Nieuwe Vlaardingsche courant

door H. Ch. G. J. VAN DE MANDERE. 1 \ I IV. De achturige arbeidsdag zal, ook 1 bij de gematigde invoering, welke zij i in dit wetsontwerp vindt, voor vele : industriën en bedrijven groote veranderingen, die bijkans op hervormingen gelijken, met zich brengen. Reeds in de schriftelijke gedachtenwisseling met de Eerste Kamer over de Staats. begrooting-1919 heeft de Regeering als hare meening uitgesproken, dat na de belangrijke verkorting, die de arbeidsduur gedurende de laatste jaren in fabrieken en werkplaatsen heeft ondergaan, de invoering der bepalingen van dit wetsontwerp zonder tt groote schokken voor het bedrijfsleven zal kunnen geschieden, vooral wanneer in de wettelijke regeling ruimte wordt gelaten voor afwijkingen gedurende den overgangstijd. In de Memorie van Toelichting tot het ontwerp op den achturigen arbeidsdag heeft Minister Aalberse mede, dat nadere bestudeering van de vraag of overgangsbepalingen ten aanzien van den maximum duur voor den arbeid in fabrieken of werkplaatsen noodig zijn, hem heeft geleid tot eene bevestigende beantwoording van die vraag. Volslagen zekerheid, dat in alle onder die groepen vallende bedrijven, de invoeing van den achturigen dag zeer snel zal kunnen geschieden, bestaat niet. Het is denkbaar, dat het bedrijf om staande te kunnen blijven, moet kunnen concurreeren met een buitenlandsche industrie en de omstandigheden kunnen van dien aard zijn, dat het deze concurrentie, bij plotselinge inkrimping van den arbeidstijd, niet kan volhouden. Ook moet er op gerekend worden, dat de capaciteit der fabrieksinrichtingen niet voldoende is om met een arbeidsdag van 8 uren in de behoefte van hef e land, van een landstreek, van een ge- u meente of van een industrie te kunnen k voorzien, terwijl die behoefte weer d niet groot genoeg is om de invoering b van een ploegenstelsel loonend te ma- k ken. Men kan zich ook denken uit- o breiding der fabrieksinrichting of aan- h schaffing van meer moderne machi- v nes, teneinde de productie bij verkor- t ten arbeidstijd op peil te houden, 1 maar ook daarvoor dient tijd te wor- t den gelaten. En eindelijk zullen zich gevallen kunnen voordoen, dat nog t niet over voldoend geschoold perso- I neel kan worden beschikt om zonder j overgangstijdperk den tijd in te kor- t ten of een 2-, 3- of 4-ploegenstelse! 1 in te voeren. Deze redenen zijn voor i den Minister reeds voldoende om in ; de artikelen 26 en 27 belangrijke over- ; - gangsbepalingen toe te staan, die in < 1 artikel 39 in gelijke, ja bijna nog ster: ker mate, voor de broodbakkerijen ï worden verleend. Voor anderen ar; beid dan in fabrieken en werkplaat- ; - sen of bakkerijen worden geen over> gangsbepalingen noodig geacht. In - kantoren toch wijkt de gebruikelijke f arbeidsduur als regel reeds thans niet i af van de gestelde normen, terwijl i voor winkels, apotheken, verplegingsy inrichtingen, koffiehuizen en hotels eu - bedrijven die buiten de vermelde groe» pen vallen, de bepalingen omtrent den r arbeidsduur ruimte genoeg laten voor - aanpassing aan de eischen der v/et. r Waarbij niet uit het oog mag worden it verloren, dat elk der afzonderlijke - groepen een algemeene ontheffing en i, eene' bijzondere ontheffing kan vern krijgen, die weliswaar van beperkten i- aard is, maar toch al te scherpe ged volgen dezer wetgeving verzacht ! ij Wat schrijft de wet dienaangaande ■- voor ? Artikel 25 reeds maakt het mok gelijk, dat bij algemeenen maatregel le van bestuur kan worden toegestaan, :n dat voor mannen en vrouwen van den 5- achturigen arbeidsdag in fabrieken

en werkplaatsen wordt atgeweken, sj indien het betreft arbeid, die noodza- tc kelijk voor of na den aanvang van b, den bedrijfsarbeid plaats heeft, terwijl pi behalve het haringspleten in dit arti- tr kei ook bepaalde soorten van arbeid a of arbeid onder bepaalde omstandig- V heden worden genoemd als mogelijk d voor uitzonderingen, die een werktijd k tot 11 uren per dag, zij het ook niet h langer dan 45 uren per week en niet 0 tusschen 10 uur ’s avonds en 5 uur e ’s ochtends toelaten. Artikel 26 ech- v ter geeft den Minister de bevoegd- r heid om voor niet langer dan twee v jaar na de inwerkingtreding der wet v toe te staan, dat in bepaalde fabrie- p ken of werkplaatsen arbeiders gedu- t rende ten hoogste 9 uur per dag en r 50 uur per week arbeid verrichten ; e artikel 27 gaat nog verder en maakt v een algemeenen maatregel van be- c stuur mogelijk, waarin voor een tijd \ van ten hoogste 4 jaren na het inwer- c kingtreden der wet kan worden toe- ' gestaan dat arbeiders in bepaalde be- ( drijven of arbeiders, die bepaalde , soorten van arbeid of arbeid onder ( bepaalde omstandigheden verrichten, < in fabrieken en werkplaatsen ten . hoogste 11 uren per dhg en 55 uren per week werken of de uitzondenn- ] gen, die reeds door artikel 25 worden aanvaard,-met 1 uur per dag en 5 uren per week verhoogd te zien. Het ligt niet in de bedoeling om deze overgangsbepalingen te doen strekken op andere gevallen dan die, welke hoogst noodzakelijk zijn ; de Minister geeft het voornemen te kennen om over dergelijke overgangsbepalingen den i Hoogen Raad van Arbeid te hooren, die zeker alleen dan zijn goedkeurend advies daaraan zal hechten, indien uit i industrieel of algemeen economisch - oogpunt de noodzakelijkheid voldoen1 de vaststaat. Tusschen de artikelen 26 en 27 is dat karakteristiek onderi scheid, dat het eerste het den Minisi ter mogelijk maakt om voor eenig

speciaal geval zulk eene uitzondering ti toe te staan, terwijl het tweede blijk- ’s baar het oog heeft op bepaalde groe- v pen of een bepaalde groep van indus- e trien en werkplaatsen, voor welke e alle gelijksoortige normen gelden, d Verwacht mag echter niet worden, d dat reeds aanstonds afwijkingen zul- p len worden toegestaan voor het ge- ii heele tijdvak van 2 resp, 4 jaar, tenzij v onomstootelijk vaststaat dat toch mei p een korteren termijn niet kan worden r volstaan. Ook zal telkens nauwkeu- ' rig worden nagegaan of niet geringer t verhoogde arbeidsduur dan tot hel 1 volle maximum, hetwelk deze artike- i len toelaten, voldoende is. Wel ech- j ter laten de artikelen ruimte om, wan- 1 neer aanvankelijk voor een bedrijf een ; eenigszins ruime afwijking van het I wettelijk maximum is toegestaan, gedurende den tijd dat zij geschiedt, _ge- ■ leidelijk in te werken. Het verband dat gebleven is tusschen de artikelen < 25 en de beide volgende maakt het onmogelijk, dat voor jeugdige personen de arbeidstijd boven 9 uur per dag en 50 uur per week in het eerste en 10 uren per dag en 55 uren per week in het tweede geval geldt. Artikel 39 dat uitsluitend op bakkerijen betrekking heeft, houdt rekening met het feit, dat vele bakkerijen thans in het etmaal van Vrijdagavond tot Zaterdagavond gedurende 20 è 32 uren werken, terwijl daar ook op andere dagen langer dan 14 uur bakkersarbeid wordt verricht Deze wet, die den nachtarbeid en den Zondagsarbeid verbiedt en den dagarbeid aanmerkelijk inkrimpt, zal het noodzakelijk maken, dat de ovenruimte in die inrichtingen wordt vergroot, willen de thans in Nederland aanwezige ovens aan de behoeften aan brood ■ kunnen voldoen. Daarom geeft arti1 kei 39 gedurende twee jaar na de in■ werkingtreding der wet aan den Mi■ nister van Arbeid de bevoegdheid om ; toe te staan, dat in een broodbakkerij

tusschen 8 uur s namiddags en o uui ’s voormiddags bakkersarbeid wordt verricht, mits in die inrichtingen met een drieploegenstelsel wordt gewerkt en ter wille van de concurrentie geen deeg of brood de bakkerij verlaat gedurende de door dien Minister bepaalde tijdsruimte. De bepaling in het in 1912 gevallen wetsontwerp-Talma, waarbij de nachtarbeid in een drieploegenstelsel als een blijvende maatregel werd toegelaten, acht Minister Aalberse niet toelaatbaar, want ook bij de toelichting van artikel 39 doet hij uitkomen, dat er naar zijne meening noch om redenen van maatschap pelijken aard, noch om redenen van technischen aard noodzakelijkheid bestaat om den nachtarbeid in broodbakkerijen te handhaven. Nevens de bijzondere bepalingen van de artikelen 26, 27 en 39 geeft hoofdstuk IX een reeks van slot- en overgangsbepalingen, die enkele voor zieningen bevatten, welke ook voor de uitzonderingen, die de wet toelaat, van belang zijn. De wet is niet van toepassing op werkzaamheden in ambachtsscholen en in vakscholen, voorzooverre verricht door onderwijzerspersoneel en door leerlingen dier inrichtingen ; op werkzaamheden in Rijksopvoedingsgestichten, Rijkswerk inrichtingen, tuchtscholen en gevangenissen, voor zooverre door personeel dier inrichtingen, door verpleegden en door gevangenen verricht ; op door den Minister bepaalde werkzaam heden in door hem aangewezen geI stichten, waarin kinderen worden op- gevoed, die ter beschikking van de reï geering zijn gesteld ; op werkzaam- heden, verricht door militairen in ; dienst, die wel wat al te algemeen van i alle wettelijke bescherming gespeend - blijven. (Wordt vervolgd.) i t

BIJDRAGEN tof de Gewes S telijke Gescliisdé^ls^ è (Wkkm.I Y h 6) — / \ n 2. Eigen is thans altijd eigen- d dom. Het eigen werd hier vol- z strekt niet v r ij in de beteekenis v die wij thans aan dit woord hechten, v Het land werd slechts op erfpacht z uitgegeven. ( 3. C ij n s is te betalen schatting. De 10i/2 mergen land werden c voor altijd schatplichtig aan den be- r zifter der heerlijkheid, en daar Heer r Arend belooft, dat hij den cijns veel 1 hooger zal stellen dan het land te S eeniger tijd waard zal zijtmof de pacht 1 zal bedragen, mag men er zich over \ verwonderen, dat er liefhebbers kwa- I men. Doch de gegadigden werden < heemraden en aan het heemraad- ' schap waren aanlokkende voordeelen < verbonden. Het dijkgraafschap i was zelfs zóó profijtelijk, dat Heer Ja- ( cob van Gaasbeek dat van het Oudeland aan zichzelven hield. De hier besproken 10i/2 mergen land hebben in de geschiedenis der Heerlijkheid eene rol gespeeld en daarom werd er hier even bij stilgestaan. * * * ln het volgende jaar (1434) viel er veel grond droog in Schobbe en Everokke. Jonker Arend van Rozendaal wilde overgaan tot bedijking en Jonker Jacob van Gaasbeek, die hem zijn zwager noemt, consenteerde : «dat hij dezelve goeden van Schobbe ende van Everokke, die gorzen ende landen daaraf zal mogen uitgeven, tot zijnen beste oorbaar ende pro c fijt te bedijken tot eenen koornlande, 5 om den tienden mergen van alles vrij 1 daar in te blijven, ende niet daar en c boven, welke tiende mergen ende die { tienden in denzelven lande voorzeid ; ende die visscherije ende vogelije, aan < worp, aandrift, staalgronden, Heerlijk : heid ende anders, die daar nu is of na- ( maals daarin komen mag» aan 1 den ambachtsheer ten eeuwigen dage ! zal blijven. «Ende zoowat land boven die tiende mergen in dezen lande 1 voorschreven bedijkt zal worden, dat zal eigen erve wezen ende blijven.» (Rijksarchief : Mijnsheerenland.) Doch Heer Arend miste de zenuw der zaken en was misschien ook wat rijkelijk bejaard om het groote werk nog te ondernemen. Toen daagde Heer Lodewijk op en bood aan, Schobbe en Everokke te bedijken op voorwaarde, dat hij negen morgen van elke tien voor zich zou mogen houden. Heer Arend zou dus inderdaad «den tienden mergen van alles vrij» hebben. De oppervlakte van den polder zou minstens 600 morgen bedragen. Heer Lodewijk beloofde echter nog meer : «Ende in dezen voorschreven lande belove ik wegen, wateringen ende laningen te maken tot ’s lands oorbaai ende profijt, maar in de voorschreven zesse honderd zullen niet gerekend wezen die ianingen van den dijke, wegen, waterschappen ende land, dat geen garst ofte koren dragen en mag. Ende des zoo zal ik, Lodewijk voor: zeid, den voorschreven Arende uitrei- ken ende betalen boven zijn tiende I mergen, dat hij daarin behoudende - blijft, van eiken twee mergen lands 1 drie gouden peters ende eenen Philippus klinkaart of vijf en dertig - grooten Vlaamsch voor eiken voorr schreven peter. Ende ware dat zake, - dat ik des voorzeiden lands meer bedijkte dan zeshonderd mergen, daaraf v£ zal de voorzeide Arend zijn tiende tij mergen vrij behouden gelijk den an- n(: deren voren. Ende ik zal hem voort ja geven tot al zoo vele, als ’t meer zijn pc zal, van eiken twee mergen drie gou- te den peters ende eenen klinkaart ; des dj zal ik dag hebben van den goede, dat m des meer is dan zeshonderd mergen, h< tottertijd toe, dat ’t voorschreven land di bedijkt ende bezaaid zal wezen, bin- S: nen dien jare te betalen.» (Rijksar- V; chief : Mijnsheerenland.) v< Op St.-Jansdag te midzomer in \s 1437 kwam het contract tot stand. Alles was er drie- of viermaal in ge- 0 zegd. Heer Jacob van Gaasbeek s< keurde het den 3 Augustus reeds goed d Maar van de bedijking kwam nog b niets: den 24 September 1438 w verkocht Arend van Ro-d 1 zendaal zijne ambachten d 1 Schobbe en Everokke met b 1 de ambachtsheerlijkheid ji -en al zijne rechten aan Heer t 5 Lodewijk. Wat den prijs betreft, ver1 nemen wij uit de oorkonde : z 1 «Zoo kenne ik Lodewijk voorschre- d ; ven voor mij ende voor mijnen erven n den voornoemden Arend ende zijnen v ; erven schuldig te zijn die somme I - t’samen voor zevenhonderd pond r r groot Vlaamsch, in payement gere- c 1 kend eenen Engelsch nobel wegende i vijfthalven engels voor acht schellin- ï :, gen groot ende daarna alle ander c t goed payement elks naar zijner waar- 1 r de ; daar die dagen van betalinge af 1 - wezen zullen dat is te weten : hon- c - derd pond groot Vlaamsch gelds l e 'teerst dat ik Lodewijk voorzeid in 1 e deze goeden gevestigd zal wezen, < s item honderd pond groot tot Sint- ; - Jansdage te midzomer nu naastko- 1 g mende. Ende die ander vijfhonderd •- pond groot Vlaamsch gelds voorzeid zal ik, Lodewijk voorschreven, onder mij mogen behouden eenen termijn

van zes jaren lang gedurende, na den t( tijd van der eerster betalinge voor- H noemd, ende geven hem daaraf elks w jaars te nutschap ende baten van tien it penningen eenen penning. Deze ren- v ten zai men jaarlijks altoos betalen d die eene helfte tot Sinte-Maartens- k misse in den winter ende die ander d helfte tot Mei daaraan volgende, daar v die eerste betalinge af wezen zal tot h Sinte-Maartensmisse in den winter h van ’t jaar negen en dertig voorschre- a ven.» (Rijksarchief : Mijnsheeren- d land.) Jj Verder nog eene lange verhandeling t over de wijze van betaling der hoofd- t som en der renten. Zevenhon- t derd gulden was in 1439 blijk- g baar een groot kapitaal. Heer Lode- f wijk kreeg er 75 morgen land voor en 1 de ambachtsheerlijke rechten. En hoe \ duur het geld was, wordt afdoende e bewezen door den hier vastgestelden interest van den tienden penning, -1 tienpercent. ! Heer Arend van Rozendaal overleed < 300 kort na de zegeling der akte, dal 1 de goedkeuring van de overdracht 1 nog niet was verkregen. Heer Jacob 1 van Gaasbeek was echter zijn zwager Lodewijk genoeg toegedaan om ze niet te weigeren. Koop en voorwaarden werden bevestigd. «Wij, Jacob, heer tot Gaasbeek, tot Abcoyde, tot Putte ende tot Strijen, erfmaarschalk van Henegouwen, doen kond allen luiden, dat wij tot vriendelijker beden ende vervolg Heeren Lodewijk van Moerkerken ende van der 1 Merwede ende goeddunken der Stede van Dordrecht als oppervoord van , Godschalk van Rozendaal Arends• zoon, want hij nog niet mondig en is - om zijnen oorbaar te doen en zijne 1 schade te schutten, uit goeder gunI sten, die wij tot hem dragen, eenen r iegelijken van hem beiden geconsen1 teerd hebben alle voorwaarden, punten ende beloften, die Heer Lodewijk, Heer van Moerkerken ende ter Merwede, ende Arend van Rozendaal met malkanderen bedadingd, bevoorwaard, overdragen ende met malkanderen bezegeld hebben, in den lesten koop van zekeren lande te bedijken, die Arend voorschreven van ons ende van onzen ouderen ende voorvorderen tot dezen dage toe te leen gehouden heeft, welke tegenwoordige brief, die alle voorwaarden, beloften ende conditiën, die Heer Lodewijk van Moerkerken ende Arend van Rozendaal, t beide voorgenoemd, tusschen hem ’ beiden gemaakt ende overdragen hebben ende met haarbeider zegel beze- geld, inhoudt ende begrijpt, wij con- firmeeren, consenteeren ende vestigen 1 in zijner machte te wezen ende te blij2 ven tot eeuwigen dage voor ons, onze 2 erven ende nakomelingen, den Heere 1 van Moerkerken zijnen erven ende na■. komelingen met dezen onzen transflxen brief (1) getransfigeerd ende i door heurbeider brief gesteken. Bef houdelijk ons onze Heerlijkheid ende t ons recht zonder fraude ende list. In b oorkonde der waarheid zoo hebben r wij Jacob, Heer tot Gaasbeek, tot Abe coude,tot Putte ende tot Strijen, onzen - zegel aan onzen transfixen brief alzoo doorgesteken, hier aan doen hangen. )t Ende om der meere zekerheid wille i, zoo hebben wij, Burgemeesteren,, n Schepenen ende Raad der Stede van ;- Dordrecht, als oppervoogd van God>- schalk voorzeid, onzen zegel ter zake ;r aan deze onze confirmatie met den le principalen brief van den nakoop hier in aan doen hangen in ’t jaar ons Heeren 3- 1400 negen ende dertig veertien dais gen in Aprille.» (Rijksarchief : Mijnsïe heerenland.) 1- % * $ ;n (Wordt vervolgd.)