Eerste Blad
Zit er voorjaar in de politieke lucht? — Zware bewolking aan alle kanten. »— Is Lausanne een koffer met een dubbelen bodem? — De toestand in Duitschland. — Herriot verwekt ontsteltenis. — Winston Churchill slecht gemutst — Vage geruststelling van Mac Donald. — De Volken^ bondsgeest aan het werk. — Vertrouwensaccoord tusschen Engeland en Frankrijk.— Amerika houdt hardnekkig vast Het is met de buitenlandsche politiek als met et weer in het vroege voorjaar: de lucht is nog iet sterk zooals men dat noemt, en een dag an zonneschijn trekt onweerswolken, aan 'den arizon. Zoo blijkt ook de zon van Lausanne nog ! mooi geweest te zijn voor de teedere a-tmoser, waarin de internationale politiek verkeert, ntegenzeggelijk zit het voorjaar er in de lucht, llenvege zwellen de knoppen van vredeswil, de alkeren zijn den- winter van oorlog en zijn naeep van harte moe en hunkeren naar een beiren tijd en toen vorige week de mogendheden i Lausanne een 'accoord hadden bereikt, dat en stap op den goeden weg beteekende, eerschte allenvege optimisme en achtte men wA aan het begin van een nieuwe periode: het eek, alsof de lente werkelijk in aantocht was: )e vertegenwoordigers der confereerende mo[endheden hielden hartverheffende redevoerinen en zelfs de deftige secure beurs sloeg een uitenflikker van louter lente-jolijf. Alleen de rijze Oom Sam, aan den overkant van den Atmtischen Oceaan bleef onbewogen en herinerde zich het geringe resultaat van een vorigen mte-dag, waarop hij zelf hadi gedeeld in de ligemeene vreugde: den dag van 'Hoovers rnoramum. Toen was immers alras gebleken, dat ren te vroeg gejuicht had en al spoedig was e wereld teruggezonken in het saaie sukkelangetje van voorheen, * * * Zouden wij ditmaal een herhaling van dien ep van zaken moeten verwachten? De toestand nog te onzeker, om voorspellingen in een of tideren zin te rechtvaardigen, doch het heeft lomenteel allen schijn of deze vraag, tot groote ileurstelling van allen, die het resultaat van ausanne met zooveel vreugde hebben begroet, evestigend zal moeten worden beantwoord. Immers, de zon van Lausanne staat nauwelijks an den hemel of aan alle windstreken dagen erontrustende wolkenformaties op. In de eerste laats in het Oosten, in Duitschland. Daar zien ij het verbazingwekkende verschijnsel, dat, terijl het geheele kabinet zich homogeen verlaard heeft met den heer Von Papen, alle parjen, waarop dat kabinet steunt de resultaten an de conferentie verwerpen, terwijl alleen de ppositie, d. w. z. de sociaal-democraten en het ïntrum matig tevreden zijn met de vervaning van de herstelbetaling door een finale storng, al doen deze partijen ijverig hun best, den olke duidelijk te maken, dat Von Papen niet nders heeft gedaan dan oogsten hetgeen de ïntrum-man Briining heeft gezaaid, en al gaan un tevredenheidsverklaringen gepaard aan itingen van onvoldaanheid in dien zin, dat zij e meening verkondigen, dat Briining waarchijnlijk nog betere resultaten zou hebben be:ikt. Daartegenover ziet men onder de regeengspartijen uitsluitend oppositie tegen de beluiten der conferentie. Niet alleen Hitler en de ijnen blijken er niets van te moetem hebben, laar ook de Duitsch-nationalen verwerpen ze onder voorbehoud, zoodat de kans zeer klein is, at er in den Rijksdag straks een meerderheid oor ratificatie van het verdrag te vinden zal ijn. Hoewel de tegenstand der rechtsche groeen voor een deel zeker mag worden toegechrevem aan verkiezingslawaai, kan niet ontend worden, dat een zeer sterke strooming bui;n het kabinet tegen ratificatie ageert en zoo u en dan druipen er geruchten door, dat de berachtiging van het verdrag desnoods bij nooderordening zal plaats hebben. Iets dergelijks ou natuurlijk den genadestoot geven aan hel )uitsche parlementarisme, maar Von Papen zil ens-lotte tusschen twee vuren, want als hij den litslag der verkiezingen riskeert, kan het zijn, lat zijn kabinet niet meer in de gelegenheid is ot ratificatie te komen. Die verkiezingen vornen op het oogenblik een groot vraagteeken en ;ij beheerschen de Duitsche politiek volkomen, ’iiet alleen uit de stemming zich in de voortdurend scnerper woraeniae coniucten tusscnen- nationaal-socialisten en sociaal-democraten welke botsingen vaak het karakter van burgeroorlog aannemen, doch daarnevens is het ook in de pers, zoowel als in vergaderingen al politiek, wat de klok slaat. Hitler heeft al verklaard, dat, wanneer hij aan de regeering komt, er van de drie milliard mark, waartoe Von Papen Duitschland te Lausanne verbonden heeft, geen drie penningen overblijven zullen, en dat hij, wanneer de verkiezingen hem niet aan de macht zullen helpen, hij van plan is, er dan desnoods maar op een andere manier aan te komen. De sociaaldemocraten hebben, nu zij oppositiepartij zijn, zich eveneens tot een krachtige propaganda gegord en het laat zich aanzien, dat hun kansen niet slecht staan. Er zijn teekenen die wijzen op een luwen van de sympathie voor Hitler en de zijnen terwijl daarnaast de huidige regeering door daden als het verbieden van de Vörwarts —dergelijke dingen hebben altijd een averec-htsche uitwerking — eigenlijk niet anders dan reclame voor de socialisten heeft gemaakt, waarvan laatstgenoemden zeker succes verwachten op 31 Juli, den dag van den Duitschen stembusstrijd. * * • Is de Oostelijke hemel aldus zwaar bewolkt, de eerste donderslag heeft de optimistische wereld onthutst naar het Zuiden doen blikken en wel naar Parijs. Herriot heeft namelijk bij zijn terugkeer uit Lausanne aan zijn landgenooten een verklaring gegeven die met een slag een deel van het vertrouwen in een betere toekomst vernietigde en de menschheid een gevoel gaf, alsof zij door die conferentie finaal voor den gek gehouden was. De Fransche minister-president heeft het namelijk goed geacht, in Parijs te vertellen, dat het met de overeenkomst van Lausanne zoo’n vaart niet loopt want, dat de ratificatie ervan zal afhangen1 van de manier, waarop de voormalige geallieerden met Amerika tot een vergelijk zullen komen over de schulden, die zij daar te delgen hebben, m.a.w.: als Amerika ons nu niet op onze beurt ontslaat, dan komt er van de ontheffing van Duitschland ook niets terecht, en treedt auto matisch het plan-Young weer in werking. Daardoor zouden we nog verder uit de koers zijn dan vóór Lausanne, want toen was dat plan althans door het moratorium van Hoover opgesdhort. Het bekend worden van deze mededeeling van Herriot verwekte niet weinig ontsteltenis en de opschudding werd nog vergroot door Herriots toespelingen op een zoogenaamd „gentlement-agreement” oftewel accoord-opwoord-van-eer, dat' tusschen Frankrijk, Engeland en Italië gesloten zou zijn, ter bevestiging van die conditie. Het feit, dat, naar achteraf -gebleken is, de verklaring van Herriot eigenlijk voor „binnenlandsch gebruik” bedoeld was, n.1. om degenen onder de Franschen-, die de door Frankrijk te Lausanne gebrachte offers te groot achten, te kal meeren, h eeft niet vermocht den politieken hemel op te klaren, en het gevoel weg te nemen, alsof Lausanne een koffer „met dubbelen bodem” geleverd had. Tenslotte, redeneerde men, helpen alle geruststellingen maar weinig, want, geleerd door ervaring, weten wij, dat er van Herriots uitlatingen toch zeker wel Wat waar zal zijn, en' wanneer er geheime afspraken in het geding komen, dam is het met alle optimisme radicaal uit. Met dat bijltje heeft de wereld vroeger al eens moeten hakken en niets dan groote ellende is er uit voortgekomen. • * • De ongerustheid over de overeenkomst uit-te zich op officieele wijze in het Engelsche parlement. Hoewel bekend was, dat Mac -Donald niet voor Dinsdag verklaringen omtrent Lausanne ten overstaan van de volksvertegenwoordiging zou afleggen, was de beroering door de mededeelingen van Herriot veroorzaakt, er oorzaak van, dat de kwestie reeds Maandag in de debatten op het tapijt kwam-. De eerste woordvoeder over het geval was Winston Ohurchill en deze bleek over een en ander maar matig tevreden. Afgezi-en nog van' de aangelegenheid van het gentlemen-agreement zag hij als eenig resultaat van de besprekingen: een bevoordeeling van Duitschland ten koste van de geallieerden en voornamelijk van Engeland. Duitschland, aldus Ohurchill, is met het resultaat het meest geluk te wenschen, want binnen; vijftien jaren na den oorlog is het nu totaal ontlast van de verplichting om' de gruwelijke wonden, die het zijn tegenstanders heeft toegebracht, te herstellen en de sommen, die Engeland en Amerika sindsdien aan Duitschland hebben geleend, overtreffen verre (het bedrag, dat Duitschland in dien tijd ais herstelbetaling heeft vergoed'. Met andere woorden, Duitschland heeft ons niet alleen met ons eigen geld betaald, maar er bovendien 'nog een groot deel van aangewend
voor zich zelf. Ohurchill illustreerde zijn opvatting nog, met er op te wijzen, dat het Vredesverdrag van Versailles aan Duitschland de verplichting oplegde om drie groote oceaansehepen aan Engeland uit te leveren, -hetgeen geschiedde, maar met het geleende geld bouwde het voor zich zelf drie nog veel betere schepen, waarmede het thans de Engelsche reederijen ernstig beconcurreert, terwijl Engeland, die geldschieter, zelf moest afzien van, het afbouwen van een schip, dat op stapel gezet was, omdat er geen geld voor beschikbaar bleette. En wat nu de toespeling van Heriot betreft, wanneer die -inderdaad juist mocht blijken, dan was Engeland er nog veel ongunstiger aan toe. Indien, Mac Do nald werkelijk te Lausanne de verplichting op zich genomen zou hebben, om met de andere staten een gemeenschappelijk front tegenover Amerika te vormen, dan zou het zichzelf -daarmede de gelegenheid ontnomen hebben om voor zich een voordeeliige transactie met Washington Ie sluiten. De minister van financiën1, Nelville Chamberlain, die aanwezig was, hield zich in de ruimte, door te verklaren, dat de mogenheden te Lausanne terdege voeling gehouden hadden met Amerika, en dat men- niet moest verwachten, dat een dergelijke afspraak gemaakt zou zijn, wanneer men niet voldoenden grond gehad had om aan te nemen, dat er van die zijde werkelijk eenige toeschietelijkheid getoond zou worden. Voor de rest verzocht hij het lagerhuis, af te wachten tot Mac Donald daarover aan het woord zou komen* * * • Dit had Dinsdag jj. plaats. Nadat hij door de regeeringspartijen uitbundig was toegejuicht, verkreeg Mac Donald het woord' en voor het stampvólle huis heeft hij zijn regeeringsverklarin-g afgelegd. 'Eerst schilderde hij de rampen af, die een bestendiging van de bestaande situatie ongetwijfeld tengevolge gehad zou hebben, om daarna in een 'korte beschouwing die toestand zelf te schetsen. -Hij onderscheidde daarbij drie groepen: -ten' eerste Duitsehliand, dat niets te doen had dan te betalen, ten tweede Engeland', Frankrijk! en Inta'lië, die naast vorderingen op Duitschland weer verplichtingen aan Amerika hadden en tenslotte de Vereenig-de Staten. De moeilijkheden, die zich nu voordeden, bestonden voornamelijk hierin dat getracht werd de tegenstellingen tusschen de diverse standpunten te overbruggen en waarbij -het van het grootste belang was, dat de schuldenaren van Amerika het eerst onderling eens werden. Dit laatste achtte Mac Donald te Lausanne volkomen bereikt. Aan de kwestie v-an de overeenkomst tusschen de geallieerden onderling gaf hij een heel anderen uitleg. Dat was', volgens- hem n.iet anders, dan- een afspraak, ingevolge waarvan Duitschland niet zonder meer weer volgens het plan Young behandeld zou worden, indien een der verdragsluitende mogendheden zou weigeren het accoord van Lausanne te ratificeeren-, -doch, dat in een dergelijk geval een nieuwe conferentie zou worden bijeengeroepen. De verhouding tot Amerika noemde hij intu-ssc'h-en toch een gevoelig punt, en er schijnt toch inderdaad wel over deze aangelegenheid tuss-chen Engeland, Frankrijk en Italië terdege onderhandeld te zijn, wat valt af te leiden uit Mac Donalds mededeeling, dat de conferentie wein-i-g resultaat zou hebben gehad, wanneer niet Engeland daaromtrent eenige, zij het dan ook vage, concessies zou hebben gedaan, f Intusschen bleek hij over de toekomstige houding van Washington niet zoo heel erg pessimistisch gestemd, w-am-t hij vond -het een 'hoopvol t-eeken, dat Amerika had toegestemd in hef deelnemen aan de economische conferentie, die thans, in aansluiting op Lausanne, door den Volkerenbond wordt voorbereid. Uit de -rede van -den Engelsche premier bleek verder nog, dat de Engelsche regeering liever een totale schrapping van 'de herstelbetalingen mitsgaders een terugbrenging v-an Duitschland tot de normale politieke verhoudingen -door royeering van de zinsnede in het verdrag, dat aan het Duitsche rijk de schuld' voor den oorlog aanwrijft had gezien, -doch dat thans reeds een -groote schrede voorwaarts was gedaan, die volkomen -de medewerking van alle betrokkenen verdiende. Hij verwachtte van Lausanne een kans op herstel voor de industrie en zette daarbij' -uit een, dat de achteruitgang van den uitvoer der vier grootste handeldrijvende volkeren tienmaal zoo groot is, als de grootste termijn, die zij op Duitschland te vorderen zouden hebben. De Brit-sche regeering, aldus de premier, zal bij voortduring streven naar betere toepassing van den Volkenbondsgeest i-n de verhoudingen tussohen de staten onderling de ontwapeningsconferentie opent daartoe groote mogelijkheden.
1 Die nieuwe geest heeft het blijkbaar niet bij : woorden willen laten, want reeds Woensdag ■ heeft de Engelsche minister van buitenlandsche • zaken het parlement verrast met -mededeelingen 1 omtrent een accoord van vertrouwen, dat tusschen Engeland en Frankrijk is gesloten, met de bedoeling, dat andere Europeesche mogendheden er zich bij kunnen aansluiten. In overeenstemming met den geest van het i statuut van den Volkenbond zijn de beide get noemde landen voornemens, op openhartige ■ wijze met elkaar van gedachten te wisselen over i en elkander wederkeerig op de hoogte te hou■ den van alle eventueele kwesties, die op het , Europeesche régime van invloed zouden kunnen ; zijn, j De beide landen beoogen, met elkaar en met i andere -delegaties te Genève samen te werken, ■ om in de kwestie, der ontwapening een voor alle i geïnteresseerde mogendheden gunstige en bili lijke oplossing te vinden. Zij zullen met elkaar en met alle overige ge interesseerde landen overleg plegen in zake een minutieuze en practische voorbereiding der econonjisChe wereldconferentie. In afwachting van onderhandelingen ovef het tot stand brengen van een Britsch-Fransch handelsverdrag, zal elk -der beide landen met be-* trekking tot de belangen van -het andere land iedere daad van discriminatie vermijden, i Deze overeenkomst schijnt niet rechtstreeks ■ (betrekking te hebben op de aan de Vereenigde , Staten te betalen oorlogsschulden, dus in geener■ lei opzicht worden geïnterpreteerd als een „Euï ropeesch eenheidsfront” tegenover Amerika. r Een voorbeeld voor het soort problemen, welt ke om een oplossing zouden kunnen vragen, t wordt gevormd -door een eventueele herziening ; van het Verdrag van Versailles. Voor het geval derhalve Duitschland Groot-Brittannië zou wil- len polsen met betrekking tot de schrapping der ï clausule nopens de schuld aan den oorlog uit - het Verdrag van Versailles, zou de Britsche re- geering gehouden zijn, in deze aangelegenheid : met Frankrijk van gedachten te wisselen. : * * * , Intusschen blijft de vraag of Mac Donald’s beschouwingen ten opzichte van Amerika al' of - niet te optimistisch zijn, Eenerzijds gaan zijn ver- klaringen wel zoover, dat zij tusschen de regels 1 door het vertrouwen wekken, alsof zijn indruk- ken omtrent Amerika’s toekomstige houding ï wel geïnspireerd zijn door het resultaat van bei' sprekingen, die hij daaromtrent met gezagheb; bende instanties van die zijde gehouden heeft. , Anderzijds komen er berichten 'uit Washington, ï die ondubbelzinnig in een andere richting wijs zen. Niet alleen heeft Stimson, de Amerikaansche - minister van buitenlandsche zaken, zooals wij in ï ons vorige overzicht meldden, al direct na de : conferentie van Lausanne al een verklaring gei lanceerd, dat Amerika zich 'door het tot stand ; gekomen resultaten- tot niets gebonden achtte, e een verklaring die toekomstige welwillendheid nog niet geheel uitsluit, doch daarnevens trek- ken andere feiten de aandacht: Er is een be, richt uit Washington, -dat den uitslag weerr geeft, van -een onderzoek, dat in den. Senaat ge) houden is, naar de stemming d'er leden omtrent j de kwestie van de vorderingen op Europa en die ; uitslag i-s weini-g bemoedigend. Van de 96 leden j bleken er 78, te weten 39 Democraten en 39 ï Republikeinen tegen schrapping en van de overi- wilden- 14 zich niet omtrent -hun standpunt -uit- latent. In- het Huis van Afgevaardigden gaf de stemming al evenmin veel -reden tot hoop: 255 leden- van de 282 waren tegen apnulleering of vermindering der Europeesche schuden. Hoe de
publiek® opinie erover denkt, moet nog blijken uit de uitkomst der -presidents verkiezingen. De uitlatingen van den democratischen eandidaat geven, naar wij reeds mededeelden eenigen grond aan het vermoeden, dat de kiezers niet onverdeeld tegen een koerswijziging zijn en ook de pers, met name de New Vork Herald blijkt voor een kentering te voelen, Hoe het ook «Ij, al le er veel van het op* tlmtsme van de vorige week terecht bekoeld, een uitspraak als te Lausanne gedaan Is van te verre strekking om op den duur genegeerd te kunnen worden, en er blijft altijd een sterk argument voor bekrachtiging van die uitspraak gelegen in het feit, dat de schuldvorderingen tenslotte niets anders zijn, dan papieren vorderingen, die ongeacht 'hoe men er waar ter wereld ook over denkt, noch nu, noch in de verre toekomst voor verzilvering vatbaar zullen blijken. Op den duur zal het besef daarvan doordringen, ook in de kringen in Duitschland en Amerika, waar de blik op het oogenblik door de naderende verkiezingen in die landen maar ai te zeer beneveld.is.