NRC Handelsblad

onze correspondent E. G. LACHMAN ' ON, 24 juni President Nixon lieeft politieke dekking gezocht de politieke storm die sinds de publikatie van de geheime Vietnam doenjieii eerst alleen de vorige regeringen trof. maar — die sinds het besluit verdere Jikatie te voorkomen op zijn eigen regering dreigde over te slaan. Dit gevaar ttond nu de regering Nixon van aantasting van de persvrijheid zou kunnen worden (buldifdRINGTON,

24 juni — j en t Nixon heeft gisteren dekking gezocht tegen ,0i die sinds de publikatie 1 jj e geheime documenten alleen de vorige regeringen jnaar die, sinds het besluit ^ publikatie te voorko* op zijn eigen regering ie over te slaan. Dat gevaar

ontstond omdat men haar van aantasting van de persvrijheid kon beschuldigen. De president maakte gisteren, na een ontbijt met Mansfield, de Democratische fractieleider in de Senaat, bekend dat hij bevel had gegeven om alle 47 boeken van de in de opdracht van McNamara gemaakte studie over de Amerikaanse rol in Vietnam, ter inzage aan het Congres te geven zonder de verplichting tot geheimhouding op te heffen. Nixons besluit kwam nadat de regering eergisteren al aankondigde dat een speciale commissie de noodzaak van geheimhouding van de stukken zou controleren en _ herzien binnen negentig dagen. De reden voor zijn stap, zo liet Nixon weten, was dat het Congres toch een onderzoek zou instellen naar de geschiedenis van de Amerikaanse rol in Vietnam en dat als dit gebaseerd zou worden op partijdige en onvolledige informatie zoals die tot nu toe gepubliceerd werd, een verkeerde indruk zou ontstaan over de conclusies van de studie. Unfair Verder liet het Witte Huis weten dat volgens sommige adviseurs de datum van de publikatie in de New York Times was afgestemd, op de actie in de Senaat voor een datum van Amerikaans vertrek uit Vietnam.

Nixon had deze conclusie niet overgenomen, maar hij is wel van mening dat wat is gepubliceerd een hoogst unfair beeld geeft van zijn voorgangers. Naast deze edele bedoelingen, zo meent men hier, stond bij het presidentiële besluit de poging centraal om zichzelf te dekken tegen de politieke storm over persbreideling. Nixon had zich persoonlijk trouwens van begin af aan gedistantieerd door te laten weten dat hij de actie van het ministerie van justitie tegen de New York Times alleen voor kennisgeving had aangenomen. In werkelijkheid was die actie natuurlijk een regeringsbesluit.

Zie verder pag. 4

Nixon zoekt dekking

Vervolg van pag. 1

Kort nadat Nixon beloofde het Congres de documenten te geven, werd een speciale commissie in dè Senaat gevormd uit de helft van de commissies van buitenlandse en militaire zaken die nu openbare verhoren gaat houden over de Amerikaanse tragedie in Zuidoost-Azië. Een soort parlementair onderzoek voordat het feit is gepasseerd. De documenten blijven zoals vele dergelijke stukken die aan de commissies ter beschikking worden gesteld, geheim ofschoon ieder Congreslid er inzage van kan krijgen. Daar er nu wel meer dan 500 nieuwsgierigen zijn kan men niet alleen een lange rij in de Senaat verwachten van leesgierigen, maar ook dat de hele tekst ten slotte zal uitlekken. Sluiting debat Anderzijds is de noodzaak van de duiven om politieke druk uit te oefenen nu weer wat minder groot. De Senaat besloot gisteren met meer dan de vereiste tweederde meerderheid om een sluitingsdatum vast te stellen voor het debat over de verlenging van de dienstplichtwet zodat geen filibuster mogelijk is. Voor het eerst in hun zeer lange politieke levens stemden ook zuidelijke conservatieven zoals Stennis tegen de filibuster die zij anders gebruiken om burgerrechtswetten te blokkeren.

De hele politieke opwinding loopt nu uit op de spanning rond de rechtstrijd over het voorlopige publicatieverbod van de studies uit het Pentagon. Met vijf tegen drie stemmen besloten de appèlrechters in New York dat de Times vanaf morgen mag publiceren uit de studie wat de rechters vrij geven. Een soort rechterlijke censuur dus, waarbij de krant zich zeker niet neerlegt. De rechter in Boston beval de Boston Globe haar stukken in een bankkluis op te bergen totdat hij een besluit neemt. Voor een Congrescommissie getuigde Goldberg, ex-minister, ex-lid van het Hoogste Gerechtshof en ex-ambassadeur bij de Verenigde Naties dat hij honderden geheime stukken had gezien in zijn tijd. Vijf en zeventig procent ten onrechte als geheim geclassificeerd, tien procent overjarig om vrij gegeven te worden. Ellsberg Tenslotte had gisteren zoals hier gebruikelijk het medium dat de boodschap is geworden het laatste woord. CBS zond een televisie-interview uit met Ellsberg, de' 40-jarige medewerker voor politieke wetenschappen van het Massachusetts Institute of Technology die aan de studie meewerkte en ook het Randinstituut diende. Hij wordt er van verdacht de copieën aan de

kranten ter beschikking te hebben gesteld en is, ofschoon de FBI graag met hem wil spreken, sinds vorige week dinsdag onvindbaar. Béhalve dan voor Walter Concrite van OBS. In het interview zei hij ongeveer hetzelfde als hij in ontelbare redevoeringen als activist in de vredesbeweging sinds twee jaar heeft gezegd. Het was toch een schande dat in de studie met geen regel werd gerept over de vele burgerslachtoffers in Vietnam zelf. De mannen die het Amerikaanse volk vertrouwen schonk, aldus Ellsberg, beïandelden hun volk tenslotte iet zo verachtelijk als zij over iet Vietnamese dachten. Als de Terenigde Staten geen geld en lapalm ter beschikking hadden gesteld was er in Vietnam geen oorlog geweest. De Verenigde Staten draagt de verantwoording voor alle doden in Indochina sinds 25 jaar, aldus Ellsberg. Epiloog Een sympatieke en driftig bewogen man uit de lichting van briljante en vaak zeer arrogante jonge academici die in het Kennedy-regime dachten dat de oorlog met nieuwe wetenschappelijke methodes en hun eigen handigheid gewonnen kon worden en die daarna even enthousiast de leiding namen van het verzet tegen hun regering. Ze schrijven , nu de epiloog voordat het gordijn is gevallen.

f onze weerkundige |e*erker -r regime van de westcircufatie, werd voorafgegaan door de al verfoeilijke trog boven Mid-:uropa. kan voorlopig als beid worden beschouwd, (uchtaanvoer zan vandaag en gis de eerstvolgende dagen üsvinden uit zuidelijke richtinOit zal leiden tot een flinke jeratuursstijging. Het was vanveertien dagen geleden dat :;mperatuur ergens in het land , ( r twintig graden celsius wes ;ekomen. In dezelfde periode in De Bilt ongeveer zeventig «ter regen (tien millimeter dan de normale maandsom), «ijl de gemiddelde temperatuur tot drie graden onder norbleef. iiandvastig zomerweer is echter ïe verwachten. Er moet op geend worden dat tegen het weekje onweersgebieden ons land iuit het zuiden of zuidwesten ten bereiken. De onvastheid van fweer brengt mee dat de kans warm zomerweer met temperen boven .25 graden voor ons klein blijft.

elta 2 npolderplein weer verder open innenland 3 fsheuvel is vast van plan het vier uit te houden — Prof. Ladee wouw samen met huisarts over totus laten beslissen. 4 + 5

secretariaat takelt op tragische & af — Rippon keert zegevie™ ir > Engeland terug. ! Poit 6 had op Wimbledon veel geMe 7 '"een verkeersfonds: een grote vooruit — Uit de weekbladen. W 8—9 „"^nemende rijkdom op Kunsti o nt ' e kbeurs in Delft — Veel 2a 'en in Holland Festival. Verdam 12 Kieken voor leeqstaande woninf 1 herwogen. Ss en bedrijf 13—17 ^ ct ' e Famous Artists Nederland a °ht geen gevolgen van pro,| en bij Amerikaanse moederbeeld Vakbonden vormen geza' J * fonds voor werkgeversbijnv, n fokker ongerust overle® Rolls -motor.

2 °nnige perioden, maar )| l() aatse lijk een bui. Zwakke tot "lim Winc ' uit zuidelijke richtingen. 'ad e UrT,tern P er aturen van 13 tot 18 |'t t ri , r '..^ ax imumtemperaturen van ' 2 2 gr«4g«.

WASHINGTON, 24 juni — Twintig jaar geleden, toen de politieke toestand in Amerika anders was dan nu, heeft Richard Nixon de regering Truman eens ervan beschuldigd geheime documenten achter te houden om politieke redenen. Dit nadat president II. Truman generaal MacArthur als opperbevelhebber in het Verre Oosten had teruggeroepen. Enige dagen later had de New York Times, op 21 april 1951, een artikel gepubliceerd opgemaakt aan de hand van geheime besprekingen tussen de generaal en de president. Dit onderhoud had plaatsgevonden op het eiland Wake op 15 oktober van het jaar ervoor. Nixon, toen in de oppositie, had hierop gezegd: „Het bepalen of documenten geheim zijn, schijnt thans niet meer te worden gebaseerd op de overweging of een document de veiligheid van het land kan schaden, maar of het de politieke veiligheid van de regering in gevaar zou kunnen brengen." In het artikel in de N.Y. Times stond destijds dat MacArthur had voorspeld dat de Chinezen zich niet met de Koreaanse oorlog zouden gaan bemoeien en afgemaakt zouden worden als zij dit wel deden. Ook zou de generaal tot Truman en anderen hebben gezegd dat de oorlog in Korea op Thanksgivings Day in november 1950 wel voorbij zou zijn en het Amerikaanse achtste leger tegen Kerstmis naar Japan zou zijn teruggekeerd. Nixon zei hierop dat de documenten de Times waren toegesmokkeld „met het klaarblijkelijke doel ale daden van de generaal in een zo ongunstig mogelijk daglicht te stellen." (AP)

Door een onzer redacteuren DEN HAAG, 24 juni — Op grond van het fundamentele beginsel van rechtszekerheid staat het de staat niet vrij eenmaal toegekende subsidies in te trekken, tenzij daarvoor zwaarwichtige aan het algemeen belang ontleende rechtvaardigingsgronden bestaan, waarmee de minister op het moment van toekenning niet bekend was of kon zijn. N Deze zwaarwichtige redenen waren er niet voor minister Luns en minister Klompé, die begin van dit jaar besloten de toegekende' subsidies voor het dekolonialisatiecongres van de stichting Nederlands Komitéé voor Internationaal Jongerenwerk

(NKIJ) in te trekken. Tot deze conclusie kwam gisteren het gerechtshof in Den Haag nadat het NKIJ in hoger beroep was gegaan tegen de uitspraak van de president van de rechtbank in Den Haag in kort geding, waarin het NKIJ in het ongelijk was gesteld toen het gevraagd had de ministeries te bevelen de subsidies volledig en ongecompenseerd uit te keren. De minister van CRM had de subsidie van ƒ 35.000 ingetrokken toen zij uit de informatiemap voor het congres en uit persberichten de conclusie meende te kunnen trekken dat de subsidiegelden voor andere zaken zouden worden gebruikt dan waarvoor ze waren gevraagd. Toen minister Luns uit de informatiemap duidelijk werd dat NAVO-partners van moord, Nederland van een koloniaal bewind over Suriname en de Antillen en de ministers

Udink en Bakker van bedrog beschuldigd werden, besloot hij de reeds gegeven subsidie van ƒ 10.000 in te trekken. Bovendien stootte de minister zich eraan dat de hulp aan Indonesië neo-kolonialisme genoemd werd en dat over bevriende regeringen (die van Zuid-Afrika en Portugal) beledigend geschreven werd. Geen verrassing Het gerechtshof meent dat de inhoud van het NKIJ-pèrscommuniqué en van de informatiemap, die in februari uitkwamen, waarin bepaalde zeer geprononceerde standpunten verdedigd werden, voor de subsidiegevers nauwelijks een verrassing konden zijn. Bovendien gaf de bijlage bij de subsidieaanvraag (november 1970) duidelijk genoeg aan op welke wijze de (de-) kolonisatieproblemen benaderd zouden worden. Het hof vindt bovendien dat het niet horen van het NKIJ alvorens de subsidie in te trekken, een ernstig gebrek van het intrekkingsbesluit vormt. Minister Luns wilde gistermiddag op Schiphol geen commentaar geven op de beslissing van het gerechtshof. Hij vond wel dat het imtrekkingsbesluit indertijd terecht was genomen omdat Nederland in een moeilijk j parket zou zijn gekomen als het ; had toegestaan dat met overheidsgeld

voor bevriende landen beledigende pamfletten werden verspreid. De Kamerleden Vrolijk en Meijer (PvdA) hebben minister

Klompé gevraagd of zij na de uitspraak van het gerechtshof alsnog bereid is de toegezegde subsidie aan het NKIJ uit te keren.

Dr. Klompé

Mr. Luns

Een moment van het dekolonisatiecongres waar niet alleen Portugal en Zuid-Afrika aan de kaak gesteld werden, maar waar ook werd geïllustreerd hoe rijk Nederland wordt van zijn „overzeese gebiedsdelen".

LONDEN, 23 juni — De Amerikaanse dirigent Leopold Stokowski heeft gisteren in Londen een hartaanval gehad. Hij is opgenomen in een ziekenhuis; zijn toestand wordt bevredigend genoemd. Stokowski is 84 jaar oud. Hij zou in Londen in het Royal College of Music een concert leiden, maar dat gaat nu natuurlijk niet door. (AP).

EMMEN, 24 juni — Drie bedrijfshallen van de NV Probugas, een dochteronderneming van NV Meijer's bouwmaterialenhandel te Emmen, zijn vanmorgen afgebrand. De schade wordt geschat op een miljoen gulden. De brand droeg een spectaculair karakter door het ontploffen van tientallen gasflessen, waarvan de scherven de brandweerlieden om de oren vlogen. Als gevolg van de explosies ontstond ook brand op twee binnenschepen, die echter snel kon worden geblust. (ANP)

Door een onzer redacteuren AMSTERDAM, 24 juni — De Staat zal in hoger beroep gaan van het vonnts van ]

Door onze politieke redactie DEN HAAG, 24 juni — Prof. mr. A. D. Belinfante, rectormagnificus van de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam, heeft bedankt voor zijn lidmaatschap van de Partij van de Arbeid. Hij is lid geworden van DS'70.

|f 0 Reisziekte?^ ook voor kinderen 0

LONDEN-PARIJS, 24 juni — In de Britse en Franse regeringskringen heerst voldoening over het gisteren in Luxemburg bereikte akkoord, dat toetreding van Engeland tot de EEG op 1 januari 1973 mogelijk maakt. In Londen is men er met name verheugd over dat een deel van NieuwZeelands zuivelexporten gegarandeerd blijven. Terwijl in Parijs de nadruk valt op de beslissende rol die Frankrijk bij de onderhandelingen gespeeld zou hebben. Ofschoon de regering-Heath er vast van overtuigd is dat het Lagerhuis zijn fiat aan het akkoord zal geven, is gebleken dat de tegenstanders van toetreding hun activiteiten voortzetten. Het hoofdbestuur van Labour nam gisteren de onverwachte beslissing om al in juni een speciaal partijcongres over de toetreding te houden. De antimarketeers

zijn er vast van overtuigd dat dit congres zich tegen de EEG zal uitspreken. In Nieuw-Zeeland heerst berusting over het bereikte akkoord. ,,We kunnen zeggen dat rampen tenminste voorkomen zijn", zo verklaarde premier Holyoake. Anders reageerde de leider van de Nieuwzeelandse Labour-oppositie, Kirk. Deze noemde de overeenkomst onbevredigend en zag geen reden waarom zijn land het als definitief moest aanvaarden. Het akkoord over NieuwZeeland hield in dat gestreefd zou worden naar een wereldzuivelovereenkomst. Voor Wellington is een tijdelijke degressieve regeling voorzien die meebrengt dat de zuivelafzet op de Engelse markt in 1979 is teruggebracht tot 71 procent van het huidige volume.

Zie ook pag. 5

In Engelands kranten wordt het akkoord in Brussel met grote ophef aangekondigd.

Door onze correspondent A. F. LUYENDIJK BARCELONA, 24 juni — De voorstellingen van Bertolt Brechts Kaukasischer Kreidekreis, die een enorme belangstelling trokken in het Madrileense theater Maria Guerrero, zijn op last van de Spaanse cultuuren toneelautoriteiten opgeschort, zonder opgave van redenen. Dit heeft in de kringen van de Spaanse toneelminnaars, die heel hongerig zijn naar „actueel theater", een storm van verontwaardiging gewekt, gemengd met verbazing. Het gevolg van deze maatregel is nu dat de voorstelling van Brechts stuk niet in Barcelona te zien zal zijn en ook niet op de Spaanse festivals die deze zomer worden gehouden. Gonzales Vergel, directeur van het Teatro Espanol, heeft verklaard dat hij niets begrijpt van de opschorting en de toneelcritici van zulke verschillende Madrileense dagbladen als ABC (monarchistisch), Pueblo (vakbonden), Arriba (falangistisch) en van Informaciones hebben onverbloemd hun oordeel gegeven -over deze plotselinge stopzetting van het stuk op overheidsbevel. López Sancho van ABC schrijft dat „het ontoelaatbaar is, dat een stuk van de eerste orde van de wereldliteratuur (...) op zijn hoogtepunt onderbroken jwordt en, nog erger: dat het onthouden wordt aan het beschaafde en intellectuele publiek van Madrid, Barcelona, Bilbao, Valencia, Sevilla enz., waardoor de betreurenswaardige indruk is gewekt dat er een centralisme bestaat, dat de provincie minacht of onderschat." Carlos Luis Alvarez van Arriba noemt de opschorting van de Kreidekreis een „desgracia" een begrip dat moeilijk in het Nederlands te vertalen is, omdat het een niet over te zetten gevoelswaarde heeft. Het directoraat-generaal van de Cultura Popular y Espectaculos heeft een slag om de arm gehouden met de verklaring dat de voorstellingen op elk willekeurig moment weer toegestaan kunnen worden, maar enig besluit is nog niet genomen. Het is niet de eerste keer dat een stuk dat al in voorstelling was en volle zalen trok, op last van de culturele autoriteiten

van het repertoire moet verdwijnen. Tartuffe van Molière heeft hetzelfde lot ondergaan, evenals Marat-Sade van Peter Weiss en Red roses for me van Sean O'Casey.

HOUSTON, 24 juni — Op een bijeenkomst van Amerikaanse en Russische ruimtevaartdeskundigen is gisteren overeengekomen te gaan onderzoeken of het mogelijk is experimentele koppelingen tot stand te brengen tussen ruimtevaartuigen van het Apollotype en Saljoet-stations. Dat zou circa 1975 voor het eerst mogelijk zijn. De huidige generatie Amerikaanse en Russische ruimtevaartuigen leent zich niet voor dergelijke experimenten. De Russen en Amerikanen gebruiken op het ogenblik het zelfde koppelingssysteem maar hebben hun materiaal nog niet gestandaardiseerd. (Reuter)

VOOR ALLE VERZEKERINGEN DE SPAARBANK DE SPAARBANK TE ROTTERDAM EEN BONDSSPAARBANK

Bon voor een krant NRC Handelsblad of Handelsblad NRC, bon Wat u zegt. □ Ik wil vier weken op proef, voor de halve prijs (ƒ 3.30) □ 2 weken gratis plus, tot wederopzegging, een abonnement voor ƒ 21.45 per kwartaal Naam Adres Plaats Ik maak nog geen geld over. maar wacht eerst Uw bericht af. in open envelop zonder postzegel opsturen naar NRC Handelsblad. Antwoordnummer 534. Rotterdam. U kunt ook bellen, als U dat liever doet: 010 - 147211. toestel 3000 / 020-239811. toestel 100

PHILADELPHIA, 24 juni — De voormalige minister van defensie in de regeringJohnson, Robert S. McNamara, heeft in 1967 de vorming van een coalitieregering in Saigon voorgesteld waarvan leden van de Vietcong deel zouden uitmaken. Dit berichten de elf kranten van de Knight Newspapers Inc. op basis van de geheime Pentagonstudie over Vietnam. Het aantal Amerikaanse bladen dat' in de afgelopen weken uit de geheime documenten heeft gepubliceerd, is daarmee gekomen op vijftien. Volgens de Philadelphia Inquirer, een van de kranten van de Knightcombinatie, blijkt uit de studie dat McNamara een tragische figuur werd die gedesillusioneerd raakte over de oorlog die hijzelf had aanbevolen. De Amerikaanse regering heeft gisteren een belangrijke nederlaag geleden in de zaak tegen de Washington Post voor het federale hof van appel in Washington. Het hof weigerde de Post publikatie van geheime Vietnamdocu - menten te verbieden maar het kwam anderzijds de regering tegemoet door het tijdelijk verbod te verlengen tot morgen. Daardoor krijgt de regering de gelegenheid onmiddellijk in beroep te gaan bij het Amerikaanse Hooggerechtshof. Het hof van appel in New York besliste gisteren in de zaak tegen de New York Times dat dit blad de publikatie kan voortzetten voorzover het om documenten gaat die door de districtsrechtbank als niet gevaarlijk voor de nationale veiligheid worden beschouwd. De Times heeft aangekondigd dat zij tegen dit besluit in beroep zal gaan bij het Hooggerechtshof. De Republikeinse senator van Oregon, Mark Hatfield, heeft gisteren bekendgemaakt dat Daniël Ellsberg, de man die de New York Times aan de Vietnamstudie zou hebben geholpen, hem een aantal documenten per post heeft toegezonden.

ADVERTENTIE AAN ONZE ABONNEES In verband met de mechanisatie van onze administratie ontvangt elke abonnee een ACCEPTGIROKAART waarmee het abonnementsgeld kan worden voldaan. Wij verzoeken u vriendelijk uitsluitend onze kaart te gebruiken en dus geen vooruitbetalingen meer te doen. Indien u per bank betaalt, gelieve u de kaart ondertekend naar uw bankier te zender;. Mocht u reeds betaald hebben, beschouwt u de girokaart dan als niet ontvangen en wacht u voortaan s.v.p. op onze girokaart. Het bovenstaande is niet van toepassing op abonnees die ons reeds machtigden tot giro-incasso. Overigens wijzen wij u erop, dat giro-incasso nog altijd de eenvoudigste en meest efficiënte betalingswijze is. Vraag een machtigingsformulier aan Abonnementenafdeling Handelsblad NRC. Antwoordnummer 1107, Rotterdam.