is toegevoegd aan uw favorieten.

De teekenen des tijds

academische les, den 28sten september 1921 te Leiden, en voorts te 's Gravenhage, Rotterdam en Amsterdam tot opening van colleges uitgesproken
1921

Permanente URL

Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Auteursrecht onbekend. Het zou kunnen dat nog auteursrecht rust op (delen van) dit object.
Titel: De teekenen des tijds
Ondertitel: academische les, den 28sten september 1921 te Leiden, en voorts te 's Gravenhage, Rotterdam en Amsterdam tot opening van colleges uitgesproken
Auteur: Bolland, G.J.P.J.
Jaar van uitgave: 1921
PPN: 370886283
Taal: Nederlands
Omvang: 36 p.; 24 cm
Herkomst: Cultureel Maçonniek Centrum Prins Frederik
Bron metadata: OPC

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 48 pagina's) / 48
Auteursrecht onbekend. Het zou kunnen dat nog auteursrecht rust op (delen van) dit object.
Permanente URL
Titel

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Auteursrecht onbekend. Het zou kunnen dat nog auteursrecht rust op (delen van) dit object.

Titel

De teekenen des tijds

Ondertitel

academische les, den 28sten september 1921 te Leiden, en voorts te 's Gravenhage, Rotterdam en Amsterdam tot opening van colleges uitgesproken

Auteur

Bolland, G.J.P.J.

Jaar van uitgave

1921

PPN

370886283

Taal

Nederlands

Omvang

36 p.; 24 cm

Herkomst

Cultureel Maçonniek Centrum Prins Frederik

Bron metadata

OPC

«»■ G. J. P. J. BOLLAND, hoogleeraar te leiden. „Opdat men niet zegge: wij hebben het niet gehoord." Petrus in Alexandrië. Vierde Druk. Wm leiden A. H. Adriani 1921 m. 1>. 5 DE TEEKENEN DES TIJDS. Academische les, den 28sten September 1921 te Leiden, en voorts te 's Gravenhage, Rotterdam en Amsterdam tot opening van colleges uitgesproken DOOR G. J. P. J. BOLLAND, hoogleeraar te leiden. „Opdat men niet zegge: wij hebben het niet gehoord." Petrus in Alexandrië. Vierde Druk. leiden A. H. Adriani 1921 6 f ^ V <9 O Waarde hoorders, door toedoen van de beste geneeskundige snijkunst onzer dagen, die van mijn hooggewaardeerden ambtgenoot Dr. J. H. Zaayer, van den rand des grafs teruggekeerd, om in het land der levenden misschien nog eene wijle te vertoeven, voorzien van een ambtelijk verlof tot herstel van gezondheid, dat mij vergunt, met behoud van bezoldiging voorloopig rust te houden, heb ik gemeend, niet werkeloos te moeten blijven, nu, niettegenstaande verregaande verzwakking en tegen eigene verwachting in, mijne levens- en werkkracht nog voldoende blijkt, om na al hetgeen er in mijn lichaam gebeurd is en gedaan, het geven van onderwijs voor mij alsnog mogelijk te maken. En zoo ziet Gij mij opnieuw weer voor U in den leerstoel, niet omdat ik er in mijn achtenzestigste levensjaar nog zoo op belust ben, mij zei ven nog eens te hooren, — alvast wat ik ditmaal te zeggen heb, zeg ik allerminst voor mijn genoegen, — maar omdat ik, zoolang ik het woord hooren laten këin, het niet onthouden wil aan den tijdgenoot, allereerst aan den jeugdigen tijdgenoot, die er de beteekenis van beseft, of althans gevoelt, wel wetende, dat het met mijne verdwijning of mijn aftreden tot zwijgen komt. Ik zelf sta hier thans om te beginnen met de levendige bijgedachte, dat wat ik hier nogmaals onderneem, zich niet meer vele malen zal kunnen herhalen; ondernemen wij met deze bijgedachte den leergang tezamen! Want leergangen van zuivere en toegepaste rede zijn geene zaken, die zich, wanneer ik er niet meer ben, door erfgenamen of opvolgers laten overnemen, bestendigen en voortzetten; opmerkingen van onverbloemde en zuivere redelijkheid zijn in alle eeuwen gemaakt en zullen ook na mijn dood gemaakt worden, maar de leer als geheel is alleen in mijn brein doordacht ter beschikking, en houdt met mijnen dood weer op, ten onzent te worden onderwezen. Stelselmatig sprekende wijsheid maakt zich tot moment, tot blijvende vluchtigheid, en komt niet tot duurzaam sprekend persoonlijk aanzijn, in ons land even weinig als in het land van Hegel of elders. Bij wijze van voorspel of inleiding wilde ik U van avond om te beginnen onderhouden over de teekenen des tijds in onze dagen. Die teekenen zijn van zelf ontelbaar, doch velen ervan laten zich bespreken onder één hoofd: het wezen en de gevolgen der democratie, der stelselmatig en eenzijdig doorgedreven democratie. Hegel heeft eens de vraag afgewezen, of monarchie dan wel democratie beter was. En op ziclizelve, dat is als eenzijdigheden, zijn zij dan ook beiden verkeerd, wat ik U verzoek, als mijn oordeel te bedenken, ingeval Gij straks in verzoeking mocht komen, om te wanen, dat ik onvoorwaardelijk of eenzijdig voorstander ben van de monarchie. Een partijganger van vorstelijke willekeur ben ik nooit geweest, en ben ik ook nu niet. Maar ik besef, dat bijvoorbeeld in Duitschland de vorsten middelpunten zijn geweest van organische samenwerking, en de mogendheden, die tegen het hart van Europa, hun eigen hart, hadden samengespannen, hebben in 1918 geweten wat zij eischten, toen zij aftreding der vorsten eischten. Zij wilden Duitschland zwakker zien. Sedert dien is Duitschland gedesorganizeerd, en zijn ongeluk zal het ongeluk blijken ook van zijne overwinnaars. Wijzelve zijn met onze vermolmd oppervlakkige en verkankerende be- schaving sedert 1918 vooruitgegaan naar beneden, naar ontwrichting en ontbinding, naar ontreddering en staatsbankroet, natuurlijk ten gevolge van het zoogenoemd volksgezinde, in werkelijkheid gewetenlooze drijven der communisten, socialisten en overige democraten, maar voorgegaan ook, ja voortgestuwd en voortgedreven, door de verdwaasde regeering zelve, een zoogenaamd rechtsch ministerie, dat ten believe der op geldelijk voordeel azende medestanders en democratisch veeleischende tegenstanders eene voorbeeldelooze geld verkwisting en revolutionaire wetten op zijn geweten heeft, wetten en maatregelen, die ten verderve leiden. Naar rechts en links zoo gezegd ten believe van het volk, het souvereine volk. Volk echter heet in onze dagen bij voorkeur de groote hoop der minderwaardige stedelingen, de menigte allereerst der stedelijke arbeiders; dit volk is arm aan echten volkszin, en zorgeloos teert het zonder eigen vlijt van den arbeid der anderen, allereerst van het landvolk. Als anorganische massa met verkeerden gemeenschapszin is het van het organische en georganizeerde volk slechts een lui, ondankbaar en verkankerd overblijfsel; de heerschappij van het zoogenaamde volk is als heerschappij van den arbeider de heerschappij eener menigte regeering, zal de Kerk der middeleeuwen evenzeer als onze hoogere beschaving te gronde gaan. Door anderen zal U dit in onze nu reeds erg democratische, dagen niet licht zoo ronduit worden gezegd; „de gedaante dezer wereld gaat voorbij," dat beseffen wij eigenlijk allen, doch anderen toonen allicht onvermijdelijker wijze bezorgdheid, om dan tevens een ongegrond vertrouwen in de toekomst uit te spreken. Maar treffend zijn in dit opzicht toch ook elders de teekenen des tijds. Zoo zegt de helderziende, meer bepaaldelijk met het astrale gebied vertrouwde Charles Webster Leadbeater, de stille verstrekker van ingevingen aan de pronklievende en voor de vertooningen zorgende mevrouw Annie Besant, de man van Adjar bij Madras, die Krisjnamoerti had voorbereid, om van den komenden Boeddha de levende tempel te kunnen zijn, Leadbeater de hoogbejaarde, als 'liberaal Katholiek' of gnostiek bisschop van Australië, in een boek over de verborgene zijde der Christelijke feesten, dat wij menschen zijn van eene groote beschaving, of dit ten minste zelve vinden, maar dat er een ontzettende hoop ellende is in de wereld, en wij aan een zeker soort van verandering groote behoefte hebben. Overal, zegt hij, heerscht onrust, en het schijnt, dat het stelsel, waarop wordt in het kerkelijke goddeloos, voor het vaderland liefdeloos, in het maatschappelijke zedeloos en in het natuurlijke kinderloos; de groote stad zuigt aanhoudend levenssappen uit het land, om ze verkankerend te verkeeren in verdorvene en onvruchtbare, bij gelegenheid verwoesting aanrichtende anorganische massa. Zonder eenige schuld aan den toestand zijn wij geen van allen; wij allen hebben voor ons deel en op onze wijze datgene bevorderd en in de hand gewerkt wat komen moest, hetgeen dan niet wil zeggen, dat allen in gelijke mate schuldig staan. Een groot en niet te overzien aandeel aan de ontwrichting, vervuiling en ontreddering van de Europeesche samenleving onzer dagen — het bedroeft mij, dat ik het zeggen moet, — heeft boven en behalve de buitenlandsche vrijmetselarij, of als macht erin, het internationale Jodendom, dat reeds of juist in zijne rechtzinnigheid niet het lam te midden der wolven is geweest, waarvoor de Joodsche schriftgeleerden het hebben verklaard. In de middeleeuwen is de slavenhandel, in den nieuweren tijd de handel in meisjes in Joodsche handen geweest, en het Poerimfeest, het groote Joodsche feest der wrake, kan ons doen bedenken, dat de Jood in het algemeen genomen van nature vinniger, ijverzuchtiger en wraak- gieriger, kortom minder goedmoedig is dan wij. De Joodsche god is dan ook een god der wrake. En al zijn uit Talmoed en Sjoelchaan 'Aroech, het uit den Talmoed getrokken handboek en kort begrip der Joodsche zedeleer, de schoonste en aannemelijkste spreuken bij te brengen, het Talmoedisme veroorlooft, of beveelt zelfs, den Jood door weer heel andere uitspraken, met ons onbesnedenen zeer valsch, onridderlijk en oneerlijk om te gaan. Het is aan Israël, aldus de van dien verkeerden kant genomene Joodsche rechtzinnigheid, geoorloofd, onrecht te doen aan den gooi; wat een gooi bijvoorbeeld heeft verloren, mag de Jood hem niet eens weergeven. Zijnen broeder moet hij het verlorene weergeven, niet aan een van ons; zijn god zoude het hem niet vergeven. Eenen gooi mag men te kort doen; bij berekeningen bijvoorbeeld mag de Jood den onbesnedene bedriegen. „Met den reine handelt men als een reine, met den verkeerde betracht men de arglist " (Ps. 18 : 27.) En zonder stille verwensching geeft de echte Jood aan den gooi ook geen bescheid over de Wet. Wanneer met eenen onbesnedene een Jood voor eenen Jood om rechtspraak verschijnt, moet de rechtsprekende hem, indien hij kan, overeenkomstig de Joodsche wet gelijk geven, en tot den onbe- snedene zeggen, dat het zoo is volgens de Joodsclie wet; ingeval de wet van de wereldlijke volken den Jood gunstig is, moet men hem gelijk geven, terwijl men tot den ander zegt, dat het zoo is volgens hunne wet. Is dit niet het geval, dan moet er list worden gebruikt. Wanneer een gooi, aan wien een Jood geld schuldig is, zonder dat diens erfgenamen daarvan iets weten, komt te overlijden, behoeft de Jood niet te betalen, en zelfs berooving van den onbesnedene is geoorloofd; de goederen van den gooi zijn als het prijsgegevene: wie het eerst komt, heeft er het recht op. Een Jood mag eenen gooi, die in doodsgevaar verkeert, niet redden; toov sjebbegojim haroeg. En wanneer een zoon van Israël ten voordeele van eenen gooi een getuigenis weet, dat ten nadeele is van eenen Jood, en bij het gerecht der gojim tegen den Jood voor den gooi gaat getuigen, wordt hij in den ban gedaan, hetgeen beteekent, dat hij zoo mogelijk moet worden vermoord. En tot de onkosten, die de gemeente heeft gehad, om eenen verrader uit den weg te ruimen, heeft ieder bij te dragen; hoever daarentegen de verraderlijkheid en de onbetrouwbaarheid van de rechtzinnige gemeente gaan mag in de goede, dat is verkeerde richting, leert het tot den Joodschen god op den grooten verzoendag gerichte Kolnidree-gebed, naar luid waarvan geloften geene gelofte en eeden geene eeden zullen zijn. „Gij zult geen woeker nemen van uwen broeder, wel echter van den vreemde," zegt de Joodsche schrift. (Deut. 23:10.) „Maar gedenk Jhwh uw god; want hij is het, die u kracht geeft, om vermogen te verwerven." (Dt. 8 : 18.) „Wacht u ervoor, met de bevolking van het land, waar gij binnenkomt, een verbond aan te gaan." (Ex, 34 : 12.) „Vraag mij slechts, en ik geef u de volkeren ten erve, de einden der aarde tot bezit; gij zult ze verpletteren met ijzeren knots, als aarden vaten verbrijzelen." (Ps 2 : 8-9.) „Al de volken, die uw god Jalió aan u overlevert, zult gij verslinden; verschoon ze niet." (Dt. 7 : 16.) „Geene genade verleenen." (Dt. 7 : 2.) „Geene ziel in het leven laten." (Dt. 20: 16.) „Want volk en rijk, die u niet willen dienen, gaan te gronde; die volken zullen vast worden verwoest." (Jez. 60 : 12.) „Jaho uw god heeft u gezegend, zooals hij u heeft toegezegd, zoodat gij aan vele volken leenen, maar zelf niet van hen leenen zult, en over vele natiën zult heerschen, maar zij niet heerschen zullen over u." (Dt. 15:6.) „Het vermogen der gojim zult gij eten, en pronken met hunne heerlijkheid." (Jez. 61 : 6.) In ons midden maakt hiervan de uitlegging vanzelf eene wereldheerschappij der Joodsche listigheid, waarmede vergeleken de woorden „dom als een gooi" spreekwoordelijk zijn. En op eene geheel eigenaardige wijze is de Joodsch goddelijke belofte waar gemaakt ook of juist door het vrijzinnige Jodendom, dat als internationaal Jodendom overal dezelfde trekken vertoont, en in het maatschappelijke en staatkundige, in handel, beurs- en bankwezen, in dagbladpers, schouwburg en bioskoop, in arbeidersvergadering en volksvertegenwoordiging, tot eene, ten deele stillen ten deele openlijken, doorslaanden invloed en overwegende macht is gekomen, maar dien invloed en die macht niet heeft verworven zonder de spreekwoordelijk Joodsche volharding vol onbescheidenheid en listigheid, noch ook zonder eene meer bedekt gehoudene en min algemeen bedachte liefdeloosheid voor de zeden, gebruiken en instellingen der onbesnedenen; eigenlijk gezegde liefde voor ónze belangen, gemoedelijke piëteit voor het ónze, het blijvende vreemde, zijn daarbij uiteraard zelden in het spel geweest. De god der Joden heeft het ras nu eenmaal (Lev. 20 : 26) afgezonderd van de andere volken, die eigenlijk niet eens bestaan uit menschen ; de echte Jood is ervan doordrongen, dat alleen de Joden menschen hebben te heeten. „Gij wordt," aldus de Thalmoed met het oog op Hez. 31 : 34, „menschen genoemd; de andere volken heeten geen menschen maar vee." „De ziel der anderen," zoo leest men elders, „is afkomstig van den onreinen geest, en daarom heeten zij varkens." Eigenlijk mag dan ook een 'mensch' met ons geene gemeenschap houden. En heeft zich het internationale Jodendom, de Alliance Israélite Universelle, die het Grroot Oosten van Parijs beheerschte, vooraan, met ons varkens niettemin bemoeid, dan is dat gebeurd tot vrijmaking des Jodendoms, dat is tot verwerving der aan de Joodsche geslepenheid toekomende wereldheerschappij ; middel daartoe was allereerst der Joden internationale geldmacht, die best te vereenigen is met een communistisch drijven naar onzen kant, met het maatschappelijk en staatkundig drijven naar opheffing van den eigendom der gojim. Daarbij was er geen gemoedsbezwaar tegen stelselmatige prikkeling en aanvuring van het lagere in ons allen, noch ook tegen eene onridderlijke en niets ontziende, nijdig radicale critiek, waarbij heftig eenzijdig en zonder gevoel voor 'onze' maatschappelijke samenleving al datgene bestreden werd, of nog wordt, wat de gemeenschap der gojim in de voegen moest houden, doch maatschappelijk en staatkundig niet was te bestendigen zonder terughoudende en zelfs verbloemende rede bij den gemeenen man. Joden hebben hunne deugden, en ik wil hier niet geacht worden te spreken als der Joden vijand; ook ben ik overtuigd dat vele, vele, Joden ten onzent niet zonder schrik het hier gesprokene zullen vernemen, geheel onschuldig als zij zich voelen aan allen boozen toeleg tegen ons en onze gelijken. In ons midden namelijk wonen duizenden van fatsoenlijke Joden, die zich betrekkelijk gesproken wat ons betreft niets hebben te verwijten, eene élite, die zich voor eigen deel en in eigen persoon niets behoeft aan te trekken van het meeste, dat hier is gezegd. Maar al waren de Joden tezamen ieder voor zich edelsteenen, kol Jisraël chaberim ; ze blijven vreemdheden in óns onjoodsch organisme, onverteerbaarheden en onverwerk baarheden, die in het Europeesche samenlevingsgestel ziekelijkheid van gevoel en onwelzijn veroorzaken, tot verettering toe. Van onzen huize, van onze gemeenschap zijn zij nu eenmaal niet, al doen zij daarin mede; reeds in het oude Alexandrië der Ptolemeeën is aan de Joden van regeeringswege een bijzonder kwartier vergund, opdat zij daar, met vreemden minder vermengd, deste beter naar eigen wet zouden kunnen leven, en allereerst om niet gevoel, en ook of juist eene zoo gezegd beschaafde menigte moet zonder plichtsgevoel in het gemoed verwilderen. Tot ons en der menigte verderf is in de laatste jaren die menigte al te verstandig toegesproken ; alles, trouwens, wat om te beginnen wenschelijk en lofwaardig heeten mag, verkeert zich als van zelf tot verkeerdheid, en zal op den duur zijne bedenkelijkheid openbaren. Dit geldt ook van onomwonden verstandige voorlichting der menigte, die niet zonder misverstand gelezen wordt of aangehoord, en voor het gemeene van 'eigen belang vervulde gemoed aanleiding wordt tot verwoesting van het gemeenschappelijk wenschelijke en heilzame. Zoo is de volksschool, die door de burgerij zoo lang argeloos was bekostigd tot geestelijke verheffing van het mindere volk, tot eene plaats geworden, waar de schóólmeesters uit het volk aan den staat hooger en hooger democratische' eischen hebben leeren stellen, onder stelselmatige verloochening van de burgerlijk malle liefde tot het vaderland: zoo zijn volksschool, vrijheid van drukpers en vrijheid van vereeniging en vergadering, tot oorzaken geworden eener verkankering, die allen gemoedelijken, voor de geheele natie geldigen, gemeenschapszin uit de gemoederen der menigte heeft doen verdwijnen. Wie heeft het vandaag nog niet leeren begrijpen, dat de arbeidersklasse, juist met het oog op hetgeen zij heeft leeren lezen, met datgene ook, wat zij in de volksvergaderingen ongehinderd verneemt, in hare ooren, slechts opgevoed is en ontwikkeld tot haat en nijd en dwarsdrijverij, en nu als heerschende klasse geenen bloei van het gemeenebest kan bevorderen, of ook slechts gedoogen, maar in de bekrompenheid en kortzichtige partijdigheid van de betrachting harer klassebelangen het peil der samenleving moet naar beneden halen? Al te duidelijk ook is het, dat het 'liberalisme', dat de ten onzent nog heerschende vrijheid, een 'burgerlijk begrip' kan beeten, en dat de democratie, of onder hare leuzen de xenocratie, die, tegen de burgerij ten onzent in, nu nog die vrijheid op allerlei wijze misbruikt, in hare doorgedrevene en onvoorwaardelijk heerschend gewordene eenzijdigheid zelve niets liberaals hebben zal, maar aan de nu door haar misbruikte burgerlijke vrijheid tot fnuiking allereerst van 'burgerlijkheid' den doodsteek zal geven. De misbruiker der vrijheid is van natuur een dwingeland. Dat het niettemin van de hooger en ruimer of meer liberaal ontwikkelden zoude afhangen, door voorlichting der achterbuurt te verhoeden, dat de democratie het vooruitzicht steeds dreigender doet worden, niet door onpartijdige redelijkheid laat voorlichten en vermanen, maar het oor leent aan illiberale voorspiegelingen en beloften, die nooit zonder onwaarachtigheid en oneerlijkheid zijn. Want verstandige redeneering, ook vinnig critizeerende redeneering, k&n zuiver verstandig blijven, zoolang de 'volksman' alleen aanmerkingen maakt; stelligheid van verzekeringen, voorspiegelingen en beloften brengt in het maatschappelijke en staatkundige onwaarheid mede en bedriegelijkheid. Zonder deze gaat het echter in de 'democratie' niet. De lieden, naar wie de gemeene man zal willen luisteren, moeten miskennen, dat één wijze raad meer waard is dan vele handen, moeten afgeven en schimpen op 'de anderen', de verdiensten der anderen stelselmatig miskennen, en den arbeider voorspiegelen, dat uitsluitend op kosten dier anderen alles tot des arbeiders genoegen kan worden ingericht en geregeld, tot aan de algemeene werkeloosheid toe. Want de arbeider 'mag' ontredderend staken op groote schaal, en op even groote schaal 'moet' in geval van werkeloosheid de staat opkomen met onderstand; zoo verstaat de grondig democratisch geworden gemeene man het recht en den plicht. Wie dit begrijpt en tevens de onweerstaanbaarheid beseft van de democratische beweging onzer

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

Permanente URL

Opties voor uitsnede