NRC Handelsblad

LAGOS, 9 dec. — Het Nigeriaanse staatshoofd, brigade-generaal Mutula Muhammed, heeft het volk van Angola gisteren morele <#i materiële steun aangeboden in zijn strijd tegen onderwerping, uitbuiting en herkolonisatie. Radio-Nigeria maakte bekend dat de belofte was vervat in een speciale boodschap van Muhammed aan het Angolese volk. Het militaire bewind van Nigeria heeft op 25 november de linkse MPLA-regering in Angola erkend als het enige wettig bewind. Muhammed zei dat Nigeria niet met de armen over elkaar zal toezien als Angola wordt uitgebuit, onderworpen en opnieuw gekoloniseerd. De Nigeriaan> leider gaf geen verdere bijzonderheden over de aard van de toegezegde hulp. De MPLA wordt militair gesteund door de Sowjetunie, andere Oostbloklanden, Cuba en Mazambipue, terwijl de rivaliserende onafhankelijkheidsbewegingen GNLA en UNITA via Zaïre Amerikaanse wapens ontvangen en van Zuid-Afrika adviseurs en wapens ontvangen. De Amerikaanse VN-ambassadeur Daniël Patrick Moynihan heeft gisteren de VN-assemblée opgeroepen de Russische activiteiten in Angola te veroordelen. De „grote leugen" in Angola is volgens Moynihan dat alleen Zuid-Afrika zou interveniëren. De Amerikaan kenschtste de Sowjetunie als „een nieuwe Europese koloniserende, koloniale en imperialistische macht die probeert Afrika te koloniseren op een moment dat andere Europese naties een einde hebben gemaakt aan eeuwen van kolonisatie". (AP/Reuter).

WASHINGTON / PARIJS, 9 dec. — Een delegatie van Amerikaanse Congresleden heeft gisteren gezegd dat de Vietnamezen normale betrekkingen met de Verenigde Staten willen herstellen maar dat de volgende stap in die richting door de regering Ford moet worden genomen. De beste manoeuvre die Amerika zou kunnen ondernemen zou het opheffen van het embargo op de handel met Vietnam zijn, zo zeiden de Congresleden, die allen deel uitmaken van de commissie voor vermisten in Zuidoost-Azië, en die zaterdag vijf uur lang gesproken hebben met de Noord Vietnamese ambassadeur in Parijs, Vo Van Sung en vertegenwoordigers van de Zuidvietnamese regering. De Vietnamezen hadden tijdens dat gesprek de nadruk gelegd op hun verlangen naar „niet alleen normale, maar vriendschappelijke betrekkingen met de VS". De bijeenkomst was de eerste gelegenheid na het eind van de oorlog in Vietnam, 30 april, dat er officieel contact was tussen Amerikaanse vertegenwoordigers en Vietnamezen. Van Vietnamese zijde werd gisteren in Parijs gezegd dat het nog te vroeg was om over het normaliseren van de betrekkingen te spreken. Belangrijkste struikelblok daarvoor is dat Hanoi Washington wil houden aan zijn belofte van 1973 om NoordVietnam te helpen bij de wederopbouw. Amerika vindt dat het daartoe niet meer is verplicht omdat Hanoi door de overwinning in het zuiden de Akkoorden van 1973 heeft gebroken. (AP-Reuter)

Nog steeds op aardgas besparen? Waarvoor? Voor onze toekomst. Aardgas is een energie waar we heel wat dingen mee doen: verwarmen, koken, water verwarmen, produkten mee maken. Maar de voorraden aardgas zijn niet onuitputtelijk. Er komt een moment, al duurt dat nog tientallen jaren, dat we op andere energie moeten overstappen. Het ontwikkelen van nieuwe vormen van energie met dezelfde kwaliteiten als aardgas zal nog veel tijd vergen. Daarom is het verstandig zo lang mogelijk te doen met wat we hebben. Hoe? Een voorbeeld: niet denken 'wat is het warm in de kamer, laat ik het raam maar 'n tijdje openzetten'. Nee, temper dan de verwarming liever. Dan vliegt er tenminste geen stukje toekomst de lucht in. Gezamenlijke publikatie van het Ministerie van Economische Zaken,de Vereniging van Exploitanten van Gasbedrijven in Nederland (Vegin) en N.V. Nederlandse Gasunie Correspondentieadres: postbus 19, Groningen

DARWIN, 9 dec. — Een radiostation op Oost-Timor dat het afgelopen weekeinde is veroverd door pro-Indonesische invasietroepen, heeft gisteravond opgeroepen om voortvluchtige leiders van de linkse Fretilin onafhankelijkheidsbeweging te helpen opsporen. Het station noemde zich radio-Dili, naar de hoofdstad van de door Indonesië geannexeerde Portugese kolonie.

„Als je ziet waar de communisten zijn moet je hen aan onze Indonesische broeders laten zien die hier zijn, werk met hen samen om Fretilinmensen te pakken en breng die hier want wij willen niet met communisten leven, wij leven met God", zo werd in de radiouitzending gezegd. Het station beloofde „de lever te scheuren" uit president Zavier Do Amaral van het Fretilin en „alle communistische soldaten van het Fretilin" te elimineren. Dit soort retoriek werd zo nu en dan afgewisseld met opnamen van „Stille Nacht" en „Jingle Bells". Do Amaral werd in de radiouitzending gekarakteriseerd als een van de vier hoogste Fretilinleiders „die zich verschuilen tussen de rotsen, grotten en het kreupelhout als een hert, een wild zwijn of een boa constrictor". De andere drie waren volgens radio-Dili premier Lobato en de vice-ministers van defensie Alves en Soares, die zitting hadden in de regering die werd gevormd na de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring door het Fretilin van Oost-Timor, een regering die nauwelijks meer dan een week in stand is gebleven. De radio kondigde aan dat de pro-Indonesische partijen, Apodeti, UDT, Kota en Trabalista, „alle communisten van het Fretilin" zouden vermoorden. „Dus

broeders van Oost-Timor, kom allemaal, verenigd en vol vertrouwen om ons land veilig te houden met het grote land, Indonesië, vrij van communisme. Het Indonesische persbureau Antara berichtte vandaag uit Dili dat pro-Indonesische troepen Oost-Timor al vrijwel geheel in handen hebben. Honderden terugtrekkende soldaten van het Fretilin zouden de zijde van de oprukkende pro-Indonesische troepen hebben gekozen. De Indonesische regering heeft in een gisteravond afgelegde verklaring gezegd dat de „eindeloze ontwikkelingen in Oost-Timor de. stabiliteit hadden verstoord van Indonesië in het bijzonder en Zuidoost-Azië in het algemeen." Djakarta betreurde de verbreking van de diplomatieke betrekkingen door Portugal, maar wees erop dat Lissabon zelf had toegegeven niet in staat te zijn de veiligheid in zijn kolonie te herstellen. Het Chinese Volksdagblad noemde gisteren de beschuldiging dat Oost-Timor een gevaar zou kunnen vormen „absurd". Portugal heeft gisteren de Veiligheidsraad gevraagd om een spoeddebat over- de situatie op Oost-Timor, waar Indonesië zich volgens Lissabon heeft schuldig gemaakt aan agressie. Zondag had Lissabon al een verzoek gericht aan de Veiligheidsraad om een eind te maken aan de Indonesische militaire interventie. (Reuter-AP)

Door onze correspondent S. VAN DER ZEE BRUSSEL, 9 dec. — Na een moeizame en langdurige discussie over de heid een communautair waterbeleid te creëren is er vannacht in Brussel eind^ compromis bereikt. De ministers van milieuhygiëne van de Gemeenschap Jc 0 ^ eens uorden over een richtlijn voor de bescherming van het zee- en rivij* maar niemand toonde zich daarover echt verheugd. Hiervoor hadden alle }, nen te veel concessies moeten doen. "loJ H onde,

Opnieuw waren het weer de Britten die dwars lagen, zoals in de afgelopen weken en maanden steeds weer het geval is geweest. Nu was het bekend, dat zij nogal wat bezwaren hadden tegen de ontwerp-richtlijn, omdat een voorgaande ministerraadszitting over hetzelfde onderwerp in oktober van dit jaar in Luxemburg hierop was vastgelopen. Naar de mening van de Britse minister Dennis Howell was het honderd jaar in Groot-Britannië goed gegaan, zodat voor zijn land een Gemeenschapsregeling niet nodig was. Bovendien vreesde de Britse regering, dat bepaalde gebieden door uniforme voorschriften op het punt van de voorschriften ernstig zouden kunnen worden benadeeld. Maar vooral veel bezwaa^ had zij tegen de voorgestelde lijsten met gevaarlijke stoffen. Op de zogenaamde zwarte lijst staan de giftige stoffen die helemaal niet meer zouden mogen worden geloosd. Verder is er nog een grijze lijst met stoffen die slechts in beperkte hoeveelheid mogen worden geloosd. Deze lijsten zijn uitgewerkt door de internationale Rijncommissie, maar zijn nog altijd niet van kracht. De Britten zouden graag willen, dat dit zo zou blijven, omdat volgens hen het uitgangspunt van de acht andere EG-lidstaten geheel onjuist is. In een wetenschappelijk rapport dat zij onlangs hebben laten samenstellen, wijzen zij erop, dat niet doorslaggevend moet zijn, wat er wordt geloosd, maar waar het wordt geloosd. Daarbij stellen zij vast dat wanneer men schadelijke stoffen in de zeer dieoe Schotse meren zou lozen, dit op geen enkele manier het milieu zou schaden. Althans wanneer de hoeveelheid binnen bepaalde grenzen zou blijven.

Dit rapport heeft echter vooral de Nederlandse en Westduitse woede gewekt — „quasiwetenschappelijk" wordt het rapport genoemd — omdat er in de eerste plaats alleen gegevens zijn verzameld die uit GrootBritannië afkomstig zijn. In de tweede plaats is het voor hen een principiële zaak, dat de stoffen op de zwarte lijst per se niet meer mogen worden geloosd. Op dit punt zou men geen enkele concessie mogen doen. Uitzonderingspositie Hierover is dan gisteren uitgebreid, tot diep in de nacht, gepraat, waarna ten slotte overeengekomen werd om voor de Britten een uitzonderingspositie in te ruimen, voor de tijd van vijf jaar. Daarna zal de Europese Commissie de zaak opnieuw moeten bekijken. Maar tegelijkertijd is er een stok achter de deur gezet, want wanneer er in de Noordzee bijvoorbeeld haring met kwikzilver in het lijf wordt gevonden, zullen de Britten maar moeten bewijzen, dat deze stof niet door Britse chemische bedrijven is geloosd. Voor het geval dat dit bewijs niet geleverd kan worden, zal Groot-Britannië gedwongen worden om meteen op de communautaire emissienormen over te schakelen. Deze normen zullen samen met de kwaliteitsdoelstellingen in de komende twee tot drie jaar door de Europese Commissie worden uitgewerkt, zodat het nog wel even zal duren, alvorens de Gemeenschap over een semi-communautair watergebied zal beschikken. Weliswaar was vannacht

Sy na afloop niet iedereen met dit compromis algemene opvatting' ^ dat een jarenlange bi** van het waterbeleid komen. ri°™ ed W d R Staa -J? minister mr.V» volksgezondheid en m JJ . ene in Brussel vergen 1 Britten zullen de Gemeenschap steeds 2 gaan voelen en zullen^ om m sterkere mate in C munautaire kader g aa j 1 sen " c Overeengekomen is VMl de Europese Commissie'. Rijnconferentie een eis». daat te geven. Deze corfJ had op 16 december nioe ginnen, maar is door dn duitsers uitgesteld januari, begin februari & doeling is dat alle bet-; lidstaten voor zichzelf j onderhandeling deelnen? dat zij de inhoud van heft missiemandaat onderlint 1 len. De Commissie nL ieder geval hiermee in stj-* steld om de eventuele K ventie te ondertekenen Oorspronkelijk waren B men opgegaan om de Cchet mandaat zonder nü* geven maar hiertegen Nederland bezwaar g eta Thans heeft de Commissie dracht gekregen zich aai communautaire doelstelli^ houden en de belangen vaj' stroomgebied te behartig. Rijnconventie sluit even»§ de mogelijkheid uit, dat vi' paalde stroomgebieden v gaande regelingen wori gesloten.

Door onze correspondent E. G. LACHMAN* PARIJS, 9 dec. — De commissie voor sociale en gezondheidszaken van de Assemblee van de Raad van Europa heeft hier eind vorige week een eerste voorzichtige stap gezet op de lange weg die naar een verklaring van de rechten voor de zieke moet leiden en tot een juridisch kader waardoor onnodig lijden voor ongeneeslijk zieken wordt voorkomen.

Op voorstel van de twee opstellers van een rapport over deze zaak, de Oostenrijkse afgevaardigde mevrouw Hubinek èn de Nederlandse socialist Voogd, nam de commissie van 33 leden na een heftige strijd twee resoluties aan die op 28 januari aan de Raad van Europa worden voorgelegd. Als zij worden aangenomen kunnen zij via de ministerraad worden aanbevolen aan de nationale regeringen. Het gaat daarbij om de rechten van de zieke te formuleren. Vrij weinig moeite had men met de eerste drie rechten. Het recht van de zieke op volledige informatie over de aard van zijn ziekte en de behandeling, het recht van de zieke om in een vroeg stadium ook psychologisch op de dood te worden voorbereid en het recht van de zieke om niet in eenzaamheid te leven, dus behoorlijk begeleid te worden door verplegend personeel, familie en sociale werkers. Een doorbreking van de eenzaamheid die op zichzelf ertoe kan leiden dat de patiënt er niet zo snel toe komt om de dood te vragen. Meer moeite had men met het vierde recht, dat om in vrede te sterven en niet onnodig te lijden door toediening van voldoende pijnstillende middelen (in plaats van geneesmiddelen die het leven en lijden onnodig verlengen). Met een kleine meerderheid vroeg de commissie ten slotte instelling van nationale commissies van onderzoek bestaande uit advocaten, medici en politici. Deze nationale commissies moeten in ieder land het juridisch kader bestuderen van het vierde recht en de strafrechtelijke gevolgen voor de arts van de nodige maatregelen tot uitoefening van dit recht die nu nog strafbaar kunnen zijn. Daarbij staat natuurlijk voorop dat de arts er nooit toe gedwongen kan worden om dit recht toe te passen. Het gaat daarbij om: 1. de patiënt die ongeneeslijk ziek is verklaard door twee onafhankelijke artsen en die eerder,

in het bezit van al zijn zinnen, had gevraagd om zulk een actie of hulp daarbij; 2. de ongeneeslijk zieke die bewusteloos is en wiens familie erom vraagt, of die zelf eerder schriftelijk om dit recht heeft gevraagd. 3. de zieke die kunstmatig in leven wordt gehouden nadat de hersenfuncties ophielden. De nationale commissies zullen vooral het juridisch kader moeten bestuderen voor verklaringen van volwassenen die de arts tevoren vragen om in deze drie gevallen het recht op sterven in vrede toe te passen. In de Verenigde Staten hebben al een 740.000 personen daartoe strekkende formulieren ingevuld in 14 staten. Ook is daar al in verscheidene staten de strijd begonnen om via de wet dit soort verklaringen rechtsgeldigheid te geven zodat de arts later juridisch is gedekt. De commissie van de Raad van Europa bestaat uit 15 socialisten, een communist, twee gaullisten, negen conservatieven of christen-democraten en zes liberalen. Opvallend was dat bijna de helft van de commissie de gevallen waarin het recht zou moeten gelden om in vrede te sterven niet eens met name wilde formuleren. Zij zag daarin alleen al een voor haar niet aanvaardbare opdracht aan de nationale commissies van onderzoek. De kleine meerderheid die ten slotte in de commissie werd gevonden voor bestudering van dit recht op nationaal niveau doet sommigen vrezen dat dit deel van de resolutie in de Raad van Europa zelf nog verder kan worden uitgedund. Hoe moeilijk deze zaak bijvoorbeeld in Frankrijk ligt bleek hier juist dit weekeinde bij de eerste nationale vergadering van 1600 gedelegeerden van de machtige Ordre des médecins. Deze oerconservatieve club waarvan het lidmaatschap voor iedere Franse arts wettelijk verplicht is. blijft fel gekeerd tegen iedere vorm van euthanasie, ja zelfs in principe tegen de hier nu wettelijk goedgekeurde abortus.

Hoge XAVO-militairen ontmoeten elkaar voor de ministersconferentie in Brussel. Van links af: lt.-gen. F. Schulze, de YVestduitse plv. stafchef en hoofd van de afdelingen plannen en operaties van het Europese opperbevel, generaal Alexander Haig, de Amerikaanse opperbevelhebber van de NUVO admiraal sir Peter Hill-Norton, de Britse voorzitter van het Militaire comité van de NAVO, en Haigs plaatsvervanger sir John Mogg.

MOSKOU, 9 dec. — Sacharow was gisteren de enige van een groepje dissidenten in Moskou die niet door de politie werd tegengehouden toen zij per trein naar Wilna in Litouwen wilden reizen om daar het proces tegen de bioloog Sergej Kowalew bij te wonen. Ten minste vier anderen mochten de hoofdstad niet verlaten. Een van hen. Tatjana Chodorowitsj, vertelde: „Ik werd op straat aangehouden en moest naar een politiebureau in verband, naar men mij zei, met een diefstal in Kiew waar ik vorige week ben geweest. Op het politiebureau moest ik een half uur op de chef wachten, lang genoeg om mijn trein te missen. Ik werd twee uur vastgehouden en kreeg opdracht de komende dagen in Moskou te blijven". Kowalew werd 'n jaar geleden gearresteerd omdat hij betrokken zou zijn geweest bij de uitgave van een ondergronds tijdschrift voor rooms-katholieken in Litouwen. Daarnaast was hij actief lid van Amnesty International in Moskou. In Wilna kreeg Sacharow te horen dat hij het proces niet kan bijwonen omdat er in de zaal "geen plaats" is. Vijftien hoogleraren en lectoren in de biologie aan de universiteit van Groningen hebben een schriftelijk beroep op de Sowjetacademie van wetenschappen gedaan zich het lot van Kowalew aan te trekken. Eerder hadden leden van de staf van de universiteit in Leiden dat al gedaan. De Britse BBC zond gisteren een tv-interview uit met afzonderlijk Sacharow en zijn vrouw. Sacharow keerde zich scherp tegen de Amerikaanse minister Kissinger die had gezegd dat „de kansen om door buitenlandse pressie de situatie in de Sowjetunie te veranderen, zeer beperkt zijn". Sacharow: „Kissinger streeft te veel tijdelijke doeleinden en uiterlijke successen na die wel eens een te kort leven zouden kunnen hebben. Tragere en minder tastbare winst zou wel eens duurzamer

kunnen zijn. Ontspanning: zijn gebaseerd op mensenif' ten". (Reuter)

WARSCHAU, 9 dec. — Polen zal ook dit jaar nog geen verandering brengen in de sinds 1970 bevroren prijzen voor de voornaamste levensmiddelen. Maar partijleider Gierek maakte gisteren in zijn openingsspeech tot het partijcongres in Warschau duidelijk dat hoogstwaarschijnlijk volgend jaar met dit systeem zal worden gebroken. Vaste prijzen in de voedingsmiddelensector werden ingesteld nadat prijsverhogingen vijf jaar geleden hadden geleid tot heftige onlusten in het gehele land en tot het aftreden van Giereks voorganger Gomulka. Prijsverhogingen zullen volgend jaar toch al moeilijk genoeg vallen nu Gierek waarschuwde dat de Polen in de komende periode van vijf jaar rekening moeten houden met minder omvangrijke loonsverhogingen dan in de afgelopen periode. In de nieuwe periode zullen de lonen naar verwachting met zestien è achttien procent stijgen.

■ He In de afgelopen per 10 ^' de reële lonen toe m cent. a asö Polen staat nu v0 °. ]erD e3 lijke economische P r0 gevolg van s lecht , e oI ° b alar- ;: korten op de hande'® jjjjid P r '.l tfef ,«* het Westen en voor grondstoffen 'uit vuur giuiiusLUAx^* ..v Oost. Toch kondigde , brelding van de Westen aan. handel ' ra "ii'i®''" grond^V' Waarschijnlijk w 0 ™ ;f ,, n cti^ De partijleider over een andere hoge staatshoofd. Tot partij nu het land bestuurd ^ staatsraad waarvan ^ ter in feite president is. Vandaag spreekt f-ï.. partijleider Brezjne ^ij partijcongres toe. \ , er uj , keert hij morge n ^ Moskou. Het congres gewoond door bij na ropese partijleiders (Reuter, AP) alle'

Door onze correspondent LONDEN, 9 dec. - De dense politie gelooft dat vier, maar drie mensen hel j aarde echtpaar Matthewsi zaterdagavond gegijzeld hoi Er is nog geen teken dat ' Ierse terroristen zich overgeven. , Zij blijven om een vliej naar Ierland vragen, mas: wordt hen categorisch li gerd. Zij krijgen water, niü politie wil pas voedsel en retten geven wanneer mei* Matthews wordt vrijgelater. aanbod is gisteravond uur gedaan, de Ieren b» vanmorgen per veldtela moeten antwoorden. Het is nog onduidelijk.' de vierde man gebleven is mogelijk dat een lid w bende gevlucht is, maar » ook zijn dat er nooit rne® drie zijn geweest. De: roristen noemen zich Tom en Paddy. Na onderzo» twee wapens die zil vlucht op zaterdagavond t 1 verloren — een stengun - geweer — heeft