NRC Handelsblad

MOSKOU, 8 juni — De oorlog in Afghanistan heeft de SovjetUnie naast 13.000 doden ook 70 miljard dollar gekost. Premier Ryzjkov kondigde een verlaging van de defensiebegroting aan van 15 naar 7Vi procent van het totale budget. Pagina 5

JOHANNESBURG, 8 juni — Het Amerikaanse banden- en rubberconcern Goodyear, een van de grootste Amerikaanse bedrijven met werknemers in Zuid-Afrika, vertrekt uit dat land. De redenen zijn volgens Goodyear de geringe winstkansen. Pagina 15

DEN HAAG, 8 juni — Het graan- en veevoerbedrijf Granaria, dat vorig jaar in het nieuws kwam door acties van binnenschippers, krijgt van de Nederlandse staat bijna tien miljoen gulden schadevergoeding. Dat is de bindende uitspraak van een arbitragecommissie. Pagina 13

Door onze correspondent PARAMARIBO, 8 juni — Veertien passagiers hebben het ongeluk overleefd van de DC-8 van de Surinaamse luchtvaartmaatschappij SLM gisteren bij het vliegveld Zanderij. De meesten zijn zwaar gewond. Het aantal doden is nog steeds niet precies bekend, maar ligt tussen de 171 en 174.

Bij het ongeluk zijn drie hoge officieren van het Surinaamse leger omgekomen: stafchef commandant Raymond Lew Yen Tai, de luchtmachtchef majoor Eddy Djoe en de chef operaties luitenant S. Salomons. Aan boord zat een team van dertien Nederlandse voetballers van Surinaamse afkomst, van wie drie het ongeluk overleefden. Omgekomen zijn onder anderen reserve-doelman Doesburg van Ajax, Van Dorpel van Volendam en Scharmin van FC Twente. Als oorzaak van de ramp wordt voorlopig een mislukte landingspoging genoemd. Boven het vliegveld Zanderij, dat geen radarapparatuur heeft, hing lage mist. De Amerikaanse piloot heeft twee mislukte landingspogingen gedaan. De derde keer raakte hij de grond een aantal kilometers voor de landingsbaan. De Surinaamse regering heeft een week van nationale rouw afgekondigd. De bevolking is gevraagd de vlag halfstok te hangen. De radio zal gepaste muziek ten gehore geven en openbare activiteiten en manifestaties zijn uitgesteld. Vandaag zou het Rampenidentificatieteam (RIT) van de Nederlandse Rijkspolitie in Suriname

aankomen om te assisteren bij het identificeren van de slachtoffers. Het team bestaat uit drie personen aangevuld met een patholoog-anatoom van het Gerechtelijk Laboratorium. Zij zullen zich in eerste instantie bezighouden met de zogenoemde technische identificatie aan de hand van gebitten, eventuele littekens en andere lichamelijke kenmerken. Zo nodig zullen later leden overvliegen van de sector tactische identificatie. Deze politiemensen proberen aan de hand van foto's, sieraden, kleding en bagage de identiteit vast te stellen. De identificatie wordt bemoeilijkt doordat de meeste familieleden in Nederland verblijven. De SLM onderhandelt met de KLM over het beschikbaar stellen van een toestel om de familie naar Suriname over te brengen. De SLM heeft op dit moment geen ander toestel beschikbaar om de lijndienst tussen Amsterdam en Paramaribo te onderhouden. De KLM zou vanmiddag een beslissing nemen.

Door onze sociaaleconomische redactie DEN HAAG, 8 juni — De politieke partijen nemen in hun concept verkiszingsprogramma's grote economische risico's. Deze opvatting verkondigde de voorzitter van de SER, ir. Th. Quené, vandaag op het jaarlijks congres van de Nederlandse Maatschappij voor Nijverheid en Handel. Hij meent dat de partijen, die alle hun toekomstig beleid baseren op een economische groei van 2,5 procent per jaar, te optimistisch zijn over de economische ontwikkeling. Hij pleit daarom voor het opnemen van een variant die uitgaat van een economische groei van 2 procent. Hij ziet als belangrijkste voordeel dat bij een tegenvallende ontwikkeling geen al te pijnlijke bijstellingen hoeven plaats te hebben. Risico's kleven er volgens de SER-voorzitter ook aan de beperkte verlaging (2 procent van het nationale inkomen in vier jaar) van het financieringstekort die de partijen voorstellen. SERdeskundigen hebben al enige tijd geleden een sterkere verlaging geadviseerd. „Wanneer de groei ook maar enigszins tegenvalt, wordt de doelstelling - stabilisering van de staatsschuld als percentage van het nationale inkomen - steeds verder verschoven in de tijd, en daardoor steeds moeilijker en tegen grotere offers bereikbaar", aldus Quené. De voorzitter van de SER bepleit een nieuw sociaal akkoord

tussen overheid en centrale organisaties van werkgevers en werknemers. In dat akkoord zouden afspraken moeten komen over het handhaven van loonmatiging, milieubeleid, en het tot stand komen van een actief arbeidsmarktbeleid. Supplement Economie: Vraaggesprek Quené

Door onze redacteur MAARTEN HUYGEN LEIDEN, 8 juni — Het arbeidsethos leeft nog sterk in Nederland, ook onder werklozen. Dat concluderen de Leidse sociologen drs. G. Engbersen, drs. H. Kroft, prof.dr.mr. C.J.M. Schuyt en dr. F. van Waarden na een iangdurig onderzoek onder 271 werklozen in Amsterdam, Enschede en Rotterdam. „Het beeld van de werkloze als homo ludens (de spelende mens) is absoluut niet meer te handhaven", zegt Schuyt. „Werklozen hebben ongeveer dezelfde

i angorde in arbeid, tijd en geld als werkenden." Vanmorgen kwam het verslag uit in de vorm van het boek 'Een tijd zonder werk'. Het boek handelt over de levenspatronen en opvattingen van werklozen. Volgens Schuyt is er zoveel diversiteit dat generaliseringen over „het inkomensplaatje" van uitkeringstrekkenden of over zwart werk fictief aandoen.

De meeste werklozen zijn ontevreden met hun status. Dat wil niet zeggen dat ze niet proberen om zich op allerlei manieren aan hun situatie aan te passen. De reactie van de meeste Nederlanders op werkloosheid is niet anders dan die van de inwoners van het Oostenrijkse stadje Mariënthal dat tijdens de crisisjaren dertig door een plotselinge fabriekssluiting werd getroffen. In een klassiek geworden

studie werden toen de reacties geïnventariseerd: doffe berusting, terugtrekking of toch ondernemingsgezindheid, al of niet in de overtuiging dat de initiatieven zinloos zijn. Omdat Nederland een verzorgingsstaat is, wijkt ongeveer een vijfde van de werklozen af van het in de vele klassieke studies weergegeven reactiepatroon. Nieuw zijn degenen die genoegen nemen met hun uitkering of die hun positie uitbuiten. Onder die nieuwe groepen zijn nauwelijks immigranten.

Pag. 2: vervolg

Werklozen te onderscheiden in zes typen

Vervolg van pag. 1

De studie onderscheidt zes typen langdurig werklozen. De grootste groep, meer dan een derde, is conformistisch. De conformisten willen werk en een hoger consumptieniveau. Zij solliciteren, bezoeken de arbeidsbureaus, laten zich bijscholen. Ze werken niet vaak zwart. Vaak gaat het om laag tot middelbaar geschoolde mannen onder de veertig die in gezinsverband leven. De ritualisten (een tiende van de respondenten) hebben de hoop opgegeven maar maken nog wel de rituele gang naar het arbeidsbureau en schrijven sollicitatiebrieven. Zij maken geen misbruik van sociale voorzieningen en werken niet zwart. Onder hen zijn veel oudere mannen, met name WAO'ers en immigranten. De retraitisten (een kwart) bezoeken geen instanties meer. Zij trekken zich terug. Zij doen ook nauwelijks aan zwart werk. De ondernemenden (een tiende) willen werken al was het alleen om een hoger inkomen te krijgen. Zij proberen hun doeleinden koste wat kost te bereiken, legaal of illegaal. Zij zijn vaak relatief jongere, alleenstaande en middelbaar

tot hoger geschoolde mannen. De calculerenden (een tiende) halen hoofdzakelijk hun inkomen binnen door misbruik van de sociale zekerheid. Ze gebruiken bijvoorbeeld hun uitkering voor een studie (acht procent van alle respondenten) maar ze werken nauwelijks zwart. Zij zijn vaak jong, hooggeschoold en alleenstaand. Onder hen zijn veel vrouwen. Meestal hebben ze geen werkervaring. De autonomen (een tiende) vinden werk of meer consumptie niet belangrijk. Ze solliciteren niet, werken ook niet vaak zwart maar storten zich op hun hobbie of zijn actief in het verenigingsleven. Veel van hen zijn alleenstaand, ouder, laag tot middelbaar geschoold en vaak vrouwelijk. Ongeveer 17 tot 25 procent van de werklozen werkt wel eens zwart, of manipuleert met uitkeringen, schat Schuyt op grond van de studie. Hij vindt dat geen uitzonderlijk hoog percentage bedrog. Onder apothekers bijvoorbeeld, is het percentage sjoemelaars hoger, bleek uit recent onderzoek van de Economische Controledienst.

In het Rotterdamse nieuwWest was er minder sociale controle en een grotere neiging om het niet zo nauw te nemen met de regels dan in de nette Enschedese arbeiderswijk. In Enschede hebben de werklozen ook de ruimte om in hun tuintje te werken of in hun schuurtje te knutselen. Soms werken mensen illegaal omdat legaal werk te veel rompslomp geeft. Wie een tijdelijk baantje opgeeft aan de sociale dienst, krijgt door bureaucratische procedures soms pas een jaar na het beëindigen van het werk zijn uitkering weer terug. Na zo'n ervaring willen velen dat risico niet meer nemen. Schuyt vindt het huidige politieke debat over de uitkeringsgerechtigden fictief omdat de daar gehanteerde categorieën werklozen niet met de werkelijkheid overeenstemmen. Hoewel de samenleving is geïndividualiseerd, wonen er op papier veel meer mensen alleen dan in werkelijkheid. In Rotterdam-West waren er veel postadressen van mensen die werkelijk met een ander samenwoonden. Door het slechte zicht van politici op de werkelijkheid is verhoging van de uitkeringsniveaus slechts gedeeltelijk

effectief, omdat niet alleen de armen daar baat bij hebben maar ook de meer welgedane uitkeringstrekkers zoals twee samenwonende 22-jarigen met huursubsidie. Van een opstand van werklozen zal geen sprake zijn, omdat de meesten zichzelf afsluiten. „Ze keren zich af van elkaar en ze keren zich af van de samenleving", aldus Schuyt. Werklozen in Enschede houden hun status verborgen voor de buren. Toch vond viervijfde van de respondenten dat ze zonder meer recht hebben op een uitkering. Ze hebben over het algemeen weinig of geen belangstelling voor politiek. Een kwart van hen gaat nooit stemmen. Omdat veel werklozen een groot deel van hun tijd voor de televisie doorbrengen, zijn de politici goede bekenden van hen, maar het oordeel over hen is negatief en cynisch. Het animo voor allerlei politieke initiatieven ter bestrijding van werkloosheid is beperkt. Over scholing lopen de opvattingen sterk uiteen. Vijfendertig procent is niet bereid tot scholing, bijvoorbeeld omdat ze zichzelf te oud of te weinig onderlegd vinden. Vijfenzestig procent is wel

bereid tot scholing als dat tot reëel uitzicht op werk leidt en dat laatste is juist weinig zeker. Over werkervaringsplaatsen bestaan de zelfde twijfels onder respondenten. „Je kan natuurlijk wel werkervaring opdoen, maar dan moet je met je werkervaring wel een nieuwe baan kunnen vinden", aldus een respondent. Schuyt vindt dat met de tripartisering van het overleg de overheid wel op de goede weg is. Hij vindt dat de arbeidsbureaus steeds meer gedecentraliseerd moeten worden, zodat de ambtenaren rekening kunnen houden met lokale en persoonlijke omstandigheden. Dat is wat hij noemt de „push". Aan een zogenoemde „pull" ontbreekt het echter. Er zijn geen banen. Wat heeft het voor zin als het arbeidsbureau een traject voor een werkloze vaststelt dat vervolgens geen baan oplevert. Tijdens een recente reis door Oostenrijk zag Schuyt overal conducteurs en kaartverkopers op de trams, banen die in Nederland zijn verdwenen. In Oostent-ijk is er dan ook minder werkloosheid. Schuyt verbaast zich erover waarom dit in Nederland niet mogelijk is. Hij vindt dat het tijd wordt om banen te scheppen.

Ingezonden mededeling vKl gp*in beslist voor onroc r onroerend goed

Door onze correspondent BONN, 8 juni — Het komende bezoek van Sovjet-leider Michail Gorbatsjov aan de Bondsrepubliek, dat oorspronkelijk vier dagen zou duren, is sterk ingekort, zo hebben bronnen in Westduitse regeringskring gezegd. Dat gebeurt op wens van Moskou. Het wordt in Bonn niet uitgesloten geacht dat Gorbatsjov helemaal niet komt.

Gorbatsjov zou volgens plan aanstaande maandag aankomen. In de loop van vandaag zou het programma bekend worden gemaakt. Tijdens zijn verblijf in Bonn is veel tijd ('rustpauzes') voor hem vrijgehouden om zich te kunnen terugtrekken in de Sovjet-ambassade, waar hij ook de nachten doorbrengt. Aangenomen wordt dat de Sovjet-leider die tijd wil gebruiken om berichten uit het Kremlin te lezen en telefoongesprekken

met de Sovjet-Unie te kunnen voeren. Gesprekken met de partijvoorzitters van CDU, CSU, SPD, FDP en Groenen zijn inmiddels afgezegd, evenals een voor woensdag afgesproken gemeenschappelijk tv-gesprek met ARD en ZDF. Of de voorgenomen uitstapjes naar Stuttgart en Dlisseldorf nog op het programma staan was vanmorgen nog niet duidelijk.

DEN HAAG, 8 juni — De liberale fractieleider Voorhoeve meent d a t premier Lubbers de samenwerking met de socialisten aan het voorbereiden is. Op een spreekbeurt in Lelystad verweet hij gisteren Lubbers dat deze daarbij de tactiek hanteert van „provocatie" en van „beschadigen van de VVD", om zo de VVD tot de „tegenaanval" uit te lokken. Pagina 2

MONTREAL, 8 juni — Toediening van het medicijn AZT roept een halt toe aan het dementieproces bij AIDS-patiënten. Dat stelt de Nederlandse neuroloog dr. P. Portegies van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam op de internationale conferentie in Montreal over AIDS. Pagina 7

ROTTERDAM, 8 juni — Buitenlandse ondernemingen, vooral multinationals, kunnen blijven rekenen op een coulante fiscale behandeling door de belastingdienst. Staatssecretaris Koning van financiën zal een welwillend standpunt tegenover hen innemen. Pagina 13

Ingezonden mededeling Human Resources management Twee-jarige part-time kopstudie HEAO. Studieleider Drs. H.J. Moes. Voorlichting: zaterdag 17 juni 1989.11.00-15.00 uur. Informatie: 020 - 56012 34. Hogeschool Holland, Wlldenborch 6, 1112 XB Oiemen-Zuid. i min mm hogeschool holland Gespecialiseerd in veelzijdigheid

Weersverwachting voor vrijdag opgemaakt door onze weerkundige medewerker om 12.30 uur: perioden met zon, maar in het noorden en oosten eerst nog een bui. Weinig wind. Middagtemperatuur omstreeks 18 graden.

Erg véél valt er door buitenstaanders aan de vvd niet meer te beschadigen, Joris!

Pag. 3: Kleurrijk elftal komt bijna geheel om/ 'Niets blijft Suriname gespaard'/ Mist hinderde DC-8 bij landing

Pag. 15: Westerse werknemers weg uit China

28 pagina's binnenland 2,3,7 buitenland 4,5 opinie 8,9 kunst 6 vandaag 19 achterpagina 20 sport 10,11 familieberichten 10 economie 13-16 beurs 17 s u p p I e m 't n t CQNOMIE Misverstand 1 Onlangs stierf Nobelprijswinnaar Sir John Hicks. Een controversieel econoom die bekend is geworden door een misverstand. Zaterdag 3 De vijfdaagse werkweek heeft drie decennia het levensritme van de meeste Nederlanders bepaald. Werkt de Nederlander in de jaren negentig weer op zaterdag? Euro-lobby Ö Duizenden lobbyisten bestoken dagelijks de EG-ambtenaren in Brussel met hun plannen. Bij de euro-ambtenaar vindt de specialistisch kennis van de lobbyisten gretig aftrek. Een portret.

Door onze correspondent WILLEM VAN KEMENADE PEKING, 8 juni — Het gevaar voor een directe confrontatie tussen rivaliserende legereenheden in China lijkt voorlopig te zijn geweken nu militairen vandaag zijn begonnen de ravage op de slagvelden op en nabij de centrale hoofdverkeersader van Peking op te ruimen.

Premier Li Peng is vandaag voor het eerst sinds het bloedbad van het afgelopen weekeinde op de televisie verschenen. Legereenheden van zowel het 27ste als 38ste leger hebben zich verder uit het centrum van Peking teruggetrokken. Eenheden van ten minste vijf andere legers, het 15de, 16de ,28ste, 39ste en 40ste, in totaal wel 350.000 man, liggen in en rondom Peking en verplaatsen zich nog steeds, maar theorieën dat andere legers een coalitie zouden willen vormen tegen het 27ste, dat de hoofdrol in de massamoord van afgelopen weekeinde heeft gespeeld, blijven puur speculatief. Hetzelfde geldt voor de uitwisseling van artillerie- en tankvuur die gisteren tussen het 27ste en 38ste zou hebben plaatsgehad. Buitenlandse ooggetuigen waren er niet en als de berichten van Chinese omstanders juist waren, dan nog is het de vraag of dit een serieuze confrontatie was of kortstondig wild machtsvertoon voor doeleinden die met de politieke machtstrijd te maken hebben. Over de afloop hiervan is vandaag weer iets meer duidelijkheid gekomen. Premier Li Peng en vice-president Wang Zhen hebben vanmiddag in de Grote Hal van het Volk een detachement militairen ontvangen en hun hulde gebracht voor het herstellen van de orde. De staatstelevisie gaf een verslag Een Chinese burger in Peking heeft zichzelf en zijn fiets getooid met een buitgemaakte helm en andere militaire goederen. (Foto NRC Handelsblad/ Vincent Mentzel)

van de gebeurtenis. Li, gekleed in grijs Mao-kostuum riep en wuifde de op de grond zittende militairen van een afstand toe. Hij hinkte ogenschijnlijk met één been, hetgeen een mogelijke bevestiging is van de mislukte aanslag die zondag op hem is gepleegd. Over de hele lengte van de Boulevard van de Hemelse Vrede waren militairen vandaag met zwaar hijsmateriaal bezig om uitgebrande tanks, militaire trucks en bussen van het wegdek te verwijderen. Rondom de opruimingstaferelen wordt zwaar gepatrouilleerd door soldaten met AK-47 mitrailleurs met bajonet, maar dat schrikt wielrijders niet meer af. Ook zijn de angst en de spanning onder de burgerij voor een goed deel geweken. Het openbare leven ligt nog grotendeels lam, maar in binnenstraten zijn markten en winkels vanmorgen heropend.

Pag. 4: Vervolg

Journalisten in China gemolesteerd

Vervolg van pag. 1

De enigen die hinder ondervinden van de militairen zijn buitenlandse journalisten, met name camera-ploegen en fotografen. Bij een enorme barrikade in de oostelijke sector, even buiten het diplomatieke wooncomplex waar gisteren is geschoten, werden vanmorgen de films van een CBS-ploeg in beslag genomen. Een BBCploeg werd even later neergeslagen, en terwijl de drie leden met geweerlopen aan hun slapen toekeken werd al hun uitrusting verbrijzeld. Het massaal in brand stoken van militaire voertuigen was zondag overdag de wraakoefening voor het bloedbad dat het leger de afgelopen nacht had aangericht. Volgens een militaire woordvoerder zijn 364 tanks en trucks en 204 civiele voertuigen door „reactionaire bandieten" in brand gestoken. Sinds gisteren heeft de Centrale Televisie met korte tussenpozen de hele dag een video van de vermetele wraakoefening getoond op een zodanige manier dat de burgers de aggressoren waren en het leger de slachtoffers. De massamoord van zondagnacht werd gepresenteerd als een „in wezen vreedzame ontruiming" van het plein, waarvan geen beelden werden getoond. Alleen van de aftocht van de laatste studenten om 5 uur 's-morgens werd een korte flits getoond. Op dinsdagavond toonde de televisie een eerste band, waarop razende burgers twee militairen stenigden. Dit werd eveneens gepresenteerd als een scene die aan de massamoord vooraf ging. Een docent op de Universiteit voor Onderwijskunde zei vanmorgen dat dit de allerverwerpelijkste omdraaiing van gevolg en oorzaak is. Op deze universiteit is de dood van slechts drie studenten bevestigd, maar er worden nog veertig vermist. „We weten niet of ze dood zijn, of ondergronds zijn gegaan uit vrees. Misschien komen ,

ze na verloop van tijd nog opdagen", zei de docent. Hij geloofde stellig dat het leger meteen na het bloedbad zondagochtend ter verhulling de lijken heeft verbrand. De universiteit was grotendeels leeg. Het tot eind juni doorlopende semester is voortijdig afgebroken en 80 procent van de studenten is naar huis om bij te komen en mogelijke arrestatie te omtlopen. Velen zijn ook doelbewust naar het platteland getrokken om dei'boeren te onderrichten- övefr wat zich in Peking heeft afgespeeld. Ook në&-,i boarentoe wijking * is /inao rep en roer tegen het regime vanwege de corrupte prijsopdrijving van landbouwmaterialen en kunstmest en vooral vanwege het feit dat zij de laatste maanden geen contant geld, maar tegoed-bonnen voor hun produkten van de staatsinkoopbureaus krijgen. Op de Universiteit van Peking, Beida, zijn 16 doden bevestigd en worden 200 studenten vermist* Eén van de paar nog aanwezige studenten legt uit dat het aantal doden op de universiteiten in Peking relatief laag is, omdat de meeste nog op het Plein verblijvende

studenten uit andere steden kwamen. Aan de hoofdpoort van Beida hangt een rouwaankondiging die zegt dat er tijdens de bloedige nacht 4.000 doden zijn gevallen. Inlichtingendiensten van Westerse landen hebben vandaag geschat dat er de afgelopen dagen in heel China 7.000 doden gevallen zijn. Wat vinden de studenten van het officiële dodencijfer van 23 studenten en 300 anderen dat regeringswoordvoerder Yuan Mu gisteren gaf. „Pure onzin van die katttpioerri iiïude raaskallerij", zei de docent. Heeft de studentenbeweging nu voorlopig afgedaan? „In het geheel niet. Moreel hebben wij gewonnen en in de ogen en harten van de overgrote meerderheid van het volk kan het regime alleen nog maar dieper zinken. Helaas is het politieke bewustzijn van het Chinese volk nog niet sterk genoeg om meteen door te gaan. Maar vanaf nu hebben wij een hechte ondergrondse organisatie voor de volgende ronde", zei een van de activisten.

Chinese militairen marcheerden vanochtend nog door de straten Peking. (Foto Reuter)

Ingezonden mededeling BIJ DE KEUZE VOOR DE MONTEGO ESTATE HEEFT ZIJ GELIJK EN KRIJGT HIJ Z'N ZIN. Zij denkt aan de royale zitplaatsen voor 5 volwassenen en 2 kinderen. Aan het schitterende interieur en het opvallend zuinige brandstofverbruik. Hij denkt aan de direct ingespoten 2.0 liter Turbo Diesel: snel en comfortabel. Maak 'n proefrit met ,-gcsa — z'n allen. MONTEGO TURBO DIESEL ESTATE v.a. 37.695,(Montego lurbo DieselSaloonv.il. ,?.?.995.-) \tistin Rover Nederland B.V.,tel.: 01820-1 11 22.

WARSCHAU, 8 juni — Bij de parlementsverkiezingen van zondag heeft Solidariteit 92 van de 100 zetels in de Senaat en 160 van de 161 beschikbare zetels in de Sejm gewonnen; voor de resterende zetels maakt de bond nog een kans in de tweede rond. Pagina 5 en Supplement Economie

Door onze redacteur MAX PAUMEN BREDA, 8 juni — Sinds eergisteren is haar huis een tentje in de voortuin van het opvangcentrum voor ongehuwde moeders Valkenhorst in Breda. Het dak is de luifel van een bungalowtent, de scheerlijnen zijn bevestigd aan bovenmaatse schroeven, die ze in de mulle aarde stak. Lappen van plastic schermen zo goed en zo kwaad als het gaat de windgaten af. Men moet daar, op het gazon van het voormalige Moederheil,

voor haar heil vrezen als het gaat plenzen en stormen. Ze heeft een radiootje, een gasbrandertje om bezoekers koffie aan te bieden en op een tafeltje ligt een haarborstel. Voor de foto's neemt ze een haakwerkje ter hand. Een tuinstoel is haar bed. Buiten aan het hek hangen witte spandoeken met twee eisen en een tekst over de rechten die onwettige kinderen nooit zouden hebben gehad. In een hoekje staat een jerrycan met water, dat de de 45-jarige hongerstaakster Riet Monteyne uit Eindhoven tot 18 juli of zoveel

eerder als ze haar zin krijgt, in leven moet houden. „Maar dat is geen probleem, water heb ik altijd een verrukkelijke drank gevonden." Schooljongens op de fiets roepen in het voorbijgaan onduidelijk gericht 'schande'. Meisjes op brommers zaniken om op de foto te mogen, want, zoals er een te laat inslikt: „Wij zijn ook onwettige kinderen." In het achterliggende tehuis werd de vrouw op 18 januari 1944 geboren uit een ongehuwde moeder en een onbekende vader. Het tehuis heette toen nog Moederheil

en stond onder de supervisie van de Kleine zusters van de H. Joseph. De inzet van haar hongerstaking is de inwilliging van haar onverbiddelijke eis dat het protestants-christelijke bestuur van Valkenhorst, dat een tijd geleden Moederheil overnam, haar inzage geeft in haar dossiers zodat ze eindelijk de naam van haar vader zal kennen, waarnaar ze al van haar veertiende jaar zoekt. En dat die dossiers, zoals het voornemen was, in ieder geval niet zullen worden vernietigd, waartoe inmiddels, in afwachting van een rechterlijke

uitspraak op 18 juli over een soortgelijke zaak, is besloten. Ze heeft, zegt ze, alleen maar sympathie ondervonden. De leiding van de Valkenhorst bood haar alle mogelijke faciliteiten aan. „Maar die heb ik vanzelfsprekend geweigerd. Ik ga er alleen naar het toilet". Het personeel verklaarde zich solidair. Overburen offreerden haar hun bad, het gebruik van de telefoon en dekens. De eerste, eenzame nacht is meegevallen, zegt ze.

Pag. 2: Vervolg

Hongerstaakster eist inzage dossiers opvanghuis

Vervolg van pag. 1

Hongerstaakster Monteyne uit Eindhoven heeft adhesiebetuigingen gekregen van onder meer de werkgroep preventie en voorlichting van het incest-samenwerkingsverband en van de Vereniging Canadese bevrijdingskinderen geallieerden. In de loop van de dag komen er lotgenoten. Ook de 51-jarige G. Maas uit het Brabantse Dongen. Uit zijn zak haalt hij een met kroontjespen geschreven geboorteverklaring, die hij na veel vijven en zessen van de Valkenhorst heeft 'losgezeurd'. Er staat naast de naam van zijn moeder, die van een zekere K., die zijn vader zou zijn. „Maar ik ben op speurtocht gegaan en mijn vader bleek niet K. maar een rijke jonkheer te zijn. Toen we bij hem aanbelden, zei hij: wat moeten jullie van mij?" Maas is met Monteyne van mening dat er meer zit achter de

halsstarrige houding van het bestuur van Valkenhorst om inzage in dossiers te geven dan het aangevoerde motief dat het instituut niet meer als vertrouwensinstituut zou kunnen functioneren als de geheimhouding zou worden doorbroken. „Waarschijnlijk is er wat verbergen. Misschien wel het verhaal van rijke, vooraanstaande mannen, die de vruchten van hun avontuurtjes opborgen in dit tehuis en de schande met geld afkochten in ruil voor een zwijgplicht," oppert de hongerstaakster. Een verhaal dat volgens Maas zou kunnen kloppen. „Ik vroeg mijn moeder herhaaldelijk naar de naam van mijn vader, maar dan beriep ze zich ook op een zogenaamde zwijgplicht." Terstond nadat Monteyne zich voor Valkenhorst installeerde, kreeg ze bezoek van de advocaat, mr. T. van der Dussen uit Breda, die het bestuur als zijn woordvoerder heeft aangesteld. „Hij

heeft me gevraagd of ik soms suïcidaal was", zegt ze. Van der Dussen: „Ik heb haar gezegd dat de timing voor deze actie bijzonder slecht was gekozen. Op 18 juli immers doet de rechtbank in Breda uitspraak over die andere zaak. De uitspraak is uitgesteld, juist omdat we gevraagd hadden om een uitgebalanceerd vonnis. Mevrouw heeft

trouwens geen inzagerecht. Dat recht is me tot nog toe door niemand aangetoond". 'Vorm van chantage' Of de eventuele gevolgen van de hongerstaking het bestuur niet ernstig zullen aangrijpen? Van der Dussen: „Wij zien haar actie als een noodkreet, maar mevrouw doet het zichzelf aan en de gevoleen ziin voo r haar. Het is een bepaalde vorm van chantage om je eigen gezondheid op het spel te zetten voor iets wat mogelijk na f8 julT voor hét oprapen ligt." Monteyne heeft geen begrip voor dat standpunt. „Valkenhorst beschouwt zich als de rechtsopvolger van Moederheil en dan is het bepaald laf om de verantwoordelijkheden door te schuiven naar de rechter". Ze zegt niet voor haar eigen belangen te vechten, maar voor dat van 'duizenden lotgenoten' „Die zijn getekenden. Ze zijn geboren in een tijd dat er nog werd gesproken van bloedschennerij, van het geteelde of het overspelige kind. Onze moeders werden behandeld als uitschot van de maatschappij. Ik heb geprobeerd er met mijn moeder over te praten,

maar dat kon ze of durfde ze niet. Als ze over haar leven had gesproken, zou alles zijn losgebarsten en daar had ze geen weg mee geweten." „Als je je vader niet kent, kun je nooit over je verleden spreken. Je vraagt je af van wie je je karakter hebt, of er bepaalde medische erfelijkheden zijn, die met je eigen ziektes te maken kunnen hebben, of op grond waarvan je misschien beter geen kinderen zou kunnen krijgen. Daarom ben ik met opzet niet getrouwd. Bovendien: als je niet weet wie je zelf bent, hoe kun je dat dan aan je kinderen overdragen." Haar lotgenoot Maas: „Mijn drie zonen vragen er steeds nog om. Ze zeggen: wij willen er alles van weten. Het wordt dus aan de volgende generatie overgedragen." Een moeder met een kind in een wagentje komt uit Valkenhorst en zegt in het voorbijgaan verbitterd: „Ik zou me voor een man nooit verhongeren." Als we afscheid nemen, zegt Riet Monteyne: „U moet over een tijd nog maar eens terugkomen, dan zal ik er uit zien als een Biafra-kindje. Ik blijf hier zitten tot het bittere einde. Als ze me dood laten gaan, zitten zij met de schande."

R. Monteyne uit Eindhoven (Foto Peter Hilz)

Ingezonden mededeling Werving en selectie van commerciële managers een specialisme van Markon Commercieel Directeuren Marketing & Sales Managers Marketing Managers Product Managers Algemene Verkoopleiders • Account Managers • Export Managers • Commerciële Technici en diverse andere commerciële functies. Hoe Markon ook voor uw onderneming of organisatie die managers opspoort, leest u in deze brochure. Vraag haar aan bij Mw. A. M. Don, Markon Marketing Konsulenten bv, Herculesplein 269, 3584 AA Utrecht. Telefoon: 030 - 52 27 14 Markon Marketing Konsulenten bv Member of International Management Development (I.M.D.)

Ingezonden mededeling DOET U UW ZAKEN. DOEN WIJ HET GELD. NMB-HELLER Zamenhofdreef 49A, 3562 IV UTRECHT 030-642911. In India denken velen dat het Westen het milieu misbruikt als een nieuw argument tegen industrialisering in de Derde wereld. (Sukhamoy Chakravarty, vandaag in NRC Handelsblad) i r NRC HANDELSBLAD i Als u graag weet hoe de meningen verdeeld zijn doet u er goed aan deze bon in te vullen. Dan ontvangt u elke dag NRC Handelsblad. | Bezorg mij NRC Handelsblad twee weken gratis, aansluitend: □ een kwartaalabonnement a f 93,20* □ een jaarabonnement a f 344,70* * f 1,- korting bij automatische betaling van bank/gironr.: I I Naam: Adres: Plaats:. I I I I I I J Telefoonnr.: 2. I I I L Handtekening D000 . Postcode: (voor controle op de bezorging) Bon in open envelop zonder postzegel naar NRC Handelsblad, Antwoordnummer 1168, 3000 VB Rotterdam. Of bel 010-4146666 (tot 19.45 uur). 71 114 .ll