dan in het Thuringer woud, is hunne physiognomie in het Pichtelgebergte, en daar heeten zij bij voorkeur Walen. Meer mat en wegvloeijend wordt hunne gestalte weder in den Boven-Palts en in het Boheemsche gebergte. Aan gene zijde van den Donau kent men hen niet; maar in Eegensburg, de aloude Bomeinsche kolonie, staat als het ware hun slot- en gedenksteen in de Wallerstrasse, in de middeleeuwen Walenstrasse genoemd, een der schoonste en van oudsher belangrijkste communicatiewegen van de eenmaal zoo rijke stad. Aan dezen weg wonen de bekwame en wereldberoemde Waalsche goudsmeden. Wie waren deze lieden, die in het volksverhaal wel een mythische kleur hebben ontvangen, doch wier wezenlijk bestaan boven allen twijfel verheven is? Wat deden zij in de Duitsche gebergten, en hoe kwamen zij aan dien zonderlingen dubbelen naam P Zij waren vreemdelingen, niet in die gebergten geboren, niet daarin opgegroeid, en behoorden ook daar niet te huis. Zij droegen eene vreemde kleeding en spraken eene vreemde taal. Van tijd tot tijd vertoonden zij zich op geheimzinnige wijze en in geringen getale; zij lieten zich met de bevolking, die er te huis behoorde, zoo min mogelijk in, wikkelden zichzelve en hun bedrijf in den sluijer van het diepste geheim, en bezigden daartoe oude, vrees-aanjagende volkssprookjes; zij deden hun werk alleen bij nacht, en niet zonder behoorlijk wachts te hebben uitgezet, opdat zij zoo min mogelijk bij hunnen arbeid verrast konden worden, en verdwenen na eenigen tijd weder zoo plotseling en geheimzinnig , als zij gekomen waren. q# Wat nu hunnen naam betreft, komt ons in de eerste plaats het O ud-Duitsche woord Walah, in het Oud-ÜSToordsch Wal, voor den geest, dat vreemdeling, buitenlander beteekent. Walisc, Walsch was al wat in een vreemd land zich bevond, en daar de Duitsche w in de Homanische talen steeds in q werd omgezet (b. v. Welfen en Waidlingers in Guelfen en Qhibellinen, Willem in Ouillaume, prins van Wales in prince des Galles, enz.), zal toch ook wel Wale, Walle en Waller (al deze woordvormen komen voor) en Galliër een en de zelfde naam zijn. De naam Walen beteekent derhalve niet anders dan vreemdelingen. Wat echter met den naam Venetiaan te beginnen? Alle volks-overleveringen der genoemde gebergten wijzen op de rijke, trotsche en magtige handels-republiek op de lagunen-eilanden. Daar moeten de Walen van het Duitsche gebergte in eene eigene straat gewoond hebben (*) , even als te Regensburg. Zij waren niet van Romanischen stam, maar maakten een volksstam op zichzelven uit. Zeer karakteristiek is het, dat zij altijd slechts met goud te doen hadden; met ander metaal lieten zij zich niet in. In de Duitsche gebergten zoeken en vinden zij slechts goud; in Regensburg en Venetië zijn zij slechts goudsmeden. Op eene verrassende wijze nu stemt daarmede eene opgave van Plinius den Oude in zijne Geschiedenis der Natuur overeen. In Hoofdstuk 11 van Boek VI dezes werks wordt namelijk berigt, dat voor de poorten van den Kaukazus de Walen en Swarnen (Valli, Suarni) wonen, zijnde vrije volken, die alleen van goudzoeken leven. Op eene andere plaats (6, VII) noemt Plinius de Walen met de Serben en andere niet meer bekende volksstammen te zamen, die aan den Bosporus en de Zwarte en Azovsche zeeën huisvesten, en geeft de Sarmaten als hunne naburen op. Eindelijk noemt de zelfde schrijver met de Sarmaten en andere volken ook de Venedi. Deze laatste Slavische volksstam was waarschijnlijk met de (*) De straat, die van het Marcusplein naar de Rialtobrug loopt, wordt nu nog voor een groot gedeelte door goudsmeden bewoond. Wij hebben vóór weinig jaren over die straat in dit maandwerk een artikel geleverd. Ked. Venetianen in oord-oostelijk Italië verwant, die de stichters van Venetië werden; ja, het is waarschijnijk, dat de naam Veneders of Wenden de collective naam van alle Slavische stammen in Duitschland was. De Walen vestigden zich met de Veneders, uit Voor-Azië overgekomen, in het Fichtelgebergte, welks goudrijkdom zij het eerst ontdekten. Van het Fichtelgebergte verspreidden zij zich noordwaarts in het Thuringer-woud, en zuidwaarts in het Bohemer-woud, of bezochten ten minste deze oorden van tijd tot tijd, om den rijkdom aan goud in deze gebergten na te sporen. Met hen deelden de Kelten , de voornaamste bewoners van het land, de zucht tot bergbouw, met het onderscheid alleen, dat zij het op alle metalen gemunt hadden. Met de Kelten deelde een ander magtig volk, van verschillenden oorsprong en karakter, het bezit des lands, de Tsjoeden namelijk, die zich door hunne reusachtige grootte van de kleine Kelten en Walen onderscheidden. Voor den geweldigen aandrang der Germaansche volkeren, die mede in ontelbare scharen van Hoog-Azië afkwamen, bezweken alle vroegere bewoners der landen van de Oostzee tot aan de Alpen. De llomeinen waren gedeeltelijk reeds meester van de landstreken aan den Kijn en den Donau, en de minder krijgshafte dan wel nijvere Kelten hun reeds onderworpen. De Tsjoeden en Komeinen weken voor de overmagt der Germanen terug, en de eersten verdwijnen, terwijl de Kelten zich onderwerpen. De Walen en Veneders verborgen zich in de ontoegankelijke gebergten, tot zij, ook uit deze schuilhoeken verdreven, verder en verder naar het zuiden verhuizen en met de aloude Veneders zamensmelten. Maar nu herleven alle deze overwonnenen en. verdrevene bezitters van het land weder in het Duitsche volksverhaal, en spelen hunne mythische rol, de Tsjoeden en llomei. nen (de bouwers van sterke burgen) als reueen, de Kelten en Walen als dwergen. Iiun geschiedkundig lot wordt door de overlevering in zijne grondtrekken getrouw teruggegeven, doch mythisch-phantastisch opgesierd. In den nevelachtigen achtergrond treden de reuzen, in den helderen voorgrond de dwergen. Deze laatsten worden vlijtige huisen veldgeesten, en de geheele rijkdom der dwergsprookjes en de veelvuldige opofferingen ten behoeve van dit Holland en de daarvan gemaakte republiek eenige wetenschap hebt. Mijne ega, welker voorouders Bergische edelen, en dus vasallen van de mijnen en door parentage daaraan verbonden zijn, kreeg onder het bewerken den inval, dat wy een zoon krijgende, dien den naam van Elius, die sedert omtrent elf eeuwen in ons geslacht niet gebruikt was, geven moesten, en dit besluit my eene oude familie-overlevering, soort van poëtische tirade herinnerde, dat die naam eens weer op zou komen en doorluchtig worden, is oorzaak van de wending, die het stukjen onder 't bewerken gekregen heeft, daar het anders simpeler zou geëindigd zijn en misschien minder belangrijk. Ziedaar voor iemand, die tijd heeft om de historiën na te zien, genoeg, om alles te leeren verstaan. Aan u ben ik nog wat aanwijzing verschuldigd, dewijl ik uwe bezigheden kenne. Gy weet de vernedering, welke een der laatste hertogen van Kleve van keizer Karei V heeft ondergaan, en waaraan hy zich lafhartig onderwierp om zijn, land te behouden. Hierop slaat het blozen om een uitroep van Diderik, op blz. 27. Diderijk, de vader van Heile, en Elius waren beide Christenen, terwijl de Friezen en Saxen nog heidenen waren. Elius tijdgenoot is geweest de bekende koning Eadboud, die den voet uit de vonte terugtrok, om liever by zijne voorouders in de hel dan met de Christenen in den hemel te zijn. Hy voerde zeven plompen bladen op drie schuine strepen, zoo als ze op den tytel verbeeld zijn, in zijne banier, en had een bloedverwant Gerlak, fier krijgsman, die tegen Elius krijg voor hem gevoerd heeft. Van daar blz. 22, 23. Sigon (schoon de oorlogen met de Saxen en ïhuringers historiëel zijn) is een wezen van verbeelding. De heiden by uitstek is Eadboud. Diedrijks dood is versierd, historieel onbekend, doch volgens mijne familiestukken een krijgsmausdood is geweest. Diedrijk had door Willebrord kunnen gedoopt worden; de costume is voor 't overige stipt in acht genomen. Linnen ■was er nog niet bekend. Zie blz. 31 waar de wol gebruikt wordt. Ik heb getracht alles net en naauwkeurig, doch met korte woorden te schilderen. Zoo is 't met het begin van dien vierden zang, waar ik met het gevecht van Elias naar Heiles gevecht van dit gevecht schilderde. Dit was, dacht my, iets ongemeens. Mijn vrouw heeft veel op met den vijfden zang. Ik voor my vind de beschrijving van 't zwemmen van de zwaan op blz. 18 en 19 niet ongelukkig. Gaarne wilde ik het geheele stukjen eens met u resumeren, zoo men 't noemt, en u dan honderd punten vragen en honderd anderen uitleggen, 'tgeen ik in mijn brief niet doen kon. Hoe vindt gy mijne toewijding van 't stukjen? Nog een inval! Ik heb in Amsterdam wel hooren roepen en by kruiwagens zien zitten met historiën van Helena van Amsterdam, Grisalda van Saluzzo enz., en dergelyke oude te boek gestelde overleveringen van den laatsten tijd van het Grieksche rijk, en den eersten van het Frankische. Ik heb daaronder wel in oude klufchten gemeld gevonden van de historie van den Ridder met de Zwaan. Kent gy die, of weet gy wat dat is ? Eilieve, kan het zijn, zie eens zoo'n historie voor my te krijgen. Maar dat niemand het wete, want alles zou ridicul worden gemaakt [enz. enz.] 's Oravenhage, 5 Oct. 1786. SLEUTEL VAN HET VEIJHEIDSBEELDTJEN. Aan 't rechteroog ontbreekt de appel. Is de linker te laag? Is de neus niet te klein? Op den mond valt ook vry wat te zeggen. Boven aan den rechterarm is te veel dikte. Corrigeer de rechterhand ook wat. Valt de hoed niet van de piek? Trouwens de piek is te dun. De linkerarm is goed, mits de falie of sluier nog een tuitjen krijgt. Kon de buik niet wat dunner? Gaat de rechterborst niet wat naar boven ? Hangt de rechterborst niet te veel? Zal 't Wetboek niet vallen? Waarom staat het altaar zoo scheef? iaat de rechterknie wat ronder zijn. Moet de rechterknie niet wat vleesiger zijn? Neem ook iets van de rechterhand af. Plaats de linkerhand wat hooger. Rond het linkerbeen wat meer. Staat de linkervoet wel vast?. Van de hartkuil te rekenen helt het beeld wat veel. Ysselijk zit het hair in de war. Quid sibi volunt hae literae hebraicae ? X in Coran appictum quid significat? \ ooi t overige onderscheidt zich de slagschaduw niet genoeg. En de grond moet wat brokkeliger zijn. VOOR EEN EERSTE DEEL DER ROTSGALMEN. Wie nog heeft ooren voor mijn galmen, Indien mijne Ega die niet heeft, Mijn deelgenoot in Pindus palmen, In wie mijn ademtocht doorzweeft. Ontfang ze dus, geliefdste op aarde, Van uit het hart van uw gemaal; En schenk ze in gunst van die ons paarde, Een teder vrouwelijk onthaal! VOOR EEN EERSTE DEEL DER POEZY VAN Mr. I. DA COSTA. De dierbare aan wier hart my 't heiligst snoer verknocht, Wier lente by mijn herfst verkwiklijk paren mocht, Wier rijper zomergloed mijn wintersneeuw ontdooide, Ontfange 't eergebloemt dat my de vriendschap strooide. Aan haar behoort een deel als weerhelft van mijn ziel, En 't ovrig by de krans die me eens den schedel tooide Maar op den rand van 't graf aan 't wagglend hoofd ontviel. LATIJNSCHE GEDICHTEN VAN TH. van KOOTEN. Pauca — quae leijal ïpsa Lycoris. IN EFFIGIEM LYCOBIDIS. Hanc faciem, bos oculos, hunc celsae frontis houoreui, lila sui sexus fama, Lycoris habet. Candida sic errant fusi per colla capilli; Sic roseo gratus spirat in ore lepor. Talis in incessu gravitas, quam blanda venustas, Indigus et nulla temperat arte doctor. Ingenui exornant formae tot munera mores; Carpere in hac uil iam, Livor, ut ipse queas. AD LYCORIN. Tristis byems laeto terram spoliavit honore, Nudaque sub densa iam uive torpet humus. Svlva cornas posuit, nee dulces explicat umbras, Nee liquido volucrum gutture rura sonant. Rura milii tecum spreta tarnen urbe, Lycori, Sola placent; tecum me quoque bruma impar. Omnia me tecum rident, formosa Lycori; Tu ver, aestatem tu facis una mihi. AD LYCOKIN. Cessit hyems, tepidique refert ver aura Favoni, Et vario florum prata colore nitent. Sylva comas sumsit, renovatasque explicat umbras, Et liquido volucrum gutture rura sonant. Te sine rura tarnen sordent et prata, Lycori, Te sine non umbrac, non mihi sylva placet. Omnia te sine mi sordeiit, formosa Lycori, Verque mihi tristi tristius est hyeme. Aeger eram, et toto languebant corpore vires, Lentaque serpebat laesa per ossa lues. Nee poterat sauare meos medicina dolores, Maius Apolliuea creverat arte malum. Reeds hield de felle dood, al grijnzende aan mijn sponde, De handen naar zijn prooi, als zeker, uitgestrekt. Reeds sloeg me in 't krimpend hart mijne allerjongste stonden, En hield my de ijzren slaap het brekend oog bedekt. Lykoris, gy verscheent; gy wendt uw minlijke oogen Te mywaarts en 'k herleef, en pijn en ziekte zwicht. Die lonken vol van kracht, die my myzelv' onttogen, Hergeven me aan myzelv' en aan het levenslicht. De wreede kwaal verdween; van nieuwe kracht gesteven, Bruischt nieuwe jeugd en moed door al mijne aders om. Lykoris, ja, uw oog hergeeft en neemt my 't leven; Gy overtreft Apol en heel het artsendom. DE HARING. Symen bried een schoonen haring, lekkerbeetjen voor een Heer, En om 't vuur wat aan te blazen had de borst geen adem meer. Tusschen dikke takkebosschen (opgestapeld tot een hoop) Die hem voor de zon beschutten, zat de lummel daar te koop. Zonder zout of zonder peper smeet hij ze op den rooster om, Maar alleen yoor berg en wouden onder vruchtloos klachtgebrom. Raauwe, oneetbre haring, riep hij, stoort ge u aan mijn kermen niet? Jactabat. Jact are is volvere, om en weerom keeren. Ita Nonius Marcellus, Cap. III, n. 251. Ongeduldig smeet hy het gedurig om en om. Haec op den haring slaande en een accusativus zijnde, is een plurale. Hy zal hem in moten gesneden hebben. Op de umbrosa cacumina, de talclcebosschen, kan het immers niet slaan. Montibus et silvis in dat. of abl. moet door een praepositio subintellecta geregeerd worden. Het zal dus wel corarn zijn, want die waren er by. 6. Crudelis is van crudus, en beteekent raauw. Dus zegt Isidorus uitdrukkelijk crudelis, hoe est crudus quasi non coctus nee esui habihs. Lib. X. Carmina is kermingen, carmen ons kermen, gelijk ieder weet. 7. Morime coyes. Waarom? Omdat hy te hard of te taai voor den herder was om raauw te eten. Men kan hieruit opmaken, dat Virgilius, of ten minste Korydon vóór onzen Beukelszoon leefde, die het kaken der haringen uitvond. Dit is in de Chronologie van gewicht. Nune etiam pecudcs umbras ac frigora captant; Nunc viridis etiam occultant spineta lacertos: 10 Thestylis et rapido fessis messoribus aestu Allia serpyllumque herbas contundit olentes: At mecura raucis, tua dum vestigia lustro; Sole sub ardenti resonant arbusta cicadis. Nonne fuit satius, tristes Amarillidis iras, 15 Atque superba pati fastidia? nonne Menalcan? Quamvis ille niger, quamvis tu candidus esses. O formose puer, nimium ne crede colori. Alba ligustra cadunt, vaccinia nigra leguntur. Despectus tibi sum, nee qui sim quaeris, Alexi: 20 Quara dives pecoris nivei, quara laetis abundans Mille meae Siculis errant iu montibus agnae. Lac milii non aestate novum, non frigore desit. Canto, quae solitus, si quando armenta vocabat, Amphion Direaeus, in Actaeo Aracyntho. 25 Nee sum adeo informis: nuper me in litore vidi, Quum placidum ventis staret mare, non ego Daphnin, Judice te, metuam, si nunquam fallit imago. 9. Spineta. Zekerlijk spinaadje. Want wat zou het anders zijn? Ook moet men ontwijfelbaar lezen: — lacertos Thestylis — Lacerti immers zijn armen. Occultant lacertos. Zoo veel had zy geplukt, dat het haar de armen bedekte, zoodat het een gantsche vracht voor haar was en het wel heeten mocht: Jamquc fatigatis humero sub utroque lacertis. En toch gaat ze knoflook stampen; 't moet een knap wijf geweest zijn, die Thestylis! 12. Vestigia. De plekken, van den haring met dat om en om smijten vet geworden. Wat honger moet de man gehad hebben, om die plekken zoo na te speuren! 't Was zeker om 't op te likken. Mecum met my, scilicet spottende. Hoe hard voor den man, nog by zijn verlegenheid van de krekels bespot te worden! r. 14. Nonne fuit satius. Had ik niet beter gedaan ? r. 15. Fastidia, 'tgeen zy versmaadde te eten: en iras, 'tgeen waar zy boos over was, omdat zy :t niet goed genoeg voor haar achtte, en daar zy van wegliep, als Donatus 't verklaart. Gy vermoordt my nog ten laatste door den honger en 't verdriet. Opgeladen met spinaadje die haar over de armen hangt, Stampt mijn buurvrouw brok en kwendel, waar de maaier naar verlangt, Die van middaggloed bezweken, zich tot eten nederzet; My daartegen, onder 't likken van uw uitgedropen vet, Zit de krekel aan te piepen tot bespotting van mijn leed. Had ik maar voor lief genomen wat do boze Trijn versmeet! Of de zwarte bry van Melis die voor 't minst de darmen vult, Daar gy by dit pover vuurtjen toch niet eetbaar worden zult. Wat toch geef ik om uw blank zijn? Och, al waart gy eens zoo blank, Lieve jongens, 't mag wat lijken, maar het mooi is enkel stank. Zwarte bessen ook zijn smaaklijk; 't enkle schoon zijn geeft geen baat. Doch gy, haring, laat my babblen en telt weinig op mijn praat. En gy vraagt niet wat een karei, wat een fokkert, Symen is, Die meer schapen heeft dan vlooien, zoeten room dan kalverpis, En een keeltjen om te zingen als een Ekster op een boom, Ja Wilhelmus op kan dreunen net als blinde Krelis-oom. En een tronie gants niet lelijk! Ik bekeek my laatst aan 't strand: 't Weêr was stil, het water effen, en ik vond me recht charmant. Mooier ben ik vast dan Japik met zijn onbeschoften mond: 'k Weet, dat zoudt ge zelf ook zeggen, zoo ge zien en spreken kondt. Of, dat spieglen moest bedriegen. Nu, dat is tot daaraan toe. Maar hier werd de kinkel lastig, — en de Rijmer 't grapjen moe. 16. Quamius ille niger, etc. De haring wordt hier gesteld tegenover Menalkas, en het wit tegenover het zwart. Zeker meent liy derhalve een gerecht naar Menalkas genoemd, en wellicht was dit de vermaarde Spartaansche bry. Die Menalkas mag wel een vermaarde kok geweest zijn, schoon zijn naam in den Dictionnaire des Gourmands niet gevonden wordt. — Veel tafelgerechten zijn zoo genoemd naar hun uitvinder, en de zwarte bry was oudtijds vermaard. 17. O formose puer. Eene zedelijke apostrophe aan de jonge knapen, in toepassing op den blanken haring en de zwarte bry, even als het discite justitiam moniti etc. in de beneis. 19. Despectus tiii sum. Weder opvatting van het beklag tegen den haring. Zoo ver! Toen wist de student er verder geen weg meê, of hij werd het overzetten moede. 18G3. I. 10 NALEZINGEN, ir, 120. Tusschen St. 4 en 5, Zijn wy groote mannen en 't Land was voor een tijd Hem kwijt, vindt men in do voor Rs. vrienden gedrukte exemplaren nog een cou plet, dat dus luidt: Nu eens op zijn kist Gepist! Wie zal 't ons beletten? Heel het rijk van taal en dicht, .Nu zijn mond gesloten ligt, Knielt voor onze wetten En de Duivel haal' hern weg, Die geen ja en amen zeg Waar wy ze uittrompetten OP PATERS AFSTERVEN. KNIEDICHT. Onder den wijn, gedrongen wordende een Lijkdieht op Pater te maken. Och! daar ligt de goede Pater, Die naar 't Aganippisch water Zoo onmatig dorstig was, Dat er voor ziju beste vrinden Niet een droppel is te vinden, Om te plengen op zijn asch. Boschjen vond des dichters beker Tas door hem geleegd, en streek er Met den vinger nog wat uit; Maar om 't op zijn graf te plengen, Moest de man het zoo verlengen, Dat het weinig meer beduidt. Uylenbroek zocht op de lippen Naar een drop die niet wou glippen Door de stram geworden keel. En liy kreeg het ook in handen : Maar vermengd met slijm der tanden, Vloeit het niet en zegt niet veel. Waar dan bleef, mijn goede Pater, Nog een drop geheiligd walor, Om te storten op uw lijk ? Na de Boschen , Uylenbroeken , Waar het niet dan vruchtloos zoeken Voor den armen Bilderdijk. H O V A A R D Y. De hovaardy in 't menschlijk beeld te malen. Een valsche moed zal uit zijn blikken stralen; Bedreiging drukk' de wenkbraauw op het oog ; Verachting trekk' den stijven neus omhoog; Dc hoonlach moet den barschen mond doen krommen ; De toornigheid schijne uit zijn keel te brommen; De stugheid hou zijn lippen in bedwang, En driftig bloed kleur' de opgezette wang ; Lichtzinnigheid nioog' (voor het laatste teeken) De borst vooruit, den kop naar boven steken; En faalt er dan nog eenig kenmerk in: Het is van Berckels (*) beeld en Temmincks (f) onderkin. L. W. VAN WINTERS HAAT TEGEN ARMINIUS Strada de Bell. Belg. Lib. I, p. m. 2. 'k Ontzette my in 't eerst, als ik van Winter las, Dat die geleerde vrouw, de kundigste op Parnas, Aan vorst Arminius, van al wat leeft geprezen, Zoo groot een haat, en toorn, en afkeer heeft bewezen. En 'k dacht wel honderd maal: waar komt dit by te pas 'i Maar echter 't vreemd gedrag bevreemde ons niet te ras: Licht ziet men uit wat bron die wrevel is gerezen. Armijn, een andre Armijn, is by haar in de kas; En zeker dat die vrouw in Slrada heeft gelezen, Dat de oude Arminius, die Rome dwong te vreezen, De Oranje van zijn volk en van zijn leeftijd was. EKIT11S LIJKTRANEN OF DE OUDE PRINOES. De moeder van den Vorst trok af. Geen rouwklacht volgt haar na in 't graf; Pensionaris i ! van Amsterdam. Burgemeester- ) 10* Neen, Neerland heeft genoeg' te weenen; En geld en tranen put zich uit; En eindlijk , waar het hart zich sluit, Wat zegt daar 't sehreien, zonder meenen? Doch ja, daar is er een die schreit, En 't is de vryheidsdichter Feith. Wie had dat immer kunnen wanen? Welja, zy schonk dien Patriot Een groote porceleinen pot: Die vult hy nu expres met tranen. Wat zeg ik? Neen, zy schonk er twee: 't Moet tranen stroomen als een zee, Want beide dient hy vol te huilen. Nu moet de bleeke, kuische maan, Nu 't kerkhofbloemtjen achterstaan , Al zouden ze al haar leven pruilen. Welaan dan, dichter, ga uw gang! Een nieuw Aspasiaas gezang! Op ieder grasje een traan geworpen, Of, beter nog, een paar dozein Op ieder letter groot of klein, Dan heeft ook 't hondtjen wat te slorpen. Dat lieve hondtjen, 's Dichters schat, Het eenigst waar hy vreugd aan had, Wiens dood hem alles had doen derven , Waarvan hy al zijn hartlijkheid Op 's konings moeder heeft verleid, En 't geen hy weêr in haar voelt sterven! Ja schrei, mijn goede Feith, schrei door Geen traantje gaat er van te loor! Daar kan wat in die mengelskannen! Maar 't zijn twee vliegen met een slag, Een kleine wimpel by de vlag; Men kan wel bakken met twee pannen! Princes en teefjen gaat wel saam, Maar echter haar behoort de naam; Voor haar doet ge al die tranen stroomen. Voorzeker ja, met volle recht! Gy aan haar stamhuis zoo gehecht, Zoo met haar zachtheid ingenomen! En zijn de vazen eens gevuld, En denkt go weêr aan de oude schuld, Zoo moogt gy onbewimpeld zeggen: 1820. Hier wiesch ik 't oude vuil in af, En zoo ze my die potten gaf, 't Was om me een boetstraf op te leggen. OP DEN KONSTANTIJN DEN GROOTE, DOOR KONIJNENBURG JAMMERLIJK BEDORVEN. (*) 'k Beklaag u, arme Konstantijn! Eens prijkte ge in den doseh van vorstlijk hermelijn; En moet ge uw Rijksgewaad thands van konijnen borgen, En laten u, in vriendschapsschijn, Van zulk verachtelijk vee verworgen? Dit doet den echten dichter pijn. OP HET TREURSPEL MONTIGNI, DOOR H. H. KLIJN. Ja, goede Klijn, gy meent het wel j Maar Treurspel maken is geen spel. Blijf liever aan uw suikerkoken , Dan helden, even voos als gy, Met bloed en brein van rijst-en-bry, Op 't schouwtooneel te laten spoken. 1821. OP DEN DOOD DER SCHANDELIJKE KONINGIN VAN GROOT-BRITANNIÈ. (f) De schaamtlooze, evenzeer in lijf en ziel besmet, Die 't zwangre lichaam bracht op 't vorstlijk bruigomsbed, Een argloos koninkrijk een bastaart op dorst dringen; Zich, ritsig merriepaard, van ezels liet bespringen , Haar afkomst, naam en rang, ten onvergeefbren hoon, En 't koopren voorhoofd nog dorst wringen in de kroon, Terwijl zy 't graauw beroerde om throon en rijk te sloopen, Ligt eindlijk in de draf van 't gistend bloed verzopen! Komt, Hoeksch en Helsch gebroed! strooit bloemen op haarsteen: Ziet uw Jacoba hier met Margareet in een! 1821. (*) In het Treurspel van dien naam. (t) De hier bedoelde koningin is de ongelukkige Carolina Amalia Elisabetli, welke in 1795 den prins van Wales huwde, die in 1820 als George IV den Britschen troon beklom. Zij overleed een jaar daarna. Hare dochter Charlotte was de eerste gemalin van Leopold, den koning van België. DAT KWAM GELUKKIG! 8)e postbode Audries Jammerlijk, te Weestad, trok voor zijn dagelijkschen rondgang door een vrij uitgestrekt district, van waar hij eerst des avonds laat doodmoede terugkeerde, een maandgeld van twintig gulden. Hij zou zich intusschen gelukkig geschat hebben, indien dit inkomen hem zonder korting ware uitbetaald; maar daarvoor hadden de heeren, die toch anders met de beurs van het volk a la Croesus weten om te gaan, wel gezorgd. Hem werd dan ook maandelijks f 2,— afgetrokken, tot het daarstellen eener cautie van f 100,—, die hij niet in staat was geweest in gereed geld te storten. Daar het zesponds-roggebrood omstreeks 31 cen^s kostte, en de familie Jammerlijk — uit hem, zijne wederhelft en vijf kinderen bestaande — zulk een roggebrood dagelijks op kon, bleef hem alsdan een overschot van nog 29 cents, tot het bestrijden van andere behoeften, als daar zijn: woning, vuur en licht, kleeding, zout, enz. Wij hebben nu opheldering te geven hoe het kwam, dat het nieuwe jaar van 1863 de familie Jammerlijk nog in leven vond, daar de zoo even genoemde staat van zaken reeds eenige jaren geduurd had, en, mathematisch opgevat, toch in eene maand den geheelen ondergang van deze familie ten gevolge had moeten hebben. Vooreerst zij hier pangemerkt, dat er voor garde-robe niets werd uitgegeven, naardien de postmeester en de drie postcommiezen te Weestad onder elkander wedijverden om hunne kleederen zoo gaauw mogelijk te verslijten, alleen ora het genoegen te hebben van de familie Jammerlijk in de noppen te houden. Met het maken van nieuwe kleeren uit deze oude, voor zich en zijn gezin, vulde de postbode, die vroeger kleermakersknecht was geweest, zijne ledige ui-en aan. De postmeester ging ook niet meer op de jagt, dewijl hij zijne waterlaarzen aan Andries had geschonken, wiens niet 151 zeer solide schoeisel bij de slechte gesteldheid van de wegen des winters te kort schoot. Met een ouden, van binnen met bont gevoerden mantel, die uit den militairen tijd van den postmeester afkomstig was, tegen wind en weêr gewapend en de beenen in de hooge waterlaarzen gestoken, draafde Andries op de ergste winterdagen acht tot tien uren lang door dik en dun, en verrigtte zijne moeijelijke dienst tot algemeene tevredenheid, zoowel van het publiek als van zijne principalen. Ieder was over hem tevreden, en ieder prees hem. Ware Andries daarmede nu maar geholpen geweest; maar aan helpen dacht niemand, zoo als dat op de wereld nu eenmaal gebruikelijk is, behalve degenen, die zijne behoefte aan hulp van nabij kenden. Deze echter — de postmeester en zijne drie commiezen — konden niet veel voor hem doen, daar de postdienst voor hen, even als voor de meeste postambtenaren, ook al eene betrekking was, waardoor zij aan het dagelijksch brood moesten komen. Het zorgen voor de kleeding van de familie Jammerlijk gelukte hun alleen, doordien zij alle nog ongehuwd waren en derhalve voor geen vrouw of kinderen te zorgen hadden. Alle vier verlangden na het einde van iedere maand reeds hartelijk naar hun tractement, daar dat van de vorige meestal tot op de laatste cent was uitgegeven. Voor vuur in de woning van Andries had de postmeester in zoo ver gezorgd, dat hij hem wegens bijzonderen dienstijver jaarlijks eene buitengewone gratificatie van twintig gulden van hooger hand had weten te doen toekomen, welke echter dit jaar, uit gebrek aan fonds, voor alle ambtenaren, die geen soldatenrok droegen, uitbleef. Andries bad eiken avond, voor dat hij naar bed ging, onze Lieven Heer om uitkomst voor den volgenden winter. Hij met zijn gezin woonde gratis in een ouden toren, die stedelijk eigendom was, en hem, op voorspraak van den postmeester, ten gebruike was afgestaan, onder voorwaarde, dat hij 's morgens en 's avonds op het daartoe bepaalde uur de klok moest luiden, of ten minste zorgen, dat dit gedaan wierd; eene taak, die zijne wederhelft zoo getrouw mogelijk vervulde. Nadat wij op deze wijze de familie Jammerlijk gevoed, gekleed, gehuisvest, en vooreerst nog door de zachtheid vau het weêr bij haar minder behoefte aan brandstof gezien hebben, blijft ons nog de oplossing over van het vraagstuk , waarvan zij voor het overige nog leefde; want dat de mensch niet alleen bij brood kan leven, is eene bijbelsche waarheid, die ieder bij ondervinding kent. Hier moet ik verklaren, dat de familie eigenlijk geen zesponds-roggebrood dagelijks gebruikte, maar slechts de helft er van; daardoor hield zij 15J- cents over, legde daar nog iets bij, en besteedde dit voor aardappelen en goedkoope groenten, alsmede voor de noodige brandstof, om een en ander te koken. //Maar hoe ging dat alles te werk, zonder dat de honger-typhus eindelijk uitborst?" zal de geachte lezer vragen, daar deze zeven personen toch, buiten hunne aardappelen en groenten, de zes pond roggebrood dagelijks zeer goed hadden kunnen gebruiken. Dit geschiedde voorloopig nog zonder eenig wonder. De zwakke vrouw en de nog niet volwassene kinderen konden het des noods met een half brood dagelijks doen; terwijl Andries, die een sterk eter was, buiten's huis zijn maal gebruikte. // Dit buiten's huis" is een raadsel, dat de noodige verklaring behoeft. Andries moest dagelijks verscheidene couranten en andere periodieke geschriften aan den rijken baron, die op het kasteel in het naburige dorp woonde, als postbode bezorgen. De minder rijke boeren keken er echter ook gaarne eens in, vooral daar de oorlog in Amerika en elders in die bladen ter dege spookte. Hun politiek enthusiasme was wel niet groot genoeg om zich onder elkander op een exemplaar dier bladen te abonneren, maar toch toereikend om Andries, ieder voor zich, een overgeschoten kliek eten te verschaffen, terwijl hij hun de couranten liet doorsnuffelen. Dit moest echter met de noodige haast en het meest mogelijke overleg te werk gaan; hij liep dan ook de huizen in de dorpstraat af, en ieder inwoner kreeg eene courant van het getal, dat hij bij zich had; dan keerde hij naar N°. 1 terug, en gebruikte alsdan wachtende wat hem werd voorgezet. Buitendien ontving Jammerlijk van den postmeester, drie maanden na de uitgave, een nommer van het Leeskabinet te leen, waarmede hij in zoover goede zaken maakte, dat hij dit bij de familiën, die hem de beste portiën voortzetteden, voor twee dagen gratis ter lezing bezorgde. Zoo kwam het dat Andries geen geld voor zijne eigene levensbehoeften noodig had; ja, hij bragt somtijds, wanneer er in het Leeslcahinet een mooi verhaal had gestaan — van een moord, of zoo iets — in zijn leêge brieventasch nog zelfs wel eenige mondbehoeften te huis. Alles zou op deze wijze wel te regt zijn gekomen, indien de winter niet eindelijk had goedgevonden zich zoo te doen gevoelen, dat hij alleen te verdragen was, wanneer men brandstof had om zich te verwarmen. Plotseling echter viel de vorst zoo hevig in, dat voor de postlocalen de voorraad brandstof verdubbeld moest worden. Aan den armen Andries, die in den ouden vochtigen toren niets had om te branden, dacht niemand. Vrouw en kinderen leden zoo door de koude, dat zij allen ziek werden en in den ellendigsten toestand — want de een kon den ander niet helpen — door Andries, die natuurlijk zijn dagelijksch dienstwerk moest verrigten, werden achtergelaten. Zij bleven op deze wijze dan ook maar dag en nacht in bed liggen, en zochten zich door hunne kleedingstukken, die thans de dienst van dekens moesten verrigten, zoo goed mogelijk te verwarmen. Den postbode, die op zekeren ochtend zijne woning met droefheid verlaten had, stond aan het postkantoor eene nieuwigheid te wachten, die hem, in plaats van hulp, grooteren last bezorgde. Er was namelijk eene nieuwe brievenbus aangekomen , die in het aanzienlijkste kerkdorp van zijn district moest worden opgehangen, opdat de landlieden, die brieven ter bezorging hadden, ze daar dagelijks konden indoen. Aan Andries werd de taak opgedragen om de bus eiken avond bij zijnen terugkeer te openen, en de brieven, die er zich in bevonden, naar het postkantoor te brengen en daar af te leveren. Hoe gemakkelijk echter zou deze nieuwe taak hem zijn gevallen, indien de opper-postdirectie deze vermeerdering van werkzaamheid van de dit jaar achtergeblevene gratificatie had doen vergezeld gaan, en Jammerlijk daardoor in staat gesteld had om voor brandstof ter verwarming te zorgen. In de diepste treurigheid van zijn hart verrigtte de arme man heden zijne dagelijksche taak. Wat zou er van zijne vrouw en kinderen worden, indien de winter op deze wijze eenige dagen aanhield ? De weldadigheid der menschen aan te spreken, daartoe was noch hij noch iemand der zijnen uit aangeboren bedeesdheid in staat, nog daargelaten dat zijne bezoldigde betrekking zoo iets verbood. Andries dacht slechts aan hulp van boven; onze Lieve Heer toch, meende hij, had hem er altijd doorgeholpen. De nieuwe brievenbus maakte hij vast tegen de dorpskerk, die juist in het midden der gemeente lag, en ging toen, in droefgeestige overpeinzingen omtrent het lot der zijnen verdiept, zijns weegs. Drooge takjes en ander klein hout, dat hij onderweg hier en daar aantrof, brak hij in stukjes en verborg die in de zakken van zijnen mantel, opdat hij dien avond de groote vochtige familiekamer iu den ouden toren zoo goed mogelijk verwarmen kon. Eene oude boerin, aan wie hij een brief had' af te geven en die hem vroeg hoe zijne vrouw en kinderen het maakten, schonk hem, toen zij hoorde dat zij alle zoo koud waren, een pakje vlierthee, dat hen, zoo zij zeide, wel aan het zweeten zou brengen. Op zijnen terugweg haastte hij zich meer dan naar gewoonte, om zoo spoedig mogelijk bij de zijnen te komen. Toen hij aan de brievenbus kwam en deze juist wilde openen, bemerkte hij dat de kerkdeur open stond. Eensklaps schoot hem in het hoofd om er in te gaan, en zijn bekommerd gemoed, dat hij aan geen zijner medemenschen kon of wilde blootleggen, voor God uit te storten. Hij deed dit op eene wijze en met eene volheid des harten, dat het hem daarbij te moede werd, alsof God persoonlijk tegenwoordig was en hem spoedige hulp toezegde. Zigtbaar gesterkt, bijna gelukkig, stond hij weder op en verliet het bedehuis. Nadat hij nu de brievenbus had geopend, was hij, die anders nooit van flaauwvallen had geweten, ja niet eens wist hoe dit te werk ging, bijna eene onmagt nabij, toen hij er geene brieven in vond, maar eene menigte geld, dat gedeeltelijk naar hem toe rolde. Zonder verder over dit zonderlinge verschijnsel, dat op hem den indruk van een wonder maakte, verder na te denken, zamelde hij al het geld bijeen, terwijl zijn geest zich tot den Vader boven de sterreq ver- hief, om in ootmoed Zijne goedertierenheid te prijzen. Half wezenloos stapte hij met zijnen schat huiswaarts. Daar intusschen de avond gevallen en het intusschen scherp koud geworden was, kwam hij toch in zooverre tot bewustheid, dat hij zich zijne ambtsbetrekking herinnerde. Nu viel het hem in, dat hij het gevondene aan den postmeester moest ter hand stellen, daar het geld in allen gevalle hem niet toebehoorde, en wie wist tot welk doel in de brievenbus geworpen was. Hoezeer Andries ook aan de almagt en liefde Gods geloofde, matigde hij zich toch niet aan des Heeren wegen te leeren kennen, en zijne instructie als postbode hield hij derhalve, benevens zijn geweten, voor het eenige rigtsnoer om zalig te leven en te sterven. Zoo gedacht, zoo gedaan. De postmeester geloofde nu wel niet aan wonderen, en zijne drie commiezen deden dit evenmin; doch aan de zaak een eenvoudigen uitleg te geven, deden zij tegenover Andries niet. Er was in de bus geen brief gevonden, waaruit had kunnen blijken, waartoe het geld bestemd was, en die had kunnen aanwijzen, aan welk adres het bezorgd had moeten worden. ii Ik zal dit geld ter beschikking van mijne superieuren moeten stellen," zeide de postmeester. //Eene premie voor den vinder echter kan er wel op overschieten, dunkt mij, en ik zal bij het opzenden er wel op aandringen; of gij moest het soms op dit oogenblik niet noodig hebben, zoodat gij er liefst maar van wildet afzien?" De postcommiezen lachten, en Andries keek hen en den postmeester aan met een blik, die sterker dan de getrouwste photographie de ellende van zijn gezin wedergaf. //Houd gij alles maar," vervolgde de postmeester en keerde zich half om, ten einde zijne aandoening te verbergen. //Ik zal het wel verantwoorden. Wordt het opgeëischt, dan zullen wij met ons vieren wel zorgen dat het geld er is. Van uw stilzwijgen, Andries, ben ik verzekerd; en gij, heeren," vervolgde hij, zich tot de commiezen wendende, ,/zult uwen chef ook niet aanklagen, wanneer hij in eene zaak, waarin niemand wordt te kort gedaan, de letter der instructie aan het gevoel des harten heeft opgeofferd." Stilzwijgend gaven de commiezen hunnen chef de hand; Andries kwamen de tranen in de oogen, en zij rolden over zijn van zorg en droefheid gegroefd gelaat; geen enkel woord kon hij uitbrengen, al waren er al de schatten der wereld mede te verdienen geweest. Ofschoon het gevondene grootendeels uit klein geld bestond, beliep het gezamenlijk bedrag toch juist zoo veel als dat van de gratificatie, die ditmaal was achtergebleven. Andries was geholpen, en zijne verwarmde huiskamer leverde dien avond het gezigt op van een gezin, dat den Hemel voor de geschonkene uitkomst hartelijk dankbaar was. Wij zien ons genoodzaakt van de zaak eene verklaring te geven, en zij is deze. Zoo min de postmeester als zijne commiezen hadden, zoo als wij reeds gezegd hebben, zelve juist veel te missen. Zij waren echter alle vier eenloopende personen, en gevoelden een hartelijk medelijden met het gezin van den goeden Andries; ook wilden zij eens beproeven, hoe het in dezen stand van zaken met zijne eerlijkheid gesteld was. Zij hadden derhalve de som, die hij ditmaal als gratificatie niet ontving, bijeengelegd, en gezorgd dat zij in de bus geworpen werd. Hoe en door wien dit gedaan is, weet men aan het postkantoor zeer goed, maar men heeft het ons niet medegedeeld. DE VJLLA VAN DEN CHAMPION VAN ENGELAND. Kort geleden werd in Engeland eene villa met al het ameublement te koop aangeslagen. De pracht en kostbaarheid er van waren een geruimen tijd lang in ieders mond, daar al de dagbladen beschrijvingen leverden van de wondere dingen , die er te zien waren. Zoo als men vervolgens uit de couranten vernam, was de tempel, die al deze kostbaarheden bevatte, aan een ongehuwd jong heer van rang en aanzien- lijk vermogen uit de hand verkocht, en nu kon ieder van den prachtigen inboedel zooveel koopen als hij verkoos, indien hij namelijk de middelen er toe bezat. Nieuwsgierigen uit alle gedeelten der omstreken bezorgden zich toegangskaartjes, en overtuigden zich dat de beschrijvingen, die men er van gelezen en gehoord had, volstrekt niet overdreven waren ; men stond alleen verbaasd over de tot smakeloosheid toe opgedrevene luxe der zaak zelve. Men zag met zilver doorwerkte tapijten van eene fabelachtige waarde, behangsel van het zwaarste satijn, heerlijk gebeeldhouwde meubelen van de zeldzaamste houtsoorten, met het kostbaarste gouden borduurwerk overtrokken, zwellende ottomanes, waarvan de koopprijs menigen hertog zeker te hoog zou zijn voorgekomen, geheele wanden met een enkelen spiegel bedekt, en een slaapvertrek, welks Sybaritische meubilering met alle beschrijving den spot dreef. De prachtigste tafelserviezen en porceleinen vazen stonden in de verschillende kamers te pronk. Alle breekbare voorwerpen echter waren meer of minder beschadigd. Kristallen bekers waren zonder ooren, bloemvazen waren met lak aan hare afgebrokene voetstukken vastgemaakt, en barsten in spiegelwanden bewezen, dat de bewoner van dit tooverpaleis zich niet altijd in eene aesthetische stemming bevonden scheen te hebben. Het huis zelf was voor het overige niet groot, doch het ameublement moest zeker acht- a tienduizend pond sterling gekost hebben. Wie was nu de Croesus, die in zulk een tooverpaleis gewoond had? Misschien een Indische prins, of ten minstede een of andere excentrieke lord, die vervolgens door de spleen uit dit paradijs was gedreven ? Niets van dit alles, geachte lezer! Het was niemand minder dan — Tom Sayers, de boxer bij uitnemendheid, die door zijn vuistgevecht met den Amerikaan Henan een nationale held was geworden, en de duizenden , die het dankbare vaderland hem bij die gelegenheid deed toevloeijen, op deze verdienstelijke wijze had aangelegd. Deze man was eerst handlanger bij een stratemaker geweest ; maar de gladiatoren worden in Engeland meer vereerd en beter betaald dan in het oude Eome. Tom Sayers is tevens eigenaar van een paardenspel, dat de schoonste paarden en de prachtigste costumes te aanschouwen geeft, die men zicli kan voorstellen. Ieder, die het zoover brengt om // champion van Engeland" te worden, en, zij het dan ook voor korten tijd, in het bezit van den zilveren gordel te komen, die het eereteeken van den // besten man" is, heeft zijn fortuin gemaakt. MENGELINGEN. Hoe men de jicht krijgt. — De heer A**#, veertig jaar oud, corpulent van gestalte, sedert zijne jeugd reiziger in spiritualiën, bespeurde een eersten, doch hevigen aauval van jicht. Hij zocht doctor B*** op, een zijner oude vrienden, een even zoo gevoelvol als schrander man, openbaarde hem zijnen toestand, en vroeg wat hem in dit geval te doen stond. n Laten wij eerst eens zien," zeide de arts, // hoe gij leeft. Gij staat niet al te vroeg op, daar gij voorzeker laat naar bed gaat. Gij ontbijt in een koffijhuis, dat gij in uwe betrekking bedient, en neemt vooraf een glaasje cognac, of bitter, of cura9ao, of alle drie te zamen ?" — // Ja, doctor!"— //Dan ontbijt gij, en gij ontbijt goed, hetzij met uw klant of met een collega?" — //Ja, doctor! Zoo als gij weet, kan ik, uit hoofde van mijn beroep, niet wel anders." — n Na het ontbijt bezoekt gij uwe andere klanten. Bij een er van gebruikt gij uw kop koffij, met het daarbij behoorende glaasje likeur. Men slaat u dan voor , een partijtje kaart te spelen, en daar het wat te vervelend zou wezen, daarbij op een droogje te zitten, drinkt gij een glas of wat Beijersch bier daarbij, en daarna nog een paar glaasjes bitter of iets anders, om den eetlust op te wekken F" — //Ja, doctor! Ik moet het wel doen; want anders zou ik niets verkoopen." — //Goed. Dan dineert gij, beter nog dan gij ontbeten hebt. Gij probeert den Bordeaux, den Bourgondiër, de Champagne?" — //Het is waar, doctor! Gij begrijpt, in gezelschap..." — //Goed, en om uwen dag goed te besluiten, brengt gij eiken avond bij den een of anderen klant met bierdrinken door , en begeeft u zoo laat mogelijk naar bed ?" — //Ja, doctor!" — //En dan hebt gij de jicht?"— //Ja, doctor! Wat moet ik doen?" — // Dat zal ik u zeggen, lieve vriend! De kikkers hebben ze nooit; men moet leven als zij." Een student, die zijn examen als kandidaat in de natuurkunde zou doen, zat kortelings op de arme zondaarsbank voor de examinators te Parijs. De ongelukkige zat te zweeten van benaauwdheid, dat hij er niet doorheen zou komen , welke benaauwdheid niet verminderd werd door het zeer warme weder. Een lid der commissie van onderzoek had medelijden met den armen kandidaat, en wilde hem eene eenvoudige vraag doen, waarvan de oplossing, zijns inziens, zeer gemakkelijk was. //Kunt gij mij zeggen," sprak hij , // welke invloed de warmte op de ligchamen heeft ?" — //Zij zet ze uit," antwoordde de gevraagde. — //Maar zoudt gij mij ook een voorbeeld daarvan kunnen opgeven?" — De student was op het biljart beter te huis dan in de physica; op deze vraag geraakte hij in verwarring, streek zich met de hand door de haren , keek naar het plafond van de zaal, daarop weder naar de groene tafel, en scheen in nadenken verzonken te zijn, doch gaf geen antwoord. — //Nu, gij antwoordt niet, en toch zijn er vele voorbeelden van dezen aard, die gij zoudt kunnen aanhalen." — Nadat de student nog eenige sekonden had nagedacht, redde hij zich uit de verlegenheid met het volgende antwoord: // In den zomer zijn de dagen langer dan in de winter, omdat zij door de warmte worden uitgezet." Een middel tot geruststelling. — In een stadje, in den kreits van Königsgratz gelegen, werd eene tooneelvoorstelling in het Czechisch (Boheemsch) gegeven, waarbij een historisch drama werd opgevoerd. In dit stuk zegt een Duitsche gezant onder anderen tot een Boheemsch ridder: //Mijn zwaard zijt gij niet waardig, ellendige Czech!" Een vreeselijk geschreeuw liet zich op dezen uitroep hooren; het rumoer onder het publiek werd hoe langer hoe grooter; van de galerijen liet men zich langs de pilaren zoo maar naar beneden zakken, en allen stormden onder een vreeselijk getier naar het tooneel toe. „Weg, galgenaas!" riep men, onder meer andere aangename toespraken van dezen aard. Wat was er intusschen te doen F Eindelijk gelukte het den regisseur het publiek gerust te stellen met de woorden: // Mijneheeren! gij zult volkomene satisfactie erlangen: de kerel, waar gij het op geladen hebt, wordt in het derde bedrijf doodgestoken !" Dit had de gewenschte uitwerking; en toen in het derde bedrijf de //kerel," waarvan hier sprake was, inderdaad doodgestoken werd, scheen het applaudisseren geen einde te zullen nemen. In de Globe las men onlangs het volgende: Een lid van het Lagerhuis, die er niet zeer deftig uitzag, werd door een cabman (huurkoetsier) voor een buitenlander gehouden. Hij reed een eindweegs, die volgens den tas een shilling kost, en gaf den huurkoetsier het dubbele. Deze meende dat hij een dommen hals voor had, begreep nog wel wat meer van hem te kunnen halen, en riep: //Zeg eens, mijnheer! hoe meent gij dat? Vijf shilling is de vracht; er moet dus nog drie bij." — //O zoo!" antwoordde het parlementslid in gebroken Engelsch; // geef mij het geld dan maar terug." De cabman gaf het twee-shillingstuk argeloos terug; de gentleman haalde een shilling uit zijn zak, en zeide plotseling in onmiskenbaar Londensch Engelsch: //Hier, schurk, is het loon dat u toekomt; en als gij nu meer wilt hebben, dan kunt gij eenige schoppen van mij krijgen." — De brave cabman bleef op de plaats, waar hij zich bevond, wel een kwartier lang met wijdgeopende mond en oogen staan. Onlangs werd op een telegraafstation door een reiziger de volgende depêche aan een collega opgegeven: // Morgen vroeg alle varkens naar het station brengen; u verwacht ik ook." — Eene andere , niet minder naïve depêche ontving het zelfde telegraaf-bureau; zij luidde: //Ik kom eerst morgen; een enkele personentrein neemt geen ossen meê." LORD BYRON'S HUWELIJK EN SCHEIDING VAN ZIJNE VROUW. Een dichterleven , zoo als er maar weinige voorkomen , was dat van lord Byron , die door sommigen veel geprezen, door anderen veel gesmaad is. Aangenaam was ons derhalve eene uitvoerige, grondige levensbeschrijving van dezen dichter, die prof. Eberty, in twee deelen , bij Hirzel te Leipzig onlangs heeft uitgegeven, en ten gevalle onzer lezeressen deelen wij haar daaruit mede, wat omtrent Byron's huwelijk er in vermeld staat. Byron heeft zelf, in de laatste jaren van zijn leven, met vrij wat uitvoerigheid alles opgeteekend wat zijn huwelijk betrof. Hij werd daartoe genoopt, gedeeltelijk door den wensch om zich van de hatelijke aantijgingen te zuiveren , waarmede de stem des publieks hem ten opzigte van zijn huwelijk en echtscheiding overlaadde, gedeeltelijk door het gevoel van haat en de wraak tegen de bloedverwanten eener vrouw, aan wie hij de reden eener verstoring van zijn huiselijk heil meende te moeten toeschrijven. Al wat hieromtrent in der tijd op het papier is gesteld, is helaas niet meer voorhanden, en de belangrijkste bron voor dit gedeelte van Byron's leven is derhalve voor ons verloren. Thomas Moore intusschen had op zich genomen een Ievensbeschrijver van lord Byron te worden , en van deze zaak kweet hij zich door de uitgave van een uitgebreid werk , dat ten titel voert: Memoirs of the live of the lord Byron, including his correspondence with his friends. Dit geschrift, dat met veel geest is opgesteld en alle blijken draagt van de zucht om onpartijdig te zijn , heeft toch aan den anderen kant den schijn van een verdedigingsgeschrift te wezen. Dit kon intusschen, bij de innige vriendschapsbetrekking, waarin hij tot Byron stond , niet wel anders zijn, en des te minder , daar hij zich niet onttrekken kon aan de achting, die hij voor Byron's zuster, echtgenoote en verdere betrekkingen in het oog moest houden. Het leven van den dichter wordt bovenal daarin niet met een onpartijdig oog beschouwd ; maar zijne zonden en afdwalingen worden in een 1863. I. 11 licht gesteld, alsof genialiteit een vrijdom gaf om al de tien geboden te overtreden. Nu hebben buitengewone menschen er voorzeker aanspraak op om niet naar den gewonen maatstaf beoordeeld te worden. De levendigheid van den geest, die hen tot het leveren van buitengewone voortbrengselen in staat stelt, verleidt hen ligter om de wetten der zeden en der welvoegelijkheid te overtreden , dan anderen. Hunne vurige verbeeldingskracht en de verhoogde werkzaamheid en ontvangbaarheid der zinnen rukt hen schielijker buiten de perken van hetgeen veroorloofd is, dan lieden van meer kalmen aard. Maar dit alles mag men hun toch slechts in zooverre toegeven, als zij daarmede alleen zichzelve schaden, door den weg tot wijsheid en bedachtzaamheid te verlaten, die hen tot het waar geluk der ziel gebragt zou hebben. Maar wanneer op een gebied, dat tot het hoogste der zedelijkheid behoort, luim en ligtzinnigheid zich in een hoogen graad kenbaar maken , zoodat zij ook het geluk van anderen verstoren en, met schending van alle heilige pligten, slechts hun oogenblikkelijk welbehagen volgen, dan moet onze toegevendheid toch een einde hebben, en dat is in bijzondere mate het geval tegenover de hoogste en heiligste verbindtenis, die de mensch sluit — namelijk het huwelijk. Zien wij dat de dichter deze verhevene betrekking met de grootste ligtzinnigheid aangaat, en daarbij slechts zijne luim en grootendeels wereldsche belangen volgt, dan moeten wij uit den grond van ons hart ons tegen een gedrag verklaren, waarvan de waarneming dubbel smartelijk valt bij een man, wien zooveel gegeven is. Yoor zijne jeugdige dwaasheden en uitspattingen hadden wij genoegzame verontschuldiging in zijne verkeerde opvoeding, in zijne hartstogtelijkheid en in de groote verzoekingen, die hem van alle zijden omringden; bij zijn huwelijk echter was hij door geen vuur der liefde verblind, maar zijn geheele gedrag openbaart helaas slechts een mengsel van ligtzinnigheid en berekening. Onder hen, die pogingen aanwendden om Byron tot het aangaan van een huwelijk te bewegen , worden in de eerste plaats Thomas Moore en Lady Melbourne genoemd. De laatstgenoemde dame was de tante van Anna Isabella Milbanke, de eenige dochter en erfgename van den rijken baron Sir Ralph Milbanke, en Lady Melbourne wenschte den door haar zeer beminden en bewonderden dichter met hare nicht uit te huwelijken, wier karakter haar geschikt voorkwam om den wuften lord onder het juk des huwelijks te buigen. De achteruitgang in zijn vermogen, waarin Byron zich toenmaals bevond, kwam er nog bij, dat hem een huwelijk met eene rijke erfdochter wenschelijk deed voorkomen. De schuldeischers, die hem tegen woeker-interesten veel geld geschoten hadden, kwamen hem onophoudelijk lastig vallen. Yan het geld, dat hij als hypotheek op Newstead-Abley ontvangen had , was ook weinig meer over , en aan de gedachte om honorarium voor zijne gedichten te nemen, kon zijn adeltrots zich nog niet gewennen. Dit alles kwam bijeen om hem miss Milbanke als eene wenschelijke partij te doen voorkomen. Omtrent zijne eerste bijeenkomst met deze — volgens de verklaring van allen die haar gekend hebben — uitstekende jonge dame heeft Byron zelf zich op de volgende wijze uitgelaten : n Ik zag miss Milbanke voor de eerste maal op eene assemblée bij lady Melbourne. Het was een noodlottige dag, en ik herinner mij nog zeer goed, dat ik op den trap struikelde , en aan Moore, die mij vergezelde, te kennen gaf dat dit een slecht voorteeken was. Ik had mij hierdoor moeten laten waarschuwen. Toen ik de salon binnentrad, viel mij eene jonge dame in het oog, die alleen op eene sopha zat, en eenvoudiger gekleed was dan de overige dames. Ik hield haar voor eene gezelschapsjuffer van een er van, en vroeg of dit zoo was. Moore fluisterde mij echter in het oor, dat zij eene rijke erfdochter was. // Zij zou eene goede partij voor u wezen," voegde hij er bij; // dan zoudt gij in de eerste plaats Newstead, weêr kunnen aflossen." De eerste indruk , dien miss Milbanke op mij maakte, was niet gering. Zij was wat men een schoon meisje noemt. Hare gelaatstrekken waren misschien niet regelmatig, maar toch echt vrouwelijk. Voorts was zij niet groot van gestalte, en er lag eene eenvoudigheid en bedeesdheid in haar geheel voorkomen , dat zeer voordeelig afstak bij de koude vormen en bestudeerde stijfheid , die voor welvoegelijkheid moeten doorgaan. Zij boezemde mij terstond veel- belangstelling in. Ik 11* zag haar uu bijna dagelijks, en werd. meer en meer door haar geboeid. Het einde daarvan was , dat ik haar schriftelijk een voorstel deed, dat zij echter van de hand wees. Haar afwijzende brief was intusschen zoo gesteld, dat hij volstrekt niets beleedigends had. Bovendien meende ik te weten dat slechts de invloed van hare moeder haar bewogen had mijn voorstel van de hand te wijzen. In dit gevoelen werd ik des te meer versterkt, toen zijzelve, na verloop van omstreeks een jaar, de briefwisseling weder aanknoopte, en mij schreef dat zij mij niet beminnen kon, maar toch mijne vriendin wenschte te zijn. Vriendschap is een gevaarlijk woord voor jonge dames: het is reeds de geheel en al gevederde Amor, die er slechts op wacht, om op zekeren dag zijne vleugels te ontplooijen." De zeldzame briefwisseling werd daarna voortgezet, en portretten werden zelfs gewisseld. Natuurlijk is van den inhoud dezer correspondentie nooit iets aan het licht gekomen , maar uit de dagboeken kan men opmaken, dat Byron vooreerst geen oogmerk had om zijn huwelijksvoorstel te vernieuwen. Wat hem eindelijk daartoe bewoog, geeft eene plaats uit zijne weggeraakte gedenkschriften te kennen, die, volgens hetgeen Moore daarvan zegt, nagenoeg aldus geluid moet hebben: „In het najaar van 1814, toen ik mij bijzonder ongelukkig en op het vervallen Newstead-Abbey eenzaam en verlaten gevoelde, terwijl buitendien mijne geldaangelegenheden hoe langer hoe wanhopiger werden, drongen mijne vrienden meer en meer bij mij aan, om in het huwelijk te treden. Men sloeg mij miss A**# voor; ik echter noemde miss Milbanke. Hierop werd aangemerkt, dat deze wel eene rijke erfdochter was, maar bij het leven van hare ouders geen eigen vermogen had, en zij mij buitendien door hare groote ervarenheid in letterkunde niet zou bevallen. Er werd daarop besloten, dat een voorstel aan miss A*** gedaan zou worden. Daar ik geen lust had den brief zelf op te stellen, deed mijn vriend X dit voor mij, en ik schreef zijn opstel na. "Wij waren juist weder op zekeren morgen bij elkander, toen het antwoord der jonge dame aankwam. Het was afwijzend. //Nu ziet gij," zeide ik, //dat het toch eindelijk miss Milbanke zal moeten zijn; ik zal aan haar schrijven." //Ik zette mij daartoe terstond neder. Mijn vriend had, terwijl ik reeds aan het schrijven was, van tijd tot tijd op mijne keuze nog wat aan te merken. Zoodra echter mijn brief gereed was, nam hij hem op en las. Toen hij gedaan had, zeide hij: «Dit is inderdaad een mooije brief. Hoe jammer, dat hij niet verzonden zal worden! Ik heb in mijn geheele leven nog geen mooijer brief gelezen." — «Nu, dan zal hij ook verzonden worden!" zeide ik. En met deze woorden vouwde ik hem toe, verzegelde hem, en zond hem af. In dit oogenblik had ik op het lot van mijn leven het zegel gedrukt." Het antwoord liet slechts weinige dagen op zich wachten, en was nu toestemmend. Op 29 September 1814 werd deze uitslag aan Thomas Moore medegedeeld, met de volgende woorden: //Waarde Moore! Ik zal nu trouwen; dat wil zeggen, ik heb het jawoord ontvangen, en gewoonlijk hoopt men dan ook, dat het overige volgen zal. Ik weet dat gij de moeder der Grracchen — die zij mij 'zoo ik hoop zal schenken ■— voor mij te stijf en pedant houdt, ofschoon zij een waar meesterstuk van een eenig kind is. Deze dame heet miss Milbanke, en haar vader heeft mij uitgenoodigd, in de hoedanigheid van uitverkorene, op zijne goederen te komen; dit kan echter niet geschieden voordat ik eenige zaken te Londen heb afgedaan en mij een blaauwen rok heb laten maken. Zij moet eene rijke erfdochter wezen; daarvan weet ik echter niets, en ik zal er ook niet naar vragen; maar wat ik weet, is dat zij talenten en buitengewone begaafdheden bezit; en wat haren goeden smaak betreft, dezen zult gij zeker niet willen betwisten, daar zij mij neemt, nadat zij zes aanzoeken heeft van de hand gewezen. Hebt gij nog iets daartegen, zoo zeg het. Ik heb thans mijn vast besluit genomen, en kan derhalve alles aanhooren. Er zouden nog dingen kunnen voorkomen, die het engagement weder zouden kunnen ontbinden; maar ik wil niet hopen dat dit moge geschieden. Met uwen gelukwensch behoeft gij u niet te overhaasten; want er kunnen nog maanden verloopen voor wij in het huwelijk treden. //Natuurlijk moet ik mij thans beteren, en wel grondig; want in allen ernst gesproken, wanneer ik iets tot haar geluk kan bijdragen, dient dat ook tot mijn eigen geluk. Zij is een zoo goed meisje, dat... dat. .. kortom, dat ik wenschte dat ik was als zij." Zonder dezen brief uit te leggen, moeten wij toch aanmerken, dat de onbekendheid met den rijkdom zijner aanstaande, welke Byron hier opgeeft, niet in waarheid gegrond is; zijn eigen verhaal omtrent zijne eerste bijeenkomst met haar wederspreekt dit regtstreeks. Zeer kluchtig is het, dat hij tegen al de personen, aan wie hij zijne verloving te kennen geeft, zijnen afkeer openbaart van den blaauwen rok, dien hij bij zijn huwelijk moest aan hebben. In een zijner brieven zegt hij: „ Ik ben thans de gelukkigste aller stervelingen; want ik ben sedert acht dagen verloofd. Gisteren ontmoette ik den jongen F**#, ook de gelukkigste der stervelingen; want hij is de verloofde van miss *** — Ook zijn ouden leermeester , doctor Drury , gaf hij kennis van zijne verloving, waarna hij vervolgt: n Ik hoop dat Hodgson zich tot gelijk doel op weg bevindt. Ik zag hem en zijne godin in Hastings. Het zou verduiveld aardig wezen, indien wij gelijktijdig getrouwd konden worden. Wij moesten dan te dien einde, even als de jongens op school wanneer zij geëlectriseerd worden, elkander bij de handen nemen; dan voelde wij den slag der keten, die ons verbindt, alle te gelijk. Ik heb hem van mijn engagement nog geen kennis gegeven. Hij neemt die dingen altijd zoo ernstig op, dat de zaak voor ons, vrolijke jongelieden, wat al te magtig wordt. Men vertelt mij, dat men zich in een zwarten rok niet moet laten trouwen; ik heb echter een hekel aan een blaauwen; want dezen vind ik zoo schrikkelijk vervelend." Wanneer wij nu ook een groot gedeelte der frivoliteit, die den hoofdtrek van deze mededeelingen uitmaakt, aan kwade luim van het oogenblik kunnen toeschrijven, gelijk mede aan den wensch om de bewondering der correspondenten op te wekken, dan mist men toch ook met innig leedgevoel den ernst, welken men van een man verwacht, die op het punt staat om de belangrijkste verbindtenis van zijn leven aan te gaan. Ook openbaart de ware liefde zich niet op zulk eene wijze, dat zij omtrent haar voorwerp aardigheden uitkraamt. Maar veel bedenkelijker wordt dit alles, wanneer wij als ontwijfelbaar moeten aannemen, dat alle ware genegenheid, die lord Byron gevoelen kon, altijd nog aan de geliefde zijner jeugd, Mary Anne, behoorde, en dat hij niet ophield haar wegens zijne versmade liefde in zijn hart aan te klagen. Met zoodanig verdeelde aandoeningen stond hij tegenover zijne uitverkorene, en de geheele betrekking moest van zijnen kant ten minste geheel onwaar zijn, al had hij ziehzelven ook somwijlen eenige oogenblikken daaromtrent misleid. Daarentegen moeten wij ons geheel verzetten tegen het algemeen verspreid gevoelen, dat hij de zaak van eene te diep melancholieke zijde opgevat en zich toenmaals inderdaad en duurzaam ongelukkig gevoeld heeft. Ongetwijfeld waren er oogenblikken, waarin zijne aandoeningen en herinneringen zoodanig eene kleur aannamen; maar dat waren slechts enkele, uit een stroom van afwisselende luimen voortgesproten, waarbij de humoristische, dartele, vernuftige en ook dikwijls hartelijke zijde van zijn zielenleven gewoonlijk de overhand had. De ernstige en melancholieke oogenblikken werden bij hem bijna altijd tot gedichten; want de Muze had hem, gelijk den meeste andere dichters, in eene hoogere mate de gave verleend om in liederen en verzen de aandoeningen van zijn hart te openbaren, en wel in den eigenlijksten zin, zoodat van de stemming, die hem tot dichten aandreef, terstond nadat hij daaraan eene poëtische uitdrukking gegeven had, ook niets meer overbleef. In deze gedichten werden zijne aandoeningen uit zijne ziel in de wereld verplaatst, en wij zullen nog meer dan eens zien, hoe hij lyrische klagten, die uit een brekend of gebroken hart schenen te stroomen, niet alleen dadelijk zijnen vrienden onder de oogen legt, om de schoonheid er van te laten bewonderen, maar die bewonderingen ook door de dagbladen laat openbaren. Zoo iets doet men echter slechts met hetgeen men voorheen gevoelde, niet met hetgeen men thans gevoelt, en op deze uitstortingen des harten past volkomen de uitspraak van Macaulay over lord Byrons besprokene en gewaande menschen verachting en menschenhaat: n Wie de menschen inderdaad haat en veracht, laat niet ieder jaar een paar boekdeelen drukken, om het hun onder den neus te wrijven." Was onder de wisselende oogenblikken van zijne loop- baan ooit een geschikt om hem het verkeerde en mislukte van een leven te doen gevoelen, dat alle drijfveeren had, behalve die, welke waarlijk zedelijke grondbeginselen moesten bewegen, dan moest dit het oogenblik zijn, waarop hij met zijne bruid voor den geestelijke stond, om de plegtige woorden van het Engelsche trouwformulier na te spreken. Op 2 Januarij 1815 werd het huwelijk gesloten, dat bestemd was om door zijn treurigen afloop op het geheel volgend leven van den dichter den duurzaamsten invloed uit te oefenen, ja inderdaad zijn lot te bepalen. Hier was het keerpunt, waarbij beslist moest worden, of hij als een gewoon lid in het raderwerk der menschelijke maatschappij zich schikken kon, dan wel of hij, gelijk eene komeet, door zijne eigene excentrische baan bestemd was de banen der andere sterren te doorkruisen. Een voorgevoel hiervan heeft welligt Byron's ziel bevangen, toen hij op den morgen van den trouwdag ontwaakte. Met treurige, weemoedige blikken beschouwde hij de bruiloftskleding, die voor hem uitgespreid lag. Vol onrust wandelde hij door het park, terwijl men hem opzocht en binnen riep, om op dezen dag in de kapel voor de eerste maal met zijne bruid en haar gezin bijeen te komen. Toen hij voor het altaar knielde en de woorden herhaalde, die de geestelijke hem voorsprak, was het alsof een nevel zijne oogen voorbijdreef; zijne gedachten waren verre van de tegenwoordige plaats en plegtigheid. Eerst door de gelukwenschen der bijeenvergaderde schare werd hij uit zijne droomen gewekt en ontdekte hij dat hij getrouwd was. Dering, dien hij zijne gade aan den vinger stak, was een oude ring van zijne moeder, dien de tuinman niet lang te voren te Newstead had opgedolven. In een overloop van bijgeloovige sentimentaliteit had hij hem tot zijnen trouwring bestemd. In zijn dichtstuk de Broom wordt dit tooneel met de volgende woorden geschilderd: Ik zag hem, staande voor het trouwaltaar Met eene bruid vol schoonheid aan zijn zijde: Toch waren het de trekken niet, die eens Als sterrenschittring in zijn jongen tijd Geflonkerd hadden. Voor het altaar zelf Verspreidt zich weder de uitdruk over 't voorhoofd, Dat eens 't gelaat des jonglings overtoog, IL, 2D "2" m 1S, SJ = Toen eenzaam in 't vertrek hij haar verwachtte, Die hij zoo zeer beminde. En nog eenmaal Doorboorde een onuitsprekelijk gevoel Zijn zieklijk hart in 't eigenste oogenblik. En stil en kalm verhief hij zich nu weder; Hij sprak geloften, die hij niet verstond , En alles draaide duizlend om hem heen. Hij zag niet wat rondom hem zich bevond. Het oude huis kwam weêr hem voor den geest, Als ook de zaal, die hij zoo vaak betrad; De welbekende kamer en de dag, Het uur, de zonneschijn, en ook de schaduw, En alles nog gelijk in d' ouden tijd: Ook zij, die eens hem dierbaar was, verscheen En drong zich tusschen hem in en het licht: Wat wilde hier haar beeld op dezen tijd? Terstond na het huwelijk verlieten de pas getrouwden Milbanhe-castle, en begaven zich naar een ander familiegoed van dit geslacht, om de dusgenaamde wittebroodsweken er door te brengen. Bij het instappen van het rijtuig beging Byron den misslag om zijne vrouw met //miss Milbanke"aan te spreken, hetgeen door zijne ondergeschikten als een slecht voorteeken beschouwd werd. Hij zelf verhaalt verder: //Na de huwelijksplegtigheid reden wij naar een landverblijf van Sir Ralph, mijnen schoonvader. De inrigtingen, die men tot de reis gemaakt had, verrasten mij niet weinig; want men had het zoo geschikt, dat de kamerjuffer tusschen mij en mijne jonge vrouw te zitten kwam. Te vroeg was het echter nog om de autoriteit van den jonggehuwden man te doen gelden, en ik moest mij derhalve de zaak getroosten, ofschoon mij dit niet al te best van de hand ging. Men heeft mij verweten dat ik in het oogenblik, toen ik in het rijtuig stapte, gezegd zou hebben, dat ik lady Byron slechts gehuwd had om mij te wreken, naardien zij mij vroeger had afgewezen. Maar ofschoon ik door hare preutschheid, of zoo als men het noemen wil, op dat oogenblik eenigzins uit mijn humeur was, zou ik mij toch niet op die wijze hebben uitgelaten; want ik ben overtuigd, dat in zoodanig geval mijne vrouw terstond het rijtuig aan mij en de kamerjuffer zou hebben overgelaten. Zij had karakter genoeg daartoe, en zou zich zoodanige beschimping niet hebben laten welgevallen. ii Onze wittebroodsweken waren niet enkel zonneschijn, maar werden ook door wolken beneveld. Ik was, toen mijn vader stierf, niet meer zoo jong, dan dat mij de huiselijke tooneelen van twist, die ik had bijgewoond, niet van mijne jeugd af een angst voor den huwelijken staat had moeten inboezemen. Dit gevoel kwam gedurende mijne eerste huwelijksdagen in eene groote mate over mij. Eene stem fluisterde mij in, dat ik met het huwelijkscontract mijn doodvonnis onderteekende. Aan dergelijk voorgevoel geloof ik. De demon van Socrates was geen inbeelding; ook Napoleon had zulke voorteekens. Nog in het laatste oogenblik zou ik gaarne zijn teruggetreden, indien het maar te doen ware geweest." De eerste dagen van het huwelijk verliepen voor het overige goed genoeg, en bovenal bemerkten vreemde bezoekers er geen blijk van, dat er eene betrekking tusschen beide echtelingen bestaan zou hebben, die niet in alle opzigten liefderijk geheeten kon worden. Alibon heeft in zijn Kritisch Woordenboek der Engelsche Letterkunde, dat in 1859 het licht zag, een aantal van tot dusver onbekende berigten medegedeeld van personen, inzonderheid Amerikanen, die den dichter gedurende den tijd van zijne zamenleving met lady Byron hebben bezocht, en allen stemmen daarin overeen, dat zijn gedrag tegenover zijne vrouw hun eenvoudig, natuurlijk en in het geheel zoo was voorgekomen, als iemand betoont, die zich gelukkig gevoelt. Zij deden van tijd tot tijd een toertje in een rijtuig, en de jonge vrouw wachtte dan altijd met groot geduld beneden , wanneer de lord uitstapte, om een vriend te bezoeken. Zij schreef brieven voor hem, copiëerde gedichten, en alles scheen het aanzien van een huiselijk karakter te verkrijgen. Maar toch ontbrak het reeds in de wittebroodsweken niet aan kleine onaangenaamheden. Zoo kon b. v. de jonge vrouw het niet nalaten den dichter, wanneer hij schreef, door vragen en andere toespraken in de rede te vallen, hetgeen hem nu en dan in een kwaad humeur bragt, en tot antwoorden noopte, die de verwende jonge vrouw hoogst beleedigend vond. Maar ook tot grootere stoornissen van een gelukkig echtleven was reeds de grond gelegd door de geheele wijze der inrigting van het huishouden, dat de geldmiddelen van By- ron verre te boven ging. Men was op Newstead gaan wonen. Een groot getal dienstboden werd er op nagehouden, bijzondere equipages stonden voor mijnheer en mevrouw gereed; en daarbij stak mylord tot over de ooren in de schulden en had mevrouw slechts eene huwelijksgift van 10,000 pond aangebragt. De schuldeischers begonnen zich in groot getal aan te melden, omdat zij na het rijke huwelijk — zoo als zij het noemden — meenden voldaan te zullen worden. Binnen weinige maanden was schraalhans keukenmeester, en was er geen geld meer om de noodzakelijkste uitgaven te bestrijden. Processen en esecutiën volgden elkander thans op ; alleen de onschendbaarheid des persoons van een pair van Engeland beschermde lord Byron voor gijzeling wegens schulden. Daarentegen werd op rijtuigen, paarden en alle meubelen beslag gelegd. Zelfs' de boeken van den lord zouden onder den hamer komen, en de bedden van het jonge paar ontgingen zelfs niet aan het algemeene lot. In zulk een toestand had de jonge, verwende, door aanbidders omringde erfdochter niet denken te komen. Mafl.r dat was nog het minste. Jaloezij paarde zich bij het misnoegen , dat uit deze omstandigheden van zelve moest voortspruiten. Wanneer het op zichzelf reeds in den aard der zaak ligt, dat de vrouw jaloersch moet zijn op een man, die vóór zijn huwelijk door allerlei minnarijen groote beruchtheid heeft verkregen, dan kwam hier nog bij, dat Byron juist nu op het ongelukkige denkbeeld kwam om zich tot medebestuurder van het Drurylane-theater te laten kiezen. Het natuurlijk gevolg hiervan was een voortdurend persoonlijk verkeer met actrices, zangeressen en danseressen, en men kan het lady Byron waarlijk niet ten kwade duiden, wanneer zij vermoedde, dat deze omgang soms wel eens verder ging dan door de welvoegelijkheid werd voorgeschreven. Of zij hier in gelijk of ongelijk had, is natuurlijk moeijelijk te bepalen. Het publiek geloofde niet aan de deugd van den dichter, en siste zelfs in den schouwburg de actrice mrs. Mardyn uit, omdat men haar verdacht hield met lord Byron in zijn eigen huis ongeoorloofde bijeenkomsten gehad te hebben. Hij zelf beweerde herhaalde malen zijne onschuld, maar vruchteloos. Zoo iemand, was hij verpligt ook den schijn te vermijden, en hij deed juist het tegendeel. Aan kapitein Medwin vertelde hij lagchende, dat eens bij zijne vrouw drie gehuwde dames te gelijk in de kamer waren geweest, om haar met haar huwelijk te feliciteeren, en dat hij zelf met alle drie vroeger in teedere betrekking gestaan had. Onder zoodanige omstandigheden hebben natuurlijk de verzekeringen van zijne onschuld niet veel te beteekenen. Dat lady Milbanke van dit een en ander kennis ontving , en voor het lot van haar eenig kind sidderde, is zeer goed te begrijpen, alsmede dat zij wenschte te vernemen wat er eigenlijk van de zaak was. Dat zij tot formeele spionering hare toevlugt heeft genomen, en zelfs Byron's schrijftafel door hare vertrouwelingen laten openbreken, geloofde en beweerde hij; te regt of te onregt, is onverschillig. Tot verhooging van huiselijk geluk kon zulk eene verdenking niet bijdragen. Bij dit alles komt nu echter nog het feit, dat Byron , bij het aanstormen van zoo vele onaangenaamheden , zijne kalmte niet bewaren kon, maar zich voortdurend in eene ten hoogste geprikkelde stemming bevond. De vervolgingen, die hem wegens zijne verzen aan prinses Charlotte werden aangedaan, begonnen hevig te worden. Men greep in de dagbladen alle middelen van laster aan, en in verscheidene er van vond men eene dagelijks wederkeerende rubriek voor zulke aanvallen op den dichter. Deze liet zich nu tot de grootste uitbarstingen van woede vervoeren, waarbij hij zijne moeder naauwelijks iets toegaf. Hij trapte en schopte alles, wat zich om hem heen bevond, uit den weg, en op zekeren dag smeet hij zelfs zijn horologie, waaraan hij veel waarde hechtte, in tegenwoordigheid zijner jonge vrouw in den haard, en sloeg er zoo lang met de tang op, tot alles kort en klein was. Eekent men bij alle deze ongeregelde levensgewoonten zijn dieet, die tusschen ascetisch vasten en zwelgerij afwisselde, en zijn omringd zijn van wilde dieren en bijterige honden, dan zal men zich niet verwonderen, wanneer lady Byron in allen ernst op de gedachte kwam, dat het haren man in het hoofd scheelde. In dit denkbeeld werd zij versterkt door hare moeder, die zij in den angst van haar hart haren nood klaagde. Onder zoodanige omstandigheden moest de schijn van huiselijk geluk, die in den eersten tijd na het huwelijk gesmaakt was, zeer spoedig verdwijnen, en vrees en bezorgd- heid voor de toekomst vervulden de ziel der jonge vrouw, en wel in eene zoo hooge mate, dat zij zelfs een geneesheer daarover raadpleegde, en hem vroeg, oflordByron wel zijn verstand meester was. Intusschen naderde de tijd, dat zij haren echtgenoot een kind zou schenken, en op 10 December 1815 werd eene dochter geboren, die de namen Augusta Ada ontving, terwijl lord Byron bij den naam zijner geliefde zuster een tweeden voegden, die in de elfde eeuw door een zijner vrouwelijke voorzaten gedragen was. Juist in deze dagen drongen zijne schuldeischers met de grootste verbittering op hem aan. Acht verschillende executiën werden te gelijker tijd in zijn huis voltrokken, en hij gaf zijne vrouw te kennen, dat het doelmatig zijn zou, wanneer zij , zoodra hare krachten het veroorloofden, zich naar hare ouders begaf; hij zelf zou zoo spoedig mogelijk volgen. Op 15 Januarij vertrok lady Byron naar haren vader op Kirhltj Mallory, terwijl zij nog een zeer vriendelijken, zelfs vrolijken afscheidsbrief achterliet. Naauwelijks echter was zij te huis gekomen, of lord Byron ontving een brief van den ouden Sir Balph Milbanke, waarin hem gemeld werd , dat zijne vrouw nooit meer tot hem zou terugkeeren. De dichter was op een zoo plotseling besluit niet in het minste voorbereid. Omringd van vijandelijke aanvallen , bleef hij in eene woning, waarvan hem zeer weinig meer toekwam, van vrouw en kind verlaten, alleen terug. Hij heeft beide nooit wedergezien. Wanneer wij, na het thans verhaalde, ons niet kunnen verwonderen, dat een huwelijk, onder zoodanige omstandigheden gesloten, geen bestand kon hebben, blijft het eenig raadselachtige alleen de wijze, hoe de scheiding zoo plotseling plaats had, en wel dadelijk na het schrijven van een brief, die van zooveel vriendschap en opgeruimdheid getuigde. Het Engelsche publiek brandde van nieuwsgierigheid om de nadere bijzonderheden te vernemen, en trok bijna algemeen partij voor de vrouw. De smaadredenen in de publieke bladen gingen alle maat te buiten. Er was geen buitensporigheid , die de dichter niet begaan, geen mis- handeling, die hij zijne vrouw niet aangedaan zou hebben. De een zocht den ander in kwaadspreken te overtreffen, en het duurde niet lang, of de algemeene geestdrift, welke den dichter van Childe Harold vergood had, werd door eene even zoo algemeene verkettering vervangen. Ja, het publiek vervolgde hem, die tot dusver zijn lieveling geweest was, met eenen haat, gelijk zelden iemand, die geen openbare betrekking bekleed, ondervonden heeft. Over dezen zonderlingen omkeer der openbare meening, en over de gevolgen er van, heeft Macaulay zich op zulk eene duidelijke en geestige wijze uitgelaten, dat wij aan zijne woorden naauwelijks iets weten toe te volgen. Hij zegt: // Men had Byron met onverstandige dweeperij vergood; men vervolgde hem nu met even zoo onverstandige woede. Yeel is over de ongelukkige familiebetrekkingen geschreven, die het lot van zijn leven beslist hebben; evenwel is over de zaak zelve nooit iets anders met zekerheid bekend geworden, dan dat hij met zijne vrouw in onmin is geraakt, en zij niet langer met hem wilde leven. Aan wenken en zinspelingen heeft het niet ontbroken, en velen hebben de schouders opgehaald en veelbeteekenend het hoofd geschud, als wilden zij zeggen: „O, wij weten heel goed wat er achter steekt!" en //Als wij maar wilden spreken!" en //Er zijn menschen genoeg, die daarvan een boekje zouden kunnen opendoen!" Maar het is ons niet bekend, dat eene bepaalde zaak openbaar is geworden, die regt gaf om te beweren, dat lord Byron meer te berispen was dan iemand anders , die het met zijne vrouw niet vinden kan. Het staat vast, dat lady Byron met regtsgeleerden en geneesheeren heeft geraadpleegd, en dat deze haar hebben afgeraden bij haren man te blijven; maar men mag niet uit het oog verliezen, dat deze mannen hun gevoelen hebben uitgesproken zonder eerst de andere partij te hooren. Wij beweren niet, en willen ook niet te kennen geven, dat de schuld op de eene of andere wijze aan lady Byron gelegen zou hebben, maar gelooven dat na de bewezene zaken men even zoo weinig geregtigd is haar als hem te verdoemen. Wij willen geen oordeel uitspreken , ja kunnen niet eens bij ons zelve een oordeel vormen, naardien er niets bekend is van hetgeen misschien gebeurd kan zijn. Goed zou het zijn geweest, indien ten tijde, dat beide echtgenooten zich van elkander scheidden, al degenen, die even zoo weinig van den eigenlijken zamenhang wisten, als wij op dit oogenblik, zich zoo stil gehouden hadden, als de algemeene billijkheid vereischt. //Er is geen belagchelijker schouwspel, dan wanneer men het Britsche publiek bij een der periodieke aanvallen van zijne moraliteitskoorts gadeslaat. Schakingen, echtscheidingen en familietwisten gaan in het algemeen vrij onopgemerkt voorbij. Men leest wat er van verteld word, spreekt ineen paar dagen er over, en vergeet het. Maar eens om de zes of zeven jaren wordt onze deugd strijdlustig. Wij mogen niet dulden dat de wetten der godsdienst en der welvoegelijkheid met voeten getreden worden. Wij moeten de ondeugd onder de oogen zien; die losse snaken moeten leeren dat het Engelsche volk de waarde der familiebanden kent en erkent. Ten gevolge daarvan wordt nu de een of ander ongelukkige, die volstrekt niet slechter is dan honderd anderen , wier misdaad men met groote toegevendheid beschouwd heeft, als een waarschuwend voorbeeld tot zoenoffer uitverkoren. Heeft hij kinderen, men neemt ze hem af. Heeft hij eene kostwinning, waarvan hij leven moet, men zorgt dat het er meê gedaan is. De hoogere maatschappij wijst hem van zich, en het gemeen sist hem uit. Men maakt inderdaad eene soort van ranseljongen van hem, door wiens straf en smarten men alle kwaaddoeners • van zijne soort te gelijk meent af te straffen. Met groot welgevallen zien wij op onze gestrengheid neder, en maken, vol billijke lierheid, eene vergelijking tusschen den hoogen trap, waarop de zedelijkheid in Engeland staat, en de Fransche verdorvenheid. Eindelijk is onze ergernis verzadigd. Ons slagtoffer is vernietigd of heeft de hand aan zichzelven geslagen, en onze deugd legt zich nu weder zeven jaren lang te slapen. // Met lord Byron heeft men inzonderheid onbarmhartig te werk gegaan. Men begon met de straf te voltrekken, daarop volgde het onderzoek, en eindelijk, of liever in het geheel niet, de aanklagt. Het publiek, zonder iets van hetgeen in den schoot zijner familie is voorgevallen, met de minste zekerheid te weten, geraakte van woede buiten zichzelf, en verdichtte daarop allerlei historietjes, om zijne ergernis te regtvaardigen. Tien en twintig elkander geheel wedersprekende vertellingen omtrent de scheiding waren te gelijker tijd in omloop; welke waarschijnlijkheid voor de een of de ander sprak, daarover bekommerde het deugdzame publiek zich in het geheel niet. Ook waren immers deze verhalen niet de oorzaak, maar de uitwerking zijner woede; zij waren op zichzelve niet beter uitgevonden en ook niet geloofwaardiger dan de sprookjes, die men toenmaals over Bonaparte in omloop bragt, van wien men vertelde, dat hij , nog op school zijnde, een meisje met rattekruid had vergiftigd, en zich te St. Cloud aan al de gruwelen van den Bomeinschen keizertijd overgaf. Zulke dingen werden een tijd lang geloofd. Lord Byron had een gelijk lot. Zijne landgenooten ergerden zich over hem. Zijne geschriften en zijne personaliteit hadden het bekoorlijke der nieuwheid verloren. Zijne misdaad was die, welke het zwaarste gestraft wordt: men had hem te zeer bewonderd, hij had eene te warme deelneming verwekt, en het publiek, met zijne gewone geregtigheid, strafte hem nu voor de dwaasheden, die het zelf begaan had. Het gelijkt daarin die toovergodin, welke hare minnaars, wanneer zij hen kwijt wil wezen, niet alleen wegzendt, maar hen nog bovendien in wilde dieren verandert, opdat zij op deze wijze voor de misdaad boeten van haar eenmaal behaagd te hebben." Tot dusver Macauley. Yan welke soort de aanvallen waren, die Byron te verduren had, daarover willen wij hem zelf laten spreken. Hij zegt: // Wordt iemand door politieke vervolgingen genoopt zijn vaderland te verlaten, dan kan hij zich troosten met het trotsche denkbeeld, dat hij een martelaar voor de vrijheid is. Moet hij wegens schulden de vlugt nemen, dan kan hij hopen, dat zijne zaken zich zullen verbeteren. Heeft een regterlijk vonnis hem verbannen, dan kent hij het einde van zijnen straftijd, of hij kan op gratie rekenen , df hij troost zich met de gedachte, dat hem door een gebrek in de wet of de opvatting van het vonnis onregt gedaan is. Wien echter de publieke opinie voor vogelvrij verklaart, zonder dat politiek of een onregtvaardig vonnis of schulden daarbij in het spel zijn, die moet, schuldig of schuldeloos, die moet, zonder hoop op vérlossing, zich al de bitterheid der ballingschap getroosten, waartoe hij gedoemd is. Dit was mijn geval. Op welke bijzonderheden het oordeel van het publiek steunde, weet ik niet; maar het was algemeen en beslissend. Van mij en de mijnen wist het weinig, behalve dat ik verzen had gemaakt, dat ik een lord was, mij in het huwelijk had begeven, vader was geworden, en met mijne vrouw en hare bloedverwanten oneenigheden had gehad, zonder dat iemand kon zeggen waarom , daar de aanklagende partij weigerde de reden van hare beschuldiging op te geven. De beau monde (high life) verdeelde zich in twee partijen, van welke de zeer kleine minderheid aan mijne zijde stond. De meerderheid nam partij voor de sterkere, even zoo voegzaam als beleefd, dewijl de sterkere eene dame was. Mij beschuldigden het openbaar gerucht en de kabalen van bijzondere personen van alle bedenkelijke ondeugd. Zij bezoedelde mijnen naam , die ridderlijk en edel geweest was sedert de dagen, toen mijne voorvaders voor Willem den Noorman het rijk hielpen veroveren. Ik gevoelde dat, indien de lasteringen, die men uitsprak en mij ter ooren kwamen, eenigen grond hadden, ik voor Engeland niet meer deugde. Hadden zij geen grond, dan deugde Engeland niet meer voor mij. In het vreemde land, in Zwitserland, in de schaduw der Alpen, aan de oevers der blaauwe meren, vervolgde mij de giftige adem. Ik overtoog de bergen, maar het hielp mij niet. Zoo vestigde ik mij eindelijk als een opgejaagd hert, dat naar water dorst, aan de golven der Adriatische zee. //Wanneer mijne vrienden mij naar waarheid van alles kennis hebben gegeven, was de woede tegen mij toenmaals zonder voorbeeld; zelfs politieke vijandschap zou nimmer zulk een stroom van hatelijkheden in het leven hebben geroepen. Men ried mij de schouwburgen te vermijden, omdat men mij zou uitsissen, — geen parlementszittingen bij te wonen, omdat men mijn rijtuig met drek zou bezoedelen. Nog op den dag van mijn vertrek waren mijne vrienden beducht, dat de menigte, die mijne deur omringde, zich met geweld van mij meester maken en mij mishandelen zou." Yragen wij ten slotte, wie schuld had aan de scheiding des huwelijks, waardoor alle deze ongehoorde dingen werden te weeg gebragt, dan moeten wij, na al wat ons voor oogen 1863 I. 12 ligt, aan beide partijen gelijke schuld toeschrijven. Byron's betrekkingen, zijn karakter, zijn geheel doen en laten, was veel te lang en te openlijk een onderwerp der gesprekken in alle kringen van Londen geweest, dan dat miss Milbanke er niets van geweten zou hebben. Zij gaf hem haar jawoord niet in overhaasting. Nadat zij het eerste aanzoek van den dichter had van de hand gewezen, was een jaar verloopen. Zij had intusschen aan hem geschreven, hem haar portret geschonken, en hem hare vriendschap opgedragen. Dit alles bewijst dat zij zeer wel wist wat zij deed. Zij had, naar het onvergelijkelijk schoone Engelsche formulier des huwelijks, voor het altaar beloofd, hem te beminnen van dien dag af, te midden van goed en kwaad, van rijkdom en armoede, van ziekte en gezondheid, en hem te eeren, te gehoorzamen en in waarde te houden, tot de dood hen scheiden zou. Zij heeft deze belofte niet gehouden. Onder het voorwendsel dat zij hem voor krankzinnig hield, heeft zij hem in stilte verlaten en hem een vriendelijken brief tot afscheid geschreven, terwijl zij reeds besloten had hem nooit weder te zien, en hem nooit weder de oogen van beider kind te laten aanschouwen. Wanneer zij in een brief aan Thomas Moore, dien zij heeft laten drukken, zich daarmede verontschuldigde, dat haar doctor haar had geraden alles te vermijden wat haren echtgenoot driftig kon maken, dan is dit inderdaad eene armzalige uitvlugt. Juist in het oogenblik, toen zijn druk naar ligehaam en ziel den hoogsten trap bereikt had, verliet zij hem. Maar ook hij draagt schuld. Hij was inderdaad onzedelijk van karakter, gelijk de meeste dichters. Het besluit , om de zonde te vermijden, had hij nooit met ernst opgevat. De luim van het oogenblik was de gebiedster van zijne daden, en zelfs de geldnood, waarin hij zich bevond, was zijne eigene schuld. Tot een eenvoudig huiselijk leven, dat met zijnen stand overeenkwam, waren zijne middelen toereikend, indien hij op zijne goederen vertoefd en het welzijn van zijne ondergeschikten zich ten taak gesteld had. En juist omdat het een genie reeds moeijelijk wordt, zich binnen de perken des gewonen levens te houden, hebben de bevoorregte personen, aan wie deze naam gegeven mag worden, daarvoor een dubbel groote pligt om tegen de ingevingen cener bandelooze natuur te strijden. Byron gaf zich daaraan zonder wederstand over. Daardoor waren er geen bijzondere voorvallen noodig, om een band van een te rijten, die niet door reine, hooge liefde geknoopt was, welke echtgenooten moet aaneensnoeren. Hoe hij in overmoed zijn tweeden brief aan de rijke erfdochter toezond, omdat eene andere dame hem had afgewezen, en omdat een vriend den brief geprezen had, liet hij ook aan het altaar zich door de waarschuwende stem in zijn binnenste, van het beeld der geliefde van zijne jeugd, niet weerhouden om het noodlottige ja uit te spreken, dat op zijne lippen tot eene logen werd. De straf, op deze overtreding gesteld, bleef niet achter. Zijn bewustzijn kon hem geen afwerend schild tegen de vervolgingen der wereld voorhouden. Yol woede en verbittering keerde hij zijn vaderland den rug toe. Yol wrevel verliet hij zijne landgenooten, die hem eerst vergood en later verguisd hadden, en het schip, dat hem over de zee bragt, zou hem voor altijd aan zijn vaderland onttrekken. Alleen zijn lijk werd er acht jaren later teruggebragt. DE ZEEDIJK TE WESTKAPPEL (*) in januarij 1863. Door i1. nagtulas. Moed en eendragt in gevaren Zijn de band, Trouw en vlijt de steunpilaren Van ons land. H. van Alphen, Nederl. Gezangen. Ais een hevige zuidwestenwind met toenemende kracht naar het noordwesten uitschiet, en de opgedreven vloed (*) Ik heb de oude spelling, die zoowel door afleiding als het gebruik gewettigd wordt, behouden. Niemand zal in Westkappel ooit van Westkapelle hooreu spreken, en in de offleieele benaming is de Westkaap van het eiland Walcheren ook moeijelijk te onderkennen. 12* » met woedende baren onze zeekusten komt bestormen, denkt menigeen onwillekeurig aan den Westkappelschen zeedijk, ons bolwerk tegen de aanvallen van den oceaan. Daar worstelt dan de kennis en de volharding van den mensch tegen de ontzettende krachten der natuur. En als de strijd is gestreden en de aanvallen der wilde golven afgeslagen zijn, is het niet te verwonderen, dat velen uit Walcheren naar den dijk reizen, om de gapende wonden te zien, die onze beschermer in den kamp ontvangen heeft, en het talent te bewonderen, waarmede zij worden geheeld. Zelden was de dijk aan heviger aanvallen blootgesteld dan in dezen winter; en hadden wind en hooge vloeden in December 1.1. reeds niet weinig schade aangerigt, veel erger nog heeft de dijk geleden bij de stormen van 18, 19 en 20 Januarij 1863, een jaar dat in den aanvang reeds zijn noodlottig cijfer schijnt te willen staven door voor onze zeeweringen een moordjaar te worden. Hoewel ik in dit tijdschrift reeds vroeger van den dijk te "Westkappel gewag heb gemaakt, is het onderwerp belangrijk genoeg, om er thans nog wat omstandiger van te spreken. (*) De kust van "Walcheren wordt, zoo als bekend is, tegen de Noordzee beschermd door eene duinrij van afwisselende breedte en hoogte, — eene verdediging , die vooral in de laatste jaren de aandacht trekt, daar sommigen meenen dat de duinen hier en daar zoo aanmerkelijk in breedte afnemen, dat de tijd niet ver meer kan zijn, dat kunstwerken zullen moeten verrigten wat thans door de natuur geschiedt, — eene vrees, die door anderen minder wordt gedeeld, daar men vóór meer dan honderd jaren ten opzigte van de zelfde duinen nagenoeg het zelfde beweerde, (f) Het overstuiven of land- (*) In mijn opstel Een bezoek aan Walcheren in 1860, geplaatst jn Het Leeskabinet van 1861. (|) in den Tegenw. staat van Zeeland (zijnde het XlXe en XXe deel van den Tegenw. staat aller Volken , Amst. 1753), leest men Deel XX, bl. 257 : " Een vierendeel uurs voorbij Domburg tot aan den grooten dijk van Westkapelle nemen thans de duinen door de hooge vloeden jaarlijks zeer veel af, zoodat men vreest aldaar, ingeval het zoo blijft afnemen, eenige zware en kostbare werken te moeten maken. Van Domburg naar Westkapelle zijn wegens de smalheid der duinen en het verdiepen van het strand, sedert twintig of dertig jaren, zes of zeven zware \ waarts intrekken van den duinketen is echter op vele plaatsen duidelijk merkbaar, en het oude kerkhof, dat in Februarij 1749 bij Domburg ontdekt werd, is thans reeds ver op het strand gelegen. (*) Er is geen punt onzer kusten, dat heviger aanvallen te verduren heeft, dan de uiterste westhoek van dit eiland, en het landverlies is dan ook aan dien kant sinds de vroegste tijden zeer aanmerkelijk geweest. Waar het oude "Westkappel stond, waar St. Willebrord in 694 het Mercuriusbeeld op het Heilige Walachria dorst verbreken, rollen thans de baren der Noordzee, en toen Keygersbergh in het laatst der zestiende eeuw zijne Kronijk van Zeeland schreef, lagen de overblijfselen der kerk wel eene mijl ver aan de buitenzijde van het strand. Zonder nog aan te nemen, dat dit een gedeelte was der Givitan Heraclea, door keizer Juliaan in de derde eeuw hersteld, is het toch zeker, dat het oude Westkappel reeds vroeg eene welvarende plaats was, die gerekend werd //de principaalste zeestad van Zeeland" te zijn. Waar thans door het vlakke strand geen schip landen kan, vond men nog ten tijde van graaf Floris V al de levendigheid van een uitgebreiden handel en scheepvaart; en de zeeregten van Westkappel, gevolgd naar die van Damme, op hunne beurt eene vertaling van die van Oleron, waren wijd en zijd vermaard, en bleven gedeeltelijk tot het laatst der vorige eeuw hier en daar in gebruik. Die welvaart en gunstige ligging had ook hare schaduwzijde; want daaraan zal het wel te wijten zijn paalhoofden gemaakt, en , ter meerdere zekerheid , onder tegen de duinen nog groote en zware kleibermen gelegd, die men even als de dijken met stroo bemat, dewijl dezelve anders door den slag van het zeewater teu eersten wegspoelen zouden. Ook is daaromtrent nog eeu groot schutsel gemaakt, waartegen, zoo van binnen als van buiten , zware bermen vaa steen gelegd zijn, hetgeen tot nog toe bestendig en goed bevonden is. In de zestiende eeuw vreesde men door het versmallen der duinen eene overstrooming, waar thans, bij het zoogenoemde Breezand, de duinen verbazend breed zijn. (*) In de Nederi. Jaerboelcen voor Februari] 1749, bl. 159, vindt men een omstandig verhaal van de eerste ontdekking dezer begraafplaats door den Heer Thomas van Dishoeck, schepen en raad te Vlissingen , terwijl hij, zich met eenige zijner vrienden op zijne buitenplaats te Domburg ophoudende, langs het strand wandelde. geweest, dat G-uy van Dampierre, de zoon van Margareta, gravin van Vlaanderen , in 1253 aan deze plaats een leger, door de kroniekschrijvers, waarschijnlijk overdreven, op wel honderd-vijftig-duizend man geschat, aan wal zette , om Walcheren te veroveren. Hij had er echter niet op gerekend, dat de broeder van den Ilollandschen graaf en Roomschkoning Willem II, de dappere Ploris de Voogd, wiens gedenksteen de nieuwe kerk te Middelburg versiert, met een leger achter de duinen lag. Nadat deze krijgsmagt zich door de H. Communie versterkt en de reliquiën van den H. Willebrord aan hunne standaarden bevestigd had, werden de Vlamingen op St. Martijnsdag translatio (4 Julij) aangevallen. Verwoed was de strijd, en zoo vreeselijk de slagting onder de verraste vijanden, // dat men ten enckele toe ghing in den bloede." De beide zonen van Margareta werden, met duizenden anderen, volgens de opgaven der kronieken wel vijftigduizend man gevangen genomen. De koning kwam op de mare der victorie terstond naar Zeeland. De aanzienlijke gevangenen moesten zich vrij koopen; doch de minderen werden naakt ontkleed, //door het land gedreven oft scapen waren" zeggen de tijdgenooten, en naar AHaanderen overgezonden. Nog eeuwen daarna werd deze overwinning door een plegtigen omgang herdacht. Doch ik wil mijne lezers niet langer vermoeijen met het verhaal der lotgevallen van Westkappel, en ik zwijg daarom van de onrust, die er ten gevolge der nieuwe psalmberijming in 1773 en door den bouw eener Eoomsche kerk te Vlissingen in 1778 heerschte, of van de executiën, waarvan de galg, die tot in 1795 aan den zeedijk stond, welligt getuige is geweest. Westkappel, dat 2000 inwoners telt, is een vrij groot, doch zeer verspreid dorp, als verscholen achter den hoogen zeedijk. De oude kerk is den 14den Maart 1831 afgebrand en door een nieuw gebouw midden in het dorp vervangen. De hooge toren , die gespaard bleef, staat als een wachter aan het einde der dorpstraat, en het kustlicht , dat er op geplaatst is, werpt des nachts zijne stralen, over de lage woningen aan zijnen voet, op de woeste duinstreek in het zuiden en over den hoogen dijk tot ver in zee. Bij eene vroegere gelegenheid heb ik reeds van de eigen- aardige bevolking gesproken, die hier is gevestigd. De dijk is de groote bron van arbeid, en dijkwerker te worden de bestemming van bijna iederen knaap. Yoor dat werk hebben de bewoners dezer streek dan ook altijd bijzondere vermaardheid gehad, en ik acht het niet geheel onwaarschijnlijk, dat de Nederlandsche polderwerkers, die in 1626 met onzen landgenoot uit Tholen, Cornelis Vermuyden, later sir Cornelius Yermuyden, dijkgraaf der Britsche stranden, naar Engeland trokken om de moerassen van Doncaster in Hatfieldchase droog te maken, en die de stamvader der beroemde Engelsche aard werkers //de navies" zijn geworden, arbeiders waren uit den omtrek van "VVestkappel afkomstig. (*) Hoe eenvoudige knapen, zonen van dijkwerkers uit het dorp, door wekelijksche besparingen een Fonds van Handel en Nijverheid tot stand bragten, dat thans, na bijna veertig jaren (sedert 23 Mei 1825) te hebben bestaan , over belangrijke kapitalen beschikt, is onlangs in het Tijdschrift van Staathuishoudkunde en Statistiek medegedeeld, (f) De Heer Sloet tot Oldhuis merkt daarbij op, dat het aan die knapen gelukt is een maatschappelijk vraagstuk op te lossen, dat tot de moeijelijkste der wetenschap behoort, en dat die wakkere lieden eene plaats verdienen naast de bekende pioniers van Rochdale. De welvaart van Westkappel is, zoo als ik zeide, naauw verbonden met de werkzaamheden aau den dijk. Mogten in vroeger eeuwen, toen de tempel van Hercules den Magusaner zich nog aan de kust van Walcheren verhief, de bewoners dezer streken menigmalen achter de smalle duinrij hebben gebeefd, als zij des nachts in het bruisen der baren en het gieren van den wind den wilden jagtstoet meenden te hooren , die door booze geesten aange- (¥) Vgl. mijn opstel over de vestiging der Nederlanders ia verschillende streken van Europa, in de Letteroefeningen voor 1859. N°. 1; alsmede een artikel in de Quarterly Review voor Januarij 1858, getiteld Diffieulties of Railway Engineering. ft) Zie in Deel XXII (1862) blz. 396, een opstel van een geboren Westkappelaar, den HeerN. Verhulst Wz., te Middelburg. Verschillende bijzonderheden ben ik ook nu weder aan de welwillendheid van dien heer verschuldigd, die, hoezeer met velerlei bezigheden als overladen , toch nog altijd tijd weet te vinden cn geen moeite ontziet om met zijne veelomvattende zaakkennis anderen voor te lichten. voerd, onheilspellend door de lucht trok, thans acht men het in dit dorp een aangenaam geluid, als de baren den dijk beuken, en het loeijen van den storm voorspelt tevens dat het geruimen tijd aan geen arbeid ontbreken zal. (#) Er is echter zelden een tijd geweest, dat er zooveel aan den dijk moest gewerkt worden als dezer dagen , en het is dan ook niet te verwonderen, dat honderden bezoekers uit alle streken van Walcheren naar Westkappel stroomen, om de ongewone drukte gade te slaan. Ik wil u uitnoodigen, mij in gedachten op een dergelijk uitstapje te vergezellen. Op een helderen zonnigen morgen van een der weinige mooije dagen, die Januarij opgeleverd heeft, verlaten wij Middelburg, en volgen den fraaijen straatweg, die naar Domburg voert. In dit saizoen ontmoet men, om dezen tijd van den dag, in die buurt der stad gewoonlijk niet veel anders dan de eigenaardige bontgeschilderde Walchersche karretjes, die naar de markt gaan, met groente beladen , of waaruit de groote koperen melkkannen u reeds in de verte tegenblinken, kannen zoo helder geschuurd, dat het coquette boerinnetje, dat het paard of den ezel ment, ze wel voor spiegel bezigen kan. Als ge hier niet geheel onbekend zijt, valt het spoedig in het oog, dat de weg thans veel levendiger is dan anders. Rijtuigen van verschillende soort — van den grooten glazenwagen, waarin twaalf personen gestopt zijn, die men door de beslagen glazen naauwelijks zien kan, tot de ligte door een vluggen hit getrokken tilbury — rijden vooruit, of volgen ons. Nu eens zien wij stadgenooten, die den togt te paard zullen doen, dan weder een gezelschap mannen en knapen, tegen eene wandeling van een uur of zeven niet opziende, die hun overjas over den arm en den teerkost in eene bonten zakdoek aan een stok over den schouder dragen. Zij stappen zoo stevig door, alsof zij den weg heen en weder willen afleggen, eer de reeks zwaar beladen wagens, die bal- (*) Het geloof aan de zoogenoemde » wilde jagt" of de togten van een woedend heir door de lucht, met een geraas als trok een jagtstoet of krijgsbende rond, was ook bij onze voorouders niet vreemd. De Germanen hielden het er voor, dat Holla, een vrouwelijk wezen, de onheilspellende bende aanvoerde, en in het noorden was dit verschijnsel als de Odinsjagl bekend. ken, sparren, takkenbossen en ander materieel naar Westkappel voeren, den dijk bereikt hebben. Na een kleine twee uur komen wij te Domburg, en als wij de duinen hebben bezien, die door storm en hoogen vloed hier en daar vrij steil staan, doch nog minder geleden hebben dan verwacht werd, kunnen wij verder rijden. Een schelpweg, die spoedig vrij zwaar en smal wordt, zoodat men soms maar moeijelijk uithalen kan, voert naar Westkappel. Gij vraagt welligt, waarom naar een zoo belangrijk punt geen betere weg leidt; doch ik kan u dit niet ophelderen; want het is een schrale troost, dat de weg aan de zuidzijde van het dorp nog veel slechter en in dit saizoen gedeeltelijk bijna onbruikbaar is. Naar men zegt, bestaat er echter eenig uitzigt op verbetering. Terwijl wij wiegewagen door het mulle spoor langs de kale duinvlakte, en de zaak der beplanting, waarvoor enkele plekken wel geschikt schijnen, indien het slechts met oordeel beproefd werd, reeds besproken hebben, is het eene goede gelegenheid om u een en ander van den zeedijk, dien wij bezoeken gaan, mede te deelen. (*) Eeeds in overoude tijden schijnen de duinen aan dezen hoek van Walcheren te zijn weggeslagen en door dijken vervangen, daar de oude kronieken meermalen vermelden, dat de dijken bij Westkappel voor het geweld der baren bezweken. Toen onder de krachtige regering van Karei V ook op het stuk der u Dijckagien" overal beter orde werd gesteld, en de keizer naar Zeeland kwam, om persoonlijk de zeeweringen te u visiteeren", schijnt ook in Walche- ( ) Voor zoo ver mij bekend is, bestaat er geene naauwkeurige beschrijving dezer beroemde zeewering. Boxhorn en Smallegange spreken er wel is waar van, doch dit is ruim tweehonderd en honderdzeventig jaren geleden. In den Tegenw. Staat (Zeeland, deel II, bl. 258) vindt men eene vrij uitvoerige beschrijving, waaruit ik een en ander heb ontleend; doch ook deze, in 1750 of daaromtrent te boek gesteld , kan verouderd worden geacht, wat echter niet verhindert, dat zij iu' het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden van A. J. van der Aa bijna letterlijk is overgenomen. Het is jammer, dat de Kanteren Dresselhuis, die er zoo uitnemend in staat toe waren, zich in De Provincie Zeeland, Midd. 1824, met weinig woorden van hebben afgemaakt. Zal deze proeve voor deskundigen waarschijnlijk veel te wenschen overlaten, zij kan welligt aanleiding geven dat een meer bevoegd man de zaak eens opneemt. ren met ijver de hand aan het werk te zijn geslagen, en iu tegenwoordigheid van den vorst werden op den 144en Julij 1540 te Westkappel nieuwe staketsels geslagen. Van dien tijd dagteekent waarschijnlijk de tegenwoordige aanleg, hoewel deze van tijd tot tijd natuurlijk merkelijk is gewijzigd. De dijk heeft thans eene lengte van drie kwartier gaans of ruim vierduizend ellen. Zijn grondslag is het overgebleven zand der verdwenen duinen, overdekt met eene dikke kleilaag van een tot drie ellen, waarop de overige verdedigingswerken van paalhoofden, staketsels, rijs en matwerken zijn aangelegd. Het profiel is doorgaans de hoogte zestien malen in de grondlijn , waardoor aan de zeezijde eene zoo flaauwe helling is, dat men er gaat als op den vlakken grond. Hierdoor wordt een dubbel doel bereikt, namelijk het verminderen van den aanslag der golven en de regtstandige drukking van het water op de helling, waardoor de dijk te vaster op zijnen grondslag wordt geperst. In vroegere tijden had deze zeewering een geheel anderen vorm, en Boxhorn deelt mede , dat de oude Westkappelsche zeedijk eene lengte had van 700 roeden, een grondslag van 11 £ roede, eene kruin van 2 roeden en eene hoogte van 30 voeten. Aan de zeezijde was hij bezet met kramwerk , en wel tien rijen achter elkander geplaatste staketten of paaltjes, benevens een aantal uitstekende paalhoofden van 10 tot 14 roeden lang. Deze middelen bleken echter onvoldoende te wezen, en in den loop der XYIIier dames vertegenwoordigd zag. Zoo droeg de hertogin de Chartres zulk een pouf, waarin men bewonderen kon: eene pop, die de min of zoogster moest voorstellen, met een zuigeling, die den kleinen hertog van Yalois, haren zoon, aanduidde (later Lodewijk Philips), een papegaai, die aan eene kers pikte, vervolgens een kleinen neger, ter herinnering aan haar klein, zwart, geliefkoosd knechtje. Het bovenste gedeelte van den pouf was met het haar van haren tnan, den hertog van Chartres, haren vader; den hertog van Penthiève, en haren schoonvader, den hertog van Orleans , versierd. Dit groteske mengelmoes beviel zoo zeer, dat ieder een dergelijken pouf wilde hebben, en men had die a la lunon, a la reine, enz. Men liet zich ook friseren en mowlin a vent, en parterre galant, en pare anglais, en chien couchant. In 1775 werden de frisures zoo hoog, dat de dames in hare koetsen moesten knielen, om haar kapsel niet te bederven; het eigenlijke haar droeg men als toupet, en de groote lokken aan weerzijden heetten attentions. In 1778 ontstond zelfs de coiffure a la hérison, uit alleen gefriseerde en gebrande lokjes, die met lint doormengd waren, terwijl het geheel met gaas, kant, veeren, kwasten, parelsnoeren, bloemguirlandes enz. bedekt was. Eerst nadat Maria Antoinette ten gevolge eener ziekte het haar had verloren, verdwenen den overladen frisures, en men had in de plaats er van een gladden chignon, die in eene groote lok eindigde, en noemde deze coiffure a Venfant-, daarna kwamen die a Vingénue, a la paresseuse, benevens de mutsjes a la fanfare, a la marmotte, aux grands pretentions, a la novice de Cythére, a la vestale, a la paysanne de cour, gelijk mede de toquets a la Suzanne, a la grande prêtresse, enz. Eindelijk, tegen 1786 en tot aan de omwenteling, droeg men de afschuwelijke hoeden en mutsen zoo groot als zonneschermen, en de hoeden met de breedplooijige ondermutsen van lila, rosa , geel en blaauw krip. Gedurende het schrikbewind verdween iedere bijzondere mode, en eerst later deden zich mad. Tallien en mad. de Beauharnais als toongeefsters in dit gebied op, doch lieten dikwijls aan zonderlinge ideën den teugel vieren. Zoo verschenen beide eens in een gezelschap in perzikbloesemkleurige kleeding, en het haar met een a la Creole geknoopten rood zijden doek bedekt. Zij waren het ook, die bij voorkeur een Oud-Griekseh gewaad droegen; even zoo veroorloofden zij zich , ten opzigte van uitsnijding en doorzigtigheid van hare kleeding, tot aan de grenzen van het welvoegelijke te gaan, en Josephine droeg zelfs vleeschkleurige kousen met gescheiden teenen, versierde deze laatste met ringen, en bad daarbij sandalen aan , welke later door schoenen met roode kruisbanden vervangen werden. Men vervaardigde kleederen van het fijnste geborduurde mouselin a la Lydie of a la Cylèle, die bovenmatig waren uitgesneden, terwijl de gordel vlak onder de borst werd vastgemaakt; vervolgens had men kleederen, die men achteraan van boven tot beneden toeknoopte, en later werd de spencer, dikwijls van voren open als een vest, de heerschende dragt. Het haar werd eerst in een Griekschen knoop gevlochten en met roode linten versierd; daarop kwamen pruiken aan de orde van den dag; en wederom later werd het haar kort afgesneden en in meer dan tweehonderd kleine lokjes a la Titus gekruld. Te dien tijd kwamen ook de eerste stroohoeden, met vierkante franjes, doch zonder linten, in de mode; daarbij had men helmen a la Minerva van zwart fluweel, met eene groote pluim. In 1802 zag men stroohoeden a la Pamela, met groote uitgeslagene randen en kersroode fluweelen linten; in 1803 bond men de halsdoeken en gordels over het kruis, en begon weder sleepkleederen te dragen, daar Josephine dit met hare waardigheid als keizerin overeenkomstig vond. Na de krooning van 2 December 1804, werden de prachtigste feesten gegeven, waarbij de keizerin, die in het geheel niet jong meer was, alle gelegenheid vond om aan hare liefde tot pracht den teugel te vieren. Dit gaf echter later dikwijls aanleiding tot hevige tooneelen tusschen haar en Napoleon, die, wat men van hem ook moge gezegd hebben en nog zegge, er in het geheel de man niet naar was om noodeloos geld weg te werpen. 1863. I. 15 Eens was hij zelfs zoo verbitterd over het dolle geldverkwisten van Josephine voor toiletbenoodigdheden, dat hij hare modiste, mademoiselle Dispreaux, liet arresteren en naar Bicètre brengen. Dit zal men echter niet onnatuurlijk vinden, wanneer men weet, dat de rekening dezer modiste voor eene enkele maand 1,200,000 francs bedroeg, waarop niet minder dan acht-en-dertig hoeden voorkwamen. Van het begin des keizerrijks dagteekent ook de liefde voor de sjaals, en Josephine vond daarin zooveel smaak, dat zij, bij haar overlijden in 1814, niet minder dan honderd en vijftig sjaals naliet. Voor het overige vertoonden de modes aan het keizerrijk niet veel afwisseling, inzonderheid nadat Josephine in 1810 van den troon gestegen was. De Tituscoiffure verwisselde slechts eens met de friseure a la Ninon ; anders waren een eenigzins meer of minder hooge hoed , een meer of minder enge rok, met elkander afwisselende falbalaas, poefen en zoomen, de eenig merkbare veranderingen. Eerst het jaar 1813 bragt den helm a la Clorinde en den jokeyhoed, die aan het gelaat een zeer nuchter voorkomen gaf, en daarna kegelvormig opgetoomde zijden hoeden , die soms tot zelfs twee voet hoog waren. Op eens echter verdwenen lokken, hoeden, helmen en haar, even als kleederen en schoenen, en alles werd naar de Chineesche mode gedragen. Het toilet was eene zonderlinge zamenvoeging van alle mogelijke edelgesteenten, en in een collier zag men naast elkander diamanten, smaragden, opalen, saphiren, topazen en robijnen. Even zoo was het met de versiering der kamers gesteld: op de geperste en vergulde lederen behangsels, Gobelins en Chineesch zijden doek volgden de Pompejaansche kamerversieringen en papieren behangsels. In 1812 had eene dame van stand niet minder dan twaalf rijtuigen noodig tot hare dagelijksche verrigtingen: bij staatsie-bezoeken de remise en berline; bij gewone bezoeken de diligence; tot tourtjes in den winter de bastadelle, in den zomer de calèche; voor de jagt de carriche, en tot allerlei kleine togtjes de coupée, de phaeton, de lotry, de gig, de droscKke en de caffecou. In 1820 werden eindelijk de onnatuurlijke korte tailles aan de kleederen afgeschaft, en de kleeding a la Sevigné behaalde de overwinning; daarbij droeg men uitstekende hoeden, benevens mantels van pels, en kolossale moften. Het haar werd bovenop kunstig gefriseerd, en ter wederzijde droeg men getoupeerde lokken, die meestal valsch waren, en waartoe men, om ze vast te maken, dikwijls zeven kammen noodig had, waaronder een diadeemkam, dikwijls van goud of zilver en met paarlen versierd. In 1822 kwamen ook de geplooide blousentailles op; toch werd de kleeding zeer door de omvangrijke en met balein gestijfde gigotmouwen ontsierd, die men eindelijk zelfs met bedveeren opstopte. Daarbij behoorden ook de mutsen en halsdoeken a la neige, wijd uitgesnedene schoenen, hoeden a la Pélérine met zeer breede randen, mutsen u la folie en tuvbcins ci ia Juive. In 1830 hielden de dames veel van krullen, die later voor de voorhoofdlinten en achter vlechten plaatsmaakten, totdat in 1839 de lange lokken a VAnglaise in de mode kwamen. In 1835 keerde men de gigotmouwen om, zoodat het enge deel boven en het wijde beneden kwam: deze fraaijigheid gaf men den naam van a Vimbecïle. De smaak keerde zich geheel naar de middeleeuwen toe, en men bootste de tailles en mouwen der ridderdames na, die men a la Hertha, a la Margarite d'Alengon en a la Frangoise de Foix noemde; de kleederen werden met falbalaas en kantwerk gegarneerd, en naast den sjaal kwamen de mantilles op, meestal ook in een sjaalachtigen vorm. In 1835 kwamen de creppe-deChine-ioeken en in 1836 de bournouzen in gunst, die door de Franschen uit Algiers werden ingevoerd. In 1838 begon men het haar, en derhalve ook de hoeden, in den nek te dragen, en de kleeding nam aanzienlijk in omvang toe, ja werd hoe langer hoe smaakvoller, zoodat men zelfs wenschen mogt, dat het zoo maar was gebleven. Moeten wij nu nog verder voortgaan, en zelfs het kostuum schetsen, waarin mad. de Castiglione zich op het laatste bal bij Napoleon III vertoonde? O neen! Hiermede zullen wij eindigen; want het zou ons groot leed doen, indien wij onze bevallige lezeressen bedroefden door hetgeen thans zou moeten volgen. 15# MENGELINGEN. In den stads-schouwburg eener groote stad in Baden is het onlangs voorgekomen , dat, bij eene voorstelling van Schiller's Bon Carlos , om publiek te lokken, dat meestal traag opkwam , vooraf de ouverture van Oberon gespeeld werd. "Voor kleine schouwburgen, die maar zelden het genot van opera-muziek hunnen aanschouwers kunnen aanbieden, kan zoo iets misschien een wenk wezen, hoe men het best opera en tooneelstuk vereenigen kan ; alleen zouden de ouvertures nog wel wat gepaster gekozen kunnen worden. Zoo, b. v., zouden wij voor Schiller's Boovers de ouverture van Weber's Freischütz, uit hoofde van het Boheemsche bosch, of de ouverture van de iloofzieke Ekster, of van Fra Diavolo voorstellen. Bij Emilia Galotti zou misschien de ouverture van Don Juan passen. Bij Nathan de Wijze die van de Tooverfluit. Uitstekend zou de ouverture van het Sprakelooze meisje van Portici bij Fiesco geschikt zijn ; want beide stukken handelen over ongelukkige zaamgezworenen. Bij Schiller's Willem Teil zou men Bossini's opera van dezen naam kunnen nemen; bij Othello de ouverture van Cimmarosa's Geheim Huwelijk. Mogt het onlangs uitgegeven kluchtspel van Schiller, Ik heb mij laten scheren, worden opgevoerd, dan zou dit stukje natuurlijk door de ouverture van de Barbier van Sevilië moeten worden voorafgegaan. Te Boston worden thans afgescheidene geesten niet alleen door middel van een daartoe geschikt medium opgeroepen , maar ook gephotographieerd. De ontdekker van deze merkwaardige kunst is zekere "YVilliam H. Mumler, en Boston mag op de eer bogen zijne geboortestad te zijn. Toen hij vóór eenigen tijd (zoo verhaalt hij zelf) in zijn laboratorium een nieuw photographisch apparaat beproefde, en zijn eigen portret opnam, gevoelde hij plotseling een eigenaardig gevoel in zijn regterarm en eene matheid aan het geheele ligchaam. Maar wie schetst zijne verbazing, toen hij zijn zoo even vervaardigd afbeeldsel beschouwde! Aan zijne regterzijde bevond zich het portret eener tweede persoon, die niemand anders dan zijne overledene nicht was. De gelijkenis laat, volgens de verklaring van allen die de dame gekend hebben, niets te wenschen over. En wat is nu het gevolg hiervan ? Dat mijnheer Mumler niet alleen spiritualistische audiëntiën geeft, maar zijnen klanten ook. photographiën verkoopt van overledenen, die op hun verlangen zijn opgeroepen. Zij zijn gewoonlijk wat flaauw uitgevallen, zoodat hunne gelaatstrekken moeijelijk te onderscheiden zijn; maar dit verhindert den beschaafde Bostonners niet, ze als echt aan te nemen. Wie zou ook van het portret van een geest iets anders verlangen ? Liefhebbers van boeken, die er echter geen geld voor over hebben. — Deze heeft men niet alleen in ons vaderland, maar men treft ze ook elders aan. Zoo gaf een schrijver te Praag een roman uit. Niet lang duurde het, of hij ontving van eene welgestelde dame uit eene afgelegene stad een ongefrankeerden brief van den volgenden inhoud: zij stelde, zoo als de auteur voorzeker wel weten zou, sedert geruimen tijd zeer veel belang in de werken, dia hij uitgaf; inzonderheid was zij zeer gespannen op zijn jongsten roman, doch kon dien, ondanks alle moeite, die zij gedaan had, noch te Weenen, noch te Pest, in eenigen boekwinkel bekomen. Zij verzocht derhalve den geëerden schrijver, haar een exemplaar van zijn werk onder het adres *** toe te zenden. — De schrijver antwoordde haar: //Mevrouw! Te *** schijnt alles te ontbreken, niet alleen mijn werk in alle boekwinkels, maar ook de postzegels, om brieven te frankeeren. Nu heb ik een exemplaar van het verlangde boek nog wel voorhanden, en zou het u zeer gaarne willen toezenden; doch mij ontbreekt de som, die tot het frankeeren vereischt wordt niet alleen, maar zelfs het noodige bindgaren, om het pakje daarvoor gereed te maken. Waarmede ik de eer heb te zijn," enz. Een wilddief, die bij verfoeijelijk regenachtig weêr, in het naar huis gaan, den weg over den Zobtenberg in Silesië genomen had, verontschuldigde zich voor de regtbank met zeldzame naïviteit, en grondde zijne origineele wandeling over den Zobtenberg, bij nacht, storm en regen, met de verklaring: «Zie, mijnheer de president! ik ben een vriend der natuur. Toen ik nu zoo in het bosch rondwandel, struikel ik en val over iets. Ik grijp er naar, en heb een geweer in mijne hand. // Wat weerga is dat?" denk ik: //wie drommel zou dat ding verloren hebben?" En zie! op eens gaat het los, en een reebok valt neêr. Dat ik erg schrikte, kunt gij wel begrijpen; en toen komt waarlijk nog de houtvester op mij los, en zegt dat ik een wilddief ben. Zie, mijnheer de president! zoo iets heeft nog nooit iemand van mij gezegd; en daar de houtvester mij niet stil naar huis liet gaan, heb ik mij natuurlijk verweerd." — De onschuldige vriend der natuur werd niettemin tot de bij de wet bepaalde straf veroordeeld. Bene nieuwe ziekte. — Een beroemd geneesheer te Berlijn is in de laatste weken zeer dikwijls door dames — meestal jonge dames — geconsulteerd, die, met weinig uitzondering, alle aan de zelfde ziekte leden. De kwaal kon alleen door gevatte koude teweeg zijngebragt, en openbaarde zich door pijnen in het benedengedeelte des ligchaams. De oude practicus dacht lang na op een naam voor deze ziekte, tot hij eindelijk de ontdekking deed, dat al die schoone patiënten niet anders dan in wijde crinolines hem hare opwachting gemaakt hadden. Nu meende hij de reden der ziekte te hebben gevonden: het werd hem duidelijk, dat het heerschend stormachtig weêr alleen het de crinoline-dragende dames gelapt moest hebben; en zoodra thans eene schoone hem haar lijden begint te klagen, valt hij haar dadelijk glimlagchend in de rede met de woorden: //Ik weet al, dame! crinoline-ziekte ! crinoline-ziekte 1" Een jong advokaat kwam uit de kamer van een geregtshof, waar gepleit werd, en zag plotseling een schuldeischer voor zich staan, dien hij gaarne ontweken had. Hiertoe was echter geen mogelijkheid voorhanden, en de schuldenaar moest, of hij wilde of niet, zijnen schuldeischer voorbij. De advokaat echter behield zijne tegenwoordigheid van geest, en hem schoot dadelijk een middel van uitkomst in het hoofd. Hij groette den schuldeiseher, wiens zwak hij kende, met de woorden: //Wel verduiveld, wat rijdt gij daar een mooi bruintje!" — //Dunkt u ?" — «Wel zeker; dat paard ziet er zoo uit, dat ik het wel eens zou willen zien draven." De ten hoogste gevleide schuldeischer bragt het beest terstond in een draf, en was zijnen schuldenaar schielijk uit het gezigt. Gastvrijheid. — Zou het daarmede inderdaad zoo slecht gesteld zijn, als ik onlangs in een onzer bladen las? Daar vond ik: n Goede vriend! het verblijdt mij zeer u eens bij mij te zien. Ik zou u gaarne iets voorzetten, maar het is nu geen tijd van thee of koffij; het bier, zoo als men het hier heeft, is niet van dien aard om het een vriend voor te zetten, en als die nieuwe wet van onzen minister van financiën doorgaat, zal het er niet op beteren. Maar ik weet dat gij gaarne eene cigaar rookt, en er altijd bij u hebt; als zij goed zijn zou ik u gaarne ook om een willen verzoeken." Eene dame, die bijzonder rad van tong was, vroeg haren doctor om raad. Zij overlaadde hem daarbij echter met zulk een stroom van betoogen, dat hij niet aan het woord kon komen. De doctor wist geen ander middel dan tot haar te zeggen: //Mevrouw, laat mij uwe tong eens zien!" De dame deed dit, en toen zeide hij: // Ik verzoek u, trek uwe tong nu niet in, voordat ik heb uitgesproken." Een gierigaard van de eerste qualiteit gaf aan zijne huishoudster een brief, met bevel om hem op de post te brengen. //Wat?" zeide zij: //bij zulk een weêr? Dan geef ik liever Arie, hier uit de steeg, een dubbeltje, dat die hem op de post brengt." — // Een dubbeltje ?" riep de vrek: //geef dat mij maar, dan zal ik den brief zelf wegbrengen." //Wat. had Adam boven andere echtgenooten vooruit?" — //Dat hij geen kleermaker, bakker, slager, huisheer behoefde te betalen." — w Dat had kunnen gaan; maar welk ontzaggelijk voordeel bad Adam boven alle andere getrouwde mannen?" — ,/Wel nu? Wat dan ?" — //Dat hij geen schoonmoeder had." De mooije krullen. — //Zouden de mooijekrullen van die dame haar eigen haar wezen ?" vroeg een jong heer in den schouwburg aan iemand, die naast hem zat. — « Wel zeker," gaf de gevraagde, die juist een friseur was, ten antwoord: » zij heeft ze van mij, en heeft ze mij dadelijk betaald." De menschen beginnen dikwijls te hoesten, wanneer hun iets verkeerds in de keel komt; wanneer alle menschen den hoest kregen, wanneer hun iets verkeerds uit de keel kwam, dan zou het hoesten nooit ophouden. Yroeg. — Baron: //Wat wilt gij?" — Friseur: //Uwe Genade friseren." — Baron: // Maar zoo vroeg al ?" — Friseur : //Omdat Uwe Genade gisteren zeide, dat uw haar reeds vroeg uitging." goochelt nu in phantastische arabeskentooi onze oogen voorbij. Minder beteekenend en mythisch opgesierd dan de Keltendwergen, doen zich de Walen voor, die niet meer onder de Germanen wonen, maar slechts op geheimzinnige wijze in enkele groepen periodiek wederkeeren, om in hunne voormalige bergachtige woonplaatsen hunnen verlaten arbeid, het gouddel ven, weder op te nemen, waarin de nieuwe bezitters van het land niet met hen mededongen. Want de Germanen hielden zich niet met bergbouw onledig , gelijk Tacitus uitdrukkelijk van hen getuigt. Yele eeuwen lang, en uit den mythischen voortijd van het Duitsche volk tot in dien, waarin de geschiedenis een aanvang neemt, zullen de Walen, die nu met de Yeneders of Yeneters vereenzelvigd en ook Venetianen genoemd worden, den rijksten goudbuit uit de gebergten van Duitschland hebben weggedragen, voordat het den Duitschers inviel, ook van dit heerlijk voortbrengsel huns lands zich hun aandeel toe te eigenen. En even zoo was het, merkwaardig genoeg, weder het Fichtelgebergte, waarin de Duitscher de eerste mijnontginning, en ditmaal insgelijks alleen om goud te dei ven, beproefde en met goed gevolg ten uitvoer bragt. Yolgens het berigt van den monnik Otfried von Weissenburg is dit ten tijde van koning Lodewijk den Duitscher geschied (843—876), en van daaruit verbreidde zich nu de mijnontginning allengs door geheel Duitschland. Maar bij voortduring waren de geheimzinnige Walen of Yenetianen op hunne eigene wijze in de zelfde gebergten werkzaam. BILDERDYKIANA. Ruim een jaar geleden werd in dit maandwerk de inededeeling van eenige curiositeiten beloofd, zoo als Kinker's parodie op Feith's Air ik en Aspasia, „Iets" over de dichteressen Wolff en Deken, onuitgegeven stukken van Bilderdijk, enz. Aan de eerste belofte is voldaan; het „Iets" over de twee zoo even genoemde merkwaardige Nederlandsche vrouwen en vriendinnen is tot eene vrij uitvoerige levensschets uitgedijd, on staat door eene Nalezing gevolgd te worden, zoodra nog een paar ons toegezegde mededeelingen ontvangen zullen zijn. Aan de be- lofte omtrent Bilderdijk voldoen wij bij deze. Zoo ver ons bekend is, moet een groot gedeelte er van niet, het overige slechts voor enkele vrienden van B. , gedrukt zijn. Als bijdragen tot zijn karakter zijn zij niet onbelangrijk, en als zoodanig deelen wij ze ook mede. Voorts deelen wij alles letterlijk mede, en is o. a. burg een versiegenbeking van burcht, zoo als sommigen misschien zonden denken. UITTREKSEL UIT EEN BRIEF VAN DEN 5

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

// Dat is gemeen!" zei Alexander. // Dat gaat zóó maar niet!" riep Napoleon; maar Palmerston hield zich alsof hij van den prins geen kwaad wist, totdat men eindelijk inzag dat de geheele caudidatuur van Alfred eene comedie was, om die van den Rus onmogelijk te maken, zoodat Drouyn dc L'huis den Griekschen ambassadeur in het oor kon fluisteren : // L'habilité de lord Palmerston nous a joué un tour." Zegt het voort!

Ik zou, de kaart van Europa zoo eens aanziende, u b. v. kunnen zeggen, dat Zweden en Noorwegen de vier standen willen afschaften en twee kamers van volksvertegenwoordiging instellen. Ook dat is een bewijs van vooruitgang en emancipatie in den goeden zin des woords — maar het land is mij te 7coud, om er langer bij stil te staan. Ik zou u ook kunnen vertellen van het genoegen van den troonopvolger vaa Denemarken, dat hij zijne beminde Alexandra (een allerliefst kopje, tusschen twee haakjes) met den troonopvolger van Engeland den prins van Wales verloofd mag zien, maar de altijd hangende Holsteinsche kwestie vergalt zijn genoegen. Ik zou u ook kunnen toefluisteren , dat gemoedsbezwaren — dank zij haren biechtvader! — der koningin van Spanje tot nog toe verhinderen om het Italiaansche koningrijk te erkennen — hoezeer de Cortes er ook vóór moge zijn; maar het land is mij te warm, vooral als er vrouwen in het spel zijn, om er mij langer mede bezig te houden. Aan Oostenrijk mag ik in heb geheel niet denken. De metallieken hebben mij den lust ten eenemale benomen om er over te spreken; misschien zou ik mijne //zenuwachtigheid" nog kunnen bedwingen, indien ik voor een paar ton van die //prullen" cadeau kreeg.

België daarentegen verdient meer mijne sympathie, en ik wensch het van harte geluk, dat zijn vorst, gefolterd door de hevigste smarten, na, door Erankrijks groote specialist, Civiale, van den steen te zijn geopereerd, zijn herstel mogt vieren te midden van een hem hartelijk toegenegen volk. Dubbel leed doet het ons derhalve te moeten zien, dat de voorzorgmaatregel van een der grootste staatslieden onzer eeuw — en dat is Leopold ontegenzeggelijk — zoo veel

Permanente URL

Opties voor uitsnede