is toegevoegd aan uw favorieten.

Utrechtsche studenten almanak voor ..., 1862, 1862

1862

Permanente URL

Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Auteursrechtelijk beschermd. Op dit object rust auteursrecht.
Titel: Utrechtsche studenten almanak voor ..., 1862, 1862
Alternatieve titel: Almanak Utrechtsch Studenten Corps; Utrechtsche studenten-almanak; Utrechtsche studenten almanak voor ...
PPN: 422682799
Uitgever: van Schoonhoven [etc.], Utrecht
Jaar van uitgave: 1862
Publicatiedatum: 1862
Aantal pagina's: 459
Taal: Nederlands
Publicatietype: Aflevering
Herkomst: Het Utrechts Archief
Signatuur: GAU VV 105
Toegevoegd in Delpher: 05-08-2019

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 459 pagina's) / 459
Auteursrechtelijk beschermd. Op dit object rust auteursrecht.
Permanente URL
Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Auteursrechtelijk beschermd. Op dit object rust auteursrecht.

Titel

Utrechtsche studenten almanak voor ..., 1862, 1862

Alternatieve titel

Almanak Utrechtsch Studenten Corps

Utrechtsche studenten-almanak

Utrechtsche studenten almanak voor ...

PPN

422682799

Uitgever

van Schoonhoven [etc.], Utrecht

Jaar van uitgave

1862

Publicatiedatum

1862

Aantal pagina's

459

Taal

Nederlands

Publicatietype

Aflevering

Herkomst

Het Utrechts Archief

Signatuur

GAU VV 105

Toegevoegd in Delpher

05-08-2019

Anonymi. 7. Frans Ackerman (te paard )J. B. Schuurman, m. 8. Heer Jan Scotelaire (te p.j W. Tonckens. J. 9. Bodewijk van Vaulx ) 10. Easse van den Bordef 11. Marlijn Vondrewairek 12. Jacob de Brouere ]_ iAfge. vaarcllfrden uit Gent. A. de Jong, M. W. F. Vos, M. P. de Boer, m.. B. G. van Kalken, m. 13. Filips van Artevelde, Euwaert van Vlaanderen (te p) W. M. de Brauw , J. 14. ) 15. 16. { 17. ] 1 O 1 iVier Vlaamsche soldaten 1 waarvan een dragende der vlag met het wapen vanf Vlaanderen. J TA * nr. tl ri Anonymi. 18. Pieter van den Bossche, Vlaamsch Kapitein (te p.) M Pleijte, T. y luctn itv/111 y r’ / ■ ~ ’ 19. Pieter de Nuitre, Vlaamsch Kapitein (te paard) J. J.. Uitwerf Sterling, J 20. Pieter de Eijke, Vlaamsch Kapitein (te paard) A. .T Sandberg, J. 21. Boudewijn van der Loren, Vlaamsch dichter (te paard) K. van de W'erk, J 22. Pieter de Winter (te paard.) F. K. Bosch, J. 23. Easse van Herzeele (te p.) J. Nolen. T. 24. Afgevaardigden uit Yperen D. G. Esscher, T. 25. en Kortrijk. F- Dwars. J. 26. 27. 28. 29. !Afgevaardigden uit Nieuwpoort, Sluis, Aardenburg en Voorne. J. J. Leuveling Tjeenk, J. H. A. Nieuwkamp, J. B. E. W. Fock, j. G. C. C J. van Lijnden, J. 30 33. Vlaamsche soldaten. Anonymi. G. ZESDE GEOEP. De invloed der klassieke beschaving. Het Hof tan Lorenzo de Medici*. 1. Bartholomeo Scala,Kanselier der republiek van Florence. P A. van Walsem, u. 2. Bernardo Bibbiena. F H. Lindenhovius. m. 3. Philippo Valori, Geschiedschrijver. \V. J Oudegeest, T. 4 Mattheo Bosso, Biechtvader van Lorenzo de Medicis. B. Mossel, t 5. Lgolino Verini. Geleerde. C. Bellaer Spruijt, p. 6. Giovanne de Medicis, Kardinaal. J Koster, m 7 Lorenzo de Medicis A. P. M van Oordt, t. 8. Hco della Mirandola J. J. E Geelen, J. 9. Antonio Bidolfo, gunsteling van Lorenzo. J. Tijl, i 10. Pase A. Koolhaas Arinksen, J. 11. Page. E. Z. L van der Kemp. j. 12 Angelo Politiano, Geleerde. O. J A. de Haart, p 13 Pietro Leoni, Lorenzo’s Geneesheer. C. F. G. Rake. j 14. Michele Marnllo, Geleerde J Hooit Graafland, J. 15 Marcilio Ficino, Geleerde. J v. Loenen Martinet, T 16. Michele Angelo. J Ermerins, j. 17 Xicolai Machiavelll. tV. C. Tack. j. 18. Pietro de Medicis. E. W. F. Witewaall van Stoetwegen, J 19. Antonio Squarcialnppi, Lorenzo’s lievelingszanger. J X. van Hall. /. 20. Francisco Granacci, kweekeling van Ghirlandaio. P.A v.Oosterwijkßrnijn,J. 21—26. Hovelingen. Anonymi E. ZEVENDE GROEP. Het bekend worden der Europeërs met andere werelddeelen. Columbui en togtgenooten. Fateo de Gama met gevolg^ 1. Spaansche matroos.dragende het vaandel van Castilië Anonymus. 2 Spaansche matroos. Anonymus. 3. Columbns, bevelhebber der C. W E van Voorst van Santa Maria (te paard). Beest, } 4. Martin Alonso Pinson, bevelhebber der Pinta. L. J. Godefroy, i 5. Diego d’Arena. bevelhebber der bezetting, welke in de nieuwe wereld achterbleef. F. H de Pesters, J. 6. Boderigo de Escabar, eerste alsiiaril. J. Ph. Verloren, J. 7. Vincent Yanez Pinson, bevelhebber der Nina. E. Collot d’Escury, J. 8. FranciscoMartin,zijn broeder M. Juda, m 9. Bodrigo Sanchez de Segovia, opziener over de wapenen C. van Thiel Bibbius. t. 10 Bartholomens. broeder van Columbns M. P. A van Hoytema, J. 11. Pedro Gutieres, paadje der Spaansche Koningin G. W. Mollenis, J. 12. Guatanahari , opperhoofd der wilden J. F. Kramer, J. 13—18. Amerikaansche wilden Anonymi 19. Een Portugeesch matroos , dragende het vaandel der militaire Orde van Christus , hem door koning Emanuel mede gegeven. Anonymus. 20. Vasco de Gama. Portugeesch edelman, bevelhebber der Sam Gabriël (te p.) J. Ph. Th. du Quesne, J. 21. Paul de Gama, broeder van Vasco, bevelhebber der Sam Raphaël W. R van Lijnden, J. 22. NicolasCoelho,bevelhebber der Berrio W. Rive. m. 23. .Tuan de Sala, j 24. Diego Diaz , / 25. PArnand Veloso I Togt[ genooten 'van Vasco. G. .1. I). Hondius, J. H. J. Stollé, T. P. Knuttel, T. 26. Pedro de Alanquez, togtgenoot van Vasco J de la Court, J. 27. be Opperhofmeester Anonymus. 28—31. Portugeesche matrozen. Anonymi. [. ACHTSTE GROEP. Het ontstaan der vrijheid van denken. Allegorische voorstelling. K. Het muziekcorps van het regiment Rijdende Artillerie te Arnhem, onder directie van den Heer Kapelmeester Nübenbeegee. Uijla g- e E. WEG WELKEN DE GEGOSTDM EERDE OPTOGT GEVOLGD HEEET. Munsterkerkhof Domsteeg Achter Pieter Pieterskerkhof Pieterstraat Muntstraat Jufferstraat Wittevrouwenstraat Drift Stammersbrug St. Janskerkhof in ’t rond Boothstraat Voorstraat Plompetoren WZ van Wijckskade van Wijckstraat Predikheerenkerkhof Breedstraat Bagijnenhof Voorstraat Nende Schoutensteeg Ganzenmarkt Oude Gracht OZ. Viebrug Oude Gracht WZ. Zandbrug Oude Gracht OZ. V iebrug Vies teeg Vreeburg Elizabethstraat Heiligeweg Mariastraat Mariaplaats Zadelstraat Maartensbrug Lichte Gaard Donkere Gaard Oude Gracht OZ. Tweijestraat Tolsteegbrug Achter de Tweijestraat Oude Gracht WZ. Lijnmarkt Choorstraat Steenweg Heiligeweg Bakkersteeg Oude Gracht WZ. Viebrug Oude Gracht. OZ. Bakkerbrug Oude Gracht WZ. Stadhuisbrug. Oudkerkhof Korte St. Jansstraat Minnebroederstraat Ganzenmarkt Schoutensteeg Neude Lange St. Jansstraat St. Janskerkhof Korte St Jansstraat St. Jansdam Kromme Nieuwe Gracht Pausbrug Domtrans Munsterkerkhof Korte Nieuwstraat Oud Munstertrans Fausdam Nieuwe Gracht OZ Heerenbrug Hamburgerstraat Lange Nieuwstraat Zuilenstraat Nieuwe Gracht WZ Onder de Linden Plantsoen Nieuwe Gracht OZ Pausdam Nieuwe Gracht WZ. Bregittebrug Bregittestraat Plantsoen Heerenstraat Nieuwe Gracht WZ. Bregittestraat Plantsoen Malie-barrière Maliebaan. Na de Pauze. Biltstraat Wittevromvestraat Drift Kromme Nieuwe Gracht Nieuwe Gracht OZ. H eerenstraat Plantsoen Bregittestraat Nieuwe Gracht OZ. Zuilenstraat Lange Nieuwstraat Vrouwjuttenstraat Oude Gracht OZ. Volderbrug Oude Gracht WZ. Lijnmarkt Zadelstraat Mariaplaats Mariastraat Steenweg Choorstraat Oude Gracht WZ. Bakkersteeg Elizabethstraat Vreeburg Viesteeg Oude Gracht WZ Zandbrug Oude Gracht OZ. Ganzenmarkt Schoutensteeg Neude Voorstraat Boothstraat St Janskerkhof in’t rond Drift Jansdam Minnebroederstraat Ganzenmarkt Stadhuisbrug Oudkerkhof Achter St Pieter Pausbrug Nieuwe Gracht WZ. Bregittebrug Nieuwe Gracht OZ Heerenbrug Hamburgerstraat Korte Nieuwstraat Munsterkerkhof. Kij Ia " i* P. l>oiiderdag 20 Jimy. CONCERT VAN HET UTRECHTSCHE STUDENTEN-CORPS. ten 12‘/3 uur. MATINEE MUSICALE CLASSIQUE in de nieuwe Baan. Programma der ÏTluziJkstukken. Uitgevoerd door de Kapel van het 17. Kon. Pruiss. Infanterie Kegiment, onder directie van den Heer Kapelmeester Ebnst Weissenborn. 1. Mavsch über das Studenten-Lied lö Vivat bei Gelegenheit der 22.ijahrigen Feier der Utrechter Universitat dem Concerte des Utrechter Stud.-Corps gewidmet von Ernst Weüsenborn. 2. Ouverture Egmont L, von Beethoven. 3. Chor aus dera Oratorium „die Schöpfung” Haydn. 4. Festgesang an die Kunstler F, Mendelssohn Bartholdy, 5. Ouverture Tannhauser .... Wagner. 6. Ouverture Meeresstille und Glückliche Fahrt F. Mendelssohn Bartholdy 7 Marche Triomphale über Thema’s des Beethovenschen Es clur pianoconcerts arrangirt. von . . . ■ Wieprecht 8. Nocturne Chopin. 9. Ouverture Freischütz C. M. von fVeber. 111j la. g e Cr. 2e INVITATIE CONCERT. in de nieuive Baan. Programma der Muzijkstukkeu uitgevoerd door de Kapel van het 17 Kon. Pruiss. Infanterie Regiment onder directie van den Heer Kapelmeester Ernst Weissenborn. ƒ>!•*?♦' .tJ'deeliHH 1. Marsch über das Studeuten-Lied lö Vivat bei Gelegenheit der 325jahrigen Feier der Utrechter Universitat dem Concerte des Utrechter Ötudenten-Corps gewidmet von F. Weimnborn. 2. Jubel-Ouverture. . . . . . . C.M.von Weher. 3. Ave Maria, Hymme an die Jungfrau V. Schuiert. 4. Ouverture Ipliigenia in Aulis . . Olück Tweede 5. Concert ouverture E. ffeissenborn 6. Trauer-Marsch aus der As-dur Sonate auf der Tod eines Helden . L von Beethoven. 7. Verchwörugs Chor und Waffenweihe aus der Oper die Hugenotten. Meijerbeer. 8. Ouverture Don Juan Mozart. Derde .4.Xdeeitn{f. 9. Ouverture Wilhelm Teil .... Rossini. 10. Finale des i. Akts aus der Oper Lucia di Lammermoor .... Bonizetti. 11. Scène, Marche und Finale des 3 Akts aus der Oper Catharina Cornaro Lachner. 12. Fantasie aus der Sommernachtstraum fur Militar Musik . . . Rozenkram. Bijlage H. Vruaiig XI JuiiU. ter viering van hei bestaan der Studentenrsocieteit PLACET HIC KEQUIESCERE MUSIS. Ten 1 uur des namiddags in de Nieuwe Baan Matinee Musicale van de Kapel van het Kon, 17 Pruis- 7 sische Infanterie regiment, onder directie van den heer Kapelmeester Eenst Weissenbokn. rEOGEAMMA, 1. Ouverture zu der Oper „Die I’elsenmülile” Reiniger. 2. Scène und Aria aus d. Oper „Traviata” Verdi. 3. „Rhein Sagen” Walzer E. Weissenborn. w. ~ Q 4. Fantasie nach Motiven aus der Oper „Diana von Solange” von Sr. Kgl Hoheit dem Herzog von Sachsen-Coburg, für Militar Musik. . . . Oolde. 5. „Le Reveil du Lion” A. v. Kontsky. 6. Ouverture zu „Deborah” E Wemenborn. 7. Marcia religiosa Colin. 8. Ouverture zuder Oper„V\ilhelmTell Rossini. 9. fantasie aus der Óper „Roberl der Teufel” Meijerheer. 10, Standoliën Fr. Scliuberi. B ij 1 a gr e SOIREE MUSICALE van de kapel van het Kon. 17. Pruiss. Inf. regiment op de Studenten-Societeit. EEOGEA.MM.A.. 1. AbtheUuny. 1. Fest-Marsch zur Schillerfeier . . . Meijerbeer. 2. Cavatine aus der Oper „Der Barbier von Sevilla” Romni. Solo für das Cornett. 3. Finale aus der unvollende'ten Oper „Loreley” F. Mendelssolm Bartlioldy. 4. Einleitung und Chor des 111. Akts aus der Oper „Lohengrin”. . . . R Wagner. 5 Ouverture zu „Ruy-Blas” F. Mendehsolm Bartholdy. «. Ahtht-Uunn. 6. Ouverture zu der Oper „Don Juan” Mozart. 7 Am Meer Schubert. 8. Finale des T Akts aus der Oper „Don Juan” Mozart. AbthettuMff, 9. „Liebesgrüsse” Introduction und Concert-Walzer E. Weisaenhorn. 10. Impromptu solo für die Clarinette. E. Weissenborn. 11. Ouverture zu der Oper „Zampa” . Herold. 12. Concertino für die Posaune. . . . E Sachse. 18. „Der Bluraeukorb” grosses Potpourri. FaJtrbach. II ij lag' e K. Knturdag, ZZ JiinlJ. GROOTE MATINEE MUSICALE gegeven door het muzijkcorps van het regiment Grenadiers en Jagers, ouder directie van den Heer F. Dunkler, in de Nieuwe baan. r*EOGKA.M.M:A.. 1. AJ wien hij later eene brandwaarborgmaatschappij hielp tot stand brengen. Kort evenwel behield hij die betrekking, want naauwelijks was Nederland van het Fransche juk verlost, of Holtiuswerd, den 17 Februarij 1814, tot hypotheekbewaarder te Amersfoort aangesteld. Daar huwde hij den 24 Mei 1815 jonkvrouwe Cecilia de Brueys, die nu bijna 46 jaren hem eene trouwe levensgezellinne is geweest. In September 1816, werd hij tot hoogleeraar aan het Athenaeum te Deventer benoemd, van waar de Brueys naar Utrecht vertrok, en hier vond hij nu en werkkring, die juist voor hem geschikt was en waarin hii zich geheel en al. zooals hij wenschte, aan de wetenschap wijden en haar onafhankelijk en zelfstandig beoefenen kon. Hij hield den 34 October 1816 zijne inwijdingsrede: de liierarum studio in primis graecarum cum jurisprudentia conjungendo. Daarin herkennen wij den leerling van van Heusde, die met liefde en ijver de oude letteren had beoefend , die de studie der oude wijsgeeren, vooral van Plato, als het beste middel beschouwde om den mensch , om den oorsprong, de natuur en de bestemming van den staat te leeren kennen voor den wetgever, die de geschiedenis onmisbaar achtie bij de verklaring van het romeinsche regt. die de voorbeelden der grieksche redenaars den aanstaanden pleitbezorger ten sterkste aanbeval, en in het algemeen de beoefening der oude letterkunde als het beste middel beschouwde om den geest tot alles wat edel en groot is te vormen. Over .zijne leermeesters spreekt Holtius in deze rede aldus: si ego jurisprudentiae cum literis humanioribus necessitudinem quantulumcunque perspectam habeo . si mihi germanae philosophiae sensus non omnino deëst, Rhoerio id acceptum refero. Si juris Eomani praestantia me ad ipsius studium advertit, Arntzenio audienti primum mihi placere hujus juris dotes coeperunt. Heusdium vero qui possim non commemorare I Adolescentulum me , omnis elegantioris doctrinae expertem . ille maxime docuit, quantum Historiae auctoritas , Antiquitatis gravitas , Poëseos forma et venustas ad vitae felicitatem dignitatemqne valeant , ut si in his literis aliquid studii posui, id eo auctore et commendatore fecerim Ille me deinde, qnae tum erat temporum iniquitas, a Musarum consortio paulisper divertentem . ne literas desererem humanissime monere numquam destitit. Zoo schetste hij zelf hoeveel hij aan deze mannen verschuldigd was. Toch gevoelde hij weldra de noodzakelijkheid om den kring zijns onderzoeks uit te breiden De historische rigting, die de regtsgeleerdheid in Duitschland nam. vooral door den invloed van Hugo . en die zich ook in Savigny’s bekend geschrift over Codificatie uitsprak, moest wel de aandacht trekken van hem , die de historische opvatting des regts reeds bij de Rhoer had gehoord Met vernieuwden ijver werd op dit oogenblik in Duitschland het Romeinsche regt behandeld , de oude regtsgeschiedenis beoefend , werden de bronnen opgespoom en bewerkt. Dit noopte Holtius om in 1819 naar Got- te gaan om daar Hugo zelven te hooren. Hij liet'’ zich bij de hoogeschool als student inschrijven, onderwierp zich aan de academische statuten en woonde van Mei tot October den cursus bij. Behalve Hugo waren het Heereii en Blumenbach , wier lessen hij daar o-eregeld en vlijtig bezocht, en toen hij naar Deventer wederkeerde , was hij volkomen bekend met den stand der Duitsche regtsgeleerdheid en had reeds kennis gemaakt en vriendschap aangekno9pt met mannen , vvier namen op dit gebied beroemd pworden zijii Z/ijn ouderwijs te Deventer omvatte mt den aard der zaak verschillende vakken , voornamelijk natuurregt, instituten (naar Böckelman) en regtsgeschiedenis. In een pheel ander gedeelte des regts werd hem het ouderwijs opgedragen, toen hij , den 22 April 1821, tot hoogleeraar te Groningen in plaats van Duymaer van Twist benoemd werd. Daar moest hij den Code Napoleon verklaren. Den 20 September 1821 hield hij zijne Oratie: Fraelorio , cum apud Eomanos , turn apud Anglos, ad jus cwile supplendum et emendandum apiissimo. ij wees hierbij vooral op de wijze waarop de Praetoi', zonder het regt zelf aan Te tasten , de billijkheid handhaafde en aan de behoeften des tijds en der volksontwikkeling voldeed . en vergeleek die met de regtsspraak van den Lord-Kanselier in Engeland. Bij de behandeling van den Code civil volgde hij ook nu den historisclien weo- en zocht vooral den oorsprong der verschillende bepalingen op te sporen en aan te wijzen en daaruit den zin te verklaren. Gedurende zijn verblijf te Gioiiin gen verscheen zijne Verhandeling over het aanzten en gezag der Romeinsche regtsgeleerden, in het Latijn, ge- schreven naar aanleiding van eene prijsvraag, in 1817 door de derde klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut uitgeschreven, en eene uitgaaf waardig gekeurd; een stuk waaruit duidelijk bleek hoe Holtius reeds vóór zijn bezoek aan (iöttingen gebragt, de geschiedenis van het Romeinsche regt had onderzocht en bewerkt. Niet lang bleef hij in Groningen, want den 30 September 1822 werd hij in dezelfde betrekking naar Leuven geroepen. Daar aanvaardde hij zijn ambt den 29 Julij 1823 en sprak bij die gelegenheid: de juris Romani studio, etiam post renovatum jus nostrum legihus pernecessario; een onderwerp zeer geschikt voorzeker voor dat oogenblik, voor die plaats en voor hem, die juist geroepen was om het Romeinsche regt te onderwijzen Hij wees op den invloed , dien het romeinsche regt ten allen tijde op de ontwikkeling van het regt der nieuwere volken gehad heeft, op de eigenaardige voortreffelijkheid er van, op den historischen oorsprong van het bestaande, die zich niet kan verloochenen. „Est enim lex istazegt hij, „a Deo posita rebus mortalium , non solum quae sunt sed etiam iis quae intelliguntur, sapientiae humanae atque doctrinae: nascuntur, orescunt, pereunt. In bis enim praesens aetas parturit futuram, ut ipsa est proles praeteriti temporis Quare ut praesens populorum conditio rite judicari non potest sine praeteritae cognitione, ita non magis leges et jus populorum, utut nova et inusitata ratione soripta et composita, sciri tenerique posse existimemus sine historica juris superioris studio”. In deze woorden ligt het oogpunt uitgedrukt, waaruit Holtius altijd gewoon \vas iederen toestand te beschouwen , even als in het laatste gedeelte dezer oratie door hem de waarde van het Romeinsche regt tot aanvulling, verbetering, ontwikkeling van het regt in de wetboeken vervat, werd geschetst op eene wijze , die den leerling van Ilugo, den vriend van Savigny terstond doet herkennen. ~Nimirum’’, zegt hij, ~qui omnem jurisprudentiam ex legibus et re judicata repetunt, autrepetendam putant, non habebunt qui leges ipsas emendent, ornent, snppleant, sed arbitraria quaeque et commentitia preferent et legibus non optimis jurisprudentiam adjungent vitiosiorem.” Zijn onderwijs werd dan ook te Leuven hoog geschat en met groote belangstelling gevolgd . even als dat van zijne ambtgenooten en vrienden Birnbaum en Warnkoenig, met wie hij de Themin ou bibliothèque du jurnconsulte uitgaf in 1828 en 1829 als 9e en 10e deel van het onder denzelfden titel verschenen tijdschrift van Blondeau, Deinante en Pellat, en tevens als 2e en 3e deel van de Biblioilièque du jurisconsuUe, van welke het eerste deel te Luik in 1826, ook met medewerking van Holtius, was verschenen Behalve kleine stukken en aankondigingen leverde Holtius zijne bekende: Observaiions sur Ie droii d’accroissement entre waarin hij niet alleen van een naauwkeurige kennis en grondige studie, maar ook van groote scherpzinnigheid blijken deed in de verklaring van een hoogst duister en moeijelijk onderwerp. waarvan hij het eerst vele punten in een helder licht stelde Voor zijn onderwijs in de romeinsche regtsgeschièdenis schreef hij zijne Hisioriae juris Romani Uneamenta , te Luik in 1830 uitgegeven Daarbij was vooral de regtsgeschiedenis van Hugo ten grondslag gelegd en hare synchronistische methode gevolgd , maar tevens groote zelfstandigheid van oordeel en eene naauwkeurige kennis der 'bronnen, ook der niet juristische, bewezen. Ook de bijvoeging van talrijke quaestiones, met het doel dat zijne hoorders steeds „meditandi et pervestigandi materiam promtam atque paratarn” ter hand zouden hebben, was eigenaardig. Altijd was het Holtius overtuiging, dat naast het onderwijs eene voordurende en vlijtige eigene oefening, een eigen onderzoek moest staan, zou er eenige vrucht van de studie mogen gewacht worden. Behalve het Romeinsche regt onderwees Holtius te Leuven ook het handelsregt, gelijk hij dit reeds te Groningen had gedaan. Hiermede had hij zich sints lang bezig gehouden en was alles wat tot de geschie- denis , de gebruiken, de regelen en wetten des handels behoorde, een voorwerp van nasporing voor hem geweest. Een blik op de lijst der onderwerpen van Dissertatiën, gedurende de jaren van Holtius verblijf te Leuven verdedigd, toont genoegzaam hoeveel invloed hij op de rigtingen der studiën daar uitoefende. DO . . -*CS O Ten gevolge van den Belgischen opstand , verliet Holtius Leuven en begaf zich naar de Noordelijke provinciën. Den 1 Ootober 1830 werd hij op wachtgeld gesteld , en den 6 Maart 1831 toegevoegd aan de regtsgeleerde faculteit der hoogeschool te Utrecht Den 23 Februarij 1835 werd hij aldaar gewoon hoogleeraar in de plaats van zijnen vroegeren leermeester Arntzenius. Ook hier waren het romeinsche en het handelsregt de onderwerpen zijner lessen . die hij met lust en ijver onafgebroken tot 1847 hield. Hij vond hier zijne oudste vrienden, van Flensde, Ackersdijck en de Brueys terug, en verwierf zich weldra de hoogachting en vriendschap van alle zijne ambtgenooten, zoodat wij ons niet kunnen verwonderen , dat hij een beroep naar Brussel, bij de oprigting der vrije universiteit aldaar afsloeg Gedurende het academiejaar 1835—1886 was hij rector magnificus. en sprak bij het nederleggen dier waardigheid de liberalitate majorum nostrorum quae academiis insiituendis augendisque cognita est, waarin hij den geest, die bij de oprigting der Nederlandsche hoogescholen onze voorouders dreef, en hunne bedoeling en handelwijze op eene eigenaardige wijze kenschetste, terwijl hij bij die gelegenheid tevens zijnen vroegeren ambtgenoot Birnbaum mogt verwelkomen, die van Freiburg naar Utrecht was geroepen . als opvolger van van Enschut Terwijl Holtius te Utrecht onderwees, gaf hij in 1840, eene tweede vermeerderde uitgaaf van zijne Uistoria juris , waarin hij wel de belofte herhaalde van ook het tweede gedeelte te zullen geven, hetwelk de geschiedenis van het romeinsche regt van Constantijn tot Justinianus moest bevatten, maar zich verhinderd zag die te vervullen. In 1850 verscheen van hem het nederlandscke Faïllitenregt, een werk te zeer bekend in zijne hooge voortreffelijkheid, dan dat wij er hier bij behoeven stil te staan , en dat ook dengenen , die zijne lessen niet zelf hoorden, een getrouw beeld geeft van zijne voortreffelijke voorlezingen over het Handelsregt van welke de overige gedeelten , die reeds afgedrukt zijn, weldra zullen verschijnen, De eigenaardige, boeijende wijze, waarop hij dit onderwerp wist te behandelen , de klaarheid en helderheid zijner voorstellingen , de scherpzinnigheid , waarmede hij iedere duisternis ophelderde, de schranderheid, waarmede hij iedere vraag oploste en zijne meening wist te verdedigen . treden in z\]n faillilenregt in het helderste licht, terwijl zijne uitgebreide kennis der bronnen en der geschiedenis hem in staat stelde gedurig op den oorsprong in de ontwikkeling der bepalingen te wijzen. Daarenboven schreef hij in de Bijdragen en Jaarboeken van den Tex en van Hall onderscheidene, meer of min uitgebreide verhandelino-en en ook de werken van het Nederlandsch Instituut en van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen bevatten van hem verschillende stukken. Sommige dezer verhandelingen gaf hij in 1851 vereenigd uit onder den titel: Geschied-en regUkundige verhandelingen, terwijl enkele . welke een meer algemeen belang hadden , in het duitsch vertaald werden door dr. S, Sutro , Abhandlungen civilisüschen und handelsrechilichen Inhalts , Ik zal de titels van al deze stukken niet afschrijven , slechts zij hier herinnerd aan de onderzoekingen over Wisby , over het Jutlandsche regt, over de tabula Amalfitana, over den oorsprong des wisselregts naar Baldus , over het consilium sapientis, over naturalis obligatie , over furtum , over de beteekenis van uti legasset. Alle toonen zij ons hoe veelzijdig en naauwkeurig zijne studiën waren , en hoe hij op ieder gebied zijner onderzoekingen steeds werkzaam bleef. Daarbij kwamen hem zijne bijna jaarlijks ondernomen reizen zeer te stade, die hij vooral aan het bezoeken van beroemde buitenlandsche geleerden , het onderzoeken van groote , vreemde bibliotheken en het verzamelen van zeldzame of belangrijke werken dienstbaar maakte. Nu eens was het Duitschland of Engeland, dan weder Zweden of Italië , waar hij zich heen begaf, te Wisby en in Denemarken zocht hij naar de bronnen der oudste zeeregten zoowel als in Italië, te Barcelona en Marseille; teElorence raadpleegde hij den Codex Elorentinus van de Pandekten, te Rome, te Napels, op Monte Cassino onderzocht hij de schatten, die de rijke boek- en handschriften-verzamelingen aanboden. In de Ambrosiana en te Turijn, te Parijs, te Londen, te Edinburg zocht hij naar zooveel, dat hem belang inboezemde en elders niet te vinden was; te Verona raadpleegde hij het HS. van Gaius. en telkens, als hij van zijne reizen terugkeerde, bragt hij nieuwe en groote aanwinsten mede voor zijne eigene, rijke en kostbare boekverzameling. Maar behalve dat, dienden hem zijne reizen ook om zich met land en volk, literatuur en taal bekend te maken, en de groote gemakkelijkheid, waarmede hij vreemde talen aanleerde, kwam hem hierbij uitnemend te stade. Eene vrucht van zijne reis in Zweden was de door hem vertaalde en in 1840 uitgegeven: Redevoeringen van Esaias Tegnér, een schrijver en dichter, dien hij nevens Walin vooral hoog schatte en veel in handen had. Over het algemeen was hij met de nieuwe letterkunde zeer bekend, en oordeelde met fijnen takt en veel juistheid over de' voortbrengselen der beste schrijvers. In de regtsgeleerdheid volgde Holtiüs, de vriend van Hugo en van Savigny, met hen die rigting welke het regt opvat als ten naauwste met de nationaliteit des volks verwant en die, wij merkten het reeds op, het bestaande pleegt te beschouwen als zamenhangend met het vroeger aanwezige. Daarom was hij gewoon den wetgever af te keuren, die eigenmagtig in de ontwikkeling des regts ingreep of willekeurig nieuwe beginse- len invoercle, daarom was de geschiedenis hem eene hoofdbron bij de verklaring der regtsvoorschriften ,en sprak hij wel eens van het regt, onderscheiden van de wet omdat het , historisch geworden, de sanctie des weto-evèrs niet behoefde . om te bestaan. In dien geest heeft hij bijna vijftig jaren voor de regtswetenschap gewerkt en vooral door zijn onderwijs eenen krachtigen invloed uito-eoefend. Nog staat zijn beeld daar voor mij, zoo als hij ons” het romeinsche regt verklaarde , met die eigenaardige helderheid en klaarheid, waardoor het onderling verband van de verschillende voorschriften in het helderste licht trad , met die gemakkelijkheid , die het meesterschap bewees over het onderwerp , en met die levendio-heid , die ons boeide en liefde inboezemde voor de wetenschap Hoe bewonderden wij zijne schranderheid , waar moeijelijkheden waren weg te nemen , zijne scherpzinnio-heid . waar duisterheden waren op te helderen , die kennis der bronnen, die hij scheen van buiten te kennen, dien rijkdom van letterkundige en historische herinnering. En dan die eigenaardige, geestige wijze waarop hij ieder onderwerp wist te behandeleti zoodat hij iii die behandeling geheel zijne eigene individualiteit afspiegelde en . zonder dat hij het scheen te vermoeden , zijn onderwijs door zijnen geest bezielde. Juist daardooi werd het zoo vruchtbaar en nuttig voor ieder, die er o-ebruik van maakte, zoo onvergetelijk voor wie hem ”ekend hadden Als hij daar over het romeinsche regt sprak, was het ons als of een der beroemde juristen der oudheid was opgestaan en, wat wij gewoon zijn in hunne schriften te bewonderen , de helderheid der voorstelling , de juistheid der opvatting, het tretfende der bewijsvoering, wij vonden het bij hem terug, die zich zoo geheel in hunne schriften had ingelijfd. lot in 1847 ging hij met zijne lessen voort, doch verzwakt van gezondheid zag hij zich genoodzaakt eene buitenlandsche reis naar het zuiden te ondernemen, en gaf in het academiejaar 1847—1848 geen onderwijs; sints opende hij zijne les- sen weder, alleen over pandekten-regt, waarbij hij gewoon was Mühlenbruch’s Doclrina Pandectarum te volgen en daarmede soms exegetische lessen te verbinden. Hiermede ging hij voort tot in 1 856, toen hem, wegens zijnen leeftijd, eene eervolle rust werd toegestaan. Sints bleef hij zich nog onafgebroken, zoover zijne gezondheid dit toestond , aan onderzoek en studie wijden en behield voor de hoogeschool de meest warme belangstelling. Nog kort voor zijn overlijden had hij de grieksche geschiedschrijvers, daarna Strabo en Diodorus herlezen, en had nog die helderheid van hoofd en die wakkerheid van geest behouden, die hem altijd hebben gekenmerkt, toen eene slepende ziekte van vijf weken lijdens een einde aan zijn werkzaam en nuttig leven maakte, hetwelk zijne vrienden en ambtgenooten zoo gaarne nog gerekt zouden hebben gezien. Niet ten onregte noemde onlangs de hoogleeraar Vreede, zijn vriend en vereerder, in zijne Oratio Holtius : „admirabili praeditum ingenii acumine et sublilitate. in dicendo ac scribendo rara sententiarum concinnitate, nee minori theoriae ac multiplicis vitae usus scientia conspicuum , incredibili denique non juris tantum sed et historiarum cum veterum tum recentiorum, omniumque literarum elegantiorum doctrina et eruditione refertum.” B. J. L. DE Geer. DE WETEICIIAPPELIJKE WERKZAAMHEID VAN Mr. J. ACKERSDIJCK, GESCHETST DOOR inr. o. jnEEs. 8 Er zijn voorzeker weinig landen, waar binnen een tijdperk van twintig jaren zooveel vooruitgang in economisch en politiscli opzigt valt op te merken, als in Nederland Een enkele terugblik op het jaar 1840 is voldoende om dit in een helder licht te stellen. Toen heerschte nog het beschermend stelsel, uit onverstandige toegeeflijkheid jegens de Belgen ontsproten en door gebrek aan staathuishoudkundige kennis , zoowel binnen als buiten de Staten Generaal, gevoed. Hooge inkomende regten op vreemde fabriekwaren , gepaard met de veel vermogende begunstiging der Handelmaatschappij, ondermijnden den ijver en den ondernemingsgeest onzer fabriekanten. Een verderfelijk stelsel van schaalregten, bestemd om aan den landbouw ten koste van het algemeene welzijn hooge graanprijzen te waarborgen , dreigde de overblijfselen van onzen voormaals zoo bloeijenden graanhandel met vernietiging. Wel scheen eene talrijke vloot van uitmuntende koopvaardijschepen te getuigen dat wij nog niet gezind waren ons vroeger aandeel aan den wereldhandel op te geven; maar die vloot was grootendeels als op hooger bevel ten koste der schatkist gebouwd, en onze reeders, tuk op de hooge vrachten, die het consignatiestelsel hun verzekerde, sliepen in bij hunne gemakkelijke winsten en dachten er bijna niet meer aan om zelfstandig te werk te gaan , vreemde markten op te zoeken en nieuwe handelsbetrekkingen aan te knoopen. Met onze financiën was het niet beter gesteld. Sedert 1815 was de som, die telkenjare aan de schuldeischers van den staat moest worden uitgekeerd, van ruim 15 millioen gulden, die wij te zamen met België betaalden, tot over de 40 millioen geklommen, waarvan België na de afscheiding slechts 5 voor zijne rekening kreeg. Allerlei geheime fondsen en instellingen leidden tot eene oraslagtigheid en verwarring, die een juist inzigt in den toestand der geldmiddelen bijna ónmogelijk maakte. Bovendien was niet slechts de regering maar ook het meerendeel der natie hoogelijks ingenoraen met die ingewikkelde financie-kunst, die, even als vroeger de alchimie, het geheim meent te bezitten om alles, wat zij met haar tooverstaf aanraakt, in goud te doen veranderen, en de eenvoudige voorschriften der staathuishoudkunde verre beneden zich acht. Onder die omstandigheden kan het niet bevreemden , dat er nog weinig openbaarheid bestond. Niettegenstaande de koloniën reeds sedert jaren de voornaamste steun der schatkist waren, hield de regering den toestand en de hulpmiddelen dier overzeesche gewesten zorgvuldig verborgen; en de Staten-Generaal werden zonder moeite van onbescheidene vragen alge schrikt, deels door den eerbied voor ’s konings opperbestuur, dat hun telkens als een ondoordringbaar schild werd voorgehouden, deels door de behendiglijk ingeboezemde vrees dat algemeene bekendheid met het werkelijke bedrag der batige sloten een nadeeligen invloed op de onderhandelingen betrekkelijk de voorwaarden der afscheiding van België zou uitoefenen. De staten van in- en uitvoer werden slechts nu en dan, niet van regeringswege maar door het Handelsblad gepubliceerd. Eene menigte Koninklijke Besluiten waren geheim, 7.oodat de natie er niets van vernam, zelfs al waren hare belangen er naauw in betrokken, terwijl andere eerst bekend werden door eene toevallige vermelding in de Arnhemsche courant of in andere bladen. Het verhandelde in de Staten-Generaal werd slechts hoogst gebrekkig bij uittreksel in de Staats-Courant medegedeeld; en sommige leden der volksvertegenwoordiging begrepen zoo weinig hunne ware verhouding tot de regering en tot de natie, dat nog in 1842 aan een hunner op zijn verzoek door den koning een eervol ontslag uit zijne betrekking werd verleend. Het zou niet moeijelijk vallen deze schets uit te breiden, doch zij is voldoende om te doen inzien dat de laatste twintig jaren voor onze ontwikkeling niet onvruchtbaar zijn geweest En wanneer men nu vraagt, waaraan die vooruitgang te danken is, dan moeten wij wel in de eerste plaats denken aan de onzachte wijze waarop onze natie door de gevolgen van het stelsel van volharding uit haar blind vertrouw'en in de wijsheid eener vaderlijke regering is wakker geschud, maar dan zou het toch eenzijdig en ondankbaar zijn den invloed van verscheidene bekwame en ijverige mannen voorbij te zien, die reeds vroeger begonnen waren haar omtrent hare ware belangen in te lichten. Wanneer zij niet voortdurend en met vrucht gearbeid hadden . onze natie zou na 1840 niet geweten hebben waar zij herstel moest zoeken, zij zou niet begonnen zijn met steeds klimmende overtuiging op openbaarheid, handelsvrijheid , vorming eener zuivere volksvertegenwoordiging en toepassing van echt constitutionele beginselen aan te dringen. o:;der die verdienstelijke mannen heeft Mr. J. Ackers-DIJCK eene voorname plaats ingenomen. Eerst op vijfendertigjarigen leeftijd tot het hoogleeraarsamht geroepen ,na onderscheidene betrekkingen bekleed , vele landen bezocht, rijke ondervinding opgedaan te hebben, was hij door aanleg en levensloop beveiligd tegen het gevaar van een boekengeleerde te worden, Integendeel zag hij in zijn nieuwen werkkring vooral een middel om de gebreken te bestrijden, die hij in staat en maatschappij had opgemerkt; want hij was overtuigd dat die gebreken inzonderheid aan onkunde en minachting voor de wetenschap te wijten waren Op zijne lessen was hij gewoon er op te wijzen, dat in onze dagen „les hommes qui pensent et les hommes qui font” niet meer. gelijk vroeger, geheel van elkander afgescheiden zijn , maar meer en meer broederlijk beginnen zamen te werken; en zijn gansche leven is ééne onafgebrokene poging geweest om de wetenschappelijke waarheden , waarvan hij doordrongen was, door woord en schrift in grooteren en kleineren kring aan te prijzen en in wetgeving en staatsbestuur te doen opnemen Zoo heeft hij gearbeid, zonder door ligchaamszwakte terug gehouden of door teleurstelling tot moedeloosheid vervoerd te worden, tot de dood hem verrustte te midden zijner plannen om de hem geschonkene rust nog zooveel mogelijk dienstbaar te maken aan de verlichting zijner landgenooten en de handhaving van de eer der Nederlandsche wetenschap Zon onze natie hem dan geen hulde en dank verschuldigd zijn voor het aandeel.dat hij aan hare ontwikkeling genomen heeft? Zulk eene hulde mogt vooral niet ontbreken in een jaarboekje, uitgegeven door kweekelingen der hoogeschool, aan wier bloei Ackeesdijck gedurende dertig jaren zijne krachten heeft gewijd; en hoewel mij voor dien arbeid slechts een zeer beperkte tijdruimte overbleef. gevoelde ik dan ook het aanzoek der Redactie niet te mogen afslaan, om het leven van den ontslapene, tot herinnering van zijne voormalige leerlingen, in de hoofdtrekken te schetsen. Wel zag ik terstond de onmogelijkheid in om eene volledige biographie te geven van den man . die in zijn bewogen leven zooveel gezien en ondervonden had, die in geregelde betrekking stond tot verscheidene buitenlandsche geleerden en in wiens nagelatene papieren welligt nog schatten liggen opgesloten; doch ik hoopte reeds eene niet onbelangrijke bijdrage tot de waardering zijner verdiensten te leveren, wanneer ik. naar aanleiding der door hem uitgpgevene geschriften, een overzigt gaf van zijne letterkundige werkzaamheid. Daarin straalt zijne wetenschappelijke overtuiging, zijn praktische zin, zijn onvermoeide ijver helder door; en menig woord door hem nedergeschreven . verdient nog altijd in hooge mate bepeinsd en ter harte genomen te worden. Mr. J. Ackeesdijck werd den 22sten October 1790 te ’s Hertogenboach geboren Na eene zorgvuldige opvoeding genoten te hebben, werd bij op zeventienjarigen leeftijd als student aan de Utrechtsclie Hoogeschool ingeschreven. Hij had zich daar naauvvelijks driejaren op de studie der oude letteren en der regtsgeleerdheid toegelegd, toen de vrees voor de opheffing der hoogeschool hem. gelijk velen, bewoog in 1811 door een spoedig einde zijner studiën de nadeelige gevolgen dier gebeurtenis te voorkomen. Na zijne promotie zette hij zich als advokaat te Utrecht neder, waar hij in 1817 als Substituut-officier bij de regtbank van eersten aanleg werd geplaatst. In het volgende jaar werd hij bovendien benoemd tot Secretaris van het collegie van Curatoren der hoogeschool, welke betrekking hij met ingenomenheid en ijver waarnam. Doch eerlang werd hij in nog gewigtiger betrekking aan het hooger onderwijs verbonden. De verdienstelijke Wagemann , hoogleeraar in de staatswetenschappen te Luik, was in 1825 overleden. Eerst trachtte men den beroemden Jean Baptiste Say over te halen om den openstaanden leerstoel in te nemen, doch toen deze poging mislukte, werd Ackers-DiJCK in October tot opvolger van Wagemann benoemd. Zijne inwijdingsrede ie uiïlitate quam sludia imprimis hislorica et politica e peregrinationibus capiunt 1) den laatsten December 1825 uitgesproken, deed de rigting kennen, die zijne studiën reeds genomen hadden en waaraan hij zijn gansche volgende leven getrouw bleef. Het was hem niet genoeg landen en volken uit boeken te leeren kennen: wat hem belang inboezemde, wilde hij met eisfen oogen zien, op de plaats zelve onderzoeken, en zijne middelen vergunden hem die zucht naar hartelust bot te vieren, lleeds had hij Duitschland, Zwitserland. Italië en Engeland bezocht, endoor eigene ervaring de voordeelen van het reizen leeren 1) Annales Academiae Leodiensi, 1828, p. 149—156 kennen Tn welsprekende hewoordinsjen schetste hij in zijne oratie de vruchten, die het vertoeven in vreemde landen voor den dichter, den wijsgeer, den natuuronderzoeker, en vooral niet minder voor den geschiedvorscher, den staathuishoudkundige en den statisticus oplevert; hoeveel duisters daardoor opgehelderd, hoeveel dwalingen daardoor verdreven worden. Doch wat hij uit nederigheid verzweeg, het was de onvermoeide ijver waarmede hij zich telkens toerustte om zijne reizen bevordeilijk te maken aan de vermeerdering zijner kennis. Hij bezocht nimmer eenig land zonder het vooraf grondig te hebben bestudeerd. zonder er het voornaamste van te weten, dat in boeken te vinden was. Daardoor wist hij altijd wat, met het oog op de door hem beoefende wetenschappen , inzonderheid de aandacht verdiende. Bovendien verzuimde hij niet met geleerden en ongeleerden betrekkingen aan te knoopen, hetgeen* hem te gemakkelijker viel, daar hij Fransch, Duitsch en Kngelsch bijna als zijne moedertaal spreken kon. Zoo verzamelde hij op zijne reizen een schat van kennis, waaruit hij volgaarne op zijne lessen en in den vriendenkring het belangrijkste mededeelde; en het is voorzeker een groot verlies dat hij zijn voornemen niet heeft kunnen volvoeren om zijne talrijke en naauwkeurige reisjournalen en aanteekeningen te ordenen en voor den druk geschikt te maken. Niettemin heeft hij onze letterkunde ten gevolge zijner reizen met enkele werken en schetsen verrijkt. Daartoe behooren in de eerste plaats drie Stukken uit eene rei ze door het Koningrijk der Nederlanden in 1826, achtereenvolgens geplaatst in Be vriend des Vaderlands van 1828, 1830 en 1833. Ackeksdijck ondernam die reis in gezelschap van zijnen ambtgenoot Victor Bronn , hoogleeraar in de landhuishoudkunde aan de hoogeschool te Luik, inzonderheid met het doei ommin bezochte streken van ons vaderland te leeren kennen. In het eerste dezer stukken, die letterlijk uit zijn reisjournaal schijnen fe zijn afgedrukt, deelt hij eenige bijzonderheden over de provinciën Antwerpen en Zeeland, in het tweede over Marken, Wierlngen, Texel, Vlieland en Terschelling, in het laatste over Ameland, Schiermonnikkoog, Eottum en Borkum mede. Zijne aanteekeningen getuigen van groote naauwkeurigheid en waarheidsliefde, en vormen nog steeds eene belangrijke bron voor de kennis onzer noordelijke eilanden. Tevens blijkt daaruit reeds evenzeer zijn levendig gevoel voor natuurschoon als zijne zucht om uit hetgeen hij opmerkte wenken voor de praktijk af te leiden. Op een schoonen avond wandelende op de duinen bij Zoutelande, herinnert hij zich bij het ondergaan der zon een lied van van dee Woordt , waarvan hij enkele coupletten en onder anderen deze regels nederschrijft: Ik zegende mijn lot , dat in m\in jonge boiet een hart gevoelig voor de sctiooniieid der natuur my sloeg; en stille vreugd verhief myn geest. Zoo getuigen ook andere plaatsen van zijn journaal, dat hij „de taal in de natuur” verstond „die tot de ziel spreekt” 1); en toen hij eenige jaren later met de stoomboot van Lubeck naar Petersburg voer, wekte het terstond zijne bevreemding dat „de groote tooneelen 1) Vriend des Vaderlands, 1828 , blz. 132. Vgl. Silezië en de Sudeten, blz. 158: «Op de bergen wordt dit gevoel (van onze kleinheid en onbeduidendheid) op eene zonderlinge wyze tegelyk opgewekt met dat van oneindige grootheid en oneindige voortduring, waarvan zich de ziel bewust is wanneer zij tot zichzelve inkeert. Hierin , geloof ik , ligt het verheven genoegen, dat het aanschouwen der grootsche natuurtooneeien bij ons opwekt. Wanneer men uit de natuur de wysheid van den Maker, de onsterfelijkheid van den raensch heeft getraclit te bewijzen, zoo heeft men , naar mij voorkomt , niet genoeg acht geslagen op de onmiddelyke taal , waarmede de natuur tot het hart spreekt, en die jneer onweerstaanbare overtuiging te weeg brengt.» ' der natuur, de onbegrensde zee, vooral het ondergaan der zon, op Russische vrouwen geen indruk schenen te maken.” ]) Het was echter inzonderheid de praktische zijde, de toepassing van hetgeen hij zag, die hem belangstelling inboezemde. Telkens komt die rigting van zijnen geest voor den dag. Na het klooster der Trappisten te Vtestmaal bezocht en uit een Kort begryp van de aldaar gevoerde zeer strenge levenswijze, hem door een der paters ter hand gesteld, een en ander overgenomen te hebben, kan hij niet nalaten zijn leedwezen te betuigen „dat aan mensehen , qui omne linmanum a se alienum puiant , kinderen ter opvoeding worden toevertrouwd.” Op Texel trekt de reddingsboot zijne aandacht, en geeft hij den raad om „op elke kust voor reddingsbooten in te rigten die soort van booten, welke op die plaats gebruikelijk is,” daar de ondervinding geleerd had dat de zeelieden er anders niet zoo goed mede konden omgaan. Deze voorbeelden zijn voldoende om den geest zijner rcisjoninalen te doen kennen. Van veel grooter omvang is het Verhaal eener reize in Rusland in 1835, vijf jaren later in twee deelen uitgegeven. Waarom de schrijver zoolang wachtte, eer hij dit werk het licht deed zien, is mij niet gebleken. hij den oorspronkelijken vorm van een reisjournaal behield, zonder het om ot bij te werken. en alleen aan bet einde uit zijne herinneringen en afzonderlijke aanteekeningen de slotsom van zijne ervaringen in eenige algemeene beschouwingen zamenvatte, heeft echter belet dat zijn arbeid in ruimen kring gelezen en naar verdienste gewaardeerd is geworden. Gelijk men van een dagboek, te midden van onafgebrokene drukten en vermoeijenissen opgesteld, verwachten kan , is de stijl wel kernachtig doch ontbloot van sierlijkheid en, hoewel 1) Verhaal eener reize in Rusland, I. bl. 33. steeds helder, niet zelden droog, zoodat het werk voor den ongeletterden of omtrent het onderwerp onverschilligen lezer geen boeijende lectuur oplevert. Niettemin verdient het in hooge mate de belangstelling van ieder, die zich met den toestand van het Russische rijk bekend wil maken ; rvant hoewel Ackersdijck zelf betuigde dat het zoo snel vooruitging „dat elke beschrijving in korten tijd ten achteren zoude zijn”,l) behoort het nog steeds onder de beste bronnen te worden gerangschikt. De naauwkeurigheid der opmerkingen betrekkelijk staatsbestuur, maatschappelijke instellingen, zeden en gewoonten, betrekkelijk nijverheid en welvaart, onderwijs en beschaving, betrekkelijk het onderscheid tusschen de verschillende volksstammen en het eigenaardige van het Russische karakter, is niet de eenige zijde, waardoor het zich aanbeveelt. Na Petersburg en Moscou, behalve verscheidene andere plaatsen, bezocht te hebben , getroostte Ackersdijck zich groote vermoeijenissen en ontberingen, om de beroemde markt van Nisjneji Nowgorod, waar de voortbrengselen van Europa en van Azië tegen elkander geruild worden , te bezoeken; en zijne uitvoerige beschrijving van de woelige tooneelen , die de drukke handelsplaats opleverde, vormt een der belangrijkste gedeelten van zijn journaal. Bovendien draagt het gansche werk de sporen eener veelomvattende en grondige studie van hetgeen reeds over Rusland geschreven was, en herhaaldelijk worden dwalingen van anderen weerlegd. Door zijne persoonlijke kennismaking met verscheidene geleerden te Petersburg. te Moscou en te Kasan was hij in staat vete bijzonderheden omtrent het onderwijs te verzamelen , die elders niet even volledig of naauwkeurig worden aangetrofïen; en zijne beschouwingen omtrent de mogelijkheid en waarschijnlijkheid van toekomstige hervor- 1) Deel I. bl. 149. iningen zijn door de latere gebeurtenissen niet gelogenstraft. Hoewel hij het vooruitzigt koesterde dat de lijfeigenschap ten gevolge'der toenemende beschaving eenmaal verdwijnen zou, geloofde hij niet dat dit zonder groote bezwaren op bevel der regering zou kunnen geschieden ; en hij zag een der grootste hinderpalen tegen verbeteringen in het staatsbestuur in de omkoopbaarheid en de knevelarijen der ambtenaren, die teu gevolge hunner geringe bezoldigingen nog steeds te kiezen hebben tusschen „het schrikkelijk alternatief: vous n’aurez pas de consoience ou vos entants n’auront pas de pain.” I) De geringe belangstelling. A\& am Ae Ileize in Rusland ten (leele viel . is waarschijnlijk eene der redenen geweest. die Ackersdijck van het uitgeven van andere reisjournalen heeft teruggehouden. Zijn drukke werkkring, zwakke gezondheid en menigvuldige reizen lieten hem geen lijd om die in een anderen vorm te gieten, waarin zij meer gewaardeerd zouden zijn geworden. Er zijn nog slechts twee schetsen van door hem bezochte landen in het licht verschenen. de eene over /lotigai'ije, en de andere over Silezié en de Sudeten, wier zorgvuldige bewerkitiï en afronding, gepaard met een meer vloeijenden stijl, het dubbel doet betreuren dat het reeds vermeld werk over Rusland niet in een anderen vorm verschenen is. Over het eerstgenoemde land had hij in 1825. korten tijd nadat hij het bezocht had, eene voorlezing gehouden, welke hij in 1849 aan de redactie van het Algemeen Letterlievend maandschrift afstond . die meende dat zij ook destijds nog eenig belang kon hebben. Inderdaad geelt het kleine geschrift eene aanschouwelijke voorstelling van den staatkundigen eii maatschappelijken toestan4 het merkwaardige land, dat thans weder zoo algemeen de aandacht trekt, I) Deel 11, bl, 3J3 , 326 , 363, en is de lectuur nog overwaardig. Ik kan mij het genoegen niet ontzeggen de laatste bladzijde over te schrijven, die, in verhand gebragt met de gebeurtenissen onzer dagen, het juiste inzigt van Ackersdijck in een helder licht plaatst. Er is daar sprake van de Kijksdagen, die volgens de constitutie om de drie jaren moesten gehouden worden, doch sedert 1812 niet waren bijeengeroepen. „De geest en de kracht van de natie doen zich op die vergaderingen bijzonder kennen; zij zijn ook de roem en de steun van de edelen , die nooit gedoogd hebben , dat ze in bloote vormen ontaardden ; want het is niet het privilegie van 1222, zelfs niet de eed door den koning bij ’t aanvaarden der regering gedaan, welke deze belangrijke instelling in stand doet blijven ; het is de onbuigzame standvastigheid van het Hongaarsche karakter; en hoezeer willekeurige staatsbedienden zich daarover mogen beklagen-, en welwillende vorsten een hinderpaal voor overijlde verbeteringen daarin gevonden mogen hebben: die standvastigheid en die nationaliteit zijn de kiem , waaruit nog eens bij meerdere verlichting en welvaart een nienw tijdperk voor de grootheid en het volksbestaan van Hongarije kan geboren worden. Wanneer men hierbij opmerkt, welke groote vorderingen dit volk gemaakt heeft, gedurende de e'éne eeuw, dat het van vreemde invallen is bevrijd gebleven , en wanneer men bedenkt, welke veranderingen voor den handel en het verkeer met oostelijke naburen ontstaan moeten , bij den naderenden val van het Tnrksche rijk, dien de Hongaren wel met gedwongen werkeloosheid , maar niet met onverschilligheid aanzien, dan kan het bijna niet twijfelachtig zijn, of dit land, door de natuur zoo ruim bedeeld en door inwoners vol van kracht en van aanleg bewoond, is bestemd om nog eens eene meer belangrijke plaats dan op dit oogenblik in de geschiedenis te vervullen.” De schets van Silesié' en de Sudeten is overgenomen uit een reisverhaal, geschreven in 1832 , en in 1850 in hetzelfde maandschrift geplaatst. Daarin wekken vooral belangstelling de menigvuldige blijken van volksbeschaving en van godsdienstige verdraagzaamheid, die Ackersdijck opmerkte. „Het lager en middelbaar onderwijs, schreef hij, is in weinig landen zoo algemeen verspreid als in Silesië. In 1828 telde men in die scholen 384,726 kinderen, en dus bijna een zesde der bevolking. Dit getal wordt naauwelijks door onze provinciën Drenthe en Overijssel geëvenaard, en overtreft dat van de provincie Utrecht. Ik heb dikwijls de gelegenheid gehad mij te overtuigen, dat de scholen in Silezië zeer goed zijn; en dat men er veel leest, blijkt onder anderen uit een groot aantal provinciale tijdschriften veel door meisjes als door jongens bezocht, hetgeen van zoo groot belang is, dewijl de moeders zoo groeten invloed op de beschaving en verlichting der kinderen uitoefenen.” Nog meer trof hem de aanwezigheid eener godsdienstige verdraagzaamheid, gelijk hij in het overige Europa nergens gevonden had. „Alle verbittering en zelfs alle verwijdering tusschen de christenen van verschillende sekten heeft opgehouden. en welligt is er geen land. waar de verdraagzaamheid volkoraener is. De hoogleeraren der twee gezindheden te Breslau. de geestelijken door het gansche land , leven in de beste verstandhouding met elkander, en, zoo men mij gezegd heeft, zijn de gemengde huwelijken zeer algemeen. Men zoude het bijna otigehoord vinden, indien ouders het verschil van godsdienst als eene zwarigheid tegen de verbindtenis hunner kinderen beschouwden Dit is zoo in de hoofdstad en op de afgelegenste dorpen. Deze verdraagzaamheid onderscheidt zich van die, welke gepaard gaat met onverschilligheid voor hetgeen in alle gezindheden hoog wordt geschat. De Sileziërs zijn integendeel zeer godsdienstig, maar bekommeren zich niet of zij in de eene of andere kerk stichting vinden; en in die wijze van zien worden zij door de wederzijdsche geestelijken voorgegaan ” Hetgeen aan de beide laatstgenoemde verhandelingen, en ook hier en daar aan de Reize in Rusland nog hoogere waarde bijzet, zijn de staathuishoudkundige beschouwingen . door Ackeksdijck in zijne raededeelingen ingevlochten. Zoo worden de voordeelen der handelsvrijheid en de nadeelen van verbodswelten en beschermende regten overal, waar hij die opmerkte, doorhem in het licht gesteld. He volkshuishouding boezemda hem steeds de levendigste belangstelling in. Met groote naauwgezetheid spoorde hij na, door welke middelen de verschillende standen in hunne behoeften voorzien , en elk maatschappelijk verschijnsel, dat eenigermate van den gewonen loop scheen af te wijken, werd voor hem het onderwerp eener grondige nasporing. Langs dezen weg kreeg hij niet slechts die helderheid van inzigt en die vastheid van overtuiging, waardoor zijn onderwijs zich onderscheidde, maar verzamelde hij tevens een schat van belangrijke voorbeelden , die niet weinig bijdroegen om het leerrijk en boeijend te maken. Deze opmerking brengt mij terug op het punt, waarvan ik bij de beschouwing van de letterkundige vruchten van Ackersdijck’s menigvuldige reizen ben uitgegaan, tot zijn akademischen werkkring te Luik. Zijn voorganger, de lioogleeraar Wagemann , had aldaar, behalve zijne overige lessen, in de Literarische Laculteit twee colleges gegeven, namelijk over de Historia Europae 'politica en de Rerum publicarum nctitia, adjecia oeconomia politica, welke nu met Ackeusdijck in de Juridische Faculteit overgingen: een bewijs van de moeijelijkheid om voor onderscheidene hoogst gewigtige wetenschappen van latere dagteekening eene geschikte plaats te vinden, zoolang de Staatswetenschappen niet, even als aan verscheidene Duitsohe hoogescholen, als door aard en inhoud van de zuiver Regtsgeleerde verschillende, in eene afzonderlijke Faculteit vereenigd zijn. Het was voorzeker niet zonder beteekenis dat Ackees-DIJCK, die in 1826 na de winter-vacantie zijne lessen met eenen cursus over Oeconomia politica had aans;evangen, den naam van het laatste der twee genoemde colleges in dien van Oeconomia politica et statistica veranderde. Hij duidde daarmede de betrekking aan. die volgens hem bestond tusschen die beide wetenschappen , waarvan de eerste in zijne schatting veel te hoog stond om als een aanhangsel der laatste beschouwd te kunnen worden, als w’as zij eerst later tot zelfstandigheid gekomen. De vereeniging dier beide wetenschappen was echter zeer in zijnen geest; want, gelijk hij later schreef: „zonder de zeer naauwkeurige kennis der werkelijkheid is de toepassing der theorie onmogelijk.” 1) Slechts vier jaren bleef Ackeesdijck aan de hoogeschool te Tmik verbonden. De gebeurtenissen van 1830 noopten hem met verscheidene zijner ambtgenooten , die evenmin geneigd waren den opstand der Belgen te steunen, zijne betrekking neder te leggen. In afwachting eener plaatsing in Noord-Nederland verzocht en verkreeg hij verlof om in den tijd , welke door hem ambtteloos zou moeten worden doorgebragt enkele Duitsche hoogescholen te bezoeken, waar hij de lessen van Hegel, Gans; Michelet, Savigny. von Eaümer en Hoefman bijwoonde. In den aanvang van 1831 tot buitengewoon hoogleeraar in de regtsgeleerde faculteit te Utrecht benoemd, opende hij in hetzelfde jaar een college over tlistoria geniium receniiorum politica en voegde daar in 1832 een ander college bij over Rerumpuhlirarwm, imprimis patriae , notitia Die beide vakken waren in Noord-Nederland nog maar alleen te Leiden door den hoogleeraar Mr. H. W. Tydeman gedoceerd geworden. In 1839 veranderde hij den naam van het }) gids, 1837 , Boekbeoord. bl. 219. laatste college in dien van Statistica universalis en Statistica patriae, welke hij sedert dien tijd beurtelings era het andere jaar behandelde. In hetzelfde jaar kondigde hij , op aanzoek van eenige studenten , een vrij college aan over Selecta quaedam Oeconomiae politicae capita, in IBdo door de woorden imprimis practicae aangevuld, waarin zijne eigenaardige rigting zich af spiegelde. Met grooteu bijval bleef hij dat college geven tot 18-tS . iu welk jaar hij na het overlijden van den verdienstelijken J. K de Brueijs met het gewone college over Oeconomia politica werd belast. De omvang zijner werkzaamheden was intusschen in 18-il ten gevolge van den dood van van iiedsde nog toegenomen. Deze had een college over Uistoria gentium gegeven , waarin niet slechts de oude maar ook de middeleeiivvscha en de nieuwe geschiedenis behandeld werden. De Curatoren der hoogeschool achtten het destijds beter dat dit vak iu twee deelen zou worden gesplitst, en droegen de historia medii aevi et recentiorum temporum aan Ackeüsdijcic op Daar dit college door de studenten in de regtsgeleerdheid in den aanvang van den studententijd , de histona politica daarentegen eerst voor het doctoraal e.vamen moet gehouden worden, en het laatstgerioemde college dus als een vervolg op het andere kou worden beschouwd, rigtte .Ackersdijck zijne lessen zoo in. dat hij op het eerste college een overzigt der middeleeuwen gaf en op het laatste de nieuwe geschiedenis, inzonderheid uit het staatkundig oogpunt, behandelde Na zijn overlijden zijn de historia getdium atdiquarum en de historia medii aevi et recentiorum temporum weder tot één college vereenigd,, waardoor de laatste in de faculteit, waarin zij behoort, is terug gekeerd . terwijl de historia politica in vrijheid van behandeling gewonnen heeft. Vraagt men, op welke wijze Ackersdijck gewoon was de staathuishoudkunde en de statistiek te doceren , zoo kan ik daaromtrent uit eigene ondervinding het volgende mededeelen. Hij splitste de staathuishoudkunde op het voetspoor der meeste schrijvers in vier hoofdstukken, waarin over den oorsprong, den omloop, de verdeeling en het verbruik der goederen gehandeld werd. Na eene geschiedkundige inleiding gaf hij daarvan een beknopt maar duidelijk overzigt. dat bijna de helft van den jaarlijkschen cursus innam. De grootste helft werd dan toegewijd aan de toepassing der theorie, waarin hij dezelfde orde volgde Eerst werden de voogdij der regering over de nijverheid in het algemeen, de beperkingen der vrijheid van arbeid, de wetten op den grondeigendom, de belemmeringen in het gebruik van inlandsche of vreemde kapitalen en de regeling of bescherming der verschillende nijverheidstakken dooide regering toegelicht. Vervolgens werd over maten en gewigten. geld en banken gesproken. Bij de verdeeling werd het armwezen uitvoerig behandeld, en de verschillende middelen, tot bevordering van het welzijn der arbeidende standen voorgesteld. aan eene naauwkeurige kritiek onderworpen. Dan was er in den regel geen tijd meer over voor de toepassing der theorie van het verbruik, hetgeen ook minder noodig scheen, daar aan het vraagstuk der weelde reeds daar eene ruime plaats was iiigeruimd. De wetenschap der financiën werd door Ackersdijck niet afzonderlijk behandeld ; maar hij vergoedde eenigermate dit gemis door in zijne lessen over de statistiek belangrijke mededeelingen en beschouwingen over de gevolgen der staatsschulden en den invloed van onderscheidene belastingen op de welvaart in te vlechten. De lessen over de Algemeene Statistiek werden geopend door eene schets van de ontwikkeling en den tegenwoordigen toestand der verschillende wetenschappen. Dan volgde een overzigt der trappen van beschaving, waarop de volken zich bevinden, en der onafhankelijke staten in de verschillende werelddeelen. Na deze inleiding ging Ackersdijck over tot de vergelijkende statistiek, in twee deelen gesplitst, waarvan het eene over de landen, het tweede over de. volken In het eerste deelde hij beschouwingen mede over den invloed, dien de vorm, de ligging, de grootte, de grenzen, de gedaante, het klimaat, de vruchtbaarheid, de voortbrengselen en de middelen van gemeenschap der verschillende landen op de welvaart en de beschaving hunner inwoners hebben uitgeoefend. In het tweede veel uitgebreider deel ontwikkelde hij eerst de theorie der bevolking, waarbij hij zich als een aanhanger van Malthus deed kennen. Dan volgden merkwaardige bijzonderheden uit de vergelijkende bevolkingsstatistiek, eene beschouwing der mensehenrassen en eene uitvoerige schildering van het karakter en de zeden der onderscheidene volken. Daarna werd over onderwijs, beschaving en godsdienst, en ten slotte over de middelen van bestaan en de nijverheid, inzonderheid der Europesche natiën, gesproken Bij de behandeling der Vaderlandsche Statistiek had hij ten doel een zooveel mogelijk volledig overzigt te geven van den toestand van Nederland. Met is dan ook overbodig de verschillende onderwerpen op te noemen die achtereenvolgens ter sprake kwamen De koloniën werden geenszins vergeten maar kregen, wegens gebrek aan tijd, slechts een karig deel. Zeer onderhoudend en leerzaam was in deze lessen de schildering van het Nederlandsche volkskarakter, waarover Ackeksdijck door vergelijking met hetgeen hij bij andere natiën gezien had. beter dan de raeesten zijner landgenooten oordeelen kon Oat oordeel was over het geheel gunstig. Ernst, bedachtzaamheid, degelijkheid, pligtgevoel, hulpvaardigheid , geduld, volharding, moed in gevaren schreef bij ons in hooge mate toe; maar hij waarschuwde tevens tegen de traagheid in het besluiten , die zoo dikwijls van uitstel tot uitstel voert; tegen de deftigheid, die nog te algemeen met waardigheid wordt verward, hoewel zij dikwerf slechts een dekmantel der middelmatigheid of onbeduidendheid is; tegen het gelijkmatig slenterleven, waaraan zoo velen zich bij ons uit gebrek aan inwendige aandrift tot nuttige werkzaamheid overgeven; tegen de gewoonte om zonder gewetensbezwaar een dief in zijne nering te zijn en er zelfs eene eer in te stellen, langs slinksche wegen den staat de verschuldigde belasting te onthouden Ook meende hij dat de overdrevene waarde, die aan regelmatigheid van levenswijze en gedrag gehecht wordt, de Tartuffes de moeurs bij ons talrijker maakt dan elders, waar men meer zijne eigene zienswijze of zijn eigen smaak kan volgen, zonder zich in de openbare meening te benadeelen. Moe dit zij, zijne opmerkingen, ook over andere onderwerpen , waren steeds belangrijk en getuigden van rijke ervaring en diep nadenken. Ook droeg hij alles zoo eenvoudig, helder en geregeld voor, dat men zonder moeite het voornaamste, wat hij mededeelde, kon opteekenen; want aan dicteren heeft hij zich nooit schuldig gemaakt. Het kon niet anders of een zoo grondig en veelzijdig onderwijs moest rijke vruchten dragen; en er bestaat dan ook geen twijfel aan of de akademische werkzaamheid van Ackeesdijck heeft zeer veel bijgedragen om de natie omtrent hare ware belangen in te lichten en de dwalingen en vooroordeelen weg te vagen , die zoo dikwijls de wetgevende magt op het dwaalspoor hadden geleid. Wat de oud-minister Chaeles de Broückère als voorzitter van het eerste staathuishoudkundig Congres te Brussel in 1847 getuigde, dat vele Belgische staatslieden hunne ingenomenheid met de zuivere beginselen der wetenschap aan Ackeesdijck te danken hadden, is ongetwijfeld evenzeer toepasselijk op Nederland, al is hij daar door bekwamer en ijveriger medewerkers ondersteund geworden, dan in België het geval was geweest Kene school in den strengen zin van het vvoord heeft hij echter niet gesticht. Deels uit afkeer van onvruchtbare bespiegelingen, deels uit voorliefde voor de praktische behandeling van zijn onderwerp, hield hij zijne toehoorders zoo weinig mogelijk bezig met de theoretische vraagstukken, die door de beoefenaars der staathuishoudkunde op verschillende wijze worden opgelost. Hij wees liever op datgene, waarin allen overeenstemden , opdat men zich des te meer gedrongen zou gevoelen tot toepassing der algemeen geijkte beginselen mede te werken Niet alleen door zijn onderwijs , ook door zijne geschriften heeft Ackersdijck invloed uitgeoefend Behalve enkele afzonderlijk uitgegevene vlugschriften zijn eene menigte grootere en kleinere opstellen in onze voornaamste tijdschriften verspreid. Ook met dezen arbeid bedoelde hij geenszins de door hem beoefende wetenschappen eene schrede vooruit te brengen, maar alleen hare beginselen te leeren kennen en aan te prijzen. Het was dan ook meestal de eene of andere aanleiding, een wetsontwerp, een uitgekomen boek of een belangrijk voorval, dat hem de pen deed opvatten. Hoewel meestal vruchten van het oogenblik, onderscheiden al die stukken zich door eene zeer juiste opvatting en eene meesterlijke behandeling van het onderwerp. Er is nog altijd veel uit te leeren. Mogt de wetgevende magt de zoo dringend noodige regeling der banken van leening, in 1856 onbepaald verschoven, weder ter hand nemen, zij vindt in meer dan één opstel van Ackersdijck beknoptelijk maar tevens volledig uiteengezet, van welke beginselen eene goede wet op dit onderwerp moet uitgaan.l) Vervuld met levendige belangstelling in het lot der arbeidende standen, wees hij herhaaldelijk op de beste middelen om armoede te weren en arbeidzaamheid en spaarzaamheid op te 1) 1842 bl. 222. Letterlievend maandschrift, 1851, Boekbeoordeelingen bl. 282-290. Tijdschrift voor staathuishoudkunde en statistiek, Xlll (18 56) bl. 171—18 5. wekken. 1) De toestand der Koloniën van weldadigheid, even weinig beantwoordende aan de verwachtingen van haren stichter als overeenkomende met een verstandig gebruik van ’s rijks geldmiddelen, leverde hem in 1843 stof tot eene verhandeling, wier tijdige overweging en behartiging aan onze natie veel opofferingen en teleurstellingen zou bespaard hebben. 3) Dat het crediet geen kapitaal kan scheppen, werd door hem tot weêrlegging van gevaarlijke dwalingen zonneklaar betoogd 8) Zoo heeft hij bij onderscheidene gelegenheden de zuivere beginselen der staathuishoudkunde in het licht geplaatst en de eer der wetenschap gehandhaafd: steeds zonder eenigen omhaal van geleerdheid maar met eenen eenvoud en eene helderheid , waartoe alleen grondige studie en veelomvattende kennis in staat stellen Behalve deze ongezochte aanleidingen tot mededeeling zijner denkbeelden, waren er echter enkele onderwerpen, die Ackeksdijck bovenal ter harte gingen en hem herhaaldelijk de pen deden opvatten. Wanneer men de reeks zijner opstellen overziet. vindt mén de meeste daarvan aan de verdediging van handeUvrijheid, de regeling der financiën, de bevordering \nr\ openbaarheid, de aanprijzing der statistiek en de hervorming van het koloniale stelsel toegevvijd. Het hooge belang dezer onderwerpen noopt mij daaromtrent in eenige bijzonderheden te treden Gedurende de onafgebrokene oorlogen onder .Napoleon I waren de graanprijzen zeer gerezen. Vele pachters hadden van de daaruit voortvloeijende winsten 1) Gidu 1841, Boekbeoord. bl. 650. Konst-en Letterbode 1839 1)1. B*2. Tijdschrift voor geschiedenis oudheden en statistiek van Utrecht y 1835 bl. 168. 2) Tijdgenoot, 1843 bl. 105 , 113 , 129. 3) lets over het ontwerp eener zoogenaamde Giro- of Handelsbank. Rotterdam, 183 9. gebruik gemaakt om, ten deele met opgenomen gelden, zelven land aan te koopen; vele grondeigenaars waren in de gelegenheid geweest hoogere pachtsommen te bedingen. Na 1832 begonnen de graanprijzen echter weder aanmerkelijk te dalen. De landbouwers konden den intrest aan hunne schuldeischers, de pacht aan hunne landheeren niet voldoen; overal werden klakten over achteruitgang, wenschen naar opbeuring en bescherming vernomen. In strijd met den door de ervarinogeijkten stelregel der Hollandsche nijverheidspolitiek, dat de graanhandel nimmer bezwaard of belemmerd mag worden, besloot de regering den gedrukten landbouw te hulp te komen, en stelde in 1835 eene korenvvet voor, volgens het stelsel van zoogenaamde schaalreo-teri ingerigt. Verwonderd en „bedroefd” 1) over deze° af-Wijking van beginselen, die gedurende de vereenio-ino* met België door de Noord-Nederlandsche leden der Staten Generaal met kracht verdedigd waren, vatte Ackebsdijck de pen op en schreef onder den titel van Bedenkingen tegen de korenweiten een meesterlijk vertoondat in pondigheid van behandeling en helderheid van voorstelling door geen buitenlandsch geschrift over hetzelfde onderwerp overtroffen wordt. Hij mogt echter zijn doel niet bereiken. Niettegenstaande ook zijn vriend en ambtgenoot de Brueijs eene verhandelinnover hetzelfde ondenverp het licht deed zien, 2) werd het voorstel der regering tot wet verheven; en de beide hoogleeraren ontvingen zelfs uit naam des konings eene beiispiug, dat zij de goede bedoelingen der regerinomisduid en tegengewerkt hadden: alsof eene zoo bij uitnemenpieid praktische wetenschap als de staathuis houdkunde vreemd moet blijven aan het staatsbestuur 1) Bedenkingen legen de korenwetten bl. 3. 2) Gedachten over graanwetten mei betrekking tot otu land Utrecht, 183 5. ’ en het niet de eerste pligt harer beoefenaars is tegen maatregelen te waarschuwen, die naar hun inzien het alstemeene welzijn ondermijnen ! Ackeusdijck begreep dan ook teregt dat noch teleurstelling noch miskenning hem mogt terughouden voor waarheid en regt in de bres te springen. Twee Jaren later handhaafde hij in een vlugschrift Over het stelsel van oplage onder openhaar toeverzigt zijn gevoelen betrekkelijk de onmisbaarheid van handelsvrijheid en de nadeelen van het beschermend stelsel tegen de Bedenkingen betreffende eene uitbreiding van het openbaar Entrepot te Rotterdam van den heer F. Fkeïs, en in 1843 weerlegde hij in de Tijdgenoot een paar artikelen van protectionistische strekking, die in de Arnherasche Courant waren opgenomen. In 1845 mogt hij de voldoening smaken dat ons tarief van in- en uitgaande regten overeenkomstig de door hem verkondigde beginselen herzien werd; en toen in 1851 ook onze scheepvaartwetgeving in den geest der handelsvrijheid gewijzigd was, bleef AcKEitsalJCK op dit gebied niets te wenschen over dan dat onze wetgevende magt op denzelfden weg voortgaan en allengs alle overblijfselen van het protectionisme opruimen zou. liitusschen verzuimde hij niet ook op het gebied der iulandsche nijverheid voor vrijheid van arbeid te waken. Reeds in 1844 maakte hij opmerkzaam op het voor onze goud- en zilversmeden zoo schadelijke verbod, om voorwerpen van ligt gehalte te maken 1): eene bepaling die bedoelde den roem van stevigheid en innerlijke waarde onzer goud- en zilverwerken te handhaven, doch die geen ander gevolg had dan aan onze fabriekanten de mededinging met de Franscheu en Uuitschers. die zeer sierlijke en tevens goedkoope waren aanboden, onmogelijk te maken, en waaraan dan ook bij de wet van 18 September 1852 1) Tijdgenoot, 18 l>l. 727. teregt een einde is gemaakt. Zoo waarschuwde hij later 1) ernstig tegen den welgemeenden doch onverstandigen raad, om door invoering van het Beijersche stelsel, volgens hetwelk niemand eenig handwerk mag uitoefenen zonder bijzondere vergunning van de regering, de bekwaamheid onzer werklieden te bevorderen Nog grootere verdiensten heeft Ackersdijck betrekkelijk onze financiën. Toen in IS+d en volgende jaren het moeijelijk vraagstuk voor de wetsjevende magt oprees, op welke wijze in de behoeften der uitgepntte schatkist voorzien en een staatsbankroet voorkomen zou worden, en zoowel van den kant der regering als uit den boezem der natie allerlei plannen oprezen, om door kunstige operatiën het telkens wederkeerendc te kort te dekken, heeft hij de bekwaamheid en den moed gehad om de wonde te peilen, de kwaal bij haren waren naam te noemen, en de eenvoudige maar onfeilbare geneesmiddelen aan te geven, die allengs tot het herstel van het geschokte krediet konden voeren 2). „Wie is er vroeg hij die belang stelt in zijn vaderland. en niet met schrik en verontw'aanliging terugziet op dat lange tafereel van wanbestuur, waardoor het kleine Nederlandsche volk met die honderde millioenen schuld beladen werd , welker renten jaarlijks de vruchten van nationale vlijt en spaarzaamheid verslinden? Immers het is niet door eene reeks van buitengewone rampen, hoedanig somtijds de volken geheel buiten hunne schuld doen wegzinken; neen, het is door de zamenwerking van onbekwaainbeid en roekeloosheid, dat wij te midden van vrede en voorspoed in dien rampzaligen toestand gebragt zijn. Dat oordeel klinkt hard, wij bekennen het, doch het is onwedersprekelijk , en het is de hoogste tijd, dat het ingezien en erkend worde. Hij, die in den 1) Letterlievend maandschrift, 1857 , Boekbeoord. bl. 233. 2) Nederlands Financiën. Nationale schuld. 1843. Twee stukken. 9 nood deze gewigtige waarheid poogt te verdonkeren of te bewimpelen. pleegt verraad aan zijn vaderland. Zullen wij het verderf ontgaan, dat wij zoo nabij zijn gekomen, dan is het volstrekt noodig dat wij ons niet verbergen, werwaarts de weg voert, welke de Regering tot nog toe betrad ” Krachtig bestreed hij het ontwerp van wet tot regeling van ’s rijks openbare schuld, in i 843 door den minister J J. Rochüssen voorgedragen, en de verwerping, van dat in menig opzigt met de eischen eener goede staathuishouding strijdige voorstel, door de Tweede Kamer , is teregt voor een groot deel aan zijne welgeschrevene brochures toegeschreven. Ook hierbij was het meer de eer der wetenschap, dan zijn persoonlijk gevoelen , dat hij trachtte te handhaven.” Het is aan de gewone onbedachtzaamheid, schreefhij welke in onze financiën, sedert ISlé, bijna eiken maatregel kenmerkt; het is ook aan die diepe minachting voor het licht der wetenschap en der historie, welke eveneens bij ons eigenaardig is, dat wij dit gevaarlijke plan moeten toeschrijven,” en hij legt de pen met deze woorden neder: „Het is geene aangename taak te berispen en te waarschuwen, met weinig uitzigt om het kwaad dat men vreest, te doen vermijden; wij zouden die taak gaarne aan anderen overlaten Doch men heeft van 1814 tot nu in onze financiën, bijna zonder uitzondering, gehandeld in strijd met de wetenschap, de staathuishoudkunde, aan welke wij onze beste jai’en besteed hebben. Zoo het ons toeschijnt, heeft men zich bij die hoogere praktijk niet zoo wel bevonden, of het konde in aanmerking komen, om eens de voorschriften dier wetenschap op te volgen : daarom waagden wij het in haren naam te spreken. Tot ons leedwezen is zij eenigzins aanmatigend, en dit zal welligt aan sommigen mishagen; doch men bedenke, dat zij ook groote bondgenooten heeft: de eerlijkheid, het gezond verstand en de ondervinding der eeuwen.” Eeu ander belangrijk onderwerp, het muntwezen, ontlokte hem weldra insgelijks belangrijke geschriften. Toen de regering in 1845 tot hermunting van ons ongelijksoortig en gesnoeid geld wilde overgaan, leverde hij een leerzaam overzigt van de dwalingen, die tot de bestaande gebreken hadden aanleiding gegeven , en ontwikkelde de beginselen, volgens welke die hermunting naar zijn inzien moest plaats grijpen 1). Zeer keurde hij het af, dat de regering voorstelde om het in omloop zijnde zilvergeld voorloopig door papier te vervangen ; en hij meende niet ernstig genoeg te kunnen waarschuwen tegen „het gevaar van papiergeld, met alle de schroomelijke gevolgen , welke daaraan verbonden zijn.” De uitkomst heeft gelukkig zijne vrees gelogenstraft, en hij was eerlijk genoeg om in 1849, toen hij zijne denkbeelden over belastingen en bezuiniging in eene zaakrijke verhandeling ontwikkelde, zelf te verklaren, dat „men zich bij gelegenheid van de hermunting overtuigd had dat het geen ongemak in den omloop , maar zelfs voordeelen boven het metalen geld opleverde 2) ” Zelfs aarzelde hij toen niet zijne goedkeuring aan het voorstel te hechten om ook na afloop der hermunting eene aanzienlijke hoeveelheid muntbiljetten in omloop te laten, waardoor niet slechts de schatkist maar ook de handel gebaat zou worden; een plan dat door de wet van 26 April 1852, waarbij eene rentelooze staatsschuld van tien millioen gulden is daargesteld, in werking is gekomen en inderdaad tot nog toe slechts voordeel heeft aangebragt Men heeft het Ackersdijck als eene inconsequentie verweten. die voor een al te sterken invloed van persoonlijke gevoelens getuigde, dat hij in 1849 eenen maatregel aanprees, dien hij nog maar vier jaren te voren in krachtige taal bestreden had. Doch 1) 2ie(Jerland* muntwezen. Inwisseling der oude munten voor papier. 1845. 2) 81. 46. men heeft bij die beschuldiging voorbijgezien, eensdeels dat persoonlijk vertrouwen juist de grondslag van bet crediet uitmaakt, anderdeels dat Ackeksdijck in 1849 rondborstig beeft erkend , dat bet ministerie van 1845 meer vertrouwen verdiend bad, dan bij destijds geneigd was er aan tê schenken Immers lezen wij in zijne verhandeling: „Het komt alleen aan op de vraag, of wij genoegzaam vertrouwen in onze regering stellen, om verzekerd te zijn, dat nimmer eene grootere som zal worden uitgegeven. Is hiervoor gevaar, dan kan menden maatregel niet te krachtig afraden; bestaat dit gevaar niet, zoo zoude bet inderdaad jammer zijn, bet voordeel, dat de staat er uit trekken kan, te derven.” Doch bij betuigde tevens: „de omzigtigbeid van den Minister van financiën, die geen groote somm.en tegelijk beeft in omloop gebragt, verhoedde dit kwaad en: „Wij moeten erkennen, dat de Minister VAX Hall vele verbeteringen beeft tot stand gebragt en de mogegelijkbeid tot herstel althans beeft voorbereid.” 1) Deze lofspraak op den man, die niet geschroomd bad hem in de Tweede Kamer der Staten-Oeneraal een pampbletist te noemen, w’iens pen in bitterheid en gal was gedoopt, -2) doet zijn hart cere aan. Dat bij overigens, hoeveel voldoening en vertrouwen in de toekomst de grondwetsherziening van 1848 met bare gevolgen hem ook mogt inboezemen, niet verblind genoeg was om alle waarborgen tegen wanbestuur voortaan overbodig te achten, bewees hij reeds in fxBO door de uitgave eener brochure Over hei collegie van raden en generaalmeesters van de munt, waarin bij ernstig aandrong op bet behoud dier instelling „welke tot nog toe als waarborg beschouwd werd voor de deugdelijkheid onzer Munt,” en op overtuigende gronden de „gevaarlijke 1) 81. 4 7 en 9 2) Zie de Oids, 1846 , Dl. I. W. 99 misvatting’’ bestreed, dat de ministeriële veraniwoordelijkheid „alle andere waarborgen tegen onwettige of verkeerde handelingen in het bestuur van den Staat” overbodig zou maken. Zoo hij in 1849 omtrent sommige onderwerpen anders dacht dan eenige jaren vroeger, het mag ook niet vergeten worden dat destijds het beginsel van openbaarheid in veel hooger mate op onze staatsinstellingen en ons finantieel beheer was toegepast Voor dat beginsel had Ackersdijck herhaaldelijk de pen opgenomen. In de Tijdgenoot, welks optreding hij met vreugde begroette, en waarin hij eene-reeks van artikelen heeft geplaatst, drong hij er herhaaldelijk op aan, dat, de regering „het oude stelsel van zwijgen , bedekken, verheimelijken” vaarwel zou zeggen, en sprak zijne ergernis uit, dat „het gebrek van openbaarheid omtrent alle zaken van nationaal belang” binnen- en buitenslands onafgebroken aan onze regering verweten werd. 1) Ook in zijne overige geschriften komt hij bij elke gelegenheid op dit in zijne oogen hoogst gewigtige onderwerp terug, en hij mag dus ongetwijfeld in de rij der verdienstelijke mannen geplaatst worden, voor wier krachtige en herhaalde aanvallen het voormalig stelsel van geheimhouding eindelijk op de meeste punten bezweken is. Het behoeft naauwelijks vermelding dat Ackersdijck , waar hij voor openbaarheid ijverde, tevens de belangen der statistiek behartigde. Met betrekking tot deze zeer door hem geliefde wetenschap was hij doordrongen van de overtuiging, dat het de pligt der regering is om alle bijzonderheden bekend te maken, die strekken kunnen om den volksstoestand beter en vollediger te doen kennen, Keeds had hij in de Tijdgenoot i) en in de Bijdragen tot de kennis der Nederlandsche en vreemde kolo- 1) 1842 bl. 123 vv.; 1843 bl. 502 ; 1845 bl. 75 vv. 2) 1842 bl. 127 ; 1843 bl. 527. niën 1) een en andermaal hierop gewezen , loen hij te rade werd de medewerking van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, waarvan hij mede-Directeur was, tot bevordering van de belangen der statistiek in te roepen. In 1846 bragt hij dit onderwerp in de Sectie der Eegtsgeleerdheid en Staatswetenschappen ter sprake en betoogde de noodzakelijkheid van de oprigting eeuer Vereeniging voor de statistiek, welke de regering omtrent de van haar verlangde opgaven inlichten en de verzamelde bouwstoffen in bruikbaren vorm aan de natie mededeelen zou. In 1847 werden de beraadslagingen over dit onderwerp voortgezet en eene Commissie tot nader onderzoek benoemd, uit wier naam Ackeksdijck in 1848 een rapport uitbragt, het voorstel inhoudende „dat de regering in de eerste plaats diende aangezocht te worden, om het Bureau der Statistiek, opgerigt bij Koninklijk Besluit van 8 Julij 1826, doch sedert IS3O ingeslapen, weder in het leven te roepen en daaraan meerder nut te geven. door de te verzamelen bouwstoffen door eene wetenschappelijke Commissie of door een op te rigten Genootschap te laten bewerken en openbaar maken; in beide gevallen met toevoeging van provinciale commissiën.” Hoewel door de oprigting van een Bureau voor de statistiek bij het Departement van Binnenlandsche Zaken in 1848 reeds eenigermate aan de wenschen dier Commissie werd te gemoet gekomen, was Ackeksdijck van oordeel dat de regering hierbij niet kon blijven stilstaan, zoo zij de statistiek in ons land op een goeden grondslag wilde vestigen „Niet aan het Departement van Binnenlandsche Zaken moest zulk een Bureau verbonden zijn, maar het moest een centraal Bureau wezen. dat tot al de Ministeriën behoorde, van allen inlichtingen erlangde; van dat van Buitenlandsche Zaken over ’s lands betrek- 1) 1844 bl. 38 ; 1846 bl. 301. kingen met vreemde volken, waaromtrent de Consuls regtstreeks met het Bureau moesten corresponderen; met het Departement van Financiën, om de statistiek van den in- en uitvoer te leeren kennen; met dat van Koloniën, om den staat der nijverheid in die gewesten te weten. Doch daartoe bleef dan ook, niet een enkel ambtenaar, hoe verdienstelijk ook, maar eene wetenschappelijke Regerings-commissie wenschelijk te achten.” Hij vreesde echter dat het niet baten zou „in deze tijden van zuinigheid” de vestiging van eene diergelijke instelling aan te bevelen; doch de zaak zelve had bij zijne medeleden zooveel belangstelling gewekt, dat men besloot eene poging tot bereiking van het gewenschte doel te wagen. Dien ten gevolge werd in 1850 namens het Genootschap een uitvoerig rapport aan den minister van Binnenlandsche zaken ingediend, waarin op overtuigende wijze de behoefte aan een algemeen centraal Bureau voor de statistiek en aan de instelling eener statistische commissie betoogd werd. In zijn antwoord ontkende de minister niet dat ook de regering behoefte heeft aan „naauwkeurige en volledige statistische opgaven ,” doch oordeelde dat „een algemeen centraal Bureau voor de statistiek en eene algemeene statisti-. sche commissie geen nut kunnen stichten, wanneer zij niet gerugsteund worden door geregelde statistische werszaamheden bij de provinciale en geraeente-besturen,” weshalve hij begreep dat het voorstel eerst later in overweging kon komen. 1) Aan de verdere handelingen in de genoemde Sectie van het Utrechtsch Genootschap, die in 1853 tot de indiening van een tweede adres aan den minister van Binnenlandsche zaken leidden, heeft Ackeksdijck geen deel genomen; doch hij had 1) Zie de AanteeJceningen van het verhandelde in de Sectie voor regtsgeleerdheid en staatswetenschappen, 1846 bl. 117; 1847 bl. 124; 1848 bl. 66; 1849 bl. 125; 1850 bl. 93, 100; 1851 bl. 66, 96. den eersten stoot gegeven, de belangstelling opgewekt, eene reeks van bekwame mannen van de doelmatigheid zijner voorstellen overtuigd; en de instelling der Rijks-Commissie voor Statistiek bij Koninklijk Besluit van 5 November 1858 mag dan ook grootendeels als de vrucht zijner bemoeijingen worden aangemerkt. Welk aandeel Ackersdijck aan de werkzaamheden dier Commissie, tot wier Voorzitter hij benoemd was, genomen heeft, kan alleen door hare leden beoordeeld en in het licht gesteld worden. Het is echter bekend, dat verschil van gevoelen omtrent belangrijke punten hem genoopt heeft in December 1860 zijn ontslag te verzoeken. Welligt had hij van deze instelling. van geldelijke hulpmiddelen ontbloot en grootendeels uit reeds met werkzaamheden overladene ambtenaren zameugesteld, meer vruchten verwacht. dan zij ten gevolge van hare nog gebrekkige inrigting en van onvoldoende medewerking der departementen van algemeen bestuur in staat was te geven. Werken van zuiver statistischen inbond heeft Ackeks-DiJCK niet geschreven. Over de geschiedkundige ontwikkeling, de belangrijkheid en de methode der statistiek heeft hij echter eene korte verhandeling geplaatst in het Staatkundig en staatlmisJioudkundig jaarboekje 1), terwijl hij voorts bij meer dan eene gelegenheid de uitgave van statistische geschriften met ingenomenheid heeft aangekondigd 2). Voorzeker kan het niet bevreemden dat Ackeesdijck, die voortdurend zooveel belangstelling toonde in alles wat de vrijheid van onzen handel, de goede regeling 1) 18.>4 1)1. 318 3 28: He statistiek 3) 0. a. liet Jaarboekje uitgegeven op last van Z. M. den Korting, düor Lobatto; de Itijdragen tot de staatshuishoudkunde en de statistiek, door Wttewaall; het Tijdschrift voor staathuishoudkunde en statistiek, door Sloet tot Oruams; Finland en de Finnen, door Debschad ; het eiland ürk door Hakting; enz. van onze geldmiddelen en van ons muntwezen, de openbaarheid van regeringsliandelingen en den bloei der statistiek bevorderen kon, zich onafgebroken bezig hield met de studie van een onderwerp, dat, hoezeer voor Nederland van het hoogste gewigt, niettemin uit bijkans al die oogpunten nog altijd veel te wenschen overlaat: de toestand namelijk onzer koloniën. In 1842 schreef hij in de Tijdgenoot; l) „Bijzonder aanstootelijk is het gebrek aan mededeelingen betrekkelijk de koloniën; want geen onderwerp moest rijkere stof tot mededeelingen opleveren. In plaats daarvan bestaat een stelsel van opzettelijke geheimhouding, dat even onverklaarbaar als onverschoonbaar is.” Ook begon hij reeds toen de dwaling te bestrijden. dat de voordeelen, aan het bezit onzer overzeesche bezittingen verbonden, alleen of hoofdzakelijk in het batig slot bestaan. „Men zal leeren inzien zeide hij dat die in evenredigheid noodwendig geringe som ver af is van het grootste nut of voordeel te zijn, hetwelk zij aan het moederland kunnen opleveren.” 2) Herhaaldelijk kwam hij in hetzelfde tijdschrift op dit onderwerp terug, ook om op verbetering van het muntstelsel in Oost indië aan te dringen en tegen schadelijke regeringsplannen te waarschuwen. Onverantwoordelijk kwam het hem voor, dat het beheer der koloniale geldmiddelen als van dat onzer eigene financiën afgescheiden beschouwd en voor de natie en hare vertegenwoordiging geheim gehouden werd. Zoo schreef hij in 1845 3): „Het is inderdaad volstrekt noodzakelijk, dat over het geldelijk beheer der koloniën, evenzeer als van het moederland. volkomen licht verspreid worde. Omtrent beide behoort dezelfde zekerheid te bestaan: de begroeting der koloniën overtreft die van het moederland: de 3) 81. 127. 4) 81. 128. 3) Tijdgenoot bl. 77. koloniale kas en die van het rijk zijn dezelfde —Wanneer niet voor die beide afdeelingen van de geldmiddelen van den Staat gelijke klaarheid en gelijke waarborgen tegen misbruiken bestaan, is aan een goed Financiëel beginsel niet te denken ” Doordrongen van de belangrijkheid van het onderwerp , had hij intusschen begrepen zelf de handen aan het werk te moeten slaan om meer licht over den toestand onzer koloniën te verspreiden. In 1844 rigtte hij met eenige zijner Utrechtsche vrienden, de heeren Mr. P. A. Broers, Mr. W. J. VAN Hoytem.v, Dr. A. S Eueb, Mr. J. Hora Siccama en zijnen ambtgenoot Mr. G. W. Vreede een tijdschrift op onder den titel van Bijdragen iot de kennis der Nederlandsche en vreemde koloniën, bijzonder belrekkelijk de vrijlating der slaven. In het eerste nummer begon hij Berigten aangaande de Nederlandsche koloniën mede te deelen, met het doel om te verzamelen „de bijzonderheden, welke in dagbladen en andere geschriften voorkomen, en die ons toeschijnen van belang te zijn om met den toestand dier koloniën bekend te worden.” Bijna in elk nummer komen diergelijke berigten voor; en hoewel niet allen door Ackersduck’s naam of initialen onderteekend zijn, geeft de overeenkomst van inhoud, zienswijze en stijl grond om te vermoeden dat hij toch geregeld tot hunne zamenstelling heeft medegewerkt. Het is ook 'thans nog niet overbodig te herinneren, welke gevoelens hij daarin uitgedrukt en verdedigd heeft Met betrekking tot den handel schreef hij : 1) „Het stelsel van onze koloniale wetgeving ten opzigte van den handel is, op eene onverklaarbare wijze, juist geschikt om den handel te keer te gaan” Het cultuurstelsel achtte hij naar waarheid geteekend met de volgende woorden van den heer Itiee, die Java in 1845 bezocht 2): „Eetirer du pays 1) 1845 , bl. 117. 2) 1846 , bl. 497. Ie plus gros produit possible. sans trop s’embarrasser du sort des populaties conquises, pousser Ie principe de I’exploitation de l’homme jusqu’ a ses limites extrêmes, et ne s’arrêter que devant la crainte de compromettre les intéréts matériels, après lesquels on court: telleest la pensee profondément empreinte dans les actes du gouvernement hollandais a Java” En waar de verhouding tusscheu onze regering en de Handelmaatschappij ter sprake kwam, ontwikkelde hij dit gevoelen 1): „Volgens het tegenwoordig stelsel brengt de natie, rijken en armen dooreen, meer op voor de staatsbegrooting, en zulks alleen ten voordeele van de aandeelhouders der Handelmaatschappij, dan zij zouden behoeven op te brengen, indien dat ligchaam niet de bevoordeelde expediteur was van gouvernements producten.” Nadat de Bijdragen in 1847, wegens gebrek aan genoegzame belangstelling bij het publiek, hadden opgehouden , heeft Ackersdijck niet meer over onze koloniën geschreven. Dat hij echter door latere studiën niet van zijne gevoelens omtrent onze koloniale aangelegenheden is teruggekoinen, kunnen de leden der Sociéte d’economie politiqzte te Parijs getuigen. In devergadering van November 1860, welke Ackersdijck bij woonde, werd hij uitgenoodigd eenige inlichtingen te geven omtrent de ontwikkeling der staathuishoudkunde , de beginselen der handelswetgeving, het koloniale stelsel en den staat van het vraagstuk der emancipatie in zijn vaderland. Gewoon zich in het Fransch even vloeijend als in zijne moedertaal uit te drukken, leverde hij terstond een beknopt maar naauwkeurig overzigt der aangeduide onderwerpen , welks belangrijke inhoud en groote helderheid de belangstelling der hoorders in hooge mate opwekte. 2) Na in korte trekken 1) 1847 , 1)1. 238. 2) Journal des écpnomistes T. XXXVIU p. OOI—509. Een liet cultuur- eu het cousiguutieetehel geschetst te hebben, sprak hij er in de volgende woorden zijn oordeel over uit: „Le système est incompatible avec la civilisation et les progrès sociaux, qui paraissent être dans la destinée de la population de Java, et que le gouvernement na pourrait pas empêcher . si même il n’était pas dans les devoirs de la nation hollandaise de les favoriser. J’ai la persuasion intime que. pour ne pas rious rendre coupables d’une grande injustice, nous sommes obligés , comme tuteurs du peuple que nous dominons, de lui procurer de I’instruction et des lumières autant que comporte son caractère de moeurs orientales. C’est a rindépendance individuelle, et non pas a un servage abrutissant, que doit tendre le système de uotre gouvernement. J’ai I’avantage de partager cette opinion avec un tres grand nombre de mes cempatriotes Nous considérons ce système de culture comme transitoire, et la transition doit avoir lieu pas la libre disposition pour l’indigène de ses forces et des fruits de sou travail. Plus on avancera dans cette voie et plus on obtiendra d’avantages de la possession de Java. Les vlees inhérents au monopole commercial se font aussi de plus en plus sentir. Le commerce colossal des produits d’une ile cent fois plus grande que la Hollande, se fait d’une manière si dispendieuse. les profits sont achetés si cher, que la libcrte sans désordre augmenterait immensement les profits pour la nation.” Na 1850 heeft Ackeedijck slechts zelden de pen opgevat, hetgeen ten deele aan de aanmerkelijke vorderingen onzer natie in staathuishoudkundig inzigt, doch nog meer aan zijne klimmende zucht moet worden atitiiik v,m deze bladzijden Is in 1861 verschenen bij T. de limjïN. te Utrecht, onder den titel: Mouvement des idéés économiques etc. en Hollande. toegeschreven , om inzonderheid door persoonlijken omgang met praktische mannen . door gedachtenwisseliug en overreding, tot verspreiding van wetenschap en verlichting der openbare raeening werkzaam te zijn. Het is geheel overbodig in bijzonderheden te treden omtrent het nut, dat hij gedurende eene reeks van jaren als Voorzitter der derde afdeeling van de Landhuishoudkundige Congressen, als lid van de Koninklijke Akademie van wetenschappen, van de Vereeniging voor de statistiek, van de Maatschappij ter bevordering van nijverheid , van de Provinciale Staten en den Gemeenteraad van Utrecht, en in onderscheidene andere betrekkingen heeft gesticht. Alleen kan ik niet nalaten op den diepen indruk te wijzen van het door hem gesproken woord. Mogt zijn schrijfstijl niet altijd vrij van zekere stroefheid zijn: wanneer hij sprak, boeide hij niet slechts door de duidelijkheid en de grondigheid zijner rede, maar als zijn gemoed in beweging kwam, verhief zijne ongekunstelde voordragt zich tot eene welsprekendheid , die zijne toehoorders wegsleepte en zijne diepe overtuiging in hun gemoed overplantte. De invloed, dien hij langs dezen weg heeft uitgeoefend, en waarvan Nederland nog lang de vruchten zal plukken, is geen der minst kostbare gedeelten zijner nalatenschap. In October 1860 werd aan Ackeesdijck wegens zijn zeventigjarigen leeftijd eene eervolle rust van zijne akademische werkzaamheden geschonken. Niettegenstaande hij gedurende zijn gansche leven met eene zwakke gezondheid geworsteld had , gevoelde hij zich nog krachtig genoeg om te blijven arbeiden aan den opbouw en de verspreiding der wetenschap; en hij stelde er zich veel genoegen van voor zich nu ongestoord te kunnen wijden aan het ordenen en uitgeven zijner menigvuldige aanteekeningen en het behandelen van sommige staathuishoudkundige vraagstukken, die hij inzonderheid in buitenlandsche tijdschriften wilde toelichten; want het was zijne overtuiging dat de Neder- landsohe geleerden de vruchten hunner studiën zooveel mogelijk in het Duitsoh of in het Fransch behooren bekend te maken, wanneer zij prijs stellen op handhaving van de eer der vaderlandsche wetenschap. Allereerst was hij voornemens zijne denkbeelden mede te deelen over de beste wijze om eene volkstelling tot stand te brengen; een onderwerp dat hem steeds levendige belangstelling had ingeboezemd , doch waaromtrent noch de Eijkscomraissie voor de statistiek noch het Departement van Binnenlandsche zaken bij de regeling der volkstelling van 31 December 1859 zijne inzigten in elk opzigt gedeeld hadden. Toen ik, op het punt om voor eenigen tijd de stad te verlaten, hem den 28 Junij 1861 bezocht, was hij even opgewekt als immer te voren en sprak nog met levendigheid over deze en andere plannen. Veertien dagen later riep het berio't van zijn overlijden mij naar Utrecht terug, om zijner ambtgenooten de laatste eer te bewijzen aan zijn stoffelijk overschot. Eene korte ongesteldheid had op den 18 Julij een einde aan zijn werkzaam en vruchtbaar leven gemaakt. Het vaderland had een uitmuntend burger, de wetenschap een ijverig beoefenaar en een krachtige voorspraak, de Ulrechtsche Hoogeschool een harer grootste sieraden verloren. LIJST VAN GESCHRIFTEN VAX Mr. J. ACKERS D IJ C K '). I. AFZONDERLIJK UITGEGEVEN, Bedenkingen tegen de korenwetten. Utrecht, van der Monde. 1835 lets over het ontwerp eener zoogenaamde Giro- of Handelsbank, bij gelegenheid der recensiën van het werk van den heer W. C. Mees, proeve eener geschiedenis van het bankwezen in Nederland. Botterdam, Messchert, 1889. Verhaal eener reize in Rusland, gedaan in het jaar 1835. Groningen, W. van Boekeren, 1840; 2 dln. Nederlands Financiën. Nationale schuld. Amsterdam, J. Muller, 1843. Nederlands Financiën. Nationale schuld. Vervolg, Utrecht, van der Monde, 1843. Nederlands muntwezen. Inwisseling der oude munten voor papier. Utrecht, G. van der Post, 1845. Over belastingen en bezuiniging. Utrecht, J. G. Broese, 1849. Over het collegie van Baden en Generaalmeesters van de munt. Utrecht, J. G. Broese, 1850. Mouvement des idees économiques, progrès des réformes, état de la question coloniale en Hollande. Utrecht, T. de Bruyn, 1861. 1) Deze lijst maakt geeu aanspraak op voUcdigbeid, 11. IN TIJDSCHRIFTEN GEPLAATST. A, Annalea Academiae Leodiensia. 1828, bl. 149 —156. Oratio de utilitate quam studia imprimis historica et politica e peregrinationibus capiunt. B. Vriend dea vaderlauda. 1828, bl. 120—136. Stukken uit eene reize door het Koningrijk „ „ 446 450. Bijdrage tot de kennis der Mac- Adarasche wegen. 1880. „ 104—135. Stukken uit eene reize door het Koningrijk. Vervolg. 1833. „ 113—142. Stukken uit eene reize door hel Koningrijk Vervolg. 1838, „ 419—428, 473—487. Aankondiging van het Jaarboekje uitgegeven op last van Z. M. den Koning. C. Konst- en Letterbode. 1834, bl. 44—47. Ijzeren spoorwegen in Frankrijk' 1836, „ 150—152. Johan Martin Honigberger, onverschrokken reiziger. 1886, „ 235—238. I.Tzeren spoorwegen in Eusland. 1839, „ 82—85. Over het werken van kinderen in de fabrijken. 18i0, „ 165—170. Adam van Duken , Nederlandsch bouwmeester. D. Tijdachrifl voor geachiedenia, oudheden en statistiek van Utrecht. 1835, bl. 168—176. Spaarbank. E. Be Gids. Boehbeoorde.lingen, 183 7, bl. 217—227. Bijdragen tot de staathuishoudkunde en de statistiek door Mr. G. WTrEtVAALL. 1836. 1838, ~ 411—418 Herinneringen van eene reis naar Oost-Indië, door Q. M. E. Ver-HUELL, 1835. 1838 „ 550—552. De Koninklijke Wurtembergsche school van Landhuishoudkunde te Hohenheim , door J. G. J. van den Bosch, 1838. 1839 „ 314—319. Keize om de wereld, gedaan in 1823 en 1824 met Z M. korvet Lynx, onder bevel van J. P. ]M. WIILINCK, 1836 1840 „ 155 —156. A. C. Edeling, reisverhaal naar de Middellandsche zee, 1834. Dagboek eener reis naar llusland, 1838. 1841 „ 650 652. Armoede en bedelarij, 1840. 1842 „ 258—269. Keize om de aarde, door E. J. F. Meijen, 1837. 1844 „ 149—154. Tijdschrift voor staathuishoudkunde en statistiek door Mr. B. W. A. E. Sloet tot Oldhuis. „ „ 426. Het leven en de reizen van kapitein Cook, 1844. „ 426—427. Finland en de Finnen, door T. Derschau, 1844 „ „ 609—610. Beknopt overzigt van het stelsel van Foueiee, 1841, 1865 „ 197—201. C. J. van Lennep Coster, aanteekeningen gehouden gedurende mijn verblijf in de West-Indiën , 1842. F. Bijdragen tot de siaaislmisJwudkmde en de statistiek. 1837 bl. 289—809. Over het stelsel van oplage onder openbaar toevoorzigt. G. Be Tijdgenoot. 1842 bl. 123—129. De Staatscourant. „ „ 177. Koninklijk Besluit omtrent het ontslaan van een lid der Tweede Kamer van de Staten-Generaal. „ 178. Bestuur der financiën Bijzondere fondsen. „ „ 217—220. Port-Natal. „ „ 222. Banken van leening. 1843 bl. 105—111 , 113-1 17. 129—136. De koloniën van weldadigheid. „ „ 165. Gemengde huwelijken. „ ~ 169. Handelsvrijheid. 502. Geheimhouding, halve publiciteit. „ „ 627. Korte aanmerking. „ „ 683. Leening a pari tegen lage rente. 1844 „ 43. Binanciëel voorstel van den heer van DEN Bosch. „ „ 727. Waarborg van gouden werken. 815. Muntwezen in de Nederlandsclie Oostindische bezittingen 1855 „ 75. Muntwezen in de Nederlandsclie Oost indisclie bezittingen. „ „ 439. Overbevolking. H. Bijdragen tot de kennis der Nederlandsclie en vreemde koloniën. 1844 bl. 88—63 enz. Berigten aangaande de Nederlandsche koloniën. 135_141. Letterkundige berigten. 1845 ” 62—68. Letterkundige berigten. J. Algemeen letterlievend maandschrift. 1849 1 bl. 393—427. Hongarije. 1850 I „ 131 —166. Silezië en de Sudeten. 1851 II „ 282—290. Beoordeeling van: C. J. van Heel Dz. . de banken van leening in Nederland nader onderzocht, 1851. 1857 11 „ 233—236. Beoordeeliiig van: L. A. J. W. baron Sloet, mijn verblijf te Kissingen, 1857. J. Nieuwe Bijdragen tot bevordering van het onderwijs en de opvoeding. 1859 bl. 373—380. Boekbeoordeeling van: I°. Staathuishoudkunde door Jozef Hroz; 2°. Grondbeginselen der Staatshuishoudkunde door Mevr.MARCET; 3”. Beginselen der Volkshuishoudkunde door J. B. Say. K. Tijdschrift voor staathuishoudkunde en statistiek. Deel II (1843) bl. 196—212 Bedevoeriug over Adam S.MITH. „ X(1854) „ 136—138. Een paar stalen van pseudo staathuishoudk. ” » » » 165—169. lets over de aanwendinsr O der sterfte tafels voor de kennis van den levensduur. „ XI (1855) „ 365—868. Berigten uit de Hollandsche kolonie Pelia in Noord-Amerika. » XIII (1856) „ 171—185. Banken van leening. L. Staatkundig en staathuishoudkundig Jaarhoekje. 1854 bl. 318-328. De statistiek. „ „ 415 v. Aankondiging van: het eiland Urk, zijn bodem, voortbrengselen en bewoners , beschreven door P. Harting , 1853. „ „ 417 V. Aankondiging van: Regeringsalmanak van en voor de provincie Gelderland. 1859 „ 350 V. Aankondiging van: Almanak voor de Nederlandsche West-Indische bezittingen en de kust van Guinea. ]\rENGEL WERK. GOEDE EAA D. ©preekt, vrienden, handelt, schrijft, al wat ge wilt – en vrij. /En hebt ge steeds dien moed I fiat! maar dan ook zij De koninklijke weg steeds de uwe. Schuwt de paden Der Anonymiteit in woord, geschrift of daden , Zoo afgereden, dies zoo veilig te betreen. Vrij lagchen we om iets zots , kleingeestigs, om ons heen, Eu hekelen den gek of dwaas, (wie ’t ook moog wezen,) Maar ouder woord of schrift zij onze naam te lezen. Grijpt vrij den ridicuul bij ’t lelijk ezelsoor, En stelt hem, elk ten spot, ten voeten uit, ons voor; O! spaart hem niet, hoe ook in rang of stand verheven , "Wel Edel of Gestreng of AVelEerwaard, om ’t even, Die dwaas is hoore dit, al was hij Hooggeleerd , En ’tklinke om hem steeds heen waar hij zich wendt of keert. Maar toont ge ook hier student, vol geest en moed te wezen, Vriend 1 onder ’t stuk uw naam voor ieder die ’t wil lezen. Of vreest gij angstig de gevolgen van dien naam , En ziet gij ergernis en invloed, reeds te zaam U tegenwerken hier en later; in gedaehten Reeds kwellen in den droom van vreesselijke nachten; ■\Velnn, houd dan uw mond, en hekel, critiseer Dien Jan, of Piet, of Klaas of wien dan ook niet meer; Jlaar wat ’k n bidden mag geen anoniem gesnater : Drink dan voortaan geen wijn maar thee of melk met water. Niet als ’t gesis der slang, vol list en vol venijn, Maar als ’t gebrul des leenws, moet steeds ons strijden zijn. Met opgeslagen helm in ’t worstelperk getreden 1 Vol moed en scherp (des noods) , maar steeds bekend gestreden. En dan steeds uw critiek en oordeel vrij geuit, Of wilt gij anders ? Nu dan liefst het strijdperk nit. Drink dan uw melk in rust met water (kan ’t dan zonder,) Maar spreekt gij opgestaan 1 en schrijft ge —uw naam er onder. W. A. V. H. DE OKKA A N, L’&me de deuils en deuils, rhomme de rive en rive Roule a rétemité. V. lIUGO. herfst. Een ruwe stormvlaag zweepte ’t woud dooreen , Alsdeavondkoelteeenveldvolkorenaren, En reet de laatste, dorre, half gebruinde hliireu j De takken af, en dreef ze dwarrelend voor zich heen Langs den bemosteu grond , met wortelen dooraderd En overal bestrooid met kleurenrijk gehladert’. De stormwind werd orkaan en loeide door het wond; Van alle kant zag men de brooze takken, Verdord en uitgebloeid, gelijk den riethalm knakken En tnim’len langs den vloer, waar ’t afgestorven bont Vereend werd met het groen, om nimmermeer te bloeien Hoe Ook een volgend jaar de zomerzon mogt gloeien. ’t Was guur reeds, ’t Zangrig volkjen was gevlugt naar ’t Zuid’; Met gansclie zwermen was het heengetogen , En ’t vrolijk, helder lied , dat in de hooge hogen Van ’t woud zoo lang weêrklonk met wonderzoet geluid, Was weg gestorven al die schoone koorgezangen .... Ze waren door ’t geloei des najaarsstorms vervangen. De bloemen vielen uit en af; slechts hier cu daar Kwam door ’t geblaêrt een enkle nog verschijnen , Alleen om bij den laatsten zonneglans te kwijnen , Verflensd, verkleurd en uitgedroogd, en in ’t gevaar Elk oogenblik , dat soms de storm haar steel mogt breken , Waardoor ze ligt één dag te vroeg zou zijn bezweken. ’t Werd scheem’ring , vaal en graauw. De woeste storm hield aan Met ijzrcn kracht, zoo ’t scheen door niets te stuiten; ’t AVerd angstig voor den euklen mensch . die soms daar buiten Nog toeven mogt, en vast niet lang zich zou heraen ; Maar met gerepten voet zich huiswaarts spoên , en letten, Ja, angstig letten of geen boom hem kwam verpletten. Toch toefde er ééne in Hhosch, niet vreczend voor den wind. Zich niet bekreunend om gevaar voor t leven , En zoo zij huivrig soms langs heel beur lijf mogt beien ; De koorts voer door beur leen : een moeder en beur kind slet haar, gedragen in een doek aan moeders boezem Ecu kind, gekweekt in ’t wilde , en toch .... een lentebloesem 1 Vergeefs geklaagd , geschreid, het armpjen uitgestrekt, Dat vrij is van de hangmat, waar het vvichtjen In vast gekluisterd ligt; het hleek en koud gezigtjen Vergeefs van traantjens nat geschreid; arm kind ! er lekt Geen droppel laaf’nis uit die moederborst u tegen. Ach , arme moeder , lijdend in uw moederzegen ! ... Gij lijdt, arm kind, en moeder heeft geen andre troost, Dan dat ze, teeder tot u overbnkkend’, Een warmen kus u op de blaanwe lipjes drukkend’. Zegt: „kind, geduld! straks gaan we huiswaarts." Onverpoosd Gaat zij intusschen voort liaar hontbos te verrijken, Waaronder de arme vrouw welhaast dreigt te bezwijken. Ze sprokkelt voor den haard. De lading is reeds zwaar En doet haar schouder pijn; maar ’t bitter klagen Van ’t arm en eenig kind valt zwaarder nog te dragen En snijdt door ’t moederhart, en kwelt en pijnigt haar, Die straks, in ’t hutje weêrgekeerd , heur kind kan hoeden Voor kou, ja I .... maar niet heeft waarmede het te voeden. En voedsel, ja! dat had het noodig, ’t arme wicht! Sinds gistren avond had het niets ontvangen.... Sinds gistren niet! ... Hoe moest het arme schaap verlangen, Ja! smachten naar een bete !.., 6, ’t is een bange pligt Voor t moederharte: een kind met liefde en trouw te kweekcn, Als lijden en gebrek het kluisjeu binnen breken. De kleine zwijgt. Zij sprokkelt voort. Geen klagtjen hoort Zij meer, geen zuchtjen. Maar de woeste orkanen Vermeerdreu hun geweld, en door de leêge lanen Van ’t bosch snelt nu de moeder met heur kindjen voort, Da zeker slaapt, zóó stil is *t bij ’t gejaagde loopen , Als bleef Haan moeders borst geduldig uitkomst hopen. Ze spoedt zich voort: *tis noodweer, t*allen kant dreigt haar Gevaar, De hoornen zwiepen door elkander: Reeds velen zijn geknot en liggen de een op d’ ander Gekruist, met aan hun’ wortels kluiten aarde, waar Haar needrig hutje naauwHijks boven nit zou gluren, Waarachter H schuilen zou, als achter vestingmuren. Ze spoedt zich voort naar giudsche hut Maar God! wat slag! De grond dreunt eensklaps onder hare schreden; Een zware beuk viel krakend, dondrcnd naar beneden, Digt achter haar. De knieën knikken haar, en aclil Bleek als een doode snelt daar de arme moeder henen, Als ware er voor beur oog een spookgestalt’ verschenen. w De hut is zwak: één boomtronk slaat haar ligt’lijk neer; n Zoo de oude beuk ook daar “ een bang vermoeden Rijst bij haar op, en doet haar rustloos voorwaarts spoeden Al hijgt en wankelt zij, al doet de voet haar zeer Bij iedren tred, al dreigt ze magt’loos neer te zijgen, Voor zij de schaam’le hut nog in H gezigt kan krijgen. Daar ginder ligt heur klnia, gebouwd van riet en stroo, Gansch afgezonderd van het dorp gelegen. Het wrakke rieten dak weert koude, sneeuw noch regen, Slechts ’t vriendlijk zonnelicht van binnen, waar nog, ó Zoo zelden maar een lach van vreugde heeft weêrklonken; Maar menig' traan van bitter lijden heeft geblonken. Waan niet die hut verlaten, neen! daar op den grond Ligt op een stroobed de arme kranke neder, Het hoofd van ’t arm gezin, een man, die telkens weder Door ziekten overmand, niet werken kan en rond Zich armoede en gebrek ziet spotten met zijn lijden En zelf den zwaarsten strijd, een’ dnbblen strijd moet strijden. Het lijden heeft zijn kaak vermagerd en verbleekt, Het klom door koude en honger, nu reeds dagen En nachten achtereen; maar meer nog door het klagen Van gade en kind, die hij niet bij kan staan, al breekt Hem ’t hart bij ’t zien der moedersmarte en ’t kwijnend leven Van ’t dierbaar wicht, dat God den arme had gegeven. Weer ligt hij daar te lijden en te wachten bij Het droom’rig schemerlicht van d’avond, onder Het zw'akke dak, dat hem, het w'as wel duizend wonder. Nog niet op ’t hoofd kwam slaan; weer zucht hij j, waar toch zij Zou toeven met de kleine " , en bidt „ beboed, 6 Heere! H Behoed mijn vrouw en kind .... dat hen de storm niet deere. " Gewis, zoo dacht on bad hij. Hij was vroom; en vrouvv En kind. ... zij waren hem zijn al op aarde : Ach ! buiten die had niets voor hem hier een’ge waarde En zou hij gaarne sterven ; want een floers van rouw Scheen uitgespannen langs zijn levenshemel : heden Als gistrcn en als morgen .... doornen voor zijn’ schreden. En zij ~... Zij wist het wel. on zag wel hoe die man Haar lief had en zijn kind, en door de ellende Dier twee nog méér leed , en zich vaak in zielsangst wendde Tot llem , die uitkomst wachten liet en helpen kan. Zij spoedt zich hijgend voort , zij gaat de hut verwarmen, En .... om wat voedsel moog’ een rijke zich erbarmen ! Daar ligt de hut reeds. . . . Maar mijn hemel! zie, hoe staart Haar oog !.... „ Ts ’t mooglijk groote God , genade 1 “ Dus gilt ze en valt ten gronde.... Een schouwspel sloeg ze gade. Zóó vreeslijk, als ze ’t nooit te voren had ontwaard, Daar lag de zware beuk ontworteld neergeslagen .... De hut verbrijzeld .... God ! hoe zulk een ramp te dragen 1 De orkaan hield bnldrcnd aan , als had zijn gecselslag Nog niet genoeg vernield. Hij raasde en brulde Door ’t naakt en slingrend hout. De vallende avond hulde Het woud in duisternis; van tijd tot tijd slechts zag Het bleeke maanlicht op ’t ontzettend schouwspel neder Met wondren lichtglans, en verdween dan ijlings weder. Weer lag op d’ omtrek zulk een wondre , bleeke tint. Zie, de arme vrouw heeft al heur kracht vergaderd En worstelt door de wildernis zich heen en nadert Het plekjen, waar heur hutjen stond, terwijl het kind. Nog zwijgend steeds, ligt aan de moederborst gedoken. Ijskoud wel, maar gerust met de oogjens toegeloken. Zij staart, en ’t maanlicht schuilt weer achter ’tdigt gordijn Der volken, of het liefdrijk haar wou sparen Voor ’t vrecselijk tooneel; toch kon zij ’t wel ontwaren : Daar lag hij dood ~.. verplet! .. En toen de bleeke schijn Der maan weêr nederzag, ach, zoo weemoedig teeder! Lag bij het lijk de wcduw’ met de weeze neder. Verpletterd lag hij daar, half door den boom gedekt; t Misvormd, bebloed gelaat droeg nog de sporen Van tjongste lijden. God 1 wat had ze véél verloren! Hoe naam loos véél... Daar lag de dierbare uitgestrekt Tor aarde , om nimmer hier beneden weêr te ontwaken, Waar zijn bestorven mond zoo menig klagt moest slaken. En over dit tooneel, nog ’t duister toevertrouwd, Wierp steeds de storm, die langzaam ging bedaren, Een strooisel neder van gebruinde en groene blaren , Als of hij t dekken wou, wat hij misdreef; maar ’t woud En de omtrek zouden dra er klauend van uewagen , Hoe daar de orkaan gewoed en vreeslijk had geslagen. Lang had daar de arme vrouw gestaard met vochtig oog; Doch eindlijk klopte weder ’t moederharte : Zij dacht aan ’t lieve kind , niet deelend in heur smarte , Maar toch heur lieveling. Zij sloeg het oog omhoog , En de adem van den wind nam trouw' de moederbede In snelle vlugt tot voor den throon des Heeren mede. Zij wiseht heur tranen weg en ziet op ’t kindjen neêr, Dat al dien tijd gerust, zoo als ze meende, Te sluim’ren lag , daar ’t lang reeds niet meer klaagde of weende. Zij ziet naar ’t wichtjen en zij kust het keer op keer , Zij roept het bij zijn naam, en roept het nog eens weder, Zij drukt het aan heur borst; maar ’tligt heweeg’loos neder. Een huivrig bleek lag op die koontjens uitgespreid, De lipjens waren hlaauw; maar toch blijmoedig En rustig zag ’t hlaauw oogjen naar omhoog , waar spoedig De wiek des storms.... het zieltjen henen had geleid Naar ’t bloeiend paradijs, vol liefde, licht en vrede . •.. Ach 1 waarom nam die de arme moeder ook niet mede ? Zij bleef, zij bleef alleen op ’t somber levenspad; Zij bleef!.... en alles was voor haar verloren! Al wat der arme hier beneên mogt toehehooren Was haar ontrukt!.. .. al wat ze op aard’ had lief gehad Naast God vlood heen; slechts wat der arme was gebleven, Was lijden tot aan ’tgraf hij ’t kwijnend, kleurloos leven. Bat was te vtfell.... Ze heeft geen tranen meer, geenklagt.. Een bange zucht er aan heur boezem: Ze had den lijdenskelk tot op den laatsten droesem Geledigd; als in waanzin toeft ze daar dien nacht, Dien vreeselijken nacht tot aan den nieuwen morgen*... Toen vond men haar in ’t afgevallen groen verborgen. Ontzetting heerschte alom en ’t vreeselijk berigt Ging voort van dorp tot dorp, als rond gedragen Boor d’ onheilsbode, en elk was om het zeerst verslagen Bij ’t hooren van die maar', doch Hhelder morgenlicht Scheen vrolijk over de aarde, als ware ’t alles logen, Wat ver in d’oratrek aller harten had bewogen. En oud en jong kwam naar de plaats des onheils zien: Geroerd en diep getroffen waren allen, En menig vrome liet een traan op de aarde vallen , Waarop zoo menig traan reeds viel, en waar misschien Het zwaarste lijden van den omtrek was geleden. En ging dan zwijgend heen met traag gerekte schreden. Zij sloegen ’t oog omhoog en zagen op tot Hem, Die ’t dus bestuurde, en baden kracht van boven Om onder alles niet te wanklen in ’t gelooven Aan ’sHoogsten liefde, en om zelfs in de ruwe stem Des stormwinds immer het ~ in menschen welbehagen!" Te hooren, schoon het hart een scherp „ waarom ?" wil vragen, En hoe ’t na zooveel leeds der arme vrouw verging ? Hoe zij haar lijden droeg?. , . Of zij gelaten Zich voegde in. *t wreede lot, en of zij langs de straten Al beedlend , van den rijke een bete broods ontving? Of wat er van haar werd bij *s levens wisselingen ? ~. Hoort toe! ... Ik ga dit lied voor u ten einde zingen. Laat mij in de bossehen dwalen, ƒ/"Waar de woeste stormwind brult, „ Laat mij daar nogmaals vernachten, //Eenzaam 0[) den morgen wachten, //Nog in duisternis gehuld! II k'Wil nog eenmaal hem aanschouwen, ~ Eenmaal nog mijn kindje zien, //Ééns nog op het plekje klagen, II AVa.ir de hut werd neergeslagen . . . // En dan sterf ook ik .. , misschien ! B Hoor den woesten storm weer loeien „ Boven mijn vernielde hut! . . . //Wie zal op mijn smeeken letten? . . . // Mogt die boom ook mij verpletten , */ Mij , beroofd en uitgeput! „ Alles, alles is verloren! . . . Alles, alles viel mij af; . . . /» Waarom ii- gedoemd te leven ? . . . ƒ, Niets kan mij de wereld geven, I» Dan een graf, een somber eraf! ;; Ach I vergeefs, vergeefs gebeden! . .. » Bij de menschen? . . . Bittrc spot! « Niets heeft hier voor mij nog waarde tl Open u, ó schoot der aarde, . . . , Geef me een graf, ó groote God! Dus raast ginds een* arme. Krankzinnige vrouw ; En *t klinkt door de gangen Van *t somber gebouw. De holle gewelven Weêrgalmen dat lied; Maar ijdel haar klagen ! . . . Men antwoordt haar niet. Bij ’t minste geritsel. Van buiten ontstaan , Verneemt ze in heur w'aanzin ’t Geloei van d’ orkaan. Dan heft zij krampachlig Heure armen omhoog, En slaat ze op heur boezem ; Dan vonkelt heur oog. Z I E N S W IJ Z E X. „T)e gustibus non est disputandum. ;fxi \d schrijver heeft op zijn manier De wereld al bekeken, SYEn haar naar eigen ziens wijs met lets anders vergeleken. „De wereld is een speeltooneel, Waarop wij allen spelen», Zegt Vondel, „of ttn pijp Die allen zamen deelen." Een ander noemt ze een rarekijh, Ecu klucht van Jan Votage y Waarvan het eind voor jong en oud Niets zijn kan pirage» Dan klinkt weer keur klaagtoon, Als straks, door de cel, Het lied van den waanzin, ■Wanluidend en schel. Tot dat ze weer neêrzinkt, Tot stervens vermoeid. Terwijl dan een koortsvuur Haar aanschijn doorgloeit. Zoo ligt zij, ontzenuwd , Een tijd lang ter neer , Tot dat ze weer opspringt En ijlt als weleer. Dus lijdende gaat zij, Als die om haar heen, Haar doodsure tegen , Met wankele schreên. 6 Hemel, ontvang haar , Verhoor haar, 6 Heer! Al slaakt zij de bede Des Christens niet meer. o Sneedt Gij nog heden Haar levensdraad af! . .. – De dood geeft haar vrede. Haar rust is het graf. De weinige bloemen , Gebloeid voor baar schreên , Zijn allen verwelkt, en In ’tstof lang vertreén. Slechts distels en doornen Gestrooid voor haar voet; Geen kracht tot geloof meer, Tot leven geen moed. Gij koning der lichten. Leid Gij ze aan uw hand Naar ’t Eden der Liefde , Het betere land. Ontruk haar de boeijen, Gij Engelenschaar. Doet op, hooge heem’len , Uw poorten voor haar ! ... • Daar wordt den bedroefden De sluijer ontrukt En nooit op de slapen Een doornkroon gedrukt. Daar woeden geen stormen. Daalt nimmer een nacht; Daar worden slechts offers Der liefde gebragt. Aus. 1861. C. V. K. CEz, Camphvizen had, zooals men weet, Veel kommer in zijn leven: Hij heeft aan de aard’ dus consequent Den naam van hel gegeven. „ Wie altijd mogt op rozen gaan , « Zegt Boroek , (en met reden) „ Noemt de aard’ gewis geen tranendal, Maar eer een Hof van Eden. “ Elk speelt op aarde een schaahpartij , Kan Hdijgems ons verhalen, Nu speelt men goed, dan weder slecht, Tot ons vriend Hein komt halen. Met Tollens noemt zoo menigeen Een dobbelspel het leven, Als hem voor «harten, « die hij vroeg. Vaak „ schoppen “ zijn gegeven. Eu Ponto noemt men >) ’s menschen wil En zijne ziel spadille; En basta is ’t geweten dan En het verstand manille. 1) Namelijk IIuydecoper. Als Bilperdijk het zeggen moest, Hij werd gewis verlegen Wat keus te doen. Ik heb van hem Dus liever maar gezwegen, Noemt ’t leven dus zooals gij wilt: Noemt het een homhre spele'n, Of wel met Koetsveld eenen droom: Elks zienswijs kan ik deelen. Maar Ik noem ’t liefst *) een HoogescJiool Waaraan men komt studeren, Waarbij de jeugd de groentijd is, De dood: het promoveren. De Avoktubiek. 1) Met den ongenoemJen schrijver in den Utrechtschen Studcnten-Almanafc van 1827. D.B.del. C. C.A.Last.lilk Sleend.v. P. Blommers. te 'sïïa^e EEN STUKJE, WELKS LENIGE VERDIENSTE DAARIN LIGT, DAT HET EEN GOED DOEL HEEFT. [Met eene plaat). ■^^^ilieve, lezers ! wanneer het niet te veel van U gevergd is , hebt dan de goedheid eens even een kijkje te nemen in mijn’ kast. I Laat ik u duidelijkheidshalve zeggen, dat ik student ben , en dat, wanneer gij in het studenten-lexicon het woord ;/ kast" opzoekt, gij daar zult vinden : kast kamer. Trouwens dit laatstp is overbekend en het is dus naauwelijks noodig , dat ik het nog zeg. Misschien zal een uwer, de een of andere geleerde, die bij alles een „ waarom ? " gereed heeft en zich beijvert er het „ omdat" van na te vorschen , dat /, kast =: kamer" zeer gemakkelijk uit Gothisch of Sanskrit weten te verklaren, en misschien zal het hem gelukken zijne gronden aan velen aannemelijk te doen schijnen. Maar, het zij in alle nederigheid en bescheidenheid gezegd, ik meen mij daarmede niet te kunnen vereonigen , om de zeer eenvoudige reden , dat ik een ander „ omdat" heb. De geest van onafhankelijkheid, die den student kenmerkt, vertoont zich in al zijne handelingen; in zijn geheel „ik" ; in zijnen loop, in zijne wijze van spreken, in zijne taal. Aanschouw hem slechts, terwijl hij tier daar henen loopt, vol zelfbewustzijn en met een’ naar verachting zweemenden glimlach op de lippen over „ het ploertendom , " zooals hij het noemt, dat in zijne Hïli])utteviglteid, om hem , den Gulliver, henenkrielt; aanschouw hem, terwijl hij de zweep over de vurige rossen legt en met hen voortrent in eene vaart, die door niets schijnt gestuit te kunnen worden; aanschouw hem , terwijl hij een’ vriend ontmoet, hoe fonkelt dat oog, hoe krachtig is die handdruk , hoe hartelijk die blijdschap, die hem bezielt en zijn gelaat verheldert, hoe ongedwongen vloeijen de woorden hem van de lippen , klein misschien in getal, maar hoe groot van beteekenis! in ieder woord ligt de geschiedenis van eenen zamen doorleefden studententijd, in ieder woord schemert het door: ik ben gij en gij zijt ik, en zoo zal het blijven, zoo lang er leven in onze ligchamen huist; in ieder rvoord, in iederen blik kunt gij ware vriendschap en onvoorwaardelijke zelfopoffering geschreven zien. Wat wonder dan, dat ]iij, die zoo onafhankelijk handelt, die zoo onafhankelijk gevoelt, zich niet kan laten kluisteren door de boeijen, die het spraakgebruik en de taal hem willen opleggen. Elk juk is hem ondragelijk, zoude hij zich dan laten dwingen zijne gedachten in vormen te kleeden , die door anderen zijn voorgeschreven ? Neen! dat woord „kamer" is hem te lang, hij moet dat woord te dikwerf gebruiken , hij heeft een monosyllabum noodig en hij zegt: „ kast." Welnu dan, Lezer ! als ge van plan zijt aan mijn verlangen te voldoen , dan staat gij thans voor de deur van mijn kast. Treed binnen ! Werp maar geen’ blik op de meubelen, de platen etc. gij ziet daar niets bijzonders aan, want mijn //kast« ziet er juist precies zoo uit, als de meeste andere kasten ; gij vindt er den //luijaard//, eenige series op do deur, een paar insignia en den rooden pet aan den spiegel etc. etc., alles zoo als dat op een’ ordentelijke kast pleegt te zijn. Bij uw binnentreden vortoonen zich aan uw oog twee personen, die naar hunne heftige gebaren en den blos, die op hunne wangen gloeit, te oordeelen, in eenen ougewonen gemoedstoestand schijnen te zijn. En waarlijk ! daar is wel reden toe; verbeeld u namelijk, dat mijn beste vriend Ernst van Hagen en ik (wij toch zijn de beide personen in quaestie) reeds gedurende ruim twee uren aan het discuteren geweest zijn over ja ! waarover, dat zult gij zoo aanstonds vernemen. Laat ik u eerst eens het een en ander van mijn besten vriend Ernst van Hagen en van mijzelven vertellen. Ernst van Hagen en ik, wij zijn te gelijk aan de Akademie gekomen. Vóór dien tijd hadden wij elkander nooit gezien, maar wij waren nog geen’ drie dagen op de series novitioruni ingeschreven of wij vonden reeds dat wij verduiveld fidele kerels waren, dat is te zeggen, wij vonden, dat wij datgene waren, wat wij student zijnde #fidele kerels/' zouden genoemd hebben, want die uitdrukking was ons toen nog even onbekend, als zoo vele andere dingen, die men eerst in zijn’ studententijd leert. Wij waren dagelijks bij elkander, maakten zamen visites, werden zamen ir gedonderd« of geprotegeerd , al naar dat het viel, ja wij -waren zoo onafscheidelijk van elkander, dat ieder, wanneer hij één’ van ons beiden zag, terstond ook aan den anderen dacht; Ernst en Gus ,of Gus en Ernst, dat volgde even gereedelijk op elkander als de .5 op de als Jonathan op Davici, als Phintias op Damon. De vriendschap, die wij gedurende ons novitiaat voor elkander opvatten, ging semper crescendo gedurende onzen studententijd. ■—■ Hoe langer zoo meer zag ik in , dat Ernst iemand was , zoo als zij er maar weinig te vinden waren. Hoewel van aanzienlijke geboorte, liet hij zich daarop niet het minste voorstaan en was hij van oordeel, dat de klove, die in de maatschappij door geboorte wordt daargesteld, zeker niet in de studentenwereld , die wereld van koningen, gelijk in magt, gelijk in rang, te huis behoort; hoewel van buitengewone ligchaamskracht, zaagt gij hem nooit van die meerdere kracht gebruik maken, dan tot afwering van onregt, dan tot verdediging van verdrukten; hoewel uitmuntende in kennis en gaven des geestes, zoude hij nooit met geringachting nederzien op hen, die langs de paden der w'etenschap voortkropen, over welke hij heen gerend was. Van daar dan ook, dat hij I, getapt" was in den waren zin des woords; eene „ getaptheid" die des te meer waarde had daarom , dat zij niet door hem nagejaagd was. Zij was niet ontstaan door die bestendige vriendelijke knikjes en dat daarvan onafscheidelijke handjes geven en door vleijende woordjes en quasi-fideliteit; maar hij had ze verworven, door zich te toonen zoo als hij was, de man van wetenschap, voor wien men ontzag, de edelmoedige voor wien men hoogachting, de vriend voor wien men vriendschap hebben moest. En ik? Ja Lezer! wat zal ik u van mij zelven zeggen? hoe zoude het mogelijk zijn, dat ik over mij zelven een goed oordeel velde? Laat het u genoeg zijn, zoo ik u zeg, dat ik niet half zoo goed en niet half zoo knap als Ernst van Hagen ben, maar dat ik er trotsch op ben zijn beste vriend te zijn ; laat dit mijne eenige aanbeveling zijn; aldus bij u ingeleid ben ik er zeker van, dat gij welwillend jegens mij zijn zult. Ik zeide reeds, dat wij op het oogenblik van uw binnentreden, al gedurende ruim twee uren eene dis- M. 2 cussie gevoerd hadden; wij spraken namelijk over het vroegere kluizenaarsleven; al sprekende, deed er zich, zoo als meer pleegt te gebeuren, een verschi'lpunt tusschen ons op ; een strijd was er het gevolg van , waarin ik, hoewel na eene hardneskige verdediging, voor het meerdere doorzigt en de meerdere kennis van Ernst zwichten moest. Als naar gewoonte was Ernst edelmoedig en maakte hij van zijne overwinning geen misbruik; in plaats van zich in de nederlaag van mij overwonneling te verlustigen, wist hij plotseling het gesprek eene andere wending te geven door de vraag: n Kent gij den kluizenaar, die niet ver van hier woont ?" —// Hoe bedoelt gij dit ?" vroeg ik, hem verwonderd aanziende. ,/Zet uw' pet op, ga mede en gij zult het zien." Eenigc oogenblikken later gingen wij gearmd door ütrecht’s straten. //Mijnheer is zeker ’t huis?" zoo hoorde ik eensklaps Ernst vragen, toen wij, na eene poos zwijgend voortgeloopen te hebben, een vrij onaanzienlijk huisje w'aren binnengetreden. Op het bevestigend knikken van den gedienstigen geest, tot wien deze vraag van Ernst gerigt was, steeg hij de trappen op; ik volgde hem. Hij tikte aan. Geen antwoord. Een herhaald tikken leverde geene betere resultaten op, zoo dat ik begon te denken, dat de gedienstige geest zich vergist had, en deze mijne meening aan Ernst kenbaar maakte. Doch hij schudde ontkennend het hoofd en opende do deur. .. . Eene akelige smooklucht woei ons door de geopende deur te gcmoet; zoodat ik aarzelde het vertrek, dat vol met rook stond, binnen te treden. ]\laar een wenk van Ernst (waarheen zoude ik met hem niet gegaan zijn ?) maakte aan mijne aarzeling een einde en wij traden binnen. Aan eene met boeken bedekte tafel zat een jongman, dien men naauwelijks jong noemen mogt, in eene peinzende houding, een’ lange pijp in den mond, waaruit hij telkens groote rookwolken in het kleine vertrek blies over een’ lijvigen foliant gebogen. Hij had eene vaalbleeke gelaatskleur, zijne onopgemaakte haren hingen sluik over zijn laag voorhoofd, waarin zich reeds diepe voren vertoonden. Zijne oogen stonden dof in de holle kassen, zijn gelaat, waarop duidelijk de sporen van nachtbraken en vermoeijenis ziiitbaar waren, rustte op de ontvleeschde hand, die zich nu en dan van dien last bevrijdde, door krampachtig in de slordige haren te woelen. Zijne kleeding was geëvenredigd aan zijn’ persoon, morsig, slordig, versleten. Een bruin jasje, met mouwen, die de polsen geheel ontbloot lieten, een kaalgesleten vest en dito pantalon , kennelijk veteranen, te oordeelen naar den glans, waarmede zij overtogen waren , een lange zwarte das, welks slippen tot ver op zijne borst hingen en zijn vuil overhemd voor een deel aan het oog onttrokken , ziedaar het gewaad, hetwelk den eremiet a la renaissance omgaf. Evenmin als hij ons kloppen bemerkt had, bemerkte hij ons binnentreden. Hij scheen dood te zijn vooral hetgeen er buiten hem omging; al zijne gedachten schenen gerigt op dien grooten foliant, die voor hem open lag. ffHei, Verdas !" riep Ernst, terwijl hij hem op den schouder tikte. Op dien uitroep, en misschien meer door de ligchamelijke aanraking scheen er een weinig leven in die onbewegelijke gedaante te komen; ten minste hij hief het hoofd op en keek verward en verwonderd tevens naar de indringers, die hem dus in zijne studiën kwamen storen. ln het volgende oogenblik zagen wij hem van zijnen zetel oprijzen en hoorden wij hem eenige onzamenhangende slechts half verstaanbare woorden uiten, terwijl hij ons schuw van ter zijde aankeek. Hij scheen aan de volslagenste verwarring ten prooi te zijn, een’ schooljongen gelijk, die juist door zijn’ meester op de eene of andere baldadigheid betrapt wordt. Ernst was niet de man om iemand lang in verlegenheid te laten. Hij zag met de hem eigene scherpzinnigheid, dat de ongelukkige eene flaauwe notie had, dat hij zijne bezoekers op eene behoorlijke wijze moest ontvangen , docli tevens , dat, zoo iemand, hij althans , daartoe niet de minste geschiktheid had. – Van daar dat hij besloot zelf de honneurs waar te nemen en alzoo de bres aan te vullen , die door de folianten in de uiterlijke beschaving van den gastheer geschoten was. it Blijf maar stil zitten Yerdas ! wij kennen elkander, en die daar (op mij wijzende) is mijn beste vriend, dus we maken maar volstrekt geene complimenten met elkander en doen , alsof we ’t huis waren. Daar Gus ! daar heb je een’ stoel; pak aan !. . . Zie zoo 1 " //Vertel mij nu eens," zoo ging hij voort, nadat wij alledrie waren gaan zitten; „vertel mij nu eens, Verdas! waar ben jij al zoo op ’t oogenblik mede bezig ? Jongens ! je scheen wel in je studie verdiept, want je hebt ons een paar malen laten tikken , en je hebt ons niet eens bemerkt, toen wij binnenkwamen. —• Wat heb je daar al zoo onder handen ?" „Ik ben thans bezigantwoordde Verdas, nog weinig van zijne verlegenheid bekomen , en terwijl hij zenuwachtig aan den nog eenig overgebleven knoop van zijnen bruinen jas trok , „ik ben thans bezig met het opzoeken en verzamelen der titels, die de verschillende magistraten in ons vaderland zoow'el als in andere landen van den vroegsten tijd af aan hebben gedragen en waarlijk ! dat is geen w'erk , dat zich zoo maar in eens veiTigten laat; het vereischt tijd en geduld, want er valt veel over na te lezen , zeer veel." „En," zoo viel Ernst hem in de rede, „als gij dat werk nu voleindigd hebt, wat denkt gij dan te doen ? 2ijt gij dan soms van plan ook anderen die vrucht uwer studie te doen genieten, zijt gij van plan uw werk uit te geven ? " „ Och neen ! " antwoordde Verdas; „ ? neen ! dat niet! maar weet ge , dan heb ik ze bij elkander die titels, weet ge dat vind ik wel aardig, ik heb zoo al meer dingen bij elkander, die ook zeer veel studie vereischten; en als ik dit nu gedaan heb , dan zal ik eens nagaan de verschillende tijdverdeelingen bij de oude volken , hoe zij al zoo in de verschillende standen den dag plagten door te brengen ’, en zoo heb ik nog onderscheidene belangrijke zaken meer te beschouwen ; in ’t bijzonder zal ik weldra eens overgaan tot eene zoo naauwkeurig mogelijke studie van de voorwereld ; dat boezemt mij bijzonder veel belang in , en dat is ook niet zoo alledaagsch." „ Maar zit gij daar nu wezentlijk zoo een’ geheelen dag in die folianten te wroeten ; gaat ge nu nooit eens uit, de buitenlucht genieten, u verlustigen in de sohoone natuur ? " „Och! hernam Ycrdas," neen! dat kan mij nu minder schelen, daar heb ik niet mede op; ik zit hier veel liever te lezen en te studeren ; daar buiten verveel ik mij toch, daar is het zoo druk met al die menschen, zoo cene beweging, neen ! daar houd ik niet van." Hij trok nog immer aan dien ongelukkigen knoop. en waarlijk! ik zag , dat hij niet meer zoo vast zat, ais in den beginne. „Maar," zoo ving ik aan, voor het eerst het stilzwijgen verbrekende," geeft gij dan niets om uwe gezondheid? gij zit hier in zoo een bedompt vertrek , gevuld met den rook , die uit uwe kagchei slaat, gij zijt van alle versche lucht verstoken , gij moet zoo ziek worden, dat kan geen mensch zoo voiliouden." „Ik ben het gewend," antwoordde Verdas; „ tusschenbeide schuift de jufvrouw, die hier beneden woont, wei eens een raam open, om de kamer wat te laten luchten, zoo als zij zegt; maar dat heb ik nooit gaarne, want dan iioor ik' zoo de drukte van de straat, dat hindert soms zoo in het werk; en dan maak ik het gewooniijk maar spoedig weder digt." Ik had den man reeds geruimen tijd verwonderd zitten aanstaren , maar op die woorden bereikte mijne verbazing haar toppunt; ik kon naauwelijks geiooven , wat ik zag en hoorde; ik vroeg mij zeiven af: droom of waak ik ? want dat er zoo een wezen ais Verdas bestond, dat kon ik mij moeijeiijk voorstellen, zelfs toen twee mijner zintuigen mij er de verzekering van gaven. Ik rigtte mijne blikken op Ernst, om te zien, welken indruk het gesprek op hem gemaakt had , en toen ik hem daar zoo zitten zag tegenover Verdas, begon ik onwillekeurig hen beide te vergelijken. Welk een scherp contrast leverden beide op ! Ernst, de levens- lustige jongeling met zijne fiere houding, zijn hoog voorhoofd, zijne gitzwarte lokken, zijne donkere oogen, vol vuur, vol geest, vol leven, hij, voor wien de geheele wereld openstond, en daartegenover die uitgeteerde gedaante , eene mummie gelijk, van de wereld vervreemd, afgezonderd binnen den naauwen kring van haar rookerig verblijf. De een even als de vogel, die in zijne stoute vlugt, door niets belemmerd, door niets gestoord, vrij het luchtruim doorfladdert, nu her- dan derwaarts; de ander opgesloten in zijne getraliede kooi en in zijne vlugt beperkt tot het enge gebied, hetwelk hem daar binnen gelaten is ; de een , aan allen bekend, door ieder bewonderd, door ieder vereerd, de ander naauwclijks bij naam gekend en zoo men hem al mogt kennen, zonder twijfel bespot en uitgelagchen. Het gesprek begon te verflaauwen. Verdas was natuurlijk niet de man om het gaande te houden ; hij zoude ongetwijfeld gaarne eene of andere geleerde quaestie op het tapijt gebragt hebben, maar hij scheen daarmede geen begin te durven maken ,en om over iets anders te spreken , daartoe was hij geheel ongeschikt. Wat mij betreft, ik was zoo in de beschouwintr O van zijn’ persoon verdiept, dat mijne tong als het ware in mijne oogen was opgegaan. Ja zelfs Ernst, hij, die met iedereen een gesprek wist gaande te houden, die altijd wat en altijd wat aardigs had te vertellen, zelfs Ernst zweeg. Van daar dat toen wij nog eenige oogeiiblikken bij Verdas hadden doorgebragt, en ons taliter qualiter met hem onderhouden, wij hem vaarwel zeiden, en weder aan zijne studiën overlieten. Toen wij buiten kwamen en de frissche lucht mij tegenw'oei, was het mij, alsof ik in eene nieuwe wereld kwam, ik kon mij het gevoel voorstellen van een’ gevangene, die na lang in den kerker versmacht te hebben, eensklaps aan de vrijheid hergeven wordt; het was alsof mijn adem stil gestaan had, en ik nu plotseling het gebruik mijner longen herkreeg. Ons bezoek had een diepen indruk op ons gemaakt, en zwijgende liepen wij eenen tijd lang voort, tot dat eindelijk Ernst dat stilzwijgen verbrak en tot mij zeide : //Welnu! wat zegt gij van onzen kluizenaar?" //Ik had mij niet kunnen voorstellen, n zoo antwoordde ik, /, dat er zulke wezens op de aarde bestonden." //Ja! hernam Ernst, gelukkig zijn er ook niet vele zulke raen'sehen ais Verdas. Verdas is wat men noemt een kamergeleerde; hij studeert om te studeren, niet om der maatschappij eenig nut aan te brengen, om kennis te verbreiden , of het mensehengeslaeht in beschaving te doen toenemen. Hij is gelijk een braak liggend land, gelijk een dood kapitaal; werd het eerste bebouwd, het zou vermoedelijk goede vruchten dragen; werd het tweede in eene of andere goede onderneming gestoken, het zoude veel voordeel kunnen opleveren ; eveneens is het met Verdas ; indien hij der maatschappij [de krachten wilde ten beste geven , die hij haar nu onttrekt, hij zou veel nut kunnen stichten. Maar zoo als hij nu is, is hij een onbruikbaar wezen én in het wetenschappelijke leven én in den dagelijkschen omgang. M anneer ik mij Verdas in den dagelijkschen omgang, in verkeer met vreemden voorstel, dan denk ik altijd aan dien geleerde, van wien Christina van Zweden zeide; dat hij alles van eenen stoel wist, hoe hij gemaakt werd, waaruit hij bestond, waar elk der zamenstellende deelen van daan kwam, in één vvooid alles behalve alleen dit : hoe hij er op gaan zitten moest. Zoo gaat het ook met Verdas, hij zal U de titels van alle mogelijke magistraten kunnen opnoemen, en vele andere gewigtiger dingen zelfs, maar als hij met een’ of and’ren Magistraat in aanraking raogt komen, hij zoude niet weten, hoe hij zich tegenover hem gedragen moest." „En toch, ,f zoo ging Ernst na eene korte pauze voort, «zijn menschen als Verdas nog niet van de ergste soort. Zij brengen wel is waar der maatschappij volstrekt geen nut aan, maar zij doen haar ten minste ook geen kwaad. Het is voor de maatschappij even goed, alsof zij niet bestonden. .—■ Gevaarlijker dan de klasse der kamergeleerden is die der wouU-he geleerden, zij die slechts eene oppervlakkige kennis hebben, maar daar zij belust zijn op den naam „knap," bij allen zoo veel mogelijk die meening zoeken aan te kweeken en levendig te houden, dat zij de meesters in de kunst zijn. Manneer zij in het openbaar verschijnen. dragen zij zorg het air van een’ denker aan te nemen ; de linkerhand op den rug, de regter- tusschen vest en overhemd, de oogen zamengeknepen of ten hemel ge-' rigt, als dachten zij de oplossing van een of ander vraagstuk, dat hen bezig houdt, daar te vinden; komt gij hen in die overpeinzing storen, zij zijn in het eerst zeer verstrooid, zij veinzen u niet te hebben zien aankomen; weldra echter keeren zij dan tot het werkelijke leven terug, en zij spreken met u over een boek, dat sedert eenige dagen uitgekomen is, en hetwelk zij dus kunnen vermoeden, dat gij, (evenmin als zij zelve) gelezen hebt; zonder het bepaald te zeggen, weten zij u dan te doen gelooven , dat zij het reeds kennen; en als gij, die listen niet bevroedende, op het punt staat hun eenige bijzonderheden te vragen, weten zij het gesprek op een ander terrein over te brengen (b. v. op de politiek van den dag of iets anders) en ook daar weer een of ander onderwerp aan te roeren , op eene zoodanige wijze, dat zij u in het denkbeeld brengen, dat zij er wonderwel in’t huis zijn. Zij kennen de geheime intrigues van alle mogelijke Europesche hoven, de systemen van alle mogelijke staatslieden, alle moeijelijke vraagstukken, die de geleerde w'creld reeds gedurende jaren bezig houden, lossen zij als door een’ tooverslag op; en wanneer de een of ander, die niet zeer op de hoogte van dit alles is, bedenkingen waagt, verstikken zij hem door eenen allesvorslindenden vloed van woorden, donderende van gelecrdlieid , doch zonder veel inwendige kracht, of wel zij trekken medelijdend de schouders op en doen een’ geleerden lach op de geleerde lippen te voorschijn komen. Met waarlijk geleerden vermijden zij, zooveel zij kunnen , zoodanige gesprekken, maar spreken zij eenvoudig over de nieuwtjes van den dag, want zij vreezet! uit den zadel geligt te worden, en dat zien zij natuurlijk minder gaarne , vooral in tegenwoordigheid van sommige hunner aanbidders. Komt gij hen opzoeken op hunne kamers, ook daar moet alles den geleerde verraden. Gij vindt daar de nieuwste brochures over alle mogelijke onderwerpen van den dag; een zeer geleerd vrerk ligt opengeslagen op de schrijftafel (ik ben eens bij eenen zoodanigen wouldbe geleerde geweest, bij wien veertien dagen later het bock nog op dezelfde bladzijde open lag, —de passage had hem zeker zoo diep getroffen —), verder op die schrijftafel vindt gij de bustes van een paar beroemde mannen . meest philosophen of staatslieden, of wel gij vindt hunne portretten aan den wand hangen, maar altijd zóó, dat zij en face zijn van hem , die voor de schrijftafel zit, alsof hij hnn elk oogenblik om raad of bijstand vragen wilde. De w'onld-be geleerde is de steun der wcrkgezelschappen. Hij verzuimt geene enkele vergadering, laat nooit zijne leesbeurt voorbij gaan, is altijd gereed voor afwezigen in te vallen of pseudo-improvisaties te houden , en laat niet na, in elk dier gevallen u eene massa ge- Icei'dlicirl naar het hoofd te werpen; aan degelijkheid van inhoud ontbreekt het hem echter gewoonlijk. Mijne ouders hebben eens eene dienstmeid gehad, die op zekeren dag eenen omslagdoek kocht, waarin de bontste kleuren op verwonderlijke wijze dooreen gemengeld waren. Zij vond dien doek buitengewoon mooi, maar toen de kleuren verschoten waren, bleek liet dat de doek oud en versleten was, en dat het alleen aan de verw, die er was opgelegd, te danken was, dat hij er zoo mooi had uitgezien; zoo is het ook gesteld met hetgeen gij uit den mond van den would-be geleerde hoort, neemt gij er de bonte kleuren af en beschouwt gij de stof zelve, d:yi ziet gij , dat zij oud en versleten is. " „Mijn hemel. Ernst!" zeide ik, toen ik bemerkte, dat hij zweeg, „ welk eene schilderij hebt gij mij daar afgemaaid 1 Zulke menschen moeten noodzakelijk der maatschappij veel afbreuk doen. Wanneer zij den hooggeschatten naam van „ geleerde" hebben , zullen zij , al dragen zij dien naam ten onregte , later misschien tot gewigtige ambten geroepen worden , voor welke zij noch genoeg kennis, noch de noodige geschiktheid hebben." „ Helaas ja I " hernam Ernst, „maar gelukkig weer, dat ook zij niet velen in getal zijn ! De rol, die zij spelen moeten , is te moeijelijk, dan dat velen haar lang en goed zouden kunnen spelen ; huichelen, veinzen moet hun als het ware aangeboren zijn; en gelukkig ! is onze eeuw, wat men er ook van zeggen moge , nog niet zoo bedorven, dat zij vele zonen telt, die met die wapenen voortdurend op eene behendige wijze weten om te gaan. Te vreezen is het echter, dat met den achteruitgang in algemeene kennis van het individu , die van het toenemen der kennis in ’t algemeen, onafscheidelijk is, het getal der would-be geleerden zal vermeerderen , daar hunne taak steeds gemakkelijker worden zal. Daarom is het de pligt van ieder, die in de wetenschap belang stelt, ik zeg meer, van ied’ren man van eer , alle krachten in te spannen om de wouldbe geleerden te bekampen, en na hen verjaagd te hebben van de borstweringen , waar achter zij zich verschansen , hun het onbeschermde ligohaam te treffen, opdat zij der menschheid niet ten verderve mogen zijn." „Maar," zoo vervolgde hij, zich zelf in de rede vallende, hier zijn wij bij „ Placet hic " , daar nu toch door ons bezoek bij Verdas , ons gesprek op eenige typen gevallen is, had ik u er nog een paar willen schetsen , die gij trouwens overal vinden kunt, want zij zijn in veel grooter getale voorhanden dan de reeds genoemde ;ik bedoel den niets-doener, die alles doet, behalve zich met de wetenschap bezig houden, en dien gij daar binnen zeker aantreffen zult, en den dictaten-man, den man , wien het «wrój é'qp« in den mond bestorven is , beide kent gij zeker, want hun aantal is legio. – Maar daar wij bij „ Placet hic" gekomen zijn, moeten WIJ aan ons discours een einde maken. lk ben waarachtig schor van ’t spreken , en mijne keel heeft eene spoeling uoodig. En wij traden „ ons geliefkoosd Placet hic " binnen. – Ernst bestelde zijne spoeling en w'as als naar gewoonte in een oogenblik door vrienden en bewonderaars omringd; en ik? ik ging de kroeg eens rondzien, of ik er ook eenigen vond, die met de beschrijving van Ernst overeenkomst hadden. Toen ik ’s andren daags als naar gewoonte eens bij Ernst kwam oploopen , vond ik daar ons beider vriend Storf in den gemakkelijksten fauteuil aohteroverliggende, de beenen zoo ver mogelijk uitgestrekt met een’ sigaar in den mond en een glaasje madera voor zich , tegenover hem zitten. ■— ,/Ha !" riep Ernst, „daar heb je hem ook; wel, kerel! je komt juist van pas; je weet dat ik gisteren met je over den niets-doener gesproken heb ? Welnu !" zoo voegde hij er lagchende bij , „ik heb er een exemplaar van opgedaan. Hè ! Storf, draai je gezigt een beetje naar Gus toe. Zie Gus ! daar heb je hem nu in levenden lijve, den grootsten niets-doener, dien de alma mater onder hare zonen telt." B Geldt dat mij ? " riep Storf, terwijl hij een verwoed gezigt zette, en inmiddels zijn glaasje met madera vulde. „Wien anders dan roi fainéant antwoordde Ernst op donzelfden toon, „u, die zoo lang gij aan de Akademie zijt, nog geen drie uren achtereenvolgende met werken hebt doorgebragt, die geen’ dag verzuimt de zweep over de paarden te leggen, behalve alleen dan, wanneer gij ze de sporen in de zijde drukt; die geregeld driemaal ’s weeks op zijn minst, onder den invloed van vorst Bacchus staat; die u Schei uit, of ik smijt je je eigen aschbakje op je eorpus zoo viel Storf hem in de rede, terwijl hij het uitschaterde. „ Die nog nooit op de collegie-bank gezeten hebt." „ Dat moest me ook nog gebeuren ! " // Die al uw latijn vergeten zijt." ,/Datis onmogelijk," riep Storf, „want van dat artikel was bij mij van den beginne af aan, absence totale. " „ Die druipen zult op al uwe examina.» nDi meliora ! " zuchtte Storf, als om zijn gezegde van zoo even te logenstraffen. „Die binnen het jaar ehaisen zult, tenzij „Tenzij?" „Tenzij," herhaalde Ernst, eensklaps ernstig wordende , „ gij u eens tlink aanpakt, en toont, dat de machine, al heeft zij zoo lang stil gestaan, toch nog in staat is te werken; tenzij gij toont dat Erederik Storf niet alleen aan de Akademie is gekomen om 10l te maken , maar ook om voor zijne toekomst zorg te dragen ; zoodoende zult gij uwe vrienden een fidelen kerel en u zclven eene goede carrière bewaren." nHm ! wij zullen er eens over denken » riep Sterf, terwijl hij zijn glas leegde. //Daar ga je, Drits!// riep Ernst, terwijl hij de drie glazen weder vulde. // Daar ga je , ad fundum usque! » antwoordde Storf. Ook ik voegde mij bij dien dronk. Onze glazen rinkinkten en werden ledig wieder op de tafel gezet. Wij stonden op, namen onze sis-pence’s , zetten de petten op onze schedels, en alle drie verlieten wij Ernst’s kamer. Toen wij de deur uitgingen stiet Ernst mij aan en Avees mij op iemand, die in een sukkeldrafje (zoo als men het pleegt te noemen) op eenigen afstand voor ons uitliep. //Zie eens op uw horologie, hoe laat het is,// voegde hij mij toe. //’tls kwart na elven," antwoordde ik, hem vragend aanziende. » Accoord! die man, die daar zoo snel voor ons uitloopt is nu de dictaten-man, van wien ik U gisteren sprak; ’tis kwart na elven, het collegie is misschien reeds begonnen en hij mag het „ audiiores ornatissimi “ niet verzuimen ; van daar, dat hij er zulk eene vaart achter zet. // »O! dat is die beroerde Grummel, die vent, die na zijne installatie nooit weer op de kroeg geweest is, een likker van het eerste water, // riep Storf verontwaardigd uit. nLes extrémes se toucJtent" zeide Ernst, terwijl hij Storf lagchende op den schouder tikte; „maar" voegde hij er bij, „ laat ik U dit zeggen :ik geloof dat gij op uw uiterste er oneindig beter aan toe zijt, dan hij op het zijne. Gij hebt in de vrolijkheid uws harten een paar jaren verspild; maar eens , en ik hoop weldra, zal de tijd komen, waarop gij L w verlies zult trachten in te halen. Dan zult gij , daarvoor ken ik U te goed, door eene onafhankelijke studie het verlorene weder vergoeden, van de leiding die gij krijgen kunt, gebruik makende, in zoo verre als dit voor U noodig wezen zal. Hij daarentegen pent den geheelen dag door dictaten, geen woord mag hem ontsnappen , en als hij eindelijk met pennen klaargekomen is, dan gaat hij dat alles juist precies zoo van buiten leeren , als hij het uit den mond van Professor heeft opgeschreven; hij zal er niet aan denken eens zelf de bronnen na te gaan; verre van dat! Zóó is het hem gedicteerd , zóó moet hij het kennen; meer dan dat heeft hij niet noodig. Als gij hem zeidet: „ neen Grnmmel! gij doet verkeerd, uwe studie is slechts eene oppervlakkige, gij leert klanken, wier beteekenis gij slechts ten halven verstaat, daar gij niet tot op den grond der dingen doorgaat; gij moet uw dictaat slechts als een’ leiddraad, als een’ wegwijzer op de velden der wetenschap en niet als het geheel van kennis, die gij noodig hebt , beschouwen,» hij zoude U ongeloovig aanstaren en waarlijk meenen, dat gij hem eens duchtig wildet beet nemen. « ’t Is een raar endje vent! « riep Storf, terwijl hij schudde van het lagchen, maar met dat al zit jij me daar nu al den heelen ochtend de les te lezen , daar moest je nu eens mede uitscheiden; als een ander in jou plaats het had, dan n Dan hadt gij hem al lang de hersenen ingeslagen,/' vulde Ernst aan, «niet waar?» "Zonder eenigen twijfel,» antwoordde Storf, »maar jij bent de geprivilegieerde; rve zullen ’tje nu voor deze keer maar niet kwalijk nemen. » En lagchende ging het drietal voort. Des avonds kwam ik toevallig Storf’s kamer voorbij en tot mijne niet geringe verwondering zag ik daar iets, dat ik in lang niet gezien had. -Er brandde licht! Het scheen dus , dat de woorden van Ernst indruk op den rdds-doener gemaakt hadden. Ik uitte bij mij zelven den wensch dat het zoo blijven mogt, en ging mijns weegs. Ernst I Gij hebt mij vier typen geleverd ; gij hebt mij den kamergeleerde doen aanschouwen, hij hebt mij den would-he geleerde geschilderd, gij hebt mij op den nieta-doener en den dictaten-man opmerkzaam gemaakt. Maar hebt gij niet nog meer gedaan ? Ik kan op die vraag volmondig nja" antwoorden.— Gedurende onzen studenten-tijd toch hebt gij mij in u zelven eene type geschetst, die ik niet aarzel en nimmer aarzelen zal die type te noemen, welke het ideaal van den student, den student zoo als hij waarlijk wezen moet, het meest nabij komt. Gij begrijpt het studenten-leven, dat leren, welks hoofd-doeleinden wetenschap en menschenkennis het eerste door eene behoorlijke studie, het laatste door den dagelijkschen omgang bereikt moeten worden. Sommigen leggen zich enkel op de wetenschap toe , en komen misschien met een’ schat van theoretische, doch ontbloot van de minste praetisehe kennis in de groote burgermaatschappij; anderen jagen niets dan genoegen na, en krijgen door den dagelijkschen omgang misschien veel menschenkennis, doch van wetenschap zijn zij gansehelijk verstoken, ais zij de Academie-wereld verlaten. Gij, gij weet beide , goed geëvenredigd te verbinden , studie en dagelijkschen omgang-, en nu reeds vo'or gij de broed’renrij verlaten hebt, hebt gij wetenschap en menschenkennis opgedaan , in genoegzame mate , om u als de tijd daar is, eene eervolle plaats in de maatschappij te verzekeren. Gij voegt daarbij een’ vasten wil, een voortreffelijk karakter, een’ edel hart Och Ernst! mogen er toch velen worden, gelijk gij 1 Och Ernst! ware ik , gelijk gij ! 11. G. P. DE LEGENDE VAN SCHÖNBERG. Xir lag bij Oberwesel Een burchtslot aan den Eijn, "Waar zeven zusters woonden. Zoo schoon als ’t maar kan zijn, Tan adelijken huize Jong, rijk en vol verstand, Zoodat er menig ridder Verzuchtte naar haar hand; Maar hoe men ook moet smeeken En knielen roor haar neer Geen enkele der freules Schonk immer liefde weer; Wel hoorden zij geduldig Naar ieders minneklacht. Of namen rendez-vous aan In ’t holle van den nacht Of hoorden uit haar venster Naar ieders minnelied , Beloonden het met lachjes Haar verder kwam het niet. En als dan de gravinnen , Gedoscht in jaehtkleedij, Ter drijfjacht henengingen Op teil’ en hakkenei, Of als zij alle zeven Verschenen bij ’t toernooi Zei elk, „ ach ! zij zijn even, Wis ! allen even mooi. “ Maar wie ’t ook luide uitsprak, Bij zich dacht menigeen : u Zij zijn ook alle zeven , Van hart zoo koud als steen." Zoo ging het lange jaren , En menig jeugdig hart, Dat door de wreede zusters Voor steeds verbrijzeld werd. En reeds had menig ridder Haar na een tweegevecht, Met half verstijfde lippen Voor steeds vaarwel gezegd ; „ Maar , * dachten dan de zusters , „ Hierover niet getreurd , Dat mans voor vrouwen sterven , Is wel eens meer gebeurd." Maar wie te lang blijft wachten Verkijkt gewis zijn kans, En met de zeven schoonen Gebeurde ’t ook zoo thans , Want waren wel de jongsten Nog in haar besten tijd, De beide oudste freules Bemerkten tot baar spijt. Dat als de jaren klimmen De schoonheid ras verflenst En dat een minnaar nimmer Naar zulk eeu schoonheid wenscht. Nadat zij dus daarover Lang hadden nagedacht. Werd eindelijk door d’ oudste Het looze plan bedacht. Om samen uit logeren Naar Nederland te gaan , En al de pretendenten Maar stil te laten staan. Het plan werd overwogen En na niet lang beraên Nam ieder der gravinnen ’t Bij acclamatie aan. En toen denzelfden dag nog Op ’t uur van ’t middagmaal De minnaars samen kwamen In Schönbergs ridderzaal. Daar zien zij uit de vensters Naar ’t midden van den Eijn En hoe de tronweloozen Keeds afgevaren zijn. En duidlijk zien zij d’oudste, Gezeten op de plecht En hooren hoe zij luide Hun deze woorden zegt: n Vaart wel, galante ridders! Die reeds zoo langen tijd „ Met uw verliefde droomen Ons tot een speelbal zijt, „ Wij wenschen u vaarwel toe, Bedroeft u niet te zeer, ,} Gelijk ook wij niet treuren Wij keeren nimmer weêr! « Daarop trad een der minnaars Met vlammend oog vooruit, En breidde bel zijn’ handen Naar de gravinnen uit. En riep: , O Lore Eeye ! Zie haar trouwloosheid aan, „En laat ons niet bedrogen Hier op den oever staan. " Naauw had hij het gesproken, Of daar rijst uit den vloed De koningin der nymphen, Omgeven van haar stoet. Eb grijpt het ranke bootje , Waarin de freules zijn En werpt haar alle zeven Ter neder in den Rijn : Daar stonden zij, herschapen In rotsen van porphyr, Nog heden staan zij allen In H midden der rivier. Wanneer wij dit nu liooren Dan zeggen wij met spijt: »Wat was het toch gelukkig In dien vervlogen tijd! Toen voor bedrogen ridders Een Eee ten dienste stond; Ach 1 thans staan slechts de minnaars, Als steenen aan den grond.’ {Naar het Engelsch.) H. S. M. 3 HEEFSTKLANKEN. Is Herfst en de zonne houdt zich schuil en de huilt in ’t ronde en strooit verdorde blaren. En daar wiegelt nog slechts één enkel blad aan i de dorre twijgen , en één enkele vogel laat nog hier en daar in afgebroken toonen zijn roerend lied weêrklinken. Daar loeide reeds menige storm hem om het grijze hoofd. Hij heeft lief gehad —en hij is bedrogen in zijne liefde; hij heeft gehoopt en hij is in zijne hope teleurgesteld. Bedrogen liefde, teleurgestelde hope verdorde blaren. En ziet hij is oud geworden oud en stram. De vrienden zijner jeugd, met wie hij was opgegroeid, de betrekkingen die hij lief had, hen allen die het hem soms deden vergeten hoeveel hij had geleden en nog leed hij heeft ze een voor een om zich heen zien sterven. En nu hij heeft God gebeden ook hem maar weg te nemen van de aarde die hem zoo dor scheen en zoo naakt. En daar wiegelt nog slechts één enkel blad aan de dorre twijgen , en één enkele vogel laat nog hier en daar in afgebroken toonen zijn roerend lied weêrklinken. Ze stemmen allen te zamen in dien somberen zanovan den Herfst: „ hoe lange nog, hoe lange I ’t Is Herfst maar nog schijnt de zonne zoo helder, zoo koestrend, als viel het haar hard van de schoone aarde te scheiden, en ziet —de bloemekens heffen den gebogen stengel weer omhoog en de nachtegaal herneemt zijn pas afgebroken zang. Als zilver glinstren ze in de zonne, de witte haren van den grijsaard en blijmoedig is de lach die om zijn lippen speelt, want daar bloeiden geurige rozen op zijn levenspad al waren ze dan niet altijd zonder doornen. En nu hij ze daar om zich heen hoort woelen en kraaijen de kinderen zijner kinderen,— ziet, nu is het hem, als was hij weer jong als zij; en duizenderlei zoete herinneringen zweven hem voor den geest, als hij daar den blik opheft tot haar die hij lief heeft, de trouwe deelgenoote van al zijn lief en leed. Maar hoor daar luidt in de verte een onverbiddelijk klokjen —■ het klokjen van scheiden. En nog schijnt de zonne zoo lieflijk als ooit te voren, en de bloemekens heffen heur kelkjens hemelw'aart, en nog doet de nachtegaal zijn zangen schaatren door het woud. En ze hoeren het wel, hoe het klokjen hun toeroept uit de verte. Maar de zonne en de bloemekens en de nachtegaal en de grijsaard ze zingen allen te zamen een liedjen van verlangen ook een lied van, den herfst «och, laat ons wat blijven , het is nog zoo vroeg." En daar ruischen nog andere toonen in den Herfst; blijde, maar ook diep weemoedige, zuivere, maar ook aaklig valsche. Eu toch die toonen, zullen ze zich niet allen eens oplossen in de heerlijke accoorden van het hemelsch lentelied, daar waar de grijsheid eeuwige jeugd wordt, en het lied van scheiden een hymne van eindelooze hereeniging ? October 1861. J. N. V. H. VOOE MIJNEN VEIEND X., BIJ ZIJN ENGAGEMENT. Rjeucht in SjluecUt as dy fen BoaUirt. >Wd tienmaal ging ik zitten denken Daar ik een rijmpje maken wou, .Om dat mijn’ vriend te kunnen schenken, Die ras zich engageren zoö. Maar ’k wist niet wat ik moest beginnen. ’tGemaakte plan scheen mij te zwaar; Want ach, ’k mogt peinzen, *k mogt verzinnen... ’t Ging telkens alles door elkaar! ’t Begon mij eindlijk te verdrieten, En ook geen wonder w’as ’t voorwaar; ’k Zag snel de dagen henen vlieten .. Kog zes, en o, dau moest het klaar! Doch, Zondagnacht zag ’k in mijn droomea , (Vol van het plan ter rust gegaan) ’k Zag Vrieslands grooten dichter komen En Gijsbert Japiks naast mij staan. De oude man , hij zag mij zweeten En keek mij duchtig lagchend aan, Daar ik, steeds peinzend neergezeten , Geen* enklen penstreek voort kon gaan. Hij sprak: „ komaan , wat mag u deercn Zijt ge ooit wel zoo bedrukt geweest ? *kZei: „*kwou een rijmpje gaan vereeren Mijn’ vriend, op zijn Verlovingsfeest. « n Maar zeg eens, *k zou mij toch bedenken " Zei toen mijn landsman, (slim van geest) ,;Zoudt gij een rijmpje durven schenken. Een rijmpje op een verlovingsfeest ? II Zoo over alledaagsche dingen , Dan klink* vrij Rjeuchi in SjluecJd uw lied Maar zulke zaken waardig zingen .. . Keen , jongen , neen, dat gaat zoo niet. « 1/ Hier moet *t verheven lofdicht galmen , Op hoogen , luiden toon gestemd; Hier moet uw dankstof opwaarts walmen, In dicht*ren gloed, door niets gestremd. « Ik zei; oja , maar denk eeus Paken ! Die gave heeft niet iedereen. « „Ik zou dan," zei hij, ,/twerk maar staken, V Dag vrindje, " en Gijshert-oom verdween. Dit vriendschap. R. B. Sept, 01. Borf/er gevolgd. XAARGE I B E L. I. blanke lelies geuren, bloesems wieglcn zacht bonte droomen rijzen In ’t stille van den nacht. En waar zij neêrzien , nijgen De bloemen het hooM ter neer En waar zij zweven, hoort men Geeu ritslen, geen nachtegaal meer. Hoe deze naehtclijke ure Mijn hart zijn kalmte hergeeft, . Mijn eigen ik wordt gebroken En de oude liefde herleeft. Eu ’t is mij, alsof de hemel Mij toeweukt, vriéndelijk , goed: ’k Bracht graag aan God en menseheu Mijn beste vredegroet. ir. Waaraan ik denk!' Aan d’ opgang van mijn dagen. Toen nog zoo krachtvol, vrij van alle plagen , Mij t moedig, jonge harte sloeg; Toen ’k droomde, dweepte, hoopte zonder tenglen, Toen iedere gedachte van mij vleuglen. En toen de liefde rozen droeg. ’k Zag in den geur der lelie , die stilzwijgend Zich opbeurde, een gebed ten hemel stijgend. En mijne ziele knielde meê ; Ik hoorde zangen in de duinbeek ruischen, Die d’avondwind in ’tluid of zachter suizen In kracht verscheiden worden deê. Ja, ik was vroom en vrij en rein. Mijn harte Geloofde aan ieJre reinheid, en ik tartte ’t Gewoel, beneden aan mijn voet, Dat ia zija cngen kring kon werken , leven , ■ Verblijd zijn, lijden en den doodsnik geven, Een ijdel spel van wind en vloed! ’k Heb nu , helaas gezien, gekend , genoten , Met necvlen zijn mijn kleuren overgoten , Ik ben beproefd in vreugd en smart; Ik ben een man wat oogst mocht ik vergaèren ? Verschroeide wangen en een luttel blaêren, ■\Vaarop wat zangen van mijn hart. En mijne jeugd, toen eindloos, niet te meten De waercld scheen ik heb haar haast vergeten; Alleen , als door den lindeboom Aan ’t open venster zacht de wind komt waren En ’t bevend maanlicht wiegelt op de blaêren IVenkt zij mij zachtkens in den droom. 111 Waar stil een hart van liefde gloeit, O roer het nimmer, nimmer aan Blusch toch den liefde-vonk niet uit: Yoorvvaar, het was niet welgedaan. Zoo g' op deez’ aard een plekjeu zoekt Waar nog een paradijs-bloem bloeit. Het is een jeudig , zuiver hart, Dat voor het eerst van liefde gloeit. O laat dat hart zijn lentedroom , Waar roos bij roos te geuren staat, Gij weet niet, welk een paradijs Met dezen droom verloren gaat. Zoo menig moedig harte brak, Zoodra ’t niet meer beminnen mocht Eu menig zacht gemoed werd hard En heeft de duisternis gezocht. En menig jongling wreed gekrenkt. Zocht naar genot in zijne smart. Wierp woest zich in der driften schoot; De schoone God was dood in ’thart. Dan weent gij wel en ’t doet u leed. Maar weet het, dat geen tranenvloed Der dorre bloem haar geur hergeeft , Noch ’t koude hart herleven doet. IV. Zijn dc starren blanke lammren, Die, wanneer de zon gaat scheiden, Op de blaauwD hemelvelden Zacht en trouw de nacht komt weiden? Of zijn ’t zilverwitte lelies , Die den reinen kelk ontplooien Eu haar sluimerzieke geuren Over *t moede menschdom strooien? Of zijn ’t zilverblanke kaarssen , Op het hoog-altaar ontstoken , Als de hooge dom der heemlen In het duister ligt gedoken ? Neen, het zijn de zilvren lettren, Door een Engel neergeschreven In het blaauwe boek der heemlen .♦ God is liefde, God is leven l V. Gij zijt zoo peinzend, zacht en goed, En staar ik u in ’t aangezicht, Dan straalt in ’t diepst van mijn eemoed Van *t donker oog het vroorae licht. Voor ’t diep gevoel hebt gij geen taal. Gij spreekt niet, maar gij glimlacht zacht Zoo speelt van ’t maantjen straal bij straal Op woud en wei bij zomernacht. Hoe menig zoete droom daalt neer In onbestemde mijmerij ’k Voel slechts dit ééne telkens weer: Dat gij vereenigd zijt met mij. 1860, A. W. B. GESPREK TDSSCHEN DE STANDBEELDEN YAN TOLLENS EN ERASIUS, Oï DE DEGELIJKEIEID DEZER EEUW. avond Erasmus, beroemde man ! ik achtte mij tot pligt, sinds ik hier ben gekomen, u te komen bezoeken. Het is mij aangenaam ii tot collega te hebben , want gij zijt van Europeesche vermaardheid. Erasmus. Ik heb respect voor u, Tollens, doch schaam mij , u aan te spreken; ik heb de Rotterdammers zooveel van Tollens’ taal hooren spreken, dat ik eigentlijk wat verlegen was , om geen gok figuur te slaan. Doch ik reken op uwe verschooning. Ook ik heb mij verheugd u tot lotgenoot te zullen krijgen. Ik wist reeds dat gij komen zoudt, want ik heb een Rotterdammer hooren uitroepen: „wat zal dat Rotterdam mooi worden! met twee standbeelden ! " Zij zeiden meer , doch alles kon ik niet begrijpen , want uwe taal is zoo vol geworden met nieuwe woorden, op verschillende uitgangen, dat ik wel eens bevreesd geweest ben , dat zij geheel zou verloren gaan. Gij zult mij die bij gelegenheid wel eens uitleggen; ik stel belang in Holland, het ligt mij na aan het harte, en ik hoop dat ik even na aan het harte van Holland mag liggen. Tollens, (beproevende zich te buigen.) Zonder twijfel Erasmus, vooral de Kotterdammers zijn met u ingenomen .... Zij vinden uw standbeeld fraai. E. Wat gij zegt! Ik begrijp niet, hoe uwe stadgenooten zoo veel belang in mij gesteld hebben. T. Het is waar, men twijfelt zelfs hier nog altijd aan uwe geboorteplaats, maar wat doet het toe? Gij maakt hier immers zoo’n goed eiïect en zijt een sieraad van ’t plein. E. Sta ik dan als sieraad ? Zou Holland zoo prachtlievend geworden zijn, dat ik tot verfraai]ing dor stad moet dienen. I. Gij gaat te diep, Erasmus ; wij hangen niet meer aan kleinigheden, zooals uw tijd. E. Maar wat is dan het kenmerk uwer eeuw ? T. De praktisch-materialistische rigting. Gij zoudt er u niet in te huis gevoelen. Tempora mutaniur et nas niutanmr in illis. E. Wat is ■ dat ? Spreekt gij ook Latijn ? O dat is pleizierig. Die taal is de mijne , ik noem ze de taal. Kom laat ons daarin spreken ; dat herinnert mij mijn jeugd en mijn tijd. T. Oh pardon , Erasmus! Dat is zoo maar een zin dien ik geleerd heb. Als dichter moet men zoo wat van alles weten en wezen. Ik ben niet klassiek. Bovendien onze tijd is uwe taal te boven gekomen. Men noemt haar : den mantel der leugen, het bedeksel der waarheid. E. Zonderling genoeg. Gij zult dan mijne werken ook wel niet gelezen hebben. Het spijt mij. Maar weet gij ook wat men van ’t „ Encomium moriae " zegt ? T. Gij bedoelt zeker de „ Lof der Zotheid" in ’t Latijn geschreven. Ik heb het natuurlijk niet gelezen , maar ik weet, dat het mooi is. E. n Dat weet ik “ zegt gij , en hebt het niet gelezen , hoe kan dat ? T. O ! dat is gemakkelijker dan gij denkt. Onze eeuw is de uwe vooruit. Er zijn levensbeschrijvingen over u, met beoordeeling uwer werken. Zelfs in Hederland zijn er een aantal tijdschriften , die kritiek leveren, en het goede en kwade soms meer dan er in is uit de ter recensie aangeboden werken halen. Zij geven alzoo een getrouw verslag. En wanneer men nu het oordeel uit eenige dier geschriften vereenigt, dan kan men meê spreken, zonder gevaar van zich te vergissen. Nu, vindt gij onze eeuw niet praktisch? E. Zij zou mij wel praktisch genoeg zijn. Doch tevens wat al te geloovig. In ’t laatste overtreft zij de Isde en IGde eeuw verre, en volgens mijne zienswijze geloofde men ioen reeds te veel. T. Ja, maar gij moet alles zoo erg niet opnemen; waai zoude het heen, als men alles zou willen onderzoeken ? Gij moet onzen tijd ook in aanmerking nemen. Zalen gaan tegenwoordig voor. Leetuur, uitgezonderd romans, is voor geleerden bewaard, poëzy voor de dames, en de overige menschen hebben zalen aan de hand, vooral hier in de bloeijende koopstad. En dan die lectuur uit den ouden tijd, van u en zooals zij na u geleverd is , is onzedelijk en onbeschaafd. Verbeeld u eens, Oats is de grootste Hollandsehe dichter, en de dames, voor wie toch de poëzy voornamelijk is, zouden bloozen als zij zijne werken lazen, en .... Z. Gij doet mij een zonderling denkbeeld van uwen tijd krijgen, maar uwe gedichten , hoe zijn die dan ? T. Zij zijn zedelijk , en voor de rest kan ik er zelf niet over oordeelen , want.... E, Gij hebt ze toch zelf gemaakt. T. Welnu, juist daarom kan ik er niet over oordeelen ; of zou het niet pedant zijn, zich zelven te beoordeelen ? Ik voor mij vind het; en bovendien vind ik , dat gij heden avond zeer onbegrijpelijk zijt. Kom, Erasinus verplaats u eens wat op ons standpunt. E. God beware mij , om zonder noodzaak een man der 19dc eeuw te worden! Ik leefde gelukkig in de 15de en 16de. Verbeeld u eens ! Geen Latijn 1 Geen eigen oordeel! Geen oordeel over zich zelven ! Geen poëzy dan voor dames ! De schrijvers van en na mijn tijd, misschien mij zelven wel, onzedelijk moeten vinden ! Maar Tollens ! zoo kunnen de menschen niet veranderd zijn; als dat zoo is, zou ik uwen tijd oppervlakkig moeten noemen. T. Gij zoudt u vergissen mijn vriend, degelijkheid is het kenmerk onzer eeuw. Gij kunt mij gelooven, Erperientia docet, ik heb het van haar geleerd. De geleerden doorgronden hun onderwerp en blijven aan het geringste hangen. De staatslieden keuren alle wetten af, die zij onvoldoende vinden en wijden jaren lang aan een nieuwe voordragt. De theologen verwerpen het ongeloofelijke en onbegrijpelijke. De militairen leven niet in steden , maar op het veld. De koning 'woont niet aan ’t hof, maar bij zijn leger onder tenten. De heidenen worden bekeerd, mondeling door zendelingen, terwijl bovendien de Bijbel in alle heidensche talen vertaald is om den Dajakker, Javaan, Chinees door eigen onderzoek te versterken in hun christelijk geloof. Inrigtingen van wetenschappelijken , godsdienstigen en zedelijken aard zijn ontelbaar. Hoogere- bewaar- technische- idioten- lagere- clinische- middelbare- veeartsenij- en kinderseholen, leprozen- gevangen- en weeshuizen , Dorkassen en Dorkasjes door dames gedirigeerd , kerken en oefeningsplaatsen in ’t groot en klein, van verschillende veel vermeerderde en verbeterde editie, en vooral de krankzinnigenhuizen nemen in bloei en omvang toe. Het onderwijs is hand aan hand gegaan met de verbetering der inrigtingen. Op een verwonderlijke wijze omvat de jeugd de geheele wetenschap, Het Fransch is de familie-taal geworden, terwijl een fransche of zwitsersclie dame de kinderen opvoedt en ze vaderlandsliefde en Hollandsclie ideeën inprent; terwijl verder de taak van opvoeding geraaktelijk gemaakt wordt door //uitmuntende kostscholen, in gunstige oorden des vaderlands gelegen, met godsdienstige opvoeding en liefderijke verpleging, a Van daar die verandering, die onzen tijd kenmerkt boven den uw'en. Als algemeene regel geldt dit: In het tweede jaar begint men te leeren , in het zevende jaar krijgt het leeren het karakter van studie en in het veertiende jaar is men zelfstandig onderzoeker. Hoe was dat in uwen tijd, Erasmus? Twijfelt gij nog aan de degelijkheid onzer eeuw? Ij. Ik heb veel eerbied voor hare degelijkheid; ik ben bovendien verheugd, dat mijn standbeeld hier staat, want ware het er niet, het zoude er nu niet meer komen. Maar vergun mij een vraag, Tollens, hoe degelijk moet gij dan wel zijn, dat uwe degelijke natuurgenooten uwe nagedachtenis met een beeld vereerd hebben? T. Gij zijt ironisch , Erasmus. Ik ben dichter. I. Poeta nascitur, non ft. Dat wil zeggen: de dichter wordt geboren, niet gevormd, dus diit is toch geen verdienste. T. Ik heb u gezegd dat men in de 19 Je eeuw zich zelven niet beoordeelt, als bij uitzondering, en dan is men pedant. P. Die nederigheid is even naief als gemakkelijk. Ik zoude er dus ook mede kunnen volstaan, als men mij vroeg: ,/waarom staat gij liier?" met te zeggen: „ik ben schrijver." Maar zeg mij eens, hebt gij veel gedicht ? T. Ja nog al veel. Ik ben begonnen met een prijsvraag te beantwoorden, heb Hollandsche helden bezongen, en werd bekroond met goud en geld. In uwen tijd deed men daar niet aan. Het kan almede als een bewijs gelden hoe men de letteren op hoogen prijs stelt. Men schrijft tegenwoordig veel om goud, en uw klassiek vaderland heeft elk jaar veel geld over voor het mooiste latijnsche gedicht, dat gefabriceerd wordt. Maar in latijnsche gedichten zit geen gevoel, . . . ik bedoel de hedendaagsehe. E. Wel Tollens, gij denkt mij nu ook alles op de mouw te kunnen spelden. Gij zijt een scheppend genie en nu schept gij dwaasheden. Ik geloof er niets van. Als het waar was, zoudt gij u zelven beleedigd hebben, en zulke menschen verdienen toch geen standbeeld. T. Ik vraag niet , of ik het verdiend heb, maar ik ben vol dankbaarheid voor de hulde , die het dankbare nageslacht mij bewijst. Vraag gij daar ook maar niet naar. Ondertusschen moet ik opmerken , dat men gelijk had, toen men van u schreef: Evasmus is spotziek en onopregt. Gij neemt mij dit immers niet kwalijk. E. Wel, volstrekt niet. Zeg wat gij weet, ik zal het ook doen, zoo kunnen wij veel van elkander leeren. T. Op een anderen avond verwacht ik u eens bij mij, Erasmus. Nu moet ik u verlaten. Een eerste visite duurt bij ons nooit langer dan één kwartier. U. Dat is kort, doch dikwijls te lang, geloof ik. Gaarne wil ik met u de kennismaking eens voortzetten. Ik ben nieuwsgierig eens wat van de kerk te hoeren. Maar voor gij vertrekt, wil ik u nog iets zeggen. Voor eenige dagen , ik stond getrouw in mijn boek te zien, zooals dit trouwens mijne gewoonte is, bevond zich een klein gezelschap voor mijn beeld. Eerst was er een poos stilzwijgen, totdat dit verbroken werd door een luid: „ wat kunt gij hem daar toch uit kennen , wat een diepte in die gelaatstrekken! de dichter, niet waar, geheel en al? Hij is toch nog maar niet overtroffen; zijn verzen boeijen ook zoo!" „Ik lees ze altijd onder de thee," zegt een ander. (Wat dat zeggen wil, weet ik niet). En een derde „ het is jammer dat hij dood is 1 " Terwijl een vierde nog uitdrukkelijk er bijvoegt: „wat gelijkt zoo n beeld tocli goed!" En zoo nog wat pratende, verlieten zij mij, nadat een der vrouwen mij toegeroepen had :„ dag Tollens, tot ziens ! " Zij schijnen dus mij wel eens voor u aan te zien, ik vind dat volstrekt niet pleizierig. T, Het is wel mogelijk; het waren zeker vreemdelingen , want Eotterdammers weten , dat ik in ’t park sta. Zulk eene ontmoeting kan echter geen kwaad. Gij kunt zóó zien , hoe het volk mij op prijs stelt. U. Het zij zoo. Uw tijd is degelijk, dichter! Tot morgen of later, vale! Tollens beproefde nogmaals te buigen; hij kraakte hevig en ging regt door naar ’t park, om Erasmus tegen den volgenden avond te verwachten. De contra-visite is echter nog niet geleverd. Zoo zij eens gebragt mogt worden geven wij daar later verslag van. N.B. De taal en spreektrant van Erasmus zijn hier aanmerkelijk gewijzigd om het den degelijken lezer gemakkelijker te doen verstaan. J. D. K. ER WOEDT EEN TRED VERNOMEN, In ’s levens bloemengaarde , y In ’s levens bangsten strijd; I Bij al ’t genot der aarde, Bij wat de ziel er lijdt; Bij ’t leed waarom wij treuren , Bij vrengde’s gullen lach, Om bloemen die verkleuren , Ach , na zoo korten dag 1 Bij vele zoete banden , In jonkheid zaamgesnoerd, En straks door koude handen Vernielend aangeroerd; Bij zwoegen , slaven , sloven Om ’t brood van éénen dag; Bij twijflen en gelooven Voor wie gelooven mag; Bij droeve stervenssponde En in het huis der vreugd ; Bij godsvrucht en bij zonde , in ouderdom en jeugd; Wordt er een tred vernomen Die, wat er woele in ’t rond, Bij waken en bij droomeu , Ons nadert iedren stond: De tred is ’t van den Bode , Die oproept tot het graf, En volgen wij hem noode, Nog nimmer uitstel gaf; Die liefdrijk zacht en teeder Verschijnt voor wie er treurt; Maar weldra des te wreeder Den zoetsten band verscheurt; En handen doet verstijven , Geslagen aan den ploeg , Die werkend zouden blijven Ach , waarom reeds zoo vroeg ! Zoo zien wij ’t zonlicht stijgen , En wenden naauwlijks ’t hoofd. Of zien ’t ter kimme nijgen , En de aard’ van glans beroofd. Ontblaèren zich de boomen , Zoo wordt op ’t dorrend blad Van ver de tred vernomen , Die nadert op zijn pad. Eu of wij de ooren sluiten Zoodat de klank dier stem , Voor ons verdoov’ daar buiten , Daar binnen hooren we bem. Toch dommelen en droomen , Vij vaak in ’t leven voort, Als werd geen stem vernomen , Als werd geen tred geboord ; Eu bogend op ons heden , Dij ’s levens lief en zoet, Verllaauwen we onze treden , En reppen niet den voet, En reppen niet de handen , Tot ’t werk dat op ons wacht, En scheuren niet de banden , Die binden onze kracht, M. 4 En oopnen niet onze oogen Voor ’t lichten van den dag, Voor wat wij lieven mogen En ’t hart genieten mag; Straks is het unr geslagen , Waarop de Bode wacht; I.igt zijn ’t nog luttel dagen Des lichts dan komt de nacht! En scheiden wij dan noode , Op ’t roepen van die slem : Wij weten van den Bode: De Vader zond ook hem. J. V. L. M, BEMIN ZOOLANG GIJ MINNEN KUNT. (Naar Fjieilighath.) (o.TJemin, zoolang gij minnen kunt, Zoolang een hart het van u vraagt, Eens komt de tijd, eens komt de tijd , Dat ge op een grafterp staart en klaagt. En zorg, dat u het harte gloeit En liefde kweekt en liefde voedt. Zoolang een ander hart u nog Vol liefdevuur klopt te gemoet. Hem, die voor u zijn hart ontsluit, Doe hem ter liefde al wat gij kunt. Maak nimmer droef, maar altijd hlij Elke ure die hem is gegund. En houd uw tong toch wel in acht; Kas is een bitter woord gezeid! O God ! het was niet kwaad gemeend, Jlaar de ander gaat zijns weegs en schreit. Bemin , zoolang gij minnen kunt, Zoolang een hart het van u vraagt, Eens komt de tijd, eens komt de tijd. Dat ge op een grafterp staart en klaagt. Dan knielt ge neer hij ’t kille graf En bergt uw oogen, schreijens dof Zij zien den andre nimmer weêr In *t lange gras van *t doodenhof. En zegt: „O, zie toch op hem neêr. Die hier bij uwen grafterp weent. Vergeef, dat ik u heb gekrenkt O Godl het was niet kwaad gemeend. Maar ach , hij ziet en hoort u niet, En komt niet op uw droeve klacht Gij ziet niet vveer zijn aangezicht. Dat u vergevend tegenlacht. Hij deed het en vergaf reeds lang, Jlaar toch viel menig warme traan Om n en om uw bitter woord Maar stil ! hij rust aan ’t eind der baan! Bemin , zoolang gij minnen kunt, Zoolang een hart het van u vraagt, Eens komt de tijd, eens komt de tijd , Hat ge op een grafterp staart en klaagt. G. EEX PAAE DAGEX IX XOORD-ITALIE. (eexige bladzijden uit mijn jouknaal.) was op een sclioonen Junij-morgen van net Ao verleden Jaar, dat wij (mijn vriend en ik) Pallanza aan den oever van het Lago Maggiore ge- I legen. Wij begaven ons terstond naar den kant van het meer, waar wij al dadelijk door een schipper werden aangeklampt, die ons zijn bootje aanbood, om naar de Boromeïsche eilanden te varen. Nadat wij een accoord gemaakt hadden , stapten wij in een vrij ruime boot, die door twee roeijers staandeiveg werd voortgedreven ; hot bootje was met een zeil, dat op hoepels rustte, overspannen , dat wij evenwel hoog genoeg opsloegen, om een ongehinderd uitzigt over het meer te hebben. Wij hadden al aanstonds een aangenaam gezigt op Pallanza zelf, in de bekoorlijkste ligging, als het ware uit het meer opstijgend; op Baveno schuins regts aan den overkant gelegen en op de Monte Motterone die zijn kruin aan de linkerzijde der Boromeische eilanden verhief. W ij bereikten het eerst Isola Madre; aan den zuidelijken kant was de ingang voor de bezoekers , overschaduwd door bloeijende aloës. Het duurde vrij lang , voor dat de tuinman die ons rond zou voeren , het fluiten van onze schippers hoorde. Eindelijk deed men het hek open en toen wij de marmeren trappen hadden beklommen, waren wij op een der terrassen, waarvan er aan deze zijde zeven zijn , terwijl de noordelijke kant was aangelegd „op zijn Engelsch" zoo als men het tegenwoordig nog noemt, niettegenstaande deze losse, ongedwongen slingerpaden thans zoo algemeen zijn, dat men er het epitheton „Engelsch" wel af kon laten. Het was eene korte, doch schoone wandeling, die wij maakten te midden van tamme kastanjeboomen, moerbeijen, wijngaardranken , vijgen en olijven, citroenen en limoenen , die zoo liefelijk afstaken tegen het groen der bladeren , terwijl het een waardig slot was van zooveel schoons en heerlijks , toen onze geleider ons ten laatste door een boschje bloeijende oranjebooinen voerde. De wit marmeren banken, hier en daar op de schoonste punten aangebragt, versmadende , vleiden wij ons neer op het fijne, veerkrachtige mos in de koele schaduw van een groep boomen en genoten op ons gemak van het heerlijke uitzigt op het donkerblaauwe meer , den oever , bezaaid met dovpc!i en overal verstrooide helderwitte huizen , den krans van zacht glooijende bergen, die het meer houdt ingesloten en den horizon, gesloten door de sneeuwkoppcn en gletschers van den Siinplon. – Is het wonder, dat Eousseau er lang over dacht, deze eilanden tot schouwplaats zijner Heloise te maken ? heeft Jean Paul wel te veel gezegd , toen hij deze plaats den //Versierden troon der lente" noemde? zou niet deze plek den naam van n Europa’s lusthof" verdienen en niet van haar kunnen gezegd worden , wat elders over Andalusië gezongen is // Bekoorlijk strand , gelaafd door zeeën , „ "Wier golf de kleur draagt en den glans „Van d’eeuwig heldren hemeltrans!? Wij schonken intusschen niet de minste aandacht aan don tuinman , die te midden dier poëtische omgeving, wel de vertegenwoordiger van het nuchteren proza kon genoemd worden , die onze stilte niet eerbiedigde, daar hij ze niet begreep , maar er zich een gewetenszaak van maakte , ons een botanischen cursus te doen doorloopen en ons gedurig toeriep : /, dit is een kerslaurier, dit is een ceder, deze oen C3'pres, hier ziet ge een kurkboom. etc. ete. Van Isola iladre voeren wij naar Isola Bella even als het vorige , toebehoorcnde aan den graaf Borromeo. Deze w'oont er op het kasteel, een paar honderd jaar geleden door een zijner voorvaders aangelegd en dat veel te groot is voor het kleine eiland, waarvan het misschien wel de helft beslaat. Het overige gedeelte fl-ordt ingenomen door een sierlijk park , dat in een tiental terrassen eindigt die een honderd voet boven het meer opstijgen en uit de verte het nanzien hebben van een groene pyramide. Men liet ons eerst het kasteel zien, waar Napoleon ook een paar dagen zijn verblijf hield , en dat overigens rijk versierd is met schilderijen en standbeelden, waaronder de beroemde Venus, door Canova gebeeldhouwd, het meest onze aandacht trok. Door de vensters der onderste verdieping van het kasteel hadden wij een eigenaardigeu blik over het meer, welks blaauwe golven, men van daar met de hand kon bereiken. De vertrekken zelve hadden wanden en zolderingen van het keurigste mosaïk; ook de vloer was met fijne steenen, tot verschillende figuren zamengestcld, geplaveid Een tweede pseudoünnaous voerde ons door het park en beklom met ons de verschillende terrassen. Het langst vertoefden wij op de bovenste terras, van waar wij een lieerlijk gezigt hadden over een groot gedeelte van het meer, dat ongeveer vijftien uren lang IS en zelden meer dan een uur breedte heeft, terwijl het hier en daar eene diepte van ruim 2300 voet bereikt. Na onze wandeling gingen wij in het hotel du Dauphin (op een klein afgesehoten gedeelte van het eiland) van onze vermoeijenissen uitrusten en wachtten met een paar fiesschen roode Asti op de komst der stoomboot, die ons naar Arona moest brengen. Om half vier kwam de boot in het gezigt;wij stapten in gezelschap van een heel kostschool, in witte kielen gehuld, met een meester aan ’t hoofd ,in een bootje, dat naar de stoomboot roeide, die halfweg tusschen het eiland en het aan den oever gelegene Stresa stil hield. Kort voor Arona zagen wij op eene hoogte, onmiddelijk aan den oever, het 66 voet hooge standbeeld van St. Carlo, graaf van Boromeo (1538-84) kardinaal , aartsbisschop van Milaan, een dertigtal jaren na zijn dood heilig verklaard. Wij, leeken in het vak, vonden het beeld, dat gedeeltelijk gegoten, gedeeltelijk uit geslagen koper vervaardigd is, zeer mooi, kunstkenners echter beweren dat de ooren naar verhouding te groot zijn. Aan het spoorwegstation te Arona had men een zeer goeden maatregel genomen, om de verwarring te voorkomen, die bij het instappen van den trein aan elk station heerscht, wanneer ieder naar de wagens zijner klasse zoeken moet. Men deed namelijk alleen de portier open der wagens eerste klasse, verloste toen de reizigers dier klasse uit hunne wachtkamers, sloot de wagens achter hen toe en opende toen de wagens der 2e klasse etc. etc. Na ruim een uur sporens, door eene vlakke, vruchtbare streek, kwamen wij te Novara, waar de treinen naar Milaan en Turijn zich scheiden , en wdj gebruikten het uur oponthoud dat wij hadden , om in de bekende , prachtige restauratie een haastig diner te doen. Drie uur later, ongeveer tegen half tien kwamen wij in Turijn aan, na een massa stations te zijn gepasseerd waarvan ik de namen maar verzwijgen zal, iets waarvoor ik hoop dat de lezer mij dankbaar zal zijn, en wierpen ons terstond in de omnibus van het „ Hotel de la Ville et Pension Suisse" waar men ons een ruime kamer wees, waar wij slechts even vertoefden, daar, hetgeen wij van Turijn gezien hadden, bij ons de begeerte had opgewekt om nog een kleine wandeling door de stad te maken. Toen wij den volgenden morgen wakker werden namen wij onze kamer eens bedaard op; wij waren vorstelijk gelogeerd; het vertrek was bijzonder groot en zag met drie ramen, waarvan het middenste toegang gaf tot een groot balcon, op de onafzienbare Tia Bogino uit. Het ameublement was in overeenstemming met de kamer, comfortable en sierlijk. Ik stond op, deed de ramen open, stootte de zonneblinden los en zag tot mijne groote vreugde , dat het heerlijk weer was. waren nog bezig ons te kleeden, toen een valet de place van het hotel ons om onze passen kwam ' ragen, die door de politie moesten geviseerd worden, terwijl hij ons verder zijne diensten aanbood, om ons op onzen togt door de stad te vergezellen. I>ij wisten echter zelf opperbest, wat er in Turijn te zien was, den weg konden wij zelve vinden daar wij liet plan van de stad bij ons hadden , en als wij verdwaalden, hadden wij slechts te vragen om weêr op den regten weg te komen. Ik beduidde dit aan onzen gemankecrden cicerone , die niets ingenomen scheen met deze nicuwerwetsche zelfstandige manier van reizen. IA ij daalden naar beneden en daar men in Italië een logement slechts beschouwt als een plaats om te slapen, verwonderde het niemand, dat wdj zonder te ontbijten de deur uitgingen en naar het Piazza (plein) St. Carlo stevenden waar wij voor een koffijhuis van denzelfden naam plaats namen en ons ontbijt bestelden. Behalve het gewone brood wisten wij , dat wij hier Grissini zouden te zien krijgen, een bijzonder soort van brood, bestaande uit lange, dunne holle staafjes, die hun naam van zekeren doctor Grissini, den uitvinder ontleenen. Maar toch, toen wij die twijgen, zoo als het scheen, op tafel zagen liggen, dachten wij niet, dat dit midden doorgebroken Grissini waren; een oude kellner gaf ons de noodige uitlegging en vertelde ons, dat zulk een Grissini gemaakt word van een stukje deeg, niet groot er dan een duim, hetwelk vervolgens vVerd uitgetrokken, zoo ver men reiken kon, zoodat iedere grissini, een vaam lengte hebbende, net zoo lang is, als de maker. Het zou een fraai wiskunstig voorstel zijn: gij eet een stuk brood, zdd lang, zoó dik, zoo zwaar, zoo duur , enz. enz hoe lang is nu de bakker? Mijn reisgenoot vond het heel lekker en stak er een stuk van in zijn zakportefeuille , ter plaatse waar een gewoon christenmensch zijn potlood bergt; daar lag het in de onmiddelijke nabijheid van een paar kamferbladen , op Isola Madre gevonden. . Ik at er van , omdat ik in Turijn was on mij gaarne schik naar de nationale gebruiken; ik vond er evenwel niet veel smaak aan. Het herinnerde mij aan onze zoogenaamde zoute krakelingen, waar het zout bij ongeluk uit vergeten schijnt. Aan den overkant van het plein, insgelijks voor de deur, was een barbiers- en tappersaffaire, waar de klanten in de open lucht bediend werden, terwijl op verschillende plaatsqn een groep menschen van allerlei stand en jareu zich verdrong om de courant, zoo even aangekomen, te hooren voorlezen , liever dan een e.xemplaar te nemen van de tallooze rondventers, die iedereen tegengilden II Pungolo etc, etc en daarbij u de keus gaven tusschen een pak couianten , waarin de laatste , belangrijkste tijdingen van den oorlog, volgens hunbeweeren, vermeld stonden. Het was negen uur, toen wij onze wandeling aanvingen door de hoofdstad van Sardinië , het eerst door Hannibal, het laatst in 1706 geheel verwoest, maar na dien tijd ontzaggelijk schoon en regelmatig herbouwd, zoo als een enkele blik op den platten grond der stad al aanstonds verraadt. y giggen het eerst naar den Capuzijnen-berg, een heuvel even buiten de stad gelegen, op welks top een lommervijke weg ons in 15 minuten bragt. Daar hadden wy een schilderaclitig gezigt over de Po, die de stad aan de eene zijde begrenst, de stad zelve, te midden der vruchtbaarste vlakte gelegen, en den Alpenketen op den achtergrond, waarvan de Mont-Blanc, de groote St. Bernhard en de Monte-Bosa ons bijzondei; in het oog vielen; in het westen het dal waar Susa haren triomfboog , ter eere van Augustus opgerigt sinds achttien eeuwen verheft, en daar achter den Mont-Cenis met zijn visohrijk meer, 6000 voet boven de zee gelegen. Op onzen terugtogt naar de stad, bleven wij eenige oogcnblikken op de Pobrug met hare vijf bogen staan. Achter ons verhief zich de groote koepelkerk Gran Madre dl Dio met haren hoogen trap en groenkoperen koepel, volgens het model van het Eomeinsche Pantheon , ter eere van de terugkeer van Yictor Emanuel in 1814, gebouwd door het bestuur en de inwoners van Turijn. Vóór ons aan de stadzijde strekte zich het groote langwerpige plein Vittorio Emanuele uit, aan het einde toeloopende en den ingang vormende tot de Via di Po, de schoonste straat van Turijn, die aan het andere einde op het Piazza Castello uitkomt. Het was eene schoone, breede straat, aan weerszijde van zuilengangen (portici) voorzien, met groote arduinsteenen bevloerd, die door het publiek als onze klinkerpaden beschouwd worden. Het wemelt er den geheelen dag van nieuwsgierigen en koopers. De beide zuilengangen oveischaduwen den ingang van een lange, onafgebroken rij van winkels en koffijhuizen, die hoe langer hoe rijker en schitterender worden, naarmate men de Pobrug achter zich laat liggen, waaide winkels eenvoudiger zijn en zich zelfs tot het dagelijksch marktverkeer bepalen, waarbij ons echter de prachtige vruchten, waar Turijn om bekend is, zeer in het oog vielen. ij liepen dus, zoo als gezegd is, regelregt op het Piazza Castello aan, in welks midden zich het eenige middeneeuwsche gebouw van Turijn verheft, het Pallazzo Madama, door duizende en tienduizende zwaluwen steeds omringd, die echter gelukkig zelve hun voedsel vinden en niet gelijk de duiven in Venetie op stadskosten behoeven gevoerd te worden. In de eerst verdieping van dit paleis bevindt zich in 18 grootere en kleinere zalen de koninklijke schilderijenverzameling , bestaande uit een 600 tal stukken, waarbij het ons genoegen deed vele Hollandsche namen als Eembvandt, van Dijck , Potter , Lucas van Leijden en andere tusschen die van Eafaël, Titiaan en Corrc"-o-io Oö te kunnen opmerken. Van hier gingen wij naar de cathedraal, den hemel zij dank, de eenige merkwaardige kerk van Turijn. De voorgevel is geheel van marmer; het eenige schilderij dat behalve het altaarbeeld , bepaald onze aandacht trok, ■nas eene copy van het avondmaal van Leonardo da Vinei. Nog verdiept in de beschouwing van dit stuk zeide ik tot mijn reisgenoot, zonder te letten op de tegenwoordigheid van een vreemde , die achter mij stond : „Hoe jammer, dat die ellendige ïransclie soldaten het origineel zoo 'vernield hebben 1" waarop onze onbekende, een vijftigjarig heer met een zeer gedistingueerd uiterlijk en met het lintje van het legioen van eer door het knoopsgat, mij in gebroken Hollandsch aansprak en mij zeide , dat het hem als Eranschman leed deed , mij gelijk te moeten geven , in hetgeen ik daar gezegd had. De kennis was spoedig gemaakt en hij vertelde ons al spoedig, dat hij in zijnjengd, als attaohé bij de Dransche legatie een paar jaren in den Haag had doorgebragt en zoodoende onze taal nog eenigerinate verstond. AVij beklommen te zamen de trap die naar de Capella del SS Sudario leidde , waar de doeken des Heilands bewaard worden en die door koning Karei Albert een twintigtal jaren geleden is opgerigt, en bestemd tot grafkapel der hertogen van Savoije. Door gekleurd glas is zij van het koor der kerk gescheiden , en staat in onmiddelijke verbinding met een der bovenportalen van het koninklijk paleis , welks vorstelijke bewoners door deze kapel hunne zitplaatsen in de kerk bereiken, die verbazend veel overeenkomst hebben met hunne loge in de comedie ik hoop maar dat er bij hen hieromtrent nooit eenige verwarring of trvijfel zal zijn ontstaan. De kapel zelve is zeer hoog en het liclit valt van boven door de ramen van het koepeldak op de witmarmeren standbeelden , die scherp afsteken tegen liet bruine marmer waarvan de geheele kapel is vervaardisrd. Het standbeeld van Emanuel den * restitutor imperii dat van Amadeus VIII, Karei Emanuel II en Prins Thomas den moedigen kampvechter voor Italiaansche vrijheid, verdienden wel onze aandacht, maar niets trof ons zoo zeer als het levensgroote standbeeld der koningin, die voor zes jaren gestorven is, inzittende houding afgebeeld; het was door Kevelli gebeeldhouwd van het zuiverste witte marmer, dat ik ooit zag; de plooijen van het kleed, waren zoo natuurlijk nagebootst, dat men onwillekeurig beproefde ze op te ligten. Onze nieuwe kennis, dien ik de la Eivière zal noemen, was zoo beleefd te zeggen, dat hij zoo veel genoegen in ons gezelschap vond, dat hij met ons het koninklijke paleis wilde gaande zien, ofschoon dit voor hem overigens niet nieuw was. Wij betuigden natuurlijk onze ingenomenheid met het vooruitzigt, nog eenigen tijd van zijn gezelschap te kunnen profiteren en de kapel verlatende , bevonden wij ons op het bovenportaal van het paleis, waar men bezig was de wacht af te lossen, die uit officieren bestond. De kamers des konings waren toevallig dezen dag toegankelijk, daar Z. M. juist den vorigen dag vertrokken was, en niet voor den middag werd terug verwacht. De kamers der koningin waren op bevel des konings, na haren dood onveranderd en ongebruikt gebleven ; zij waren even als de andere schitterend en overladen met goud, zelfs de deuren waren geheel verguld. Na verscheidene van hare vertrekken doorwandeid te hebben, kwamen wij in haar zitvertrek dat allerprachtigst gemeubeleord was; daaraan grensde een klein snoeperig boudoir dat op den tuin uitzag, en welks zwartebbenhouten meubels met groen fluweel waren bekleed, een breede divan, langs alle wanden loopende, verborg het goud der lambrisering; een fluvveelen portière verborg slechts half een kleine bidcel, slechts een paar voet diep, een paar el lang. Tot eenig ameublement had het een prachtig schilderijtje van de Heilige Maagd , waaronder een ivoren crucifix met wijwatersbakje en een fluweelen kussen met gouden kwasten, op den grond, een bewijs dat ook de magtige, gevleide en gevierde koningin van Sardinië zich somtijd vrouw gevoeld en als raenseh behoefte gekend had, alléén te zijn met den Onzigtbare. Dat kleine heiligdom, te midden van een der prachtigste paleizen van Europa , op weinige schreden van de plaats waar de trotsehe domkerk hare spits ten hemel heft, deed ons sympathie opvatten voor de koningin, die te midden der haar omringende weelde, toch oogenblikkende kende, waarop zij zich vrouw, echtgenoot en moeder gevoelde. Wij waren voor het binnentreden dezer plaats wel met oppervlakkig genoeg om te meenen. dat regeren, njk zijn , gevierd worden, genoeg is om iemand gelukkig te maken of tevreden te stemmen toch trof het ons dat wij er liier, en dat wel op zulk eene wijze aan herinnerd werden. Op het plein voor het paleis, bij de standbeelden van Castor en Pollux, als beschermers der vriendschap te Sparta vereerd, namen wij afscheid van onzen nieuwen vriend, terwijl wij ons van weerszijde in eikaars aandenken aanbevalen en elkander een goede reis toewenschten. tVij gingen vervolgens naar het prachtige Café di Londra en bestelden daar twee bicchierino’s. zonder eigenlijk precies te weten wat het was. In afwachting dat deze kwamen bragt men ous de Times . verschillende andere bladen lagen op een tafel verspreid. In een dezer las ik een feit, dat een paar dagen vóór onze komst te Chamounix gebeurd was, namelijk de beklimming van den Mont-Blano door 12 gidsen, die de Eransche vlag op den top geplant hadden. Het blad vermeldde er nog bij (ik heb het later in Hollandsche bladen ook gelezen) dat zij daarbij „ Yive rErnpereur ! " geroepen hadden voorwaar eene omstandigheid van groot belang , waarvan echter de eventuele onwaarheid moeijelijk zal kunnen bewezen worden. Intussclien was er een vent gekomen met een zilveren blaadje , waarop twee groote porccleinen kopjes, die bij op het marmeren tafeltje voor ons neèrzette. Ik keek er zeer riieuwsgierig in en zag tot mijne niet sreringe verbazing dat er niets , letteilijk niets in was. Ik dacht, als dat nu een biechierino is , dan kan ik er wel vijf en twintig op. Het raadsel Averd spoedig opgelost ; daar kwam een iiidividu met een zilveren melkkan met Avarme melk, waarmede hij de kopjes Axor een derde A'ulde; een tAveede A'olgde met een soort van Avaterchocolade en een derde maakte ons kopje vol door er koffij bij te gieten. Het maakte een smakelijk en voedzaam geheel uit, dat ons nieuAve krachten gaf, die Avij Avel uoodig hadden, bij het vele dat ons nog te doen bleef. Wij haastten ons nu naar het secretariaat der bibliotheek Avaar Avij de toegangkaartjes moesten halen tot het bezigtigen der Avapenkamer, De beambte , die ons die kaartjes gaf Avas uiterst beleefd , en op onze passen ziende, dat Avij studenten Avaren, meende hij ons geen grooter genoegen te kunnen doen, dan ons de private bibliotheek des koning te laten zien; die zeer rijk is aan kostbare handschriften , historische en genealogische Averken. Midden in de eerste zaal der Avapenkamer was een nieuAve , groote marmergroep van Dinelli, voorstellende St. Michael met opgeheven zwaard, den geboeiden Satan bedAvingende ; verder schoone harnassen en wapens uit ouden en nieuAven tijd. Een roodfluAveelen zadel van Karei Y, een reuzen- harnas in cleii slag bij Pavia, door een stalmeester van Frans I gedragen en verder al de wapenrustingen van het geslacht Martinengo , op opgezette paarden, trokken het meest onze aandacht. Wij namen vervolgens een open rijtuig en lieten ons gedurende een paar uren door de stad rijden, zagen alle mogelijke straten, pleinen en gebouwen, de nieuwe brug over de Dona met slechts één boog die een spanning heeft van 150 voet, de hooge obelisk ter herinnering aan Siccardi, verschillende groote mannen in steen en Victor Emanuel en Cavour in levenden lijve. Ons diner ving aan met iets , op het menu vermeld als Beuiie et Sale en daar onder de Hors-d*oeuvres geclassificeerd; vervolgens de soep etc; veel schotels waren met macaroni, de meestemet olijvenolie bereid; het dessert was prachtig en wij bewaarden eene ons onbekende groene vrucht, zoo groot als een pruim, die later bleek eene groene amandel te zijn. Na den eten trokken wij naar onze kamer, rolden een paar voltaire’s op het balcon en dronken daar onder het genot van een fijne sigaar nog eene fiesch olieachtige witte Asti die ons aan tafel te goed was bevallen , dan dat wij er zoo van konden scheiden. Eenigen tijd later voor de deur van het Café de Palis een kop koffij zittende te drinken, kwam volgens afspraak onze koetsier van dien morgen ons halen, om ons de omstreken te laten zien. Wij maakten een heel lieve tour door een landstreek die ons deed denken aan Estramadura’s bergvalleijen, door Bogaers geschilderd Waar, door de lente altoos gekust, De aarde , nooit van ’t bloemenspreijen Noch ’tloof van vruchten dragen rust. De kleur-schakeringen van de vruchtbare landdouwen en van den horizon; de geurige welriekende lucht die wij inaderaden; de wijngaardranken waarmede alle schuttingen en hekwerken waren begroeid; de, in ons oog reusachtige maisplanten ; het luide gepiep der krekels en het vrolijk gezang der vogelen; de tallooze witte dorpjes met hare over de geheele vlakte verspreid liggende huizen en slanke torens, dat alles, juist zoo als wij ons een Italiaansch landschap hadden voorgesteld, maakte een diepen indruk op ons en wij dachten onwillekeurig aan de woorden van Beets , waar hij dit land met zijn welluidenden naam een vruchtbaar gewest noemt aan gene zijde der Alpen, waar men driemaal oogst, met lachende heuvelen en blijde dalen , een kruid- en bloemrijken grond, van breede rivieren tusschen welige oevers , doorsneden , overal een verschiet van blaauwe bergen, overal een onbenevelde donker azuren hemel. Onze weg voerde ons langs de nieuwe begraafplaats naar de Superga, een kerk waarin de koninklijke graftombe is, waar wij met meer kalmte van het heerlijke uitzigt genoten [dan de hertog van Savoije, die hier in 1706 de bewegingen der Eranschen gadesloeg en misschien aangemoedigd door de woorden van Prins Eugenius „il me semble, que ces gons la sont a demi-battus , « den slag won , die hem zijn hertogdom en later de koningskroon ’gaf, waarop hij volgens zijne gelofte, deze kerk bouwdm ’ Op onzen terugtogt naar de stad lieten wij ons afzetten aan de Giardino Publico, een publieke tuin , waar een goed kofbjhuis en vrij slechte muzijk was, hetgeen niet belette, dat wij ook al orn het talrijke publiek vrij laat onder de hooge booinen bleven zitten, hetgeen ons het genoegen verschafte om bij een prachtigen Tterrenhemel naar huis te kunnen wandelen. ■V\ ij zaten om half acht te ontbijten en hadden om de rekening gevraagd, die, daar alles in Turijn zoo goedkoop was, ons zeer tegen viel. Mijn vriend, die de betrekking van betaalmeester op zich genomen had , verspilde ellenlange, logische betoogen, om dit onzen logementhouder duidelijk te maken en noemde hem zelfs in het vuur der redenering » garpon hetgeen de goede grijze niet kwalijk durfde te nemen daar hij ons geld nog niet had, waarom hij voortging met het vriendelijkste gezigt ter wereld te replicérent en terwijl mijn vriend bezig was te. onderzoeken of men zich ook met de optelling had vergist, was hij zeer spraakzaam tegen mij, noemde ongevraagd de beste hotels, kofßjhuizen, winkels etc. te Milaan, tot dat hij in de rede gevallen werd door den kaLier dic een vergissing in de tientallen ontdekt had , waarop het gezigt van onzen logementhouder betrok en met flat vau mijn vriend niet meer dat pikante contrast aanbood, dat mij tot nu toe zoo geamuseerd had ; men scheidde slechts half tevreden over elkaar, wij, omdat wij meer hadden moeten betalen , hij, omdat hij minder had ontvangen, dan waarop gerekend was. Om 8 uur reden wij met de omnibus naar het station, waar wij den sneltrein naar Milaan zouden vinden. Wij maakten denzelfden weg terug, dien wij eenige dagen geleden gekomen waren, tot Novara toe , waar wij regts af sloegen en na de Ticino over een fraaije brug gepasseerd te zijn en een blik te hebben geworpen over het slagveld van Magenta waarbij wij een enkelen traan stortten op het zien van de plek waar generaal Espinasse sneuvelde, kwamen wij om half een te Milaan aan. In ons hotel vonden wij een koffer en onze alpenstokken , die wij vooruitgestuurd hadden en spoedden ons daarop naar de post, om brieven te halen, die wij volgens afspraak poste restante, daar zouden vinden. Ik stond daar onder een raam, waar de brieven van M. tot Z. uitgedeeld werden en wilde den beambte niet gelooven ,• die verzekerde dat er geen brieven voor mij waren. Bij liet andere raam was mijn reisgenoot juist bezig een paar brieven in ontvangst te nemens ik zeide tegen den beambte die bem hielp > en er iets minder dom nitzag dan zijn collega, dat ik desperaat was, dat er een brief moest zijn, dat ik geen raad etc etc, zodat de man waarachtig dacht dat Ik het meende en mij het pleizier deed. noo- eens voor mij te kijken, nadat hij mijn naara op mijn pas gezien had. '' En werklijk, daar kwam een brief voor den daen de andere beambte, die nu een heel gek figuur sloeg, verontschuldigde zich met te zeggen dat"" hij begrepen had, dat ik gevraagd had of er ook een brief was pour Monsieur Pays-Bas ou pour Monsieur Hollande." Ik had namelijk , gehoord hebbende , dat de brieven poste restante in verschillende laden voor de verschillende landen bewaard werden , om het hem gemakkelijk te maken, gevraagd , of er uit dat land ook een brief voor mij was, terwijl ik hem mijn pas liet zien. -J.*—** iNadat ik mijne woede op den ezel gekoeld had door iets te mompelen van „beklag indienen» en „onverantwoordelijke nalatigheid» dacht ik omvillekeuri<. aan den ouden heer Smits, die, van de posterijen spreLnde zegt, „waar, als in een soort van fatsoendelijk weeshuis, alle diegenen geplaatst worden, die van verstand of middelen ontbloot zijn. „ lijn vnend was uitgelaten van vreugde met zijn neven; wij snelden het eerste het beste koffijhuis in om onze brieven te lezen , die reeds een dag of acht oud waren, hetgeen hunne waarde in mijn oog zeer verminderde, daar zij nu slechts onze gepaste nieuwsgierigheid bevredigden omtrent den gezondheidstoestand M, 5 onzer betrekkingen een groote week geleden , maar ons geheel in het onzekere lieten of zij nu niet reeds dood en begraven waren. Zoo pratende bereikten wij de Giardino Publico, die veel grooter en schoener is dan die te Turijn en met zware oude hoornen prijkt. Wij hoorden daar (het was tussehen 2 en 4 uur) uitstekende muziek en terwijl mijn vriend zich verlustigde in het aanschouwen der velerhande vreemde officiersuniformen, waaronder de Bersaglieri met hunne groene veeren op den ronden hoed , de meeste aandacht trokken, stond ik versteld en versuft, verbaasd en opgetogen , ontroerd en in stomme verwondering verdiept op het zien van die duizende schoone vrouwen en meisjes, die daar pantoffelparade maakten. Het was een zondagmorgen en half Milaan was in de Giardino Publico vereenigd; de vrouwen droegen hoeden noch mutsen , maar velen hadden een zeer dunne, zwarte kant op het achterhoofd vastgeheeht, die als een sluijer in bevallige plooijen terug viel op het veelal wdtte kleed. Wij namen plaats op een der lage, marmeren banken; mijn vriend had een Bersaglieri officier naast zich ik eene jonge schoone die vergezeld was van eene elegant gekleede dame, en niet zoo als de meeste anderen van een oud leelijk wijf, een soort van een Spaansche duenna, om hare schoonheid nog des te meer te doen uitkomen. Wat waren zij schoon, die jonge vrouwen! Hoe bevallig vielen die lange, zijden lokken, de ravenwiek tartende in kleur, over den gevulden blanken hals en het huidfluweel der ronde schouders; wat schoten die gazellenoogen, donker als de nacht, verzengende vlammen, wier stralen het bloed met verdubbelde kracht door de aderen joegen; wat ontdekten die bloedkoralen lippen een glinsterende tandenpracht, aan twee snoeren parelen gelijk; wat liefelijke kuiltjes in die zijden wangen door d#n vuur’gen dagvorst nog niet gebruind; hoe luchtig zweefden die voetjes, niet meer dan een vinger lang; hoe bevallig wiegde zich die slanke gestalte op de breede heupen; wat was die nanoen houding edel. Terwijl ik zoo zat te soezen en eene vergelijking maakte tusschen de Milanesche schoonen en die van Cadix, door Bijron bezongen, had mijn vriend een dunk gesprek aangeknoopt met een officier en ik was blijde dat er zich eene gelegenheid opdeed, die «iiJ in staat stelde hetzelfde met mijne buurdames te kunnen doen. In eerst wilde de conversatie, althans met de jongste met goed vlotten, daar wij zamen Italiaansch spraken, hetgeen wij geen van beide genoeg kenden en reeds stond ik in beraad of ik het ook in het Engelsch zou moeten proberen, toen de oudere dame eene einde aan mijne aarzeling maakte, door hare dochter eenige woorden in het Fransch toe te voe-en. Na een vrij levendig discours, waar mijn vriend zich spoedig in mengde, moesten wij van onze schoone onbekenden afscheid nemen, daar eene elegante equipage, hen kwam halen en spoedig aan ons oog onttrok. Daar nu die plaats hare grootste aantrekkelijkheid had verloren, zoo gingen wij ook weg en dineerden in den tuin van de restauratie Cova, die geheel met acazia’s is beplant. Voor het Café Europa gezeten, namen wij later een open rijtuig, om stad en omstreken te zien, en lieten ons voorbij de voornaamste der 80 kerken brengen, waar Milaan , la grande bijgenaamd op bogen mag; voorbij de Brera, door de Jesuiten bewpond, en het groote hospitaal welks ramen gestoffeerd waren met soldaten in den laatsten oorlog gewond; langs de citadel en toen dwars over de Piazza d’armi naar den triumphboog Arco della Pace of del Sempione , door Napoleon hier aan het einde van de route geplaatst. Daar stonden wij dan aan het einde van een der grootste en schoonste alpenpassen, welks begin wij een zestigtal uren hooger, te Gliss betreden hadden; wel was deze triomfboog een waardig slot van dien grootschen reuzen arbeid;') het was een vijftig voet breede, honderd voet hooge toren met drie doorgangen, in 1) De verbetering van dezen weg kostte 18 millioen francs; er is 6 jaren aan gewerkt, tusschen Brieg en Sesto Galende zijn Gil grootere en kleinere bruggen; de weg is overal een dertigtal voeten breed. zuiver romeinschen stijl gebouwd en versierd met talrijke rehefs en standbeelden. Van de laatste frappeerde ons het meest de godin der vrede op een wagen met zes paarden, vlak boven den middelsten doorgang: aan alle kanten waren de wanden met reliefs versierd, verschillende intogten en veldslagen voorstellende, die ons door den koetsier behoorlijk, doch eenigzins langdradig nader werden toegelicht*.; daar het ons in de brandende zon, wel wat narm w'as om er naar te luisteren, waren wij half blijde, toen wij alles gezien hadden en met goed fatsoen de schaduw weer konden opzoeken. Wij wierpen vervolgens een blik in de Arena, eenen onoverdekten circus , insgelijks door Napoleon aangelegd, en op welks zodenbanken voor het volk bestemd, voor 30,000 menschen plaats is, en reden eindelijk over de prachtige wallen , in de schaduw van de fraaiste hoornen, de geheele stad rond, die twee duitsche mijlen in omvang heeft en lieten ons bij de Corso afzetten. Wat de boulevards zijn te Parijs, de Linden te Berlijn , de Prater te Weenen , de Maliebaan te Utrecht zou ik er kunnen bijvoegen, dat is de Corso te Milaan , de geliefkoosde wandelplaats der burgers en der Milanesche aristocratie die daar in een paar duizend smaakvolle en sierlijke equipages, komen om te zien en zich te laten zien en zich even onder de voetgangers mengen om een wandelingetje te gaan doen door de nieuwe Gairdiuo Piiblico , waar voortreffelijke muzijk gemaakt wordt. Ik zocht den gcheelen tijd , doch te vergeefs , naar onze onbekenden , dien morgen ontmoet, en rverd niet weinig door mijn vriend geplaagd met mijne zoo snel opgekomen verliefdheid voor een jonge dame , die hij beweerde ,/Van gekruist ras" te zijn, daar het haar duidelijk aan te zien was dat haar vader nooit een Italiaan was en dat, zoo zij hare donkere lokken en levendige trekken aan hare moeder dankte, hare zacht blaauwe oogen toch aanstonds verriedden dat haar geen onverdeeld Italiaansch bloed door de aderen stroomde. Intusschen leefde ik als in een droom; de liefelijke tooneu der muzijk op de geurige wieken der avondkoelte naar ons toegedragen; de ondergaande zon, die een zacht schemerlicht wderp over de schoone natuur, veihoogde nog den indruk , door de schoone gestalten , die om ons heenzweefden, gemaakt. Dat die indruk sterk was, bleek spoedig, toen wij in een meer verwijderden hoek op een bank plaats namen om een weinig uit te rusten ; ik mijmerde over het plegtige uur tussohen den vallenden avond en den wcgvlugtenden dag , waarop de tijd, een oogenblik schijnt te blijven stilstaan , waarop de natuur in stomme doch welsprekende taal den Heer der Schepping hare hulde toebrengt ; ik zag een tempel in die natuur ;de aarde was zijn altaar, de hemel zijn gewelf, de sterren die , als het ware, één voor één begonnen te schitteren, leken mij de heilige waskaarsen toe die aangestoken werden om den tempel te verlichten; de geur der wel- riekende bloemen dié mij tegenwaaide en de purperkleurige wolkjes aan den horizon , waren in mijne verbeelding de wierookwalmen , die naar de gewelven des tempels opstegen , terwijl het koeltje dat door de toppen der boomen ruisohte, mij in de ooren klonk als de eerste zaehte accoorden van het orgel. Zoo soesde ik en werd eensklaps in lagere spheren teruggevoerd toen eensklaps eene hevige neusbloeding het kokende bloed weer tot bedaren brao-t. Het altaar, gelijk ik de aarde , zoo even in mijne mijmering genoemd had, werd daarop met bloed gekleurd en ik was het slagtoffer ; welke verontrustende , onheilspellende voorteekenen voor een bijgeloovig mensoh! ik zou er ’s nachts bepaald een cauchemar 'an gehad hebben, als ik niet van mijne onbekende schoone gedroomd had. Het was pas zes ure in den morgenstond, toen wij ons hotel verlieten en den weg insloegen naar den dom, waar wij slechts weinige sclireden van verwijderd waren. Het was een grootsch , indrukwekkend gezigt, toen de geelzijden voorhangselen des tempels ruischend achter ons toevielen en wij daar stonden aan den ingang van hetgeen de Milanezers het achtste wonder der wereld noemen. hadden hier het best de gelegenheid om de geheele kerk, in hare volle, kolossale grootte te over- zien (450 voet lang, 200 voet breed). Twee en vijftig pilaren met standbeelden versierd, elke pilaar ruim 16 schreden in omvang, moesten het prachtige gewelf ondersteunen , dat zoo kunstig was geschilderd dat het op het oog geheel gebeeldhouw'd scheen. Wij beklommen aanstonds het dak en den toren, te zamen 494 trappen om zoo spoedig mogelijk het fraaije uitzigt op de Alpen te hebben. De Montblanc, de St. Dcinhard, vóór deze de Mont-Oenis vielen ons al aanstonds in het oog. Het duidelijksi zigtbaar was de Monte Eosa , dan den Simplon en daarachter enkele toppen van de Berner-oberlandsche Alpen ; zoo voortgaande van de linker naar de regtcr hand, zagen wij den St. Gotthard, den Splugen, verderop de Certosa van Pavia, de torens en koepeldaken van Pavia zelf, in het verschiet de Apenijnen. Toen wij dit alles op ons gemak bekeken hadden, daalden wij weer 150 trappen naar beneden en waren nu op het hoogste punt van het glooijende dak , uit groote wit marmeren platen bestaande , dat in verschillende terrassen als het ware, honderd vijftig voet hoog is en met 98 spitse gothisehe zuilen prijkt. Onze aandacht, waarmede wij dit reusaohtig marmeren paleis bewonderden, werd hier een oogenblik gestoord, door dat een troep Bcrsaglicri, de straat, waar wij a vol d’oiseau op neerkeken, passeerde; mijn vriend sloeg dit met de meeste aandacht gaande en kwam tot de conclusie, dat die menschen iu de nieuwe, zoogenaamde //pas gymnastiquc" marsclieerden, iets dat ik niet tegen kon spreken, eerstens, daar ik nooit een regt begrip gehad had, wat eigentlijk die pas gymnastique was, en ten tweede, omdat ik met mijn binocle, mijne aandacht meer uitsluitend gevestigd had op eenige jeugdige schoonen, die aan de overkant der straat en profond negligé zich voor de ramen en op de balcons harer slaapvertrekken posteerden, insgelijks om de pas gymnastique te bewonderen. Keeds waren wij op het punt het dak te verlaten toen wij in eens, met al de levendigheid eenen Franschman eigen door onzen vriend den diplomaat uit Turijn geaccosteerd werden, die ons vriendelijk lagohende de hand toestak en zijn genoegen betuigde ons weer te zien. Het deed hem echter leed niet langer van ons gezelschap te kunnen profiteren daar hij eenige zaken in Milaan te doen had en daarom reeds zoo vroeg was uitgegaan om ten minste eenige morgenuren voor zijn genoegen te kunnen besteden. //Gij gaat zeker naar de Scala van avond" zeide hij //hebt gij soms reeds plaatsen genomen?" Wij deelden ons voornemen mede dit te doen doch hij was zoo beleefd ons een paar plaatsen aan te bieden in de loge die hij gehuurd had en drong er op aan dat wij die zouden aannemen, opdat hij dan tevens het genoegen zou kunnen hebben ons aan zijne dames te presenteren. Ofschoon ons dit vooruitzigt niet bijzonder toelachte, daar wij volstrekt niet wisten of die dames oud of jong, mooi of leelijk, getrouwd of ongetrouwd waren, en wij tevens daardoor eenigzins in onze vrijheid belemmerd waren, terwijl ik buitendien nog te zeer geimpressioneerd was, door de liefelijke verschijning van den vorigen middag, was echter de invitatie te beleefd dan dat wij konden weigeren ze aan te nemen, en wij scheidden dus in het vooruitzigt dien avond elkaar weer te ontmoeten. In de kerk teruggekeerd gingen wij de schilderijen en standbeelden zien . die juist niet alle even uitstekend zijn , behalve een dat uit een anatomisch oogpunt beschouwd , reeds veel waarde heeft. Het was een levensgroot standbeeld van den heiligen Bartholomeus door Agrates uit licht grijs marmer gebeeldhouwd ; de heilige wordt daar voorgesteld, hoe hij met christelijke berusting de grootste martelingen verdraagt , de borst en schouders zijn geheel opengesneden, het vel ligt over de schouders teruggeslagen; het geheel geeft een onaangenaraen indruk, daar het is uitgevoerd zonder eenige versehooning van het gevoel der aansehouwers, dat wij bij Bembrant’s anatomische les zoo waarderen. De opstekende, borstelige haren rondom den geschoren kruin , de zenuwaehtige trekking der oogleden, de kramptrekking rondom den mond en het verdere waarvan ik den lezer de beschrijving zal sparen om niet in de fout van den kunstenaar te vervallen, dat alles was weergegeven door eeno geoefende meesterhand, die zich had voorgesteld niets te geven dan de waarheid in hare afschrikwekkende naaktheid. ,! Non me Praxiteles sed Marcus flnxit Agrates" zoo luidt het ondersclirift, dat misschien niet te veel zegt, maar toch , naar ik hoop , niet door Agrates zelven zal gekozen zijn. Vlak voor het koor, daalden wij een trap af die ons in de onderaardsche kapel van San Carlo bragt en bekend IS wegens hare pracht in goud en juweelen; er werd juist dienst gedaan bij het licht van eenige waskaarsen maar daar het er zeer benaauwd was , bleven wij er slechts kort en na nog het graf van den heilige gezien te hebben , kwamen wij weer boven aarde. Hoe plegtig klonken de toonen van het morgenlied door die gewelven heen hoe veel stichtelijker dan het geschreeuw en gegil in onze groote kerken en zelfs in de kleine dorpskerken ... als namelijk de gemeente psalrazingt. Toch gaf mij het bezoeken van zulk een tempel, zoo min als vroeger, een’ aangenamen indruk. Wel staat men bij het binnentreden getroffen op het gezigt van die gewelven , van dien tempel die daar verrijst H als eén groot gebed " ; wèl ontvangt men een diepen indruk, op het zien, van wat menschenhanden in vioeger eeuwen, God ter eere , vcrmogten; wèl worden de zinnen gestreeld door de welriekende wierookwalmen cn op het gczigt van die prachtigbesehilderde glazen, die standbeelden en schilderijen, altaren cn tallooze lichten – maar die indruk verflaauwt spoedig en maakt plaats voor een gedrukt gevoel, voor een gevoel van somberheid, van benaauwdheid, het is alsof die gewelven u op de borst drukken en men is haast blijde, wanneer men dit half duister weer verlaten kan en de frissche lucht mag inadomen bij de koesterende stralen der morgenzon. Wat moet het in die kerk, op den duur moeijelijk vallen, zich los te rukken van het zinnelijke ,er zich boven te verheffen en in gedachte zich im de onmiddellijke nabijheid van den Schepper te gevoelen hetgeen zoo gemakkelijk is , ja zelfs , als het ware, onwillekeurig geschiedt op de toppen der bergen , waar eene stem uit het hart ons toeroept «God is groot!“ en op de kabbelende golfjes van het blaauwe meer , waar diezelfde stem ons toefluistert , God is liefde!« Tegenover den dom in het koffijhuis Mazza gingen wij ontbijten , terwijl een schoenpoetser ons zijn diensten bewees en een opschrift boven den ingang der kerk ons herinnerde dat hij gewijd is „ Mariae Nascenti," hetgeen nog duidelijker gemaakt wordt door het groote geheel vergulde standbeeld der heilige maagd op de hoogste torenspits geplaatst. Wij gingen vervolgens de San Alessandro zien, de in marmer, verguldsel en schilderstukken rijkste der Milanesche kerken en van daar de San Ambrogio, de oudste kerk , in Eomeinschen stijl gebouwd , door den heiligen Ain- brosius, in de vierde eeuw, op de grondslagen van cenen Bacchusterapel gesticht. en nog voorzien van lange voorhallen, met korinthische zuilen uit de 10e eeuw afkomstig. De Lombardische koningen en de Duitsehe keizers werden, hier met de zoogenoemde ijzeren kroon gekroond; nadat wij de goud mozaiken ouder dan die van den San Marco in Venetie , de standbeelden , waaronder één nieuw van de heilige maagd , het Ecce homo van Luini en de overige al fresco’s bezigtigd hadden , zochten wij het meer bewoond gedeelte der stad weör op en begaven ons naar de Brera, tegenwoordig Palazzo di Scienze e Arti genaamd, het vroegere Jesuitencollegie; wij doorliepen de bibliotheek met haar 170,000 boekdeelen en kostbare verzameling van 1000 handschriften, en kwamen vervolgens aan de schilderijen-verzameling, bestaande uit 400 stukken, waaronder voortreffelijk fresco’s, die men heel zorgvuldig van oude kloostermuren heeft losgemaakt. Wij werden toen door een jesuit geaccosteerd, die ons uitnoodigde de beeldhouwwerken te gaan zien, geplaatst in een lange rij van zalen, waar men ook een groot aantal afgietsels van de beste , oud grieksche standbeelden bewaarde. Den trap weer afdalende zagen wij het borstbeeld van eecaria ,de eerste die de regtmatigheid van de doodstraf heeft bestreden en beneden op het binnenplein dat van den architect Cagnola, van den staathuishoiid- kundige graaf Pietro Verrl en van den bekenden wiskunstenaar Bonaventura. Nadat wij eenige eommissien verrigt hadden verzeilden wij in een huis , waar Bagni op te lezen stond en gingen daarop dineren in de tuin eener restauratie, die geheel gedekt was door een reusachtigen wingerd, die misschien wel de bron was der heerlijke Nebiolo die wij dronken, terwijl door een geestig (?) schilder de heeren Homerus en Horatius in een nieuwerwetsoh pak kleeren , de een met een brandende sigaar, de andere met een pince-nez, levensgroot op den muur waren afgebeeld. Na den eten gebruikten wij een halve plombieres, daar „un piccolo misto" genoemd, in het café'Europa, schuins tegenover de nieuwe kerk San Carlo Boromeo , hetgeen ons herinnerde dat wdj de door dezen heiligen, gestichte Biblioteca Ambrosiana nog moesten zien met hare palimpsesten, en schilderijen. Na een korten wandelrid lieten wij ons aan het Teatro della Scala afzetten, na een entrée-kaartje genomen te hebben, ter groote van een octavo boekdeel en spoedden ons aanstonds naar de ons aangewezen loge waar wij, het was reeds laat, onzen gastheer, zon ik haast zeggen, vonden die ons terstond aan een paar dames wilde voorstellen doch wie schetst ons aller verbazing, de voorstelling was onnoodig want de twee dames, zijne vrouw en dochter, w'aren niemand anders dan de schoone onbekenden , den vorigen middag in de Giardino Publico ontmoet. Toen vv,j alle eenigzins van onze verrassing bekomen waren en plaats hadden genomen achter de beide dames, nam ik de zaal eens even op, die zeven verlepingen hoog is, en praehtige loges heeft, die ieder met roodzijden gordijnen kunnen gesloten worden en in een klein salon uitloopen, waar men gedurende de entractes veelal gaat zitten. De zaal stroomde spoedig vol; de vereoniging van zooveel groote talenten, die dien avond zich zouden oen hooren; de bekendmaking aan het hoofd van het programma dat de opbrengst ten voordeele zou zyn der gewonden op Sicilië en de vurige toespraak en het beroep op het gevoel van vaderlandsliefde der rilanesers,dat alles had niet te vergeefsch gewerkt en spoedig waren alle loges bezet met eene onafzienbare nj van sehoone vrouwen, schitterende van goud en juweelen. Een klok boven het scherm , in den vorm van een chassmet, kondigde eindelijk het 9e uur aan; weldra gmg het scherm op _ eene doodelijke stilte verving le geruisch en gesnap der woelende menigte, en krachtig en welluidend klonk uit den mond van het koor het Guerra! Guerra ! uit de Norma van ijelhni. Daar lag iets zwaarmoedigs, iets droevigs in de zuivere toonen, die Bottezini uit zijn weinig elegant instiument, de contra-bas, wist te lokken en scherp stak aa egen af de sopraanstem van Giuseppina Plori die toch even goed werd toegejuicht cn teruggeroepen, zoowel, veronderstel ik, om hare schoonheid, als om haar talent. Maar uog gvooter was de indruk die het heerlijke spel van Cavallini maakte, wiens wegslepende welluidende toonen nu eens langzaam wegstierven als het ware om dan even langzaam weer te zwellen en de geheele zaal te doorklinken. ~ Deze clarinet werd gevolgd door een tenor , «ie aan IMademoiselle de la Eivière en mij lieel goed beviel, hetgeen hij misschien reeds aan de keuze van het stuk te danken had, maar die overigens minder in den smaak van het publiek viel en weinig of niet werd toegejuicht, had hij gezongen voor dat Cavallini gespeeld had, hij zou misschien meer lauweren geoogst hebben , dan nu het geval was. | Het derde stuk , eene groote trlompliale marsoh uitge-Yoerd door de leerlingen van het koninklijk conservatoire, door het koor, het orchest en de nationale garde, te zatnen ongeveer achthonderd personen , bragt de grootste rmpwondenheid te weeg. De vrouwelijke leerlingen van het conservatoire en de dames van het koor, allen'in het wit gekleed met écharpes van groen, wit en rood – de Itahaansche kleuren, stonden voor op het tooneel, achter haar, insgelijks in twee rijen de zwartgerokte, witgedaste heeren, terwijl op den achtergrond, de roode pluimen . wiß de sjako’s der nationale garde meÉ prijkten, bovel alles uitstaken. De dames Moro en Flori hadden ieder een bouquet gekregen, van witte rozen in zwarte zijde gewikkeld, ter grootte van een paar voet in doorsnee ; het werd telkens door een paar liverei-bedienden tot op het tooneel gebragt en daar overgenomen door een paar zwartrokken die het bij de gehuldigde schoone bragten ; deze legde hare fijne vingertoppen zeer voorzigtig op den rand van het bouquet en onder de herhaalde buigingen, werd natuurlijk niet vergeten, ook een dankbaren blik te werpen naar de loge, waar de edele gever zat. Nu .trad de bekende danseres Baretta in de silphyden pas op en meer nog dan het applaudissement der' opgewond™ menigte moet het haar gestreeld hebben dat de gevierde Cavallini, haar met zijne clarinet accompagneerde. Een waardig slot. van dezen genotvollen avond was de Tarantella Siciliana , waar, door verschillend gekostumeerde danseressen, de verschillende nationale dansen uit Italië werden voorgesteld. Vijf meisjes in Venetiaansch costuum verwierven den meesten bijval, men liet haar den Venetiaanschen dans herhalen en de kreten „Viva Garribaldi! viva Italia ! Tiva Napoleone! " weerklonken door de zaal. En door al die groepen heen, kwam Baretta van tijd tot tijd heen vliegen om als een echte Tarantella *) *) Kene Tarantella is eeue groote vergiftigde spinaekop , die zoo al met vliegen , dan toch groote sprongen maken kan. onmiddellijk weer te verdwijnen, en dat alles met zulke vervaarlijke sprongen , dat ik het oogenblik te gemoet zag, dat zij bij ongeluk midden in het parterre zou springen, of op zijn minst dat een harer beenen er af zou vliegen. Alles liep evenwel zonder ongelukken af en het was ruim twaalf ure , toen wij in vrij opgewonden stemming, geheel verschillende van die, waar wij des morgens in verkeerd hadden het gebouw verlieten in gezelschap van de familie de la Riviere die haar rijtuig wegzond en met ons in het café San Carlo ging souperen, waar zij , wetende dat wij op onze terugreis naar het meer Corao gingen , ons uitnoodigden alsdan een paar dagen bij hen in Bellaggio waar zij een villa hadden , te komen doorbrengen, om van onze vermoeijcnissen uit te rusten. Het was dan op onze terugreis van Venetie dat wij den trein naar Como bestegen , die ons tot Camerlata bragt, van waar wij met een omnibus in een half uur tijds Como bereikten. Daar wij een paar nren tijd hadden voor het vertrek der boot, gingen wij het standbeeld van den natuurkundige Volto zien en vervolgens den dom, die aan de buitenzijde met 4 pilaren prijkt, die van onder tot boven geheel met reliefs en standbeelden bewerkt zijn. Yan binnen was niet veel bijzonders te zien , uitgenomen een veel te bont gewelf, dat men beter deed te witten, dan daar zoo te laten, als een palet, terwijl het gebouw door de beschilderde glazen toch reeds kleurenrijk genoeg is; ook het uit allerhande soort van steenen gebouwde stadhuis, toont dat men in Como, althans in vroeger eeuwen, veel hield van al wat bont en opzigtig was. Terug gekeerd van onze wandeling door de geboortestad der beide Pliniussen lagen wij onder de warande van ons hÓtel op een paar stoelen uitgestrekt, een glas ler te drinken en de schoone ligging van het klassieke Como te bewonderen, tot dat de boot die om tialf twee vertrok ons naar Bellaggio zou brengen. waren wij „u op de golven van den Lacus Larius der Eomeinen , door Virgilius bij vergissing het grootste, door velen, ten onregte naar mijn inzien, het schoonste der Italiaansche meren genoemd. Schoon tallooze bonte villa’s, veelal van de Milanesche anstocratie, omgeven door prachtige tuinen en terrassen van wijnbergen, zijn waterspiegel omringen, schoon de zich amphitheatersgewijze verheffende bergen ’ soms eene hoogte van 7000 voet bereiken en met groene kastanje en walnoten bosschen bedekt zijn; schoon de beide oevers altijd digt genoeg bij elkaar zijn, om van ade stoomboot, de tallooze meest helder witte en zindelijke dorpjes te kunnen bewonderen, die zoo schilderachtig , tusschen het groen half verscholen, hunne torenspitsen omhoog heffen; _ toch zou ik, wat het geheel betreft, de voorkeur geven aan het Lago Maggiore cat, even als dat van Geneve, lagchende, zachte. vriéndelijke natuurtooneelen, zoo onvergelijkelijk schoon met meer grootsche en woeste weet te verbinden. Te Bellaggio vonden wij den heer de la Eivière die ons hartelijk welkom heette en met zijne equipage naar zijne naburige villa bragt, gelegen bij het punt waar het meer zich in twee armen scheidt; ol hot waren genotvolle dagen in de armen der eeuwig groene natuur daar doorgebragt; daar was het zoet aan de hand eenei vriendin de blinkende , gouden vruchten , half verborgen in het onverwelklijk loof, te plukken, de geuiige balsemlucht der prachtige velerhande bloemen in te ademen; des avonds te zamen de koele windjes te hooren ruischen door de toppen der welriekende notenbosschen en den schitterenden starrenhemel zich te zien weerspiegelen in het rimpelende blaauwe water, u aar de maan haar zilveren stralen over uitgoot, terwijl de teedere zachte klagt van den nachtegaal, harmonisch gestemd was met het gekabbel der golfjes, die den bebloemden oeverrand kwamen kussen en met den maatslag der riemen, die telkens naauw hoorbaar in het water vielen en het ranke bootje voortdreien o\er den blaauwen plas , terwijl wij zamen zongen Thcr’s a bower of roses t>y Beiulemeer’s stream , cn zamen dweepten van liefde en poëzy . . . Caetera desunt. October 61. F. HENDEIK EX ALIDA. KOMAKCE MET MOKAAI. Aoekt in dit lied een diepen zin, Want ’k zweer het u, hy zit er in. \liang dwaalde er in dit tranendal t Een jonkman eenzaam rond, j,Hij dwaalde (Hendrik was zijn naam) Of hij een gaaiken vond. Ilij klaagde aan de lieve maan De wenschen van zijn hart, En vraagde of ze een weg hem wees Tot heeling van zijn smart. Zoo dwaalde hij in ’t tranendal En slaakte wee en ach 1 En droomde menig zoeten dioom. Die valsch bleek bij den dag. Hij zag zijn garde-robe na En werd schier disperaat: Want al zijn panta's *) bleken bem Al even desolaat, ,\Vie zal die panta’s maken, wie? “ Zoo was zijn jammerklagt, ,Wie koestert me als ’k verkouden ben , Zoo lief, zoo zoet, zoo zacht ? —" «Wie zet de gespen aan mijn vest, l)e knoopen aan mijn jas; Wie legt er als ik mooi moet zijn De strikken in mijn das? —" „En wie, wanneer ik hongrig ben. Schaft mij mijn lievlingspot 1 W’ie strijkt mijn boord en overhemd ? O diep rampzalig lot! “ «W'aar vind ik, die ik noodig heb, Naar wie mijn ziele haakt? Waar is de dierbre van mijn hart. Die al mijn panta’s maakt ? ») Paula = fantalon. Vroeger zei men: hroelc. Thans is dit een hoogst onfatsoenlijk woord; fatsoenlijk is fanlaUn. ’tßeteekent eigenlijk hetzelfde. Bit gebeurt meer. Zoo traande eens in dit tranendal Met tranen danig nat, Een jonkman klagend wee en ach ! Of hij een gaaiken had. Toen kwam de lieve Alida D’ellendling te gemoet. En Hendrik vond die Alida Zoo lief, zoo teer, zoo zoet. Toen lei hij al zijn nood haar bloot f En hoorde ’t lieflijk : ja ! Toen sprak zij ; „ dierbre Henderik ! En hij : „ mijn Alida ! “ » Maakt gij nu al de panta’s, gij ? Voor d’aangebeden man ? En maakt gij dat geen kruis of knie Hem meer ontbreken kan ? “ » En zet gij gesp of knoopen nu Hem aan zijn vest of jas ? En legt gij, als hij mooi moet zijn, Nu strikken iii zijn das ? “ Toen sprak zij op bewogen toon , In ieder oog een traan: „Dat zweer ik, liefste Henderik, Dat zweer ik bij de maan 1 " „ Ik zet de knoopen aan uw jas, En aan uw vest er bij ! Ik maak uw panta’s, strik uw das, Geen mensch ontneemt bet mij 1 „Ik schaf u pudding, die gij lust , Daarbij uw lievlings-saus, Ik doe nog meer, nog meer voor u : ’k Stop elk kapotte kous ! “ „Te veel, te veel, mijn Alida ! » Riep hij verrukt van zin, ,Wat vrees ik nog , ’k stap welgemoed Het huwlijksbootjcn in ! » Wat is nu de moraal van ’t lied ? Wie 't weten wil, die hoor : De man. maakt kous en panta niet; Daar zijn de vrouwen voor. de nachtelijke pakade. om de twaalfde ure Verlaat de tamboer zijn graf. Maakt met de trommel de ronde, I Gaat vlijtig op en af. Met zijne ontvleescbdc armen Koert hij de trommel met vlijt; Slaat meengen goeden roffel. Die uit den slaap bevrijdt. De trommel, luid weergalmend Dringt immer dieper door, De oude doode soldaten Verlaten ’t graf daarvoor. M. 6 En die in ’t verre Noorden Bedekt met sneeuw en ijs, En die in ’t Zuiden liggen , Den zonnestralen prijs. Eu die de Mijl bedekt houdt Of het arabisch zand , Zij stijgen uit hunne graven, Zij nemen ’t geweer ter hand En om de twaalfde ure Verlaat de trompetter zijn graf, Gaat ijvrig aan het trorapetteu , Kijdt haastig op en af. Daar komen op luchtige paarden ' De doode ruiters te zaam, De bloedige onde dragonders Met wapens zwaar belaan. Daar grijnzen de witte schedels, Bieek onder de helmen door. Hun beenigc handen honden De lange zwaarden er voor. En om de twaalfde ure Verlaat de veldheer zijn gi*af Komt langzaam aangereden Omgeven van zijnen staf. Hij draagt een driekant hoedje. Eenvoudig is zijn kleed. En met een kleinen degen Is zijne zij bekleed. He maan met gulden stralen Verlicht hem in zijn rouw Be man, met eenen kijker. Keemt hen in oogenschouw. Be rijen presenteren En schoudren het sreweer Dan treki met rassche schreden ’t geheele heir. Jlaarschalken , generalen Oingeven hem in een kring ; Be veldheer fluistert zachtkens Zijn nevenman iets in. Het woord gaat in de rondte Klinkt nu ecns ver , dan na , „ïrankrijk “ is ’t contresigne , „ ’t Parool „ Sint Helena." Dit is de groote parade Bij ’t elyzesche woud, Die om de twaalfde ure De doode caesar houdt. Naar hel Ilooyduitsch van J. CiiK. V. Zkdlitz. F. EENE ANTIQUITEIT. weet in vroeg'ren ouden tijd Ging bij ons, ied’re faculteit Bij e'éne steeds ter leere, En onderwierp daad , woord , vertoog , Aan haar wier oordeel ’t meeste woog En ’t hoogste stond in eere. En zei die faculteit, het streed Met de uitspraak van de kerk men meed Dan ’t oordeel uit te spreken. Men knoeide en wrong steeds wonderknap Om resultaat der wetenschap In stalen keurs te steken. Wij gingen van dien druk bevrijd. Vooruit sinds , maar uit ouden tijd Is toch nog iets gebleven. Wilt gij het zien rigt slechts uw schreên Naar ’t toglig Munsterkerkhof heen Eu kijk daar dan eens even. Onze Academie stccoig – sterk , Staat daar nog ouder in de kerk. Symbool van ’t ver verleden. ’t Is daar zoo somber, koud en kil. Als of de kerk haar ijz’rcn wil Daar noy ziet aangebeden. Thans, nn van ’t vrije onderzoek Geen woord of daad geen feit of boek Mag w'ordcn uitgezonderd; Thans, nu de rjeest lang'is te niet Nu staat nog , tot ons groot verdriet, ’t Symbool van zestien-hondcrd. Breek ’t af! Bouw vrij aan allen kant Een nieuw gebouw in nieuwen trant, Als ciseh van deze dagen. Waar zon, licht, leven komen kan, Doe ’t oude hok links in den ban , Wij zullen ’t niet beklagen ! Of wilt gij als antiquiteit Der Bisschopstad, voor later tijd ’t Gebouwtje nog bewaren, Doe ’t vrij stop daarin dan U latijn Eö wat meer uitgediend mag zijn Uit die verleden jaren. Stop daarin als ge bezig zijt lets met den geest der eeuw in strijd , Het dof orthodoxisme. Ook (’tgeen ons land niet schaden zou!) Het dak van ’t vroeger staatsgebouw , Het kil provincialisme. En spijker dan de deur goed digt, De ramen ook, {men kon welliet t Weer open doen na jarcn;) Ea geef t dan aan de facalteit, Die ’t liefste als curiositeit ’t Gebouwtje wil bewaren. W. A. V. H. EEN BOOZE GEEST. De Geest die ’tbrood, dat zielen voedt, In steen of gif vcrandren doet. DE GKSESTKT. hebben te zamen veel vreugde gesmaakt; Gejoold en gejuicht en genoten; zatncn hun jeugd tot een eden gemaakt; Kou geen had zijn vriendschap verdroten. Ze schonken en dronken den edelsten wijn, Die beiden het meest prefereerden ; En zaten te zaïnen op menig festijn. Waar beiden ter deeg jouisseerdcn. Zij droomden en dweepten en deelden elkaar Den innigsten hartewensch mede; En streden voor alles wat schoon is en waar , Wat goed is, maar streden in vrede. Zoo dccldea zij zamcn de vreugde en ’t genot Van vrolijke, jongere jaren; En dreven met menigen droomer den spot, Den grijze van hart, niet van haren. Wat of, toen de drift van hun jeugd was gestild En de ernstige zijde van ’t leven, Met moed en mei kracht en geloof werd gewild, Zoo ver hen van ée'n heeft gedreven ? Wat maakte hun handdruk zoo koel en zoo koud Zoo hartlijk in vroegere jaren ? Wat heeft toch harte zoo deerlijk vernaauwd, En is in dat harte gevaren ? Zij merkten op eens het verbazend verschil, t Verschil in eikaars dogmatiekjen: En elk ging zijns weegs. naar zijn eigenen wil. Zich scharend bij ’t eigene kliekjen. Oeh menscheu. bedenkt toch, vóór dat ge besluit Om andren uw vrienden te noemen , Of uw dogmatiek op elkander wel sluit Ligt moet ge elkaar later verdoemen! J. V. J,. M. VIII COLLEGE-RIJMEN. lïrcTigt peper aan cn zout, o Muzen! geen venijn. V. A. DE GÉNESTF.I . I. . testimonium ! ? " zoo roept hij barsch en gram. “)Hoe ras vergat de man slechts in zoo luttel dagen , -Dat, voor hij hef, baret en toga thans bekwam , Hij als student zoo schold op deze zware plagen. 11. Hun mag dit ware woord voortaan ten nntte zijn, Die steeds van jaren her om ~’t niet gezien zijn “ mordon, Jlaar nooit zijn op de kroeg op feest op blij festijn : Dat, wordt men nooit gezien, men nooit geiiea kan worden. iir. Dezing al wat ge wilt, maar ’tzij uit honger sfeer. Daal vriendlief, nimmer tot ons daaglijksch leven neer. Maak verzen „aan de Maan «, aan .Laura ,« (met een kleurtje Van bovenaardsheid I) _ Daal!!! _ en ’t leven heinde en veer Doet ’t hoeren u vergaan en ’t zien nog veel te meer. Ik weet het ik., bezong., raad eens!.. een kagcheldeurtje I IV. ’t Examen was maar min 1 w Hij droop onze arme guit.« Ja! ’t zat er ioch wel in ! nMaar ’t kwam er maar niet iiit.a Zijn vriend droop ’t vorig uur! „ Bang was hij als een wezel.» Gewerkt toch als een paard ! „ Zeg liever als een ezel.» V. Collegedoopen en dictaten leercn , Dan wordt je knap! t Wordt je ingegeven door de heeren, Als gerstenpap! Heb je veel lust in studeeren, , , Mond open ... hap ! Maar wil je t zelf liefst mee probeeren! Mijn hand vriend! klap! VI. Sla thee hij hooEgeleerde heeren , Vraag om responsies naar begeeren En lik 1 Erons ’t voorhoofd, als ze iets vreemds movecren , Lach hard , als ze uijen debiteeren En knik 1 Doe ’t niet te veel 1 slechts enkle keeren! 't Verveelt soms ras, dat honig smeeren Zoo dik! Baarbij zijn ze oud-student die heeren ! Zien ’t egoïsme in al dat smeeren! Bus wik ! Maar wil om ons u niet geneeren , Ga leeren, smeeren , respondecren , En stik ! VII. „Geen propaedeutisch ? « Neen één jaar pas aan ! „Wat ? " hoor 1 Op vragen van dit soort zou men mij dan onthalen: Hoe en wanneer men zich te Rome oudtijds schoor! 1 ? En waar een Persisch vorst het water wel liet halen 11 ? „Maar ’k zou ! 1!" dat dacht ik ook 1.. maar ’k dacht hieraan meteen : Dat ’t end niet ’t langst zou zijn, waaraan ik trok alléén. VIII. Zie niet alleen in boek , dictaat, maar ook vooral in ’t rond , En trek uw consequenties dan, maar vriendlief! steeds. met grond. Geniet uw jeugd! Doe, wat ge wilt, min kopjes, bruin en blond , Wees flink student iu naam en daad, maar maak het niet te bont. Wanneer men u bedriegen wil in woord of daad ruik lont, En kom voor uw opinie uit, steeds ridderlijk en rond. Nog iets wees in uw poëzie of proza steeds gezond , Of anders ('t is een goede raad), houd liever stil uw mond. W. A. V. H. DE DENNEBOOM. denneboom, o denneboom ! wat U uw loof standvastig! Gij zijt niet slechts des zomers groen Maar ook als sneeuw en kagel wocn; 1 O denneboom, o denneboom, wat is uw loof standvastig ! O meisjeslief, o meisjeslicf ! hoe trouwloos is uw boezem! lü voorspoed hangt gij teèr ons aan, In onspoed laat ge ons eenzaam staan ; O meisjeslief, o meisjeslief! hoe trouwloos is uw boezem! Den nachtegaal, den nachtegaal, dien kiest ge u tot een voorbeeld. Die in den zomer vrolijk slaat, Maar in den winter ons verlaat. Den nachtegaal, den nachtegaal, dien kiest ge u tot een voorbeeld. Ee heldre heek , de heldre beek is spiegel van uw valschheid, In regentijden schoon en klaar, droo^', is slechts de zomer daar* He heldre beek, de heldre beek is spiegel van uw valschheid. Zoo zong een duitsch dichter, Longfcllow hrin na. En vonden nochtans hij de vrouwen gena. Uw liefde vergaf hnn dit lasterend lied. Maar ik, lieve dames , vergeef het hun niet ! Verdienen hnn woorden ais verzen de kroon , Toch is, wat hier volgt, als meer waar, ook meer schoon. O meisjeslief, o meisjeslief 1 wat is uw trouw standvastig! lil voorspoed hangt ge ons teeder aan. In onspoed blijft gij naast ons staan. O meisjeslief, o meisjeslief 1 wat is uw trouw standvastig! De heldre beek, de heldre beek is uwer trouwheid spiegel. Zij lacht bij ’t helder zonnelicht. Bij regen toont ze een droef gezicht; De heldre beek, de heldre heek is uwer trouwheid spiegel. Den nachtegaal, den nachtegaal, dien kiest ge u tot een voorbeeld. Want zijn wij vrolijk, hij zingt blij , In eenzaamheid vertroost hij mij; Den nachtegaal, den nachtegaal, dien kiest ge u tot een voorbeeld. De denneboom, de denneboom is ’t ware beeld dier trouwe, Hij is niet slechts des zomers groen , Maar ook als sneeuw en hagel woên; De denneboom , de 'dcnneboom is ’t ware beeld dier trouwe. D. B. P. A. DE GÉXES T E T. hij werd niet uitgeluid in passende volzinnen, maar hij werd zeer hartclijk beweend eu hij zal steeds innig worden betreurd en gemist. Joh. C. Zimmermah. Gids. Augustus. vj t ajas een droevige toon in den nagalm der feest- , die wij hadden aaiigeheven in de vorige p>maand, toen de mare tot ons kwam dat onze de Génestet was gestorven. Pc slag viel zoo onverwacht en wij leefden nog geheel onder den eersten indruk van zijn niet lang verschenen laatste gedichten, die hij de Laatste der Eerste had genoemd, maar , helaas, de allerlaatste zijn gebleven. Ja, wél wordt hij hartelijk beweend ,en zal hij steeds innig worden betreurd en gemist. Wij betreuren zijn verlies als dat van een vriend, van een opregten, onder al den weemoed des levens welgemoeden, van een hartelijken vriend. Want openhartig was zijn lied; geen neiging, geen gevoelen, geen aandoenig van zijne ziel, die hij niet in oprcgüieid heeft bezongen. Want opgewekt was zijn toon, al klonk er de diepe droefheid van zijne ziel in. Want hartelijk lieeft hij gezongen; omdat hij zijn gcheele hart heeft gelegd in zijn lied. En een vriend is hij voor ons, omdat hij heeft mccgevoeld al wat een menschen-hart te lijden heeft cn te strijden en omdat hij den psalmtoon wist aan te slaan , die zingt van geloof en van hope. ’t Is niet mijn doel, zijne biographie te schrijven; niet eene ontwikkeling van zijn dichtersleven ; niet eene bcoordeeling van zijne werken. Een kort woord van herinnering vinde hier zijne plaats; en het moge zijn de tolk van velen, zeer velen onder ons , die den dichter lief hadden met zijn jeugdig, frisch , opregt en rein gemoed; ’t moge hier zijne plaats vinden, opdat er ook een stem opga uit ons, jongelingen, die zegge , dat wij hem hartelijk , hartelijk hebben lief gehad , en dat zijne nagedachtenis levendig zal blijven onder ons. Petrus Adriauus de Gcnestet is waaraclitig dichter geweest, lierdichter bij uitnemendheid. Wij kennen niemand, op wden wij dien scbooncn naam liever zouden toepassen dan op hem. Niet omdat wij geen schooncr vorm kennen, dan dien hij aan zijne liederen heeft gegeven , niet omdat wij bij hem een grootschheid cn rijkdom van gedachten ontdekken, die niet bij anderen zou worden overtroffen, maar omdat hij de roeping heeft begrepen , die de dichter te vervullen heeft. De dichter vorscht uit de raadselen van zijn hart, wekt op de gevoelens en behoeften van zijn gemoed, grijpt mt de volheid van zijne eigene ziel, wat djiarin algemeen ]ncnschelijks gevonden wordt, en geeft het den vorm, dien het schoonheidsgevoel vereiseht. De dichter zal zich zelven kennen, en zal opregt genoeg zijn om zich zelven weer te geven. De dichter zal de racnschen kennen, om alleen die toonen aan te slaan, die weerklank vinden in hunne ziel, en zal zelfstandig genoeg zijn, om de behoeften der menschen bloot te durven leggen , al hebben velen cr belang bij om niet gekend te worden. Dit alles is een vereischte om welsprekend te wezen ,en de dichter zal welsprekend zijn, in den hoogsten zin des woords. Alzoo is de Génestet g:cwecst. Zal ik het behoeven te staven met citaten uit zijne gedichten ? Leven niet zijne liederen in ieders hart? Is het niet 'meni-mnlcn alsof hij gelezen heeft in onze ziel, ons eigen gevoel heeft lütgestort in zijn zang. De jongeling, levend in het midden van genietingen, en waarlijk gelukkig zoolang zijn genot niet ligt op den weg, waar het geluk niet is te vinden, heeft bijna niet den tijd om een blik te werpen in zijn eigen hart. Ter naauwernood weet hij de behoeften van zijne ziel; ’t is maar zelden , dat hij een blik werpt, verder dan den tijd, waarin hij te genieten heeft. De ernst des levens is nog niet gekomen , die pligten oplegt om te vervullen ,en die den strijd tc strijden geeft om het geloof tc behouden; het geloof, ondanks raenigeu twijfel, die er rijst in de ziel; ondanks menige bede, die onverhoord , en menige vraag , die onbeantwoord blijft. Zoo heeft ook de Génestet den jongelings-leeftijd gekend. Met onbezorgden blik ziet hij de toekomst te gemoet; met vrolijken zin zweeft hij in de tooverdreeven zijner jeugd. Met bijtenden spot hekelt hij, wat hem, den rondborstige , tegen de borst stuit; bekrompenheid, partijdigheid , eigenwaan. Zijn n het Schotje " legt getuigenis af van zijn vrolijke scherts, maar ook van zijn bijtende satyre. Bijna alle gedichten van zijnen jeusdigen leeftijd dragen blijken van zijn vrolijk en opgeruimd gemoed. In zijn //uit het Studentenlev'en vinden wij allen terug, wat w'ij ontmoet hebben in onzen studententijd of nog beleven , zoo wij geen droomcrs zijn of indien geen andere omstandigheden hebben belet, zóó te genieten. Doch in allen spreekt de loyale, de edele jongeling, blakend van heilige o-eestdrift voor al wat schoon is en goed. AVie „de Handdruk" dicht moet een goed vriend zijn , en wie „de Volksdichter " zingt moet reeds beginnen te gevoelen, dat er iets anders is, dan te leven van den ecnen dag tot den anderen , zonder zijne gedachten verder uit te strekken. Nu en dan doet zich reeds gevoelen de strijd in zijn hart , die hem later zoo weemoedvolle toonen zal doen aanslaan. Wij noemen slechts zijn : „ Stem des Harten." Straks blijkt het in zijn: „ Vriendenraad en Dichterantwoord", dat hij zich bewust is van zijne kracht en zijne zwakheid; reeds spreekt in zijn lied het voorgevoel van zijn vroegen dood zoo als dat helaas, is bewaarheid geworden. Maar reeds legt hij op in zijne ziel een schat van blijmoedig geloof, dat hem doet genieten van het leven met volkomen rust des gemoeds, want hij weet dat hij zingen mag: Ja! ik wil mijn vrolijke oogen Naar mijn Schepper slaan! ’kWeet, Hij die zoo menig traan In zijn goedheid af wou droegen , Zal mijn lach verstaan ! Mij zouden nog gaarne meer spreken van de producten van zijn jeugdigen leeftijd, waaruit zulk een frissche adem onze borst verfrischt. Doch wij willen ons onzen dichter slechts herinneren. Hij heeft zijn anderen bundel gedichten, die na zijne leekedichtjes uitkwam , de Laatste der Eerste genoemd. „ Hij wenschte er de eerste periode zijns levens, de eerste tevens zijner litteraire ontwikkeling, mede af te sluiten, om met frisschen moed, met verhoogden lust en rijpere kracht het tweede tijdperk voort te zetten waar hij door zijne leekedichtjes zoo straks was ingetreden." «) Toch merken wij een aanmerkelijk onderscheid op tusschen zijn eersten en tweeden bundel. In den laatsten treedt meer op den voorgrond de ernst des levens en menige droeve klank die door wreeden 1) Zimmermau , in de Aiigiistus-afl. v. d. Gids. twijfel wordt geboren, rijst er op uit zijne borst. Hij heeft een dicpercn blik lecren slaan in zijne ziel, in de betcekenis van het leven, want hij heelt geleefd in den oefenschool des lijdens, en hij hoeft er door geleerd. O! voor hem die zoo diep gevoelt als d. G. gevoeld heeft, moet het cene groote , zeer groote smart zijn ,de liefde zijner jeugd, de vrouw zijner keus, de moeder zijner kinderen te zien wegdragen naar het graf. Wie bedeeld is met zulk een openen blik en zulk een helder hoofd, maar ook met zulk een innig godsdienstig gevoel moot wel dikwijls een angstkreet ontsnappen aan de ziel, waar de nacht des twijfels er zijne duisternis in verbreidt. Zal ik hier den twijfelaar , maar dan toch den vromen twijfelaar moet en vededigen? Ik wenschte dat er geen sprake van kon zijn ,' en dat ieder het gevoelde, hoeveel waarheid er is in de gezangen die onder dien indruk van zijn lippen, uit zijn hart zijn gevloeid ! Zal men het een vermetelen wensch noemen , een van iemand , die ook al wordt medegesleept door wind van leering , en die als hij tot rijperen leeftijd zal gekomen zijn, wel dat alles zal laten varen, dat riekt naar nieuwigheid ? Ik heb hooren zeggen , dat juist die twijfel afkeurenswaardig was in de Génestet! Twijfelt men aan zijne oprogtheid? Aan zijn godsdienstig gevoel en aan zijn vromen zin? Durft men liet wagen zijn twijfel niet een eerlijken twijfel te noemen ? O ! zoo men hem eerlijkheid en goede trouw toeschrijft, dat men dan niet afkeure, wat van dat stand- punt op zijn hoogst betrenrenswaardig is. Hij heeft den moed zich zalven te bekennen, dat de vormen, die men geeft aan de uitspraken van zijn godsdienstig gemoed , niet te rijmen zijn met die van zijn verstand. Hij legt de betuiging af van de kortzigtigheid der menschelijke wetenschap, die, terwijl het den mensch ingeschapen is, te willen verklaren, telkens in die verklaring te kort schiet. Geeft een antwoord op de vraag naar een Godsbegrip , dat voldoet aan onze behoeften en tevens niet van inconcequentie kan beschuldigd worden , waar het zich laat gelden als eene wetenschappelijke uitspraak! Neen: Er is geen prie.ster Die Ilem verklaart; In raadselen wandelt De meiisch op aard. Geeft een antwoord op de vele vragen , die in het dagelijksche leven zich opdringen aan ons verstand! Op de vraag: waarom? waartoe? Och! wij zeggen het (1. G. na, "ie ’t kwalijk nectn ; "Vlijsheid moog’ teu hemel streven t Schijnt of ’t raadselïolle leven , Droevig lacht met elk systeem. Doch vol als wij zijn van de quaesties van den dag, zonden wij ons laten vervoeren tot de behandeling va°i zaken, die niet belmoren op deze plaats en °onze krachten zouden er voor te kort schieten. Wij zien waarheid in dien twijfel en hebben d. G. te liever om zijn geloof ondanks zijn twijfel. Want geloof heeft hij gehad, een vast, een krachtig geloof aan den God zijns leven , een geloof dat zich nu en dan doet hooren in de taal, die herinnert aan de oude Godsmannen van Israël. Zoo hij dan al niet kan zeggen hoe zijn God bestaat, zijn God leeft voor zijne ziel en in zijne ziel. Het is een psalmtoon die er ruischt in dat schoone gedicht, dat ik gaarne zijn schoonste zou noemen, zoo de keuze niet zeer moeilijk viel: n Onvermoeid “ het is een psalmtoon die er ruischt: Een Machtige steunt ous en schraagt ons , Wij struiklen : Hij richt onzen voet; Wij vreezen, wij vallen ... Hij draagt ons Getrouw over bergen en vloed! Zoo vreest niet! laat rijzen uw psalmen, Eaat vrolijk langs afgrond en rots Het moedige reislied weêrgalmen, Het reislied der kinderen Gods. Wij waehten met dankenden hoofde Uw heil en Uw waarheid, o Heer! En wat het verleden ons roofde, Geeft schoener de toekomst ons weer. Steek’ de zon , daal’ de nacht. gij Algoede! Zijt schaduw en licht oj) ons pad; Wij loepen en worden niet moede , Wij wandlen en worden niet mat. zouden nog zoo gaarne meer uitschrijven, want als wij het eew schreven komt ons reeds het andere noosehooner voor. Hoe spreekt het vrolijke , blijmoedio-e-geloof onder de droefheid des levens in zijn , Morgen b°j de Diimeiihet diepe gevoel voor liefde en vriendschap en de waardeering van wat de aarde geeft, maar tevens he onbevredigde van het zoekende hart, en het troostvolle, waar het gevonden heeft wat het zocht, in ziin aandoénlijk : „Komen en gain.« Hier moet nog genoemd V orden zijn: „Onvergankelijk « en zoo menig schoon gedicht. O, laat ons eindigen en ons straks nog eens nedeizetten en den bundel nog eens doorblaeren, o-dijfc WIJ reeds zoo herhaaldelijk hebben gedaan! A s wij ons de Génestet willen herinneren, ons zijn beeld i„ het geheugen willen terugroepen, laat ons dL n et die eene trek vergeten , die noodzakelijk is tot de i k’iu leven VUJ hebben vele van zijne niet minst schoone ichten e danken aan zijn huisselijk lief en leed. Het kan altyd eenigzins als een waagstuk beschouwd worden devgebjke poesie het Mü te doen zien, omdat zij meestal’ 1 en heeft, die buiten het huissebjk Derel-r hare belangrijkheid verliezen. DeH-,ehjke gedichten zijn ligtelijk „ onder-on^jens" en moesten het blijven. Het kan op zijn minst onbete iTe -deren met dergelijke lastig leve ' ket huisselijk maakt een wezenlijk bestanddeel uit van onze .M. 7 vaderlandsche poesie. Het heeft vele gedichten aan onze litteratuur geschonken ; en daaronder vele, die het beter ware geweest terug te houden. Velen missen wat een gedicht voor ons schoon maakt. Zij spreken niet tot ons gevoel, zij kunnen ons niet doen medegevoelen met den dichter. Zij zijn te intiem en daarom niet algemeen genoeg. Wij vinden zulke niet bij de Genestet onder zijne liederen, waarin hij zijn huisselijk leven bezingt of waarvoor hij daaraan de stof heeft ontleend. Zijne bescheidenheid, zijne kieschheid en de wensch, die den dichter eigen moet zijn , om begrepen te worden , heeft ze hem doen terughouden. Er is geen onder deze zijn gedichten, die wij niet kunnen gevoelen. Velen er van bezingen de liefde zijner jeugd, later zijne vrouw en de moeder zijner kinderen, ’t Is niet de sentimenteele, klagende liefde, die juist mist wat liefde geven moet. blijmoedigheid, kracht, geloof, ’t Is niet de wufte verliefdheid , die zich opdringt liefde te zijn en het middel tot verstrooijing is voor hen, die gewoon zijn zich te vervelen, ’t Is de frissche, de zuivere liefde, die, helaas, hoe langer hoe meer de oM(f-hollandsche liefde kan genoemd worden , en weldra geheel zal behooren tot de o!«?-hollandsche deugden , dank zij onze verlichtte 19e eeuw; de liefde die zich nog illuzies kan maken en nog gelooft dat ze kunnen vervuld worden in eene vrouw. De liederen die haar bezingen klinken beter, dan de gedichten van de meeste fransche poëten ; want er klinkt een gezonde toon in. Zij spreken tot het hart beter dan die anderen, die de zinnen prikkelen en liet liart koud laten. Hij bezingt de vrouw van zijn huis, die hem kinderen schonk, en die kinderen zijner liefdej hij bezingt het uurtje, waarin hij zich’swinteravonds vrijhoudt: ’t uurtje „ zoo van zes tot zeven." O, hoe krijgen wij het lief, dat liefdevolle hart, die gevoelvolle ziel; hoe gevoelen wij met hem, als hij , „ het oude huis" betreurt en als die droeve, maar overschoone toon ruischt v'an zijne omfloerschte harp , waarbij hij harer gedeukt „ die hij het meest heeft lief gehad." Zouden er nog velen zijn , die zijne zangen verstaan, niet slechts omdat de weemoedvolle toon hen als van zelf aandoet ontroerd misschien ? Of zouden er vele Droogstoppels zijn ook op dit gebied? De Génestet’s poesie is ontleend aan , niet door hem zelven gelegd in de wereld. Het komt er maar op aan het dichterlijk oog te hebben, dat haar opmerkt in de kinderen, spelende bij het graf, of in de „zwarte koetsier " ' van de lijkkoets; in de stemmetjes der reine kinderzielen „ voor ze in de geleerdheid vervielen " , en in de vele kleinigheden van het dagelijksche leven. Doch wij vergeten bijna alweer dat wij ons den dichter slechts willen herinneren. Er moge nog één trek van zijn beeld ons voor den geest worden geroepen , dien wij terugvinden in zijne „ Leekedichtjes. “ Er is ééne stem opgegaan over het voortreffelijke van deze gedichten. Het is hoogst op- merkelijk dat schier iedereen zijne bewondering niet kan terughouden van deze echt dichterlijke voortbrengselen. Schier iedereen tot welke partij hij behooren moge. De reden er voor is niet ver te zoeken : ieder vindt er op geestigen , wel is waar scherpen toon, maar toch altijd met cene eigenaardige goedigheid, in gegispt, de gebreken van het stelsel van anderen, en dit doet 'dikwijls de lessen voorbij zien, die men zelf krijgt. Doch er is nog een andere reden voor. Het is de onpartijdige , de waarheidslievende, de opregte toon, die er uit spreekt. Het is de fijne opmerker, die het mensohelijk hart door en door heeft leeren kennen; het is de juiste, critische blik , maar vooral die waarachtige „ sehnsncht " naar het Ware, die men er in opmerkt. —■ Men moet de „Leeke.dichtjes" niet afzonderlijk beschouwen, ofschoon menig er van een gedicht op zich zelf is, vol diepen zin, en van groote schoonheid. De dichter zelf heeft gezegd: Zegt ook rijm voor rijm niet veel, Kleintjes maken hier ’t geheel, en zóó als bundel beschouwd, is het er een van zóó groote waarde, als onze litteratuur er zeer weinigen heeft aan te wijzen, en bevat hij meer wijsheid dan menig'e foliant. | ■ De Génestet zal vele navolgers vinden , vooral op het gebied waartoe zijne leekedichtjes behooren. Ook misschien óp het gebied van zijne andere gedichten. Joch dit zal minder gevaarlijk zijn. Het gemoedelijke zal overgemoedelijk worden: maar men zal cr de scliouders voor ophalen, en het lied zal te krachteloos zijn om invloed te hebben. Doch erger is het wanneer het gebied der leekedichfjes wordt betreden door „Jan Eap en zijn maat" , die niet regtzinnig wil zijn , om dat hij ligtzinnig is. Er zal op hoogen toon worden gesproken, door oppervlakkige zielen, vol vooringenomenheid en partijdigheid, die zullen hekelen m gispen , en daarbij, helaas, misschien geestig zullen zijn 1 En zoo benijdenswaard het is geest te hebben, zoo ellendig is het geest te hebben zonder hart. Zoo men zondigen in naam van de Génestet misschien, die te veel godsdienstigen zin had, om niet elke ware godsdienstigheid te kunnen op prijs stellen, al veroordeelde hij bekrompenheid en al verachtte hij hen, die hun godsdienst afleggen en aantrekken als hun kleed. , Ziet hier, wat een plaats moge vinden in onzen almanak. De woorden die er zijn neêrgeschreven , maken geen aanspraak op den naam van „ letterkundige schets " oflzoo als men dergelijke opstellen meer moge noemen. Zij mogen sleehts zijn : woorden ter herinnering aan P. A. de Génestet. Zoo lang dichters nog zullen geacht worden, zal ook de Génestet in herinnering blijven. Moge men niet door het oprigten van een'standbeeld toonen, dat men den eenvoudigen dichter niet heeft begrepen. Al heeft hij zijn graf niet gevonden in Holland’s duinen, die hij zoo zeer beminde : door een schoone natuur wordt het toch bewaard, en Eozendaal zal er bezoekers te meer om tellen. En naderen zullen wij het met diepen weemoed, dat hij zoo vroeg scheiden moest, van wat hem lief was cn hem lief had; en vereeren zullen wij de nagedachtenis van dien reinen, dien opregten, dien waarlijk braven onder de menschenkinderen. En leeren zullen wij van hem want veel kunnen wij van hem leeren, al is het niet eene geleerdheid, met boeken onder den arm , en in zwarten rok leeren zullen wij van hem , dat men om braaf te zijn de wereld niet behoeft te verachten, en dat een kind Gods ook kenbaar is aan een vrolijk oog en een opgeruimd hart; cn vergeten zullen wij niet, dat het is te leven God ter eere , wat de Génestet iemand toezong: Niet te droomen, niet te zuchten , Niet te klagen naar ik meen , Niet te schuwen, noch te vluchten ’s Levens reine lieflijkhecn ; Maar te midden van den zegen , Die u toestroomt van uw God , Bloemen strooijende op uw wegen. Liefde wevende in uw lot; Maar met vrome , vrolijke oogcn, rrisch en jeugdig en gezond, Dankende op te zien ten Hoogen En vertrouwende in het rond. Maar ootmoedig en bescheiden En beminlijk en bemind Vrede en vreugde te verspreiden , Als eens rijken vaders kind. November. J. V. L. M. A' AD E R EX KIND. bloeide aan zijne zijde vrouwtjen jong, en schoon spreidde daaglijks meerder j Eeminlijkheid ten toon. Hoe waren zij gelukkig En zegenden hun lot, In vrede met hun naasten. In vrede met hun God. Zij had een aartig wichtjen , Een dochtertjen gebaard: Een liefelijke bloeme Tc meerder in hun gaard;’ En hij was zoo verloren In heil, dat hem omgaf. Dat npoit zijn geest vertoefde , Bij doodsbed of bij graf; Dat hij het niet bespeurde Het miudren van haar zang, Het knchjen noó bedwongen, Het bleeken van haar wang. Zelfs toen zij aan haar leger A'oor goed gekluisterd werd. Wat had hij nog een vonden Voor ’t ongeloovig hart 1 Wat had hij nog een hope Op lucht en zonneschijn; De lente zou sïjn redder Zou haar geneesheer zijn. Maar eer de bloemen geurden En ’t voorjaar kwam in ’t land, Was reeds haar oog gesloten. Was reeds verstijfd haar hand. Toen werd ten last hem ’t leven , Hij wenschte naar den dood: Zijn levenslicht ging onder, Toen zij haar oogen sloot. Met wanhoop in het harte Zat hij op ’t graf ter neer, Hoe I aklig was hem ’t heden Bij ’t overzoet weleer. Eens toen hij zat te mijmren En duister zag in ’t rond, Of op haar heeldtnis staarde, Maar nergens trooste vond , Toen lei men in zijn armen Zijn hulploos eenig kind. Dat zij hem had gelaten , De gade , zoo bemind ; , Het schreide luid hem tegen En stak haar armtjens uit, Hoe werd zijn hart bewogen Door 'tElagende geluid 1 't Kind had haar moeders oogen, Dat blaauw zoo helder diep, En t was of ’t door haar schreien Tot hem om hulpe riep. En of de dierbre doode Toen voor zijn geest verscheen , En sprak; draag zorg voor ’twichtjen, Eieht gij haar eerste schreêu. Breng heel den schat van liefde, Aan mij zoo mild besteed , Nu over op uw dochter. Die naar uw gade heet." Toen drukte hij luid weenend. Het kindjen aan zijn borst: Zijn trekken werden zachter En weeker werd zijn smart. Toen ze,opwies aan zijn zijde, Hoe ze op beur moeder leek ! Alleen haar oog was hlijder. Haar wang was minder bleek- Maar ia geheel haar wezen Lag trek bij trek verspreid Der gade eenmaal zoo bitter , Nu weemoedvol beschreid. Zij werd baars vaders hulpe Bij ’t mindren van zijn kracht, En schudde steeds dezelfde Zijn stervenssponde zacht. Utrecht. A. W. B. II EIN E ’S EBKLA E U N G. avondscheemring daalde somber néér. De golven rolden immer wilder voort, Toen ik mij neervleidde op het eenzaam strand , En droomend uitkeek naar haar woesten dans; Mijn horst begon te golven als de zee, Want onweerstaanbaar trok mijn hart mij heen Naar u, naar u, o heerlijk, lieflijk beeld. Dat overal voor mijne oogen zweeft, Dat overal tot mijne ziele spreekt, Overal, overal, In ’t snizen van den wind, in ’t bruisen van de zee En in het droevig zuchten van mijn eigen borst. En met een ligten rietstok schreef ik in het zand : „Agnes, u min ik, u min ik alleen!" Doch golven boos van zin vernielden mijne hand. En wischteu uit dat woord, en wiscliten uit mijn schreên, En ’t oeverzand was glad en effen ais voorheen. Verbreekbare rietstaf, wegstuivende zandhoop, Heenvloeijende golven ’k vertrouw u niet meer. De hemel wordt zwarter, mijn*hart wordt steeds wilder. Mijn sijierkracht wordt grooter en ginds bij de zee Daar sleur ik een denne uit Noorwegens wouden, De sneeuw' smelt ik weg en ik doop haar vol drift In ’t Zuiden in ’t vuur, dat de Etna doet kooken En schrijf dan vol min met die reuzige pen En lava, zoo gloeijend als ooit werd gevonden , Daar hoog aan de lucht, waar geen sterre nog blinkt: „Agnes u min ik, u min ik alleen!" En van dit tijdstip af zal ’t menschdom eiken nacht Daar hoog aan ’s hemels trans die vuurge woorden lezen; En ieder menschenhart, dat dan naar liefde smacht, Stemt met mijn hartstogt in , wordt met die woorden een Die haar ter eer voor eeuwig zijn verrezen „Agnes , u min ik , u min ik alleen ! " Aug. IS6I. J. C. M. XAJAAES-GEDACHTEN. {SI3 , blaadreu , geel en graanw en rood, Die door den herfstwind afgereten. En op het boschpad neêrgesmeten, Hcendvvarrelt tot een wissen dood, at maakt mijn ziel toch bij uw zwerven Zoo stil en in zich zelf gekeerd ? De herfstzon, die door duizend verwen Uw vorig groen heeft geschakeerd. Blikt treurig neder op uw' sterven En mist de goddelijke kracht, Waardoor zij eens u ’t frissche leven , Met groen en bloesems heeft gegeven, In schitterende lenteprachl; De vogels die nog kort geleên Verscholen in uw lommer zaten, Zij hebben allen n verlaten. En laten stervend u alleen! De ondankb’ren, neen, zij hooren niet Hoe in de plaats van hun koralen. De ,storm het klagend stervenslicd Doet langs de dorre stammen dwalen En ruischen door het oeverriet. O , graauw en geel en rood gebladert 1 Waarom zie ’k dikwerf met een traan U samen tot een hoop vergaderd , Verdord, en eindelijk vergaan ? Van waar, dat ’k in die najaarsdagen Zoo vaak naar ’t woud mijn schreden rigt. En luistrend naar de najaarsvlagen , Ik dan mij zalven voel verligt Van cene ongekende smarte , Zoo als ik nimmer heb gevoeld , Die kuaagt in ’t binnenst van mijn harte En rusteloos mijn ziel doorwoelt. Die ’k niemand ooit kan openbaren, Maar die zich zelf vertroosting vindt, In ’t schijnbaar niets betecknend staren Op dorre en afgevallen blaren , En in het loeien van den wind ? Toch is aan deze droeve stonden lets onbeschrijflijk zoets verbonden , Waarnaar mijn boezem altijd haakt; lets, dat alleen hij kan doorgronden. Die ’t eenmaal in zich heeft gesmaakt. H. S. LA CLOCHE DU SOIE. rourquoi doac,*quand j’entends une eloche qni sonne. Ce brult réveille en moi mille doux souvenirs, Wourquoi, en écoutant ces aceords monotones, A mon iime émue , échajipe iin soupir? C est que je trouve dans leur gravc mélodie , I.ugubrc ponr tout ctranger, Des Sons, qui me rappellent d’une voix ainie, Des scenes dun bonheur passé. Enfant, j aimais déja, ce vibrement sonore, Se perdant, peu-ii-peu dans les brises du soir. Et quoiqu’ Ie temps ait fui, j-aime ü I’entendre encore Car il est ponr mon coeur l’image de l’espoir: Eloignd du Midi, séjour de mon enfance. Dien de mes plus doux souvenirs , Je conserve toujours la douce espérancc , D’y retourner et d’y mourir. Et Dieu exaiicera ce souhait si modeste. Je ne demande rien qu’une rustique croix, Peur indiquer Ie lieu, oü reposent mes restes , Dans Ie sol, oü enfant je jouais autrefois: Dieu, qui jusqu’a ce jour m’a conservé la vie Et qui toujours m’a protégé , M’accordera encor de revoir ma patrie, De mourir la, oü je suis né. Et II me I’a promis. Lui, de sa bouche même. Dans Ie sou de la cloelie, si souvent répété : jNe doute pas , mortel! de ma bonté suprème “ „ Ton modeste souhait sera exécuté. “ Puis, quand de tons cotés les périls m’environnent Je pense a ce divin amour, Et je dis, quand j’entends une clocbe qui sonne; „ Dieu sur raon sort veille toujours." H. S. NIET TE WILLEN EUILEN. t ül?as reeds laaf. Het bargerklokjen J Had de erntfeste burgerij En de ploerten van hun slokjen Weggedreven naar hun sprei. Maar twee vrienden zaten samen Bij sigaren en wat wijn , Grootsche plannen te beramen Ideaaltjens groot en klein. En ten goeden langen leste Kwam de liefde op ’t tapijt ’t Was ’t chapiter, dat nog restte : Nu., dat eischte langen tijd. Vreeslijk werd er doorgeslagen Eu oi> ’t eud zien we allebei ’t Rond bekennen , zonder vragen , "Welk ideaal het hunne zij. sprak de een, „ik wensch me een blonde, „Blaaiiw van oogen, liefst wat kleen, ;;Poezele armen, alles ronde, ;; Zachte vormen anders geen! ƒ/;/ Nu , ik rijd niet in je wielen ! Zwarte haren, slanke leest, „ „Donkere oogen, die de zielen „ u Treffen dat boeit meest mijn geest 1 " " En zij vonden elk een meisjen , De eerste zwart, de tweede blond , Maar is ’t vreemd? – Geen wou zijn prijsjen Ruilen voor ’t geen de ander vond. G. ANGSTIGE SPANNING. Üouise zat uren te turen Aan ’t spiegeltje voor aan ile straat i;-' Zij zag er slechts huizen en muren, 1 Zij werd al inquiet disperaat. Nu drukt zij de tipi)en der lippen In angstige spanuing op een , Straks laat zij den angstkreet ontglippen : n Och 1 dat hij toch eindlijk verscheen.' „ „Wat zit gij te wachten te smachten , Lonise ! zeg wacht gij een vrind p “ " „Och! H is nu al kwart over achten, Ik zeg dat ik ’thatelijk vind." ’k Voel angstig verlangen mij prangen; Als hij er voor tienen niet is, Dan kan ik hem niet meer ontvangen. ~ Daar helt men ! Daar is hij gewis ! * Zij gluurt door de ruitea naar buiten: „Ja waarlijk! daar is bij bij tijds:" (Haar vreugd is door niets meer te stuiten) „Mijn mantel van Jufvrouw de Wijds!" D. B. DE DAUW OP ROZEXBLADEREN. toch, meisje 1 deze paarlen Hoe zij klaar en rein, ïhitt’ren op de purpren blaadjes In den zonneschijn. Toen ik gister, na het onweer, Deze roze vond, Wierpen haar de regendropplen Op den konden grond. Stormen wilden haar ontblaad’ren , Maar aanschouw I hoe thans Haar de gulden morgenstralen Geven nieuwen glans. Niet steeds zullen ’s levens stormen langs u henengaan! Ach 1 dan zullen droeve tranen U in d’ staan. Morgen echter, vrolijk meisje, Morgen, wees tevreên ! Dringen vreugdetranen weder Door die wimpers heen. ■t Beeld der onschuld is de roze; Volg haar na: wees goed 1 Deugd alleen schenkt ware vreugde En in onheil moed. F. liefde. der aard ! gewis uit ’t Rijk van licht en leven t Verhieft ge nw snellen wiek en daaldet nefr op aard , daar ter eere Gods ’t geluk den mensch te geven, Te spreiden eenen gloed, uw hooge afkomst waard. Met rijken schat van heil kwaamt gij deez’ aarde binnen , Te zeeg nen met dien schat is u de zoetste vreogd ; Door u geleid wou God het zondig menschdom minnen, En ook voor ons zijt gij de bron van elke dengd. Of is ’t niet steeds nw doel te heil’gen en te zeeg’nen, Te zaam te streng’len, wat de Schepper heeft gemaakt ? Ja, zelfs waar haat of nijd u schand’lijk komt bejeeg’nen ergeeft gij ’t allen tijd en zegent, wie u laakt. w. 8 ik ken n, waar uw stem de hardste harten kneedde Ik ken u, waar uw blik het ijzer smolt als was; Of waar gij door een cnklcn oogwenk bragt den vrede , Of waar uw tooverwoord het zwaarste leed genas. Uw dochter is de deugd, haar bruidschat, vrijheid, vrede, Haar kroon is onschuld , mild en zacht is haar gebod , Zij is ’t, die ons op aard verzoent met al het wreede, Zij is’t, die ons ook hier verlangen doet naar God. He liefde is vredebod , waar zij zich aan komt melden ~. He vuige baatzucht valt, de bleeke nijd snelt heen; He drom van duiv’len vlugt, die immer ’tmenschdom kwelden En heel hun priesterschaar ijlt op haar magtwoord heen. Mij dunkt een reine ziel, een hand, die houdt van daden, Mij dunkt een oog vol gloed , dat zachtheid rond zich spreidt, Hat zegeningen strooit op onze levenspaden Hat moet de tempel zijn, ter harer eer gewijd. Haal, liefde! neer in mij, verkwik mij met uw zegen, Verblijd mij met uw stem, ontvonk mij door uw’ gloed, Wees mij ten Engel, leid mij voort op goede wegen En geef me een liefdrijk hart, dat uwe deugden voedt. 7 Nov. 61. K. B. DE VLOEK DEE WEKELD. *) u, gij scliriftgeleeraen en Janzeen, gjj geveinsden, want gij sluit het koningrijk der liemclen voor de Jiienschen. Mattheus. Avaut tout, n’accusez pas ies femmes de ce qu’elles eont e est nons qui les avons faitea A. DE Musset. van ons deze vrouwe – ’ Levend schandvlek op deze aard. ~ Zij die speelt met echt en trouwe J »Ze IS haar schooneu naam niet waard. erre van ons ! geen genaden „ ' oor u, schepsel der natuur " ‘■6 beste en eêlste zaden „ Hebt verstikt in ’t wordingsuur. .ede,den hetoonen de C:: “ „Verre van ons! wilt ge weten , Hoe de wereld u veracht. . . „ Zij gevloekt van God en menschen , Tot in ’t late nageslacht! « Zoo klinkt luid de stem der wereld, En zij schaamt zich ’t oordeel niet Over de arme zondaresse, Die zij wreedlijk van zich stiet. En toch, wereld! ’k wil het vragen, Hoe ge ook trotsch uw stem verheft Zijt gij waarlijk zoo veel beter Dan zij, die uw banvloek treft ? Menig is die Earizeër Naast den armen Tollenaar Gode dankend: ,’kloof u Heere ! Dat ik niet ben als die daar. “ En die daar! schoon diep gevallen, Woog bij God toch eindloos meer. JJeedrig, rouwvol was zijn bede: „ Wees Gij mij genadig Heer! " Elopt er onder ’t kleed der schande Niet soms liefdevoller hart, Dieper, inniger gevoelend Stiller lijdend ’s werelds smart, Dan bij hem, dien de aardsche vierschaar En wie hoort niet naar haar stem ? I'rijsprak met een zelfgenoegzaam ; » Ik bevind geen schuld in hem! " Laat te laat ? beseft ge , o wereld, Dat bij Gode ’t hart sleehts geldt; Dat zijn ondoorgrondbre wijsheid ’t Eenig ware oordeel velt. Als aan ’t einde van de dagen Alle stof in *t niet verzinkt. En ver boven lucht en wolken Der vergelding stemme klinkt ■ Als de geest van ’t stof zal scheiden En het wezen van den schijn Gij, die oordeelt hier op aarde. Hoe zal dan uw vonnis zijn ? O ! ’t moet wis uw hoogmoed krenken Als een pijl die ’t hart doorhoort Nu gij van den vlekloos reinen Magdalena's vrijspraak hoort. Boven wee en jammerklagten Klinkt een stem door ’t wolkruim heen „ \Vie van u is zonder zonden „ Werpe op haar den eersten steen ! „Zwaar en veel heeft zij misdreven, rAVaar zij God en pligt vergat; „ Maar veel zij ook haar vergeven (ATant zij heeft veel liefgehad." NAAR HEINE. lag er op mijoe oogen, üleek was de strakke mond , e Met bloedend hoofd en harte I Sliep kin den killen grond. Hoe lang, kan ik niet zeggen , Dat ik daar lag en sliep, Eer ’k wakker werd en hoorde Een zoete stem die riep: » Wilt gij niet opstaan, Hendrik ? De eetiw’ge dag breekt aan , Het eeuwig heil gaat komen De doon zijn opgestaan. Geliefde! ik kan niet opstaan. Mijne oogen drukt een wigt; Door ’t weenen zijn mijn oogen Gesloten voor het licht. if Dan zal ik van nw’ oogen, Wegkussen dezen nacht; De Englen zult g’ aanschouwen, En ook des Hemels pracht. “ Geliefde! ik kan niet opstaan, Het bloedt nog immer voort, Waar gij het hart mij wondet, Met uw hardvochtig woord. ,1 Zeer zachtkens leg ik Hendrik ü mijne hand op ’t hart; Dan zal het niet meer bloeden , Geheeld is al zijn smart. " Geliefde! ik kan niet opstaan. Mij bloedt ook nog het hoofd Heb ik het niet doorschoten Toen gij mij werdt ontroofd ? Met mijne lokken, Hendrik, Stop ik ook deze wond , En dring terug den bloedstroom En mnnk uw hoofd gezond. Zij bad zoo zacht, zoo lieflijk. Ik kon niet wederstaan ; Ik wilde dus verrijzen, En naar de liefste gaan. Daar brak de wond weer open, Daar stort met wilden stroom , Uit hoofd en borst een bloedstraal En zie het was een droom. De oude, booze liedren Der droomen kwade list. Die laat ons nu begraven, Haid mij een groote kist. Daar leg ik veel in neder. Maar zeg u nog niet wat; De kist moet zijn nog grooter Dan ’t Heidelberger vat. En haal een dooden herrie Van planken dik van rug ; Ook moet zij langer wezen Dan heel de Mainzerhrug. En haal mij ook twaalf reuzen, Die moeten nog sterker zijn, Dan eens de heil’ge Christoffel Te Keulen aan den Rhijn. Die zullen de kist dan dragen, En laten in zee haar af, Voor zulk een groote kist toch Behoort een zeer groot graf. Vraagt gij , waarom nooclzaak’iijk Die kist zoo groot «el zij ? Ik legde ook mijne liefde En mijne smart er hij. F. POËTISCHE HUTSPOT. Een lapje hier, een lapje daar. Waar ik ze maar kan vinden. D'e gaar ik netjes bij malkaar. Van buurtjes en van vrinden. Heije, Kinderged. : i-eedt toe , en leent aandachtige ooren Aan dit mijn dicht. En leert, wat onbedachte toren. Al jammer sticht. Bilderdijk, de Vloek. t Is nacht en alles neigt naar rust Met neêrgebogcn hoofd, T\- 1 _ t, . ’ De hemellamp is uitgebluscht, En ’t vlammend vuur der werkingslust In ’t hijgend hart verdoofd. Bilderdijk, des k,-anken Nachtleger. Die gulden tijdt l'oUenhoven. die een goed student Zijn feesten vieren doet, als and’re menschen slapen Burlage , aead. Tafer. ’tls feest op de kroeg V. Alphen, v. d. l. jeugd a. d. Hoogesek. der studenten ; Güthe, Fausl. De feestvreugd was ten top gestegen Bij scherts, gedartel en gewoel. Wat doet op eenmaal ’t blij gejoel Als door een’ donderslag verstommen ? r. Lennep, Ei. v, Gelre. ’t Is stil op de straten. V. Beaumont. Elk sluit zijn deur, en gist niet dat, helaas ! Die stilte zal verdwijnen, Dezelfde. ’t Geen plotseling geschiedt , BUderdtjk. voor het raam van zeker huis. de Genesiei, de mailhrief. De luiken hangen digt, hij sluimert wel te moê. f. Bijswijck , WatergeuzenUed. En ziet! een gegons doet zioli hooren: En ziet! een gebons schrikt hem op: Hij schouwt naar de trillende ruiten , J. Immerzeel Jr., Kamphuizen’s Morejenhez. Schiet ijlings uit den slaap, en grijpt naar speer en degen „r , , Bilderdijlc j Karrikthura. Waf ’e rlif , . wat s clit, wat bulkt, wat bromt, wat dondert hier door . de ooren. "En rammelt door de lucht, dat zien vergaat en hooren. Bilderdijk, op een bulder, zooffenaamdtn Lierzang. . Mie wekt mij uit den slaap, wie roept mij „it mijn droomên. .. I T\ W\ « nln t midden van den nacht ? " n ■ f Buijken, Klacht. .l,»ui frappe I’air, bon Dieu 1 de ces Ingubres cris;« „Est-ce donc pour veiller qu’on se couche —? iiJ’ai bien sauter du lit, plein de trouble et d’efFroi. Boiteau, Sat. VI. n Bewehre mit deni Spiesz die Eechte, ,i ünd nieder steig’ ich zum Gefechte." Schiller, d. Urache. Hij gaat llehners, 11. Natie. Zijn hart, gekluisterd in een keten. Smacht vruchteloos naar lucht en licht : Hij hoort de stem wel van ’t geweten. Maar aarzelt, deinst of keert, en siddert – ■IT-- • . • , t ■Hij ziet 111 ’t rond van schrik bevangen, O''** J En onbewust, welk ongeval Hem op dien tijd genaken zal. ~ , , *'• -Tac. eu Bertha. Met wankel’nde ongelijke schreden. Kwam, langzaam, door de binnendeur Een schrikgestalte voortgeschreden: Een haav’loos kleed, door scheur bij scheur Ontvormd, hing raaf’lend om zijn leden. V, Lennep, Ed. van Gelrf. Schlafrock, Toffeln, Hose Burger , zum Spaiz. een met ijzre punt, Hooft, Baeto. Ziedaar! mijn held geschetst. Anonymus, Doch, in den hoop van die er achtertreden , Vraegt meer dan een zijn buerman; „maer wie is ’t Nu toch ? V, Beers, op de Kermis,, Wat vreemde waagt zich, dus vermetel. En ongenood en onverwacht Alhier ? V. Lennep j Jac. en BerfJia, ‘SiSi Si TIJ finéaxip iScop t; nhjsiov üXXov ■ Homerus j Ilias, Millies audivi. Terentius, Andria. En wat die man daer fluisterde , was waer. Beers, op de kermis. Grosz ist der Augeiiblick, hier kommt er selbst Göihe , Mahomel. zur Thür hinein Góthe, Eausf. De zware kamp vangt aan ! H. 11. Klijn, Zelfstandigheid. «Hei jongens! weg, maakt wat ruimbaan! „Voort, voort, ik moet er door: wat plaats, ik moet er wezen n Hier zijn wij ! " of de Vest. llarmd. -54' rf'aro. .. Homerus, Ilias. /Jjn boezem hijgde zwaar naar eiken ademtoog Tl , . . Bilderdijk, BarUmla. De schittring van de speer is hier reeds vreemd'aan de oogen; 1 btraks vlood watvlieden kon, om voor zich zclv’ te waaken ; V. Merken , Jsz. de S!Jk. and sounds Cry: «Hide thy self" Lonyfellow, sp. stud. Doch ziet Helmers , HoH. Hat. Wat werkt de drank in ’t volk al kluchtige gebaarden Rofgans. Boerekermis. een vreemdling -®- Haar, Huib. en K/. – vliegt om ’t dierbaar lijf _te dekken Doch Struikelt ~r 1 •, . Silderdijt, Karrikthura. t, V\eh mir! ich biu verloren!" Göfhe, l'ausl. Zoo klaagt hij weenende. T, door v.'sGraventoeerl). Jhr Götter welch eia Nachtgesicht: Gölhe, Seherz. List. u. Raehe. Zou hij om de onschuld zich ontfermen ? H. H. Klijn , Menschenvrees. O neen! Feitama , Dichfgr. aan Hoogvliet. K Kijkt vrienden! dat ’s de borst „ Die ’t mij gebakken heeft „ Daar moet justitie zijn : „ Hij zal er aan gelooven " Kinker, Edipns ie Kolone. Hij sprak en drilt de speer. Homerus (vert d. v. ’S Gravenweert). Von jeder Noth und jedem Harm. Befreien musz ein starker Arm. Schiller, K. m. d. Hraclie. Hei jongens! helpt eens wat, ik heb uw hulp van nooden. Kinker , Bood v. Zaire. Men rept zich en woelt er in haast door elkaar; V. Lennep i Jac. en Bertha, Und schneir und unbegreifflich schnelle G'óthe , Fanst. Greep men hem aen en zette voet bij voet. Vondel i Jephia. Zij worstelen een wijl Vondel i Gljshr. v, Amstel. De kap raakt van de kruin Rotgans , Boerelcermis. En de opgeheven spiets zinkt werkloos aan zijn voet. Bilderdijk , Jjarihuta. [Een] draagt ze moedig wech. V. d. ilttUm , Zegepraal. Triomf! hij kampte en strijkt den gloriehoed. Poot, Faeschrjift. Daar stond hij toen ontbloot. Maar zacht I wie zie ik daar verschijnen, Cttts. Silderdijk, Darümla. ■ , , Wie nadert & ginj.. Tree in , het weer is guur : »Mijnheer was licht verdwaald, en wil "Zich bij den haard wat warmen o Maar spreek ! wat drijft u in dit uur, e’t Zij vreemde of buur » Xog in ier Haar, Uuib. en KL «Tliis is not the place for such as you are. LotKjfellow , sp. siud. <»\Vat wilt, wat vordert gij?.» Bilderdijk, Begeerte. n n Gij zijt verloren ! "Gij spreekt mij tegen, als ik woedend ben ! Kinker f Dood v. Zaïre, » " Erscliaflf’ sie wiedei-: Göilie j Rinaldo. " de speer met ijzre punt Hooft, Baeio. «n En ’t teeken mijner waardigheid k e Omdtg, ged, vaii een ongen. Herneemt de held. Bilderdijk, Barlhula. Helaas ! ’t was al vergeefs ! Keiih , het graf. "Wir besprechen das zunaehst, Göthe, Faust. •• 1. Wilt gij een and re Kinker , Dood v. Zaïre. tf [Voor] 't acTitbaar hoofd ?| I Immerzeel, Bedenk, opschudd. o Doch jetzo bitt' ich hoch und höchst Gölhe , Faust. //Ga nu naar uw woning 11. AlpJien , Kinderged. // Die Thiir ist offen, bast freien Lauf" Göthe, Fausl. Nu droop hij stil, met ingetrokken staart Eu hangende ooren af. Tollens . Nova Zemhla. Hoort welk een blij geschater, En vrolijk juichen rijst, Anionides, IJstroom. En op hetzelfde oogenblik , Wordt daar Tollens. die spiets geplant Bilderdijk , Ahachne. ‘fiSi 8t Tii tintd'Aiv Homerus, Ilias. „Wilt, wilt dit wonderstuk bekijken , „Waarvoor veel wonders moeten wijken, „Voor vele schatten duur gekocht. de Haes, op de Eoezy v. Poot. „ Mengt blij den juichtoon weer, „Wat korts de feestvreugd kwam verletten, als een ijdle droom daarlieen ; ° V, Lennep, Ed v. Gelre. „ Komt, Broeders 1 nog eenmaal den beker gevuld, ƒ/ In vreugd en in vrede ptronken 1 | i?. 11, Arnfzenius, Bemoediging * ;/ En daar de laatste nacht ,/ Een feestnaeht is geweest, //Gaan wij tevreèn naar huis." Burlage , Acad. Taf er. Det erste Actus ist nun vollbraoht Und der nun folgt _ das ist der zweyte. Götke, Jahrm* fest in Plundersu-eiïen. Een nieuwe dag breekt aen Vondel, ’t Collegie uur is daar : Lennejp, Acad. Idyllen. Der Herr Professor Lieszt heut kein Collegium. Stud. Lied, Wel spoedig werd het droef geval Verkondigd door de stad. Bellamy, Roosje. [Er] frug nach allen Namen, Doch Kelner war, der Kundschaft gab , , von allen so da kamen. Burger, Lenore. // Hoort, Heeren ! sprak Professor , V. AlpJien j V, d. l. jeugd a, d, Hoogesch, rWir wollen freuncUich durch die Finger sehen. Göthe, Torq. Tasso. //Doch hoort wat ik begeer: Bilderdiji, dhr. Br. v. Wijk. de staf Bilderdijk, Starrenkennis. icli musz „ Ihn wieder haben , Schiller, don Carlos. „En ’t misdrijf is vergeven" Spaudaw, Wat ’s de conclusie ? De eisch ontzegd ? Of toegestaan ? Wat eiscbt het regt ? Alewijn, lieg tb. te Puiterveea. Men zon zich rijp er op beraan , En hem het antwoord doen verstaan , Immerzeel, llugo en Pllsjen. Wenn Er ’s wieder hat, so mag der Thater seyn Wer will, man sag’ ’s ihm nicht, und ihm bekümmert s weiter Auch nicht. Göthe , die Mltschuldigen. Dit was op ’t eind de resolutie En hierna deed men restitutie , En iedereen kreeg absolutie Een ongenoemde. Und fragt mich jetzt nicht mehr! Ich hab genug gethan, Beschlossen hab ich es, und geht’s mich nicht mehr an. Üijllie, Jahrmarlcisfesl m Flundersmeïlen. Behaag ik alle lezers niet, Ik zal geenszins mij des beklagen , Daar niemant nog gebleken ziet, Dat alle lezers mij behagen. Vitsen Gijsleek , Funtdicht. J. I. V. D. korte KRONIJK VAN OCTOBEE 1860 TOT OCTOBEE 1861. Relata refero. waren de nieuwelingen ingewijd. Maar hadden in den eersten tijd j Van hun studenten-leven , Na zooveel draven en beven Natuurlijk geen lust om bij hoopen Collegie te loepen, Vooral niet van ’s morgens acht tot ’s middags drie, Welke hengsten-manie Geen fatsoenlijk mensch kan conveniëren. Al moet hij ook meest responderen Juist als professor hem niet ziet, Wat toevallig dikwijls geschiedt. En bij die ongehoorde absentie Zet zijn Excellentie Een kruisje bij die booze namen ; Vele kleintjes één groeten, en op liet examen, Hoe men er zich voor mogt bekwamen , En schoon men even goed mogt studeren Beter nog , dan die heeren , T)ie nimmer absenteren , Hun geesten dof en de vingers krom dicteren En aaklig buigzaam professor vereeren, Om hier een ander woord te verbloemen , . . .. De laatsten zijn, om het zoo eens te noemen , Hunner opoffering tot dank, In ’s meesters oog wel eens van de bovenste plank. Maar pergamus, Zonder hierover verdere reclames. Het liep tegen kersmis , en Post Uiterweer Draafde voor den Almanak heen en weer; De redactie vergaderde uren lang ; En maakte het menig Anonymus bang , Die met zoekend oog Naar de lijstjes vloog, Die het den schrijver moesten verkonden Of zijn stuk was goed gevonden Ofte wel afgekeurd, Wat trouwens meer gebeurt , En menig schrijver mogt later betalen Als hij er een bij de Eedactie kwam halen. De zitting daartoe , boven de hroeg, Was dit jaar extra vroeg. üie gewigtige dag brak spoedig aan , En de eerste exemplaren , Die nog eenigzins incompleet waren. Kwamen den koopers duur te staan ■ De volgende werden pru Jixe veracht. En door ieder jong student , Zoo iets nog niet gewend, zijn naam daarin opgezocht. Alom werden nu de stukken gelezen. Daarna gelaakt of geprezen , Al naar gelang de man, die ze las, Er met, goed of slecht in behandeld was In eén woord : die Almanak verwekte veel sensatie En agitatie : Hij was weer de oude zondebok In een’ nieuwen rok. Zoo als de ouden zongen Piepen de jongen : 1 rofessoren , studenten en ploert Werden in ernst en boert Op hunne gebreken gewezen; En ivat deden nu dezen ? Veler rust werd door kabaal verstoord : De waarheid wil niet altijd gehoord. Professoren en studenten waren ffeweldiff bon>4 De ploert niet minder; maar die verkoos De wijsste partij , Onthield zich van schelden en razen , M. 9 En zag gelaten naar buiten Door zijn nieuwe ruiten , Den Hemel biddend voor zijn glazen. Ook school men tegen de kersvacantie weer zamen Om zich te bekwamen Voor het mathesisexamen. Een jong professor doceerde de elementen En trok dus daarvan de renten ZEd. verknoeide ponden krijt In dien tijd ; Want ZEd. was telkens zijn memorie kwijt. Ook de pompers hadden veel te doen, Om de heeren met fatsoen Voor verzuipen te behoên. Maar hoe die menschen pompten en sjouwden En hoe de heeren hun kost verdouwden En in hun studie niet verflaauwden , Maar blokten tot stervens toe, Nimmer moê , nimmer moe , Tot ze op secans en tangens scheel keken En haast onder kogelstapels en logarithmen bezweken, En ze moê waren van ’t vloeken Op alle mogelijke hoeken Eu hoe Schlömilch werd verslonden , Schoon niet algemeen amusant gevonden. Zie, evenwel nogtans en desalniettemin , Professor had een’ boozen zin En menigeen liep er deerlijk in; De boel liep schandlijk in de war; Want professor was vreeselijk bar: Menigeen droop als een straal, mijnheeren! En keerde met natte kleêren Bedroefd weer in zijn kluis En zegende Buijs En wierp een’ gezonden Hollandschen vloek Op lederen scherpen en stompen hoek. Doch later kwam weer alles teregt En werden de Schlömilch’s op zij gelegd Om nooit weer te worden ingekeken , Zooals nog immer is gebleken. De kersvacantie nu was weer daar kersdagen, oud- en nieuwjaar; En weer kwamen de menschen bij elkaêr En wenschten uit gewoonte, of om het smeer Van den handeleer II Alle heil en zegen * weer. En vóór Januarij verdween Kwamen met vrolijke schreên De afwezigen aan de voeten der leermeesters terug. Even vlug Als de vliegen , die gij straks af mogt weren, Op uwe schotels wederkeeren. Noemt ge dit beeld prozaïsch, onwaar of ongepast. Zorgt dan , dat ge ons met een ander verrast. ’i ’t Is potsierlijk om weêr al die menschen te zien draven Met zenuwachtigen stap Om zicii te gaan laven Aan de bronnen der wetenschap. De coWe.g\ezalen loepen dol Vol. „Veel geschreeuw en weinig wol." Deze laatste tekst is gestolen ; maar hier toch onschatbaar , Al is hij voor tweeërlei uitlegging vatbaar, De exegese daarvan zij den lezer opgedragen , En wij vervolgen onze getrouwe verslagen. De winter bragt het land in nood Door watersnood op watersnood. Verscheiden dorpen werden verlaten en steden gevuld. Velen in rouw en nieuwe kleêren gehuld. Tonnen bevroren gekookte grutten en zuurkool verzonden, ’t Geen alles in oogenblikken werd verslonden Door schier onverzaadb’re monden. Vele gelden werden verzameld door ’tgansche land En ook geschonken door vreemde hand. Ook werd er veel water-poëzie uitgegeven , Door S. J. van den Bergh en Consorten geschreven , Waarvan , naar allen schijn , Nog massa’s exemplaren voorhanden zijn. Na de kersvacantie nu waren De gevaren Van Nederland geweken En was de watersnood verstreken , Terwijl een Utrcchtsehe bakker uit de Haagsche loterij Trok een ontzagehelijk schilderij, Te groot voor ’s mans bakkerij , W elke Loterij in den hoogsten graad haar naam deed gestand Huizende nieten en menige pijpenmand, Mitsgaders kindersokjes en andere prullen in dien trant Deed regenen over het land. Behalve de Loterij Speelden wij meen’ge partij Op ’t nieuwe billard Tot verheuging van ons eigen hart En leniging van den diepen smart Der menschen, die door Maas en Waal Waren geplunderd op groote sehaal. Van dezen gingen velen naar ’s Hertogenbosch; En daar in hunnen nieuwen dosch Met hunnen tijd verleo-en , Mystificeert er een cle buro^erij Maakt ze met ridderkruizen blij. En dat dit feit aansteeklijk was Bleek s avonds na ’t concmu's alras, Toen een opgewonden klant Met een wapen in de hand En in vastenavonds-kleêren Ons eens wou mystificeren. Uit kortswijl wilde hij ons vermoorden. Maar werd op heeter daad betrapt. Toen sprak hij vele vreemde woorden, Die ons in onze vreugd niet stoorden; De deur viel toe hij was gesnapt. Zijn wapen werd hem ras ontrukt, Waarvoor zoo menig had gebukt, Zoo menigeen had moeten sneven. Maar daar men waarlijk niet wist wat Hij op de kroeg te maken had , Zoo w'erd hij dra geamoveerd, Door niemand langer daar begeerd. Hij gaf zich uit voor En werd bezorgd aan zijn adres. Zoo was van Sprokkelmaand de dertiende verstreken , Die dag zoo vol van rouw, zoo vol van glazenbreken. De nacht was verre heen, toen onder vrolijk zingen Het feest geëindigd w’erd, en we uit elkander gingen. Wij waren allen moê , wuj wenschten allen rust , En voor ’t collegiegaan bestond bij ons geen lust. Niet dat wij niet voor studie blaken En gretig zijn naar wondre zaken ; Maar ook de wet (en dat’s geen larie!) Had ons toch aangetoond , dat 14 februarij ’t Begin was van een tijd van rust: Niet ieder scheen daarvan bewust. De wet, zij werd vertrapt, en wie geeft ons garantie , Dat ’t niet met alles ga, gelijk met deez’ vacantie? Zoo loopen wij bedrukt de toekomst te gemoet Toen plotsling vreugd weerom dat al vergeten doet : Het jaar’ge Placet Hic vertoont zich aan onze oogen, Hergeeft aan ons de vreugd, rooft buren ’t slaapvermo 70: » G. C. C. J. van Lynden, j. Trans, van Ltjnden. » 78: Staat: *G. Wicherlink, j. Voorstraat, van Run, lees: *G. Wicherlink, j. Nachtegaalsteeg, Meessen. • 80: Büvoegen: A. J. Moulin, m. » 84: Bijvoegen: REGTEN EK LETTEREN. DcrcE MiNERVA. Secv. T. C. L. Wijnmalen. * 85: ’T WAS NACHT. ’T ZAL WEL GAAN. SCCr. EutroplUS. 1 i viNo PECLiTR CüRAS. Secr. Bacehus. » » Staat: nos delbctant varia. /Sfeer. M. Juda, lees; Secr. Th. J. van Everclingen. Kleine misstellingen, als op pag. 5 5 Paken voor Pai-e, en dergelyke, gelieve de lezer zelf te corrigeren. NOCTURNE. Andante Cantabile. Con Sentimeuto E.C. V. B.

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

;/ En daar

de laatste nacht

,/ Een feestnaeht is geweest,

//Gaan wij tevreèn naar huis."

Burlage , Acad. Taf er.

Det erste Actus ist nun vollbraoht

Und der nun folgt _ das ist der zweyte.

Götke, Jahrm* fest in Plundersu-eiïen.

Een nieuwe dag breekt aen

Vondel,

’t Collegie uur is daar :

Lennejp, Acad. Idyllen.

Der Herr Professor

Lieszt heut kein Collegium.

Stud. Lied,

Wel spoedig werd het droef geval

Verkondigd door de stad.

Bellamy, Roosje.

[Er] frug nach allen Namen,

Doch Kelner war, der Kundschaft gab ,

, von allen so da kamen.

Burger, Lenore.

// Hoort, Heeren ! sprak Professor ,

V. AlpJien j V, d. l. jeugd a, d, Hoogesch,

rWir wollen freuncUich durch die Finger sehen.

Göthe, Torq. Tasso.

//Doch hoort wat ik begeer:

Bilderdiji, dhr. Br. v. Wijk.

de staf

Bilderdijk, Starrenkennis.

Permanente URL

Opties voor uitsnede