NRC Handelsblad

BONN, BOEDAPEST, 18 sept. — Hongarije houdt wellicht zijn grens met het Westen open. Dat heeft de Hongaarse premier Miklós Németh in een gisteren gepubliceerd commentaar gesuggereerd. Dit weekeinde zijn nog eens ongeveer tweeduizend Oostduitsers de grens overgevlucht.

Németh zei in een commentaar in het Westduitse blad Bild am Sonntag dat de open grenzen in overeenstemming zijn met de akkoorden van Helsinki en met het beleid van het 'Europese huis'. „Als men werkelijk een Europees huis wil bouwen, waarvan Sovjet-president Gorbatsjov heeft gesproken, dan kan men de grenzen niet weer sluiten," aldus Németh. „In zo'n huis kunnen geen kamers bestaan die door prikkeldraad van elkaar zijn gescheiden." Hij verdedigde zijn land tegen de scherpe kritiek uit de DDR. „Uit menselijkheid hebben we burgers van de DDR die naar West-Duitsland wilden emigreren toestemming gegeven de grens over te steken. We hebben aldus een gespannen en alarmerende crisis opgelost," aldus de premier. „We weten dat we het oorspronkelijke probleem niet hebben opgelost.

Maar dat kunnen we ook niet. Dat probleem kan slechts worden opgelost door de twee Duitse staten." Dit weekeinde is de uittocht van Oostduitsers via Hongarije naar Oostenrijk en de Bondsrepubliek na een pauze van enkele dagen hervat. In totaal kwamen 1400 mensen de grens over, waarmee het totale aantal Oostduitse vluchtelingen dat sinds vorige week maandag naar het Westen is gekomen de zestienduizend overschreed. Het werkelijke aantal is mogelijk nog groter, omdat niet alle vluchtelingen zich in officiële opvangkampen hebben gemeld maar direct zijn doorgereisd naar familieleden in de Bondsrepubliek. In Hongarije is gisteren gezegd dat nog meer Oostduitsers naar Hongarije onderweg zijn, maar dat de Tsjechoslowaakse autoriteiten alles ondernemen om hun

doorreis naar Hongarije te blokkeren. Aan de Tsjechoslowaakse grens worden veel Oostduitsers, naar huis teruggestuurd, ook al hebben ze geldige papieren. Er zijn ook Oostduitsers die zonder papieren in Hongarije aankomen omdat die aan de grens tussen Tsjechoslowakije en Hongarije zijn ingenomen. Sommigen van hen kwamen gisteren Hongarije binnen door de Donau of de Ipoly over te zwemmen. Het Tsjechoslowaakse partijblad Rude Pravo uitte zaterdag opnieuw kritiek op de Bondsrepubliek, dat de exodus van Oostduitsers „op lange termijn" zou hebben voorbereid en gecoördineerd. Ook het Sovjet-partijblad Pravda hekelde West-Duitsland. Bonn zou met zijn „provocatieve actie tegen de DDR" het internationale recht schenden. (AP, Reuter, UPI)

BOEDAPEST, 18 SEPT. — De Hongaarse oppositie heeft voor de vierde keer bij tussentijdse parlementsverkiezingen de communistische partij een zware nederlaag toegebracht. In Zalaergszeg kreeg Gyula Marx, kandidaat namens het oppositionele Hongaars Democratisch Forum (MDF) en gesteund door twee andere onofficiële groeperingen, 59,12 procent van de uitgebrachte stemmen. Zijn tegenstander, Istv&n Györffy, kandidaat van de partij, kreeg 31,75 procent van de stemmen. Een andere opposant, die namens de Sociaal-Democratische Partij in het

krijt trad, eindigde op 8,3 procent. De opkomst in Zalaerszeg was 63 procent van de 32.000 ingeschreven kiezers, het hoogste percentage van dit jaar. Bij eerdere verkiezingen bleek de apathie onder de kiezers groot; in diverse districten moest opnieuw worden gestemd omdat de opkomst lager dan de wettelijk voorgeschreven vijftig procent van de stemgerechtigden was gebleven. In een district kwamen bij de tweede stemming nog niet genoeg kiezers op, als gevolg waarvan de parlementszetel vacant is gebleven.

De verkiezingen werden beschouwd als een belangrijke test voor de kracht van de partij. Györffy is een prominente hervormingsgezinde communist en de uitslag wordt dan ook gezien als een teken dat ook de hervormingsgezinde vleugel in de partij niet op al te veel steun bij de kiezers kan rekenen. De volgende algemene parlementsverkiezingen worden naar verwachting in juni volgend jaar gehouden. Volgende maand houdt de partij een congres waarop belangrijke besluiten over de strategie voor volgend jaar worden verwacht. (Reuter, UPI, AP)

Vier mensen zijn zaterdagochtend om het leven gekomen toen een café in het centrum van Antwerpen instortte. De oorzaak is vermoedelijk een gasontploffing. (Foto EPA)

MIAMI, 18 sept. — Boris Jeltsin heeft e- gisteren op de laatste dag van zijn achtdaagse bezoek aan de Verenigde Staten voor gepleit om grotere autonomie aan de verschillende republieken van de Sovjet-Unie te verlenen. „We moeten wetten aannemen die echte politieke soevereinteit en onafhankelijkheid aan de republieken van het land verlenen zodat de inwoners in staat zullen zijn om zelf in een later stadium te beslissen of ze in de USSR willen blijven", zei hij. Jeltsin zei verder dat de Sovjet-Unie in de toekomst even democratisch zal zijn als de VS. Voor het zo ver is dienen de Russen echter de 'roestige spijker van de angst' uit hun hart te trekken, zo vertelde hij zijn gehoor tijdens een lunch in Miami. Op langere termijn moet het parlement de constitutie aanpassen.

„De partij moet ondergeschikt zijn aan het Congres van de Afgevaardigden van het Volk", zei Jeltsin. Hij gaf echter toe dat het op dit ogenblik onmogelijk voor de communistische leiders zou zijn om vrije verkiezingen te houden. Niettemin stelde hij; „Op zeker moment zullen we hetzelfde niveau bereiken als de Verenigde Staten." Jeltsin wil het geld dat hij heeft verdiend met spreekbeurten in de VS vooral besteden aan onderzoek naar middelen voor de bestrijding van AIDS in de Sovjet-Unie. Per optreden ontving hij ongeveer 25.000 dollar. Voor zijn vertrek uit de VS tekende hij een contract ter waarde van 100.000 dollar voor de levering van wegwerp-naalden die door drugsverslaafden kunnen worden gebruikt. (Reuter, UPI)

' WASHINGTON, 18 sept. — Britse geheime agenten hebben in de periode voor de Japanse aanval op Pearl Harbour in december 1941 een grote propagandecampagne gevoerd om de Verenigde Staten er toe te brengen zich aan de kant van Groot-Brittannië en zijn bondgenoten te scharen in de strijd tegen Duitsland. Dit meldde gisteren het dagblad Washington Post, dat inzage had gekregen in een zeldzaam exemplaar v an een rapport uit 1945 waarin de operatie werd beschreven. Het rapport was nog niet eerder •n de openbaarheid gekomen. Onder leiding van Sir Willia m Stephenson opereerde de British Security Coordination (BSC) vanuit een kantoor in New York. BSC onderhield contacten met diverse bekende

journalisten, onder wie Walter Lippmann, om artikelen gepubliceerd te krijgen waarin werd gewaarschuwd voor het Duitse gevaar en voor de risico's van het toen nog isolationistische buitenlandse beleid van de VS. Ook probeerde BSC Gerald Nye, een isolationistische senator, in discrediet te brengen door geruchten in omloop te brengen over zijn vermeende pro-Duitse gezindheid. Verder ageerden de Britse agenten ook tegen isolationistische vakbondsleiders. BSC-agenten zorgden er ook voor dat er verhalen verschenen over de in zakenkringen bekende Gerhard Alois Westrick, die ze ervan beschuldigden een Duitse agent te zijn. Als gevolg van deze publikaties raakte Westrick geheel geisoleerd. (AP)

Ingezonden mededeling Als u met onze hulp uw studieschuld vervroegd aflost, profiteert u tenminste ook van die overheidskorting. U weet natuurlijk dat veel mensen de kans krijgen om de studieschuld vervroegd af te lossen. Zo profiteren ze van een aantrekkelijke korting die de overheid hen geeft. Deze regeling gaat alleen op voor mensen die vorig jaar niet een dergelijk aanbod van de overheid hebben gehad. Bij de Amro Bank vinden we dat u zo'n buitenkansje niet voorbij mag laten gaan. Mocht u voor deze regeling in aanmerking komen, maar het geld momenteel niet voorhanden hebben, dan kunnen wij die studieschuld voor u vervroegd aflossen. Uw studieschuld moet vóór 1 november aan de overheid betaald zijn. U leent dan het geld en u betaalt daar natuurlijk rente over. Maar u profiteert toch van de bijzondere overheidskorting. Kom eens langs bij de Amro Bank. Dan kunnen we samen exact berekenen wat uw voordeel is. Amro Bank

WARSCHAU, 18 sept. — In Polen is voor het eerst ae invasie van het Rode Leger op 17 sep-' tember 1939 openlijk- herdacht. In diverse Poolse steden werden demonstraties gehouden en kransen gelegd. In Szczecin woonden in totaal 13.000 mensen twee herdenkingsplechtigheden bij. Een van de meegedragen spandoeken was voorzien van de tekst: „Sovjets, de oorlog is voorbij. Ga naar huis". De bijeenkomsten in Szczecin en de andere steden waren toegestaan door de nieuwe regering. Tot nu toe is het in Polen altijd verboden geweest de bezetting van de oostelijke helft van Polen door de Sovjet-Unie te herdenken. Die bezetting gebeurde op grond van het Sovjet-Duitse nietaanvalsverdrag van 23 augustus 1939. In de geheime protocollen van dat pact deelden Duitsland en de Sovjet-Unie Oost-Europa onder elkaar op; Polen werd onderling verdeeld: Duitsland zou het westelijke deel, de Sovjet-Unie het oostelijke deel krijgen. Een week na de ondertekening van het verdrag viel Duitsland Polen aan en begon de Tweede wereldoorlog; op 17 september ging de Sovjet-Unie tegen Polen in de aanval. Tijdens de diverse manifestaties is gisteren aangedrongen op

ï terugtrekking van de 45.000 Sovjet-militairen die nog altijd in Polen zijn gelegerd. Een van de organisatoren van de bijeenkomst in Szczecin zei dat het Sovjet-consulaat in de stad een petitie had geweigerd waarin werd aangedrongen op terugtrekking van de Sovjet-militairen; de petitie was daarop direct naar het Sovjet-parlement gestuurd. In Warschau werd de vijftigste verjaardag van de Sovjet-inval herdacht met een kranslegging o het graf van de onbekende so. daat. Een groep van zeventig jon geren hield een korte demonstratie bij de Sovjet-ambassade. Ook in Gdansk werd betoogd, door rond duizend mensen. De Poolse televisie bracht een bijdrage waarin beelden van de betoging in Gdansk werden getoond, inclusief leuzen als 'Russen ga naar huis', en met beelden van de invasie van 1939. Daarbij werd aangetekend dat het Rode Leger 242.000 krijgsgevangenen maakte „van wie er velen onmiddellijk werden doodgeschoten". Zaterdag had het blad van de communistische partij, Trybuna Ludu, geschreven dat de Russen zich na hun inval in september 1939 schuldig hebben gemaakt aan „onderdrukking en massale misdaden die miljoenen Polen" hebben getroffen. (Reuter)

Veel inwoners van Warschau hebben tijdens de herdenking van de Sovjet-inval in Polen van vijftig jaar geleden, bloemen en kaarsen geplaatst bij het monument voor de vierduizend door de Russen in Katyn vermoorde officieren. Deze officieren werden in september 1939 door het Rode Leger krijgsgevangen gemaakt. (Foto AP)

NRC m HANDELSBLAD Voor wie de nuance zoekt.

MOSKOU, 18 sept. — Het. Sovjet-partijblad Pravda moet worden opgeheven omdat het slechts „leugens" afdrukt en „de Sovjet-samenleving desinformeert". Dat heeft zaterdag de historicus Joeri Afanasjev, lid van het Congres van Volksafgevaardigden — het Sovjet-parlement —, gezegd tijdens een conferentie van onofficiële groeperingen in Leningrad. De Pravda zelf bracht gisteren verslag uit van Afanasjevs toespraak, zonder daar verder commentaar aan te wijden. De correspondent van het blad in Leningrad besloot wel zijn artikel met de opmerking: „We zullen onze lezers op de hoogte houden van de resultaten van de conferentie, tenzij natuurlijk Joeri Afanasjev erin slaagt onze krant te sluiten." Een aanval op de Pravda als die van Afanasjev was tot voor kort even ondenkbaar in de Sovjet-Unie als de berichtgeving in het partijblad over die aanval. De Pravda — de naam betekent De Waarheid — is als spreekbuis van de partij de grootste en meest invloedrijke krant van de Sovjet-Unie. Volgens de Pravda gaf Afanasjev de communistische partij van de Sovjet-Unie de schuld van de huidige staat van de samenleving. De partij, zo zei hij, heeft het land sinds zeventig jaar geleden het eenpartijstelsel werd ingevoerd „naar het niets" geleid. (UPI)

MADRID, 18 sept. — De Spaanse politie heeft dit weekeinde een zware slag toegebracht aan de Baskische afscheidingsbeweging ETA. Zaterdagavond werden in een vuurgevecht twee leden van het commando 'Araba' gedood en een derde gearresteerd. De actie had plaats aan de Spaans-Franse grens nabij Irün op het moment dat het commando Frankrijk wilde binnengaan. De Spaanse politie lag in een hinderlaag te wachten op het drietal toen het zich op de autosnelweg in de grenszone bevond. Hoewel de Spaanse autoriteiten dit voorshands afwijzen, houden waarnemers in Madrid er rekening mee dat het ETA-commando verantwoordelijk was voor de moord op de openbare aanklager mevrouw Carmen Tagle, vorige week donderdag in de Spaanse hoofdstad. Intussen heeft de ETA de moord op mevrouw Tagle opgeëist. In een communiqué aan de ET A-gezinde krant Egin werd

mevrouw Tagle „het symbool van de repressie" genoemd. Het commando 'Araba' (de Baskische benaming voor de Spaanse provincie Alava) was een van de meest dodelijke van de ETA Militar. 'Araba' was een van de zeven commando's waarover de ETA in Spanje kon beschikken. De drie mannen die zaterdagavond werden gedood en gearresteerd worden gezamenlijk verantwoordelijk gehouden voor ten minste 39 moorden, aldus de Spaanse minister van binnenlandse zaken, die ook zei dat het commando nu had opgehouden te bestaan. De Dominicaanse Republiek, waar een aantal hooggeplaatste ETA-leden in ballingschap leeft, heeft aangeboden twee ETA-leden naar Spanje uit te wijzen. In een klein restaurant in Biscaye heeft de politie een opslagplaats voor wapens ontdekt, vermoedelijk van de ETA. Er werden onder meer 225 kilo explosieven aangetroffen. (AFP)

SAN JUAN, 18 sept. — De orkaan 'Hugo', die dit weekeinde het oostelijk deel van het Caraïbisch gebied teisterde, is aan het begin van de middag in Puerto Rico aangeland. Op twee eilandjes voor de kust van Puerto Rico richtte de storm grote schade aan. Van een basketbalstadion werd het dak afgerukt. Dit weekeinde eiste de orkaan zeker vijf en mogelijk negen dodelijke slachtoffers op onder meer Guadeloupe, waar de bananenoogst compleet werd verwoest. De orkaan, de krachtigste in de afgelopen tien jaar met windsnelheden tot 240 kilometer per uur, maakte in Guadeloupe zeker vierduizend mensen dakloos en veroorzaakte tachtig gewonden, aldus de autoriteiten. Ook de Bovenwindse eilanden Dominica, Antigua, Montserrat, St. Maarten en St. Kitts werden door de orkaan getroffen, maar omdat de communicatie met de meeste eilanden is verbroken, is nog niet duidelijk wat de omvang van de schade is en of er slachtoffers zijn gevallen. In Guadeloupe

werd onder andere de verkeerstoren van het vliegveld omver geblazen en raakte zeventig procent van de wegen geblokkeerd. De eerste berichten van de Nederlandse Bovenwindse eilanden wijzen niet op dodelijke slachtoffers. Volgens een radiozendamateur op St. Maarten is de orkaan dat eiland grotendeels voorbijgegaan. Over het lot van Saba en St. Eustatius is nog niet veel vernomen. Hoewel de snelheid waarmee de orkaan Puerto Rico naderde in de loop Van de ochtend iets afnam, zijn de waarschuwingen aan de bevolking onverminderd van kracht gebleven. Gouverneur Rafael Hernandez Colón heeft de 2.500 leden tellende Nationale Garde gemobiliseerd en de bevolking op het platteland opgeroepen dekking te zoeken voor de storm. Het internationale vliegveld van San Juan is gesloten. Frankrijk heeft intussen twee vliegtuigen met reddingswerkers en hulpgoederen naar Guadeloupe (een overzees gebiedsdeel) gestuurd. (UPI, AFP, Reuter, AP)

BOGOTA, 18 sept. — De Amerikaanse ambassade in de Colombiaanse hoofdstad Bogotd is vanmorgen vroeg het doelwit geweest van een aanslag. Vermoedelijk vanaf een motorfiets werd een zelfgemaakte granaat op het gebouw in het centrum van Bogotd afgevuurd. Het projectiel richtte slechts 'beperkte oppervlakteschade aan', aldus een woordvoerder van de ambassade. Eerder dit weekeinde ontploften bommen in Bogoté en Cali. In de hoofdstad werden twee bankgebouwen vrijwel met de grond gelijk gemaakt nadat tien seconden na elkaar krachtige bommen ontploften. In Bogotó liepen ook dertig winkels schade op en vlogen de ruiten uit vele woningen als gevolg van de krachtige explosie.

Bij de aanslagen raakten twee mensen gewond. In het zuidwestelijk gelegen Cali, de stad die zijn reputatie ontleent aan het daar gevestigde drugskartel dat concurreert met het kartel van Medellin, ontploften drie bommen. Daarbij kwam een nachtwaker om het leven en werd grote schade aangericht. De vermoedelijke daders van deze aanslagen is de groepering 'Los Extraditables', die werkt voor de drugsmafia in het land. In de kustplaats Buenaventura werd gisteren een 46-jarige advocaat en journalist doodgeschoten. Het gaat om Guillermo Gómez Murillo, correspondent van het Liberale dagblad El Espectador — dat eerder deze maand doelwit was van een zware bomaanslag wegens zijn onverzettelijke houding tegen de drugshandel in Colombia — en van de Spaanse krant El Pais. Volgens een recent rapport van de Interamerikaanse pers-associatie zijn de afgelopen twaalf jaar 35 Colombiaanse journalisten vermoord. Intussen bedienen de drugsmisdadigers zich van een nieuwe terreurvorm, waarbij vele mensen worden opgebeld en met dood en ontvoering worden bedreigd. In de Colombiaanse politiek en pers gaan intussen steeds meer stemmen op die zich verzetten tegen uitlevering van verdachten van drugsmisdrijven aan de Verenigde Staten. (Reuter, UPI)

GUATEMALA-STAD, 18 sept. — De Guatemalteekse politie is sinds zaterdag op zoek naar een rechtse politicus die wordt verdacht betrokken te zijn bij de golf bomaanslagen die het land de afgelopen weken heeft getroffen. Het gaat om de 58-jarige Leonel Sisniega Otero, die tijdens de presidentsverkiezingen in 1985 namens de uiterst rechtse Anti-communistische Unificatiepartij nog geen twee procent van de stemmen wist te veroveren. De politie van Guatemala-Stad viel zaterdag het huis van Sisniega in de hoofdstad binnen en ontdekte er een aantal geweren en granaten. Volgens de echtgenote van Sisniega heeft de politie de wapens daar neergelegd. Sisniega is de eerste persoon die direct in verband met de aanslagen wordt gebracht, nadat minister van defensie Héctor Gramajo eerder al 'rechtse kringen' had beschuldigd van betrokkenheid. Vrijdag hield de politie twee andere mensen aan in verband met de aanslagen. Zij hebben bekend betrokken te zijn bij het geweld. (Reuter, AFP)