Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij

Ik vrees, mijne, dierbare vrienden, dat het «iet gord gaal in onzen gewijden kring. Dat er een geest van tweedracht en broedertwist, van zondig en stoffelijk begeeren, e», wat erger en smartelijker is» van wreede spotternij, onder ons woont.

De wijze, waaron de Man des Heeren openlijk zijnen jongeren, don van God weliswaar niet gegeven, maar toch geliefden Theodoor kastijdt, indachtig aan hel woord der Spreuken: „Wie de roeue spaarl, haat Zijnen Zoon," heeft onze harten verkwikt. Dat was dc taal de. Mans, die alle gevoelens van liefde en tccderheid, zij hel met bloedend herte, op zijde zet. .waar hel gaat om de harde, maar onbaatzuchtige waarheid. Doch inslede van ootmoedig het blondlokkigc. hoofd te buigen, en met Jeremias le zegden: „Mijn Heer ls rcihlvaardig, want ik ben zijne» mond wedcrspannig go weest", heeft de opstandige «ven geschrift do .wereld ingezonden, waarvan Job zoude hebben getuigd: „(lij schrijft legen mij bittere dingen; gij «loet mij erven do misdaden mijner jonkheid". Meent gij, dat onze vijanden en belagers het niet -uilen lezen? O. gij dwazen, die alzoo denkt! „Al uwc vijanden sperren hunnen mond op over u; zij fluiten en knersen met de landen, en zéggen: Wij hebben ze verslonden".

?0m dezer dingen wille ween ik, mijn oog. mijn oog vliet van water". En zie, daar komen in I_'t recht dc stedelijke bestuurderen van onze richting bijeen, en Simon van Amsterdam verkondigt daar denkbeelden, van welke Ikzelf .weliswaar geen last zal hebben, omdat in zijne woonplaats deze dingen reeds alle bestaan, maar waarmede hij in andere steden dc eenheid onder dc broederen breekt. Zoo wil hij huizen bouwen uit dc publieke kas, alsof dc mensch, die in een krol geplaatst werd. opdat hij zlch daarin v«*^envez*en zoude met zijne nooddruft, meer dan „een mesthoop zoude behoeven, om zijnen Heer le prijzen" Is hel niet wreed, indien aldus de Amsterdamsche Simon verdedigt, wat wij allen tezamen steeds bestreden hebben, zoodal onze Broeder Van der .Molen moet getuigen: „Mijne overtreding is in een bundetken verzegeld: gij pakt mijne ongerechtigheid opeen". En wanneer straks in de hoofdstad de -.verken des duivels, door den zoon Bcllals. die zich Mhaut noemt, zullen worden voorgesteld en verdedigd, hoe zullen de kinderen des Ileeren, hoc zullen De Vlugl en Schut en onzo getrouwe Pabius hunnen plicht kunnen vervullen en zich richten tegen dc publieke werken der duisternis, indien alsdan do vijand zich v«*-rb«**deren zal met Simon, „dio wandelt in den Raad der godde» loozen, die staat op den weg der zondaren, en zit in het gestoelte der «potters"? Dit alles verontrust nn). En met den Psalmist verzucht ik: ?2ckerllj>k, de fundamenten worden omgestooten." En wijders, wanneer ik **>**i«rn<>*Ml, wat de kleinsten onder onze broederen morren en mom» pelen, vermaan ik u met liet woord der Spreuken: „Wees naarstig om het aangezicht uwer schapen te kennen, zot «lw hort op dc kudden. Als liet zich ope,,ba»rt en de gi*a*i*-*«moutcnl gezien worden, laat dan de kruiden der bergen verzameld worden." Want in ?Onzo Banier', «gaan van den Christel ijken Bond van Nc«lerlandscho Gemeentewerklicden lees ik thans, terzake van hot ontworpen w*»kU**d«7**reglement in ons gezegend Ilolterdam: „Evenmin als ik nu verwacht dat het er na do vaststelling door den raad veelszins anders zal uitzie**. De ..liefhebber*! van do politiek" moeten daarover maar <*en*l gaan peinzen. Ik voor mij zie wel belangstellend uit of die bladen, dio om een hoek spieden of een S.D. autoriteit in ..rood Zaandam" zijn jas wel goed aan trekt» zlch nu zullen inspannen om llen inhoud van ons WJt. te toetsen aan dc christelljk-sodalo beginselen, wat niet moeilijk is, als zo hel oor to luisteren leggen hij l*o*ng**e«sen en konfe» renlies. en van brochures den inhoud raad» plegen.' Ik vraag, ol bij «nik geschrijf het «nde» niet nabij is... Eu naar het woord van Genesis zeg ik: ..Mijne broederen, doet toch geen kwaad?' -» En naar het woord der Riclitcren voege ib daaraan toe: ?N'icl, mijne Broeders, doet toch zoo kwalijk met." Opdat niet onze vijanden wet hot woord van den Psalmist van on» getuigen: „Want in hun» nen mond is niets recht*,; met huun*» tong vleien zij."

Het laat zich wel voorzien, dat er nog oen harde strijd gestreden zal moeien worden, vóór in dit reglement eon goede loonregeling zal zijn opgenomen. Maar do zaak is dan ook heel wat strijd, waard'

In druk verschenen zijn dc statistische mededeelingen der gemeente Rotterdam over het eerslc hall jaar van 1915, waaraan wij enkele gegevens onlleenen. Opvallend hoog is hel verschil om. in het» geen het Burgerlijk Armbestuur aan bedeeling uitgaf, n.I. gedurende hel eerste halfjaar van 1914 de «omina van f .5,33-/,, tegen l 437.225,30»/» gedurende het eerste halfjaar 1915. En toch is dc ondersleuning door het Burgerlijk Armbestuur waarlijk niet ruim! Hel getal tijdelijk ondersteunden bij hel Burgerlijk Armbestuur bedroeg op 3 Juli 1914 niet moer dan 1788, op 3 Jull 1915 was dit aantal tol 5009 gestegen. Wel een bewijs, hoeveel ooriogswcrkloozen er nog steeds bij hel B. A. zijn ondergebracht. lid totaal aantal dubbel bedeelden is ge» durende do periode 3 Jull 1914 10l 3 Juli 1915 van 293 lot 337 gestegen. Het aantal landvl*rhuiz«*rs, dat over Roller» dam naar Amerika zijn *-.*<*** nam, bedroeg in dit halfjaar sleehls 2365, tegen 24.512 gedurende het korrespond«*erende hall jaar van li» 14. Onder do genoemde 2300 waren thans slechts 39 Russen. •

Ilct aantal schepen, gedurende dit halfjaar ingeklaard, bedroeg 192», tegen 5067 gedurende dezelfde periode van 1914. Do opbrengst van het havengeld, het vorige jaar tot Jull beloopende ruim n.146.000, bedroeg Ihans slechts f 482.000. welke opbrengst men onder de gegeven omstandigheden nog bevredigend mag noemen.

Een arbeider schrijft ons: Zondag l» september waren de ouders val leerlingen, die van dit bad gebruik maken in de gelegenheid, de inrichting te bezichtigen. Het moet gezegd worden dat het bestuur wil had van zijn uitnoodiging, want er werd druk gebruik van gemaakt. t Bij het bezoek aan het gebouw, dat gelegen is aan do Frederik llendrikstraat» werden wij rondgeleid door den voorzitter der kommissie van toezicht op het schoolkinderbad l. den heer H. W. J. A. lZehook. Eerst komt men in de ontkleedkamer, waar de kinderen zich van hun kleederen ontdoen, daarna in de hadkamer, dat een cirkelvorm gebouwd vertrek is eu plaats biedt aan 40 kinderen, «lic ieder 10 minuten voor het baden krijgen. Elke cel is afgesloten door matglazen zijwanden. In het midden van het vertrek is het waterreservoir geplaatst, dat straks, al, de kinderen allen ontkleed zijn en onder de douche hebben plaats genomen, door de bad» meesterfes) open wordt gezet. Het wasschen geschiedt onder toezicht. van een onder» wiiler(cs)i In het vorig jaar werd door ruim 2000 kinderen per week van deze nuttige inrichting gebruik gemaakt, een getal dat nog veel grooter worden kan, daar deze kinderen van 17 scholen komen met ongeveer 7500 leerlingen. Gezien het groot aantal «obolen in het westelijk gedeelte van onzo stad. mag men «lo konklusie trekken, dat nog maar een klein gedeelte van dezo nuttige inrichting gebruik maakt. Ouders van schoolgaande kinderen, dat moet. anders worden. Het moet zoo worden, dat aan elko school een badhuis Verbonden is, dan leeren wij onze kinderen rein te zijn op het lichaam, wat hen in het volgend leven ten goede komt. Nu hoor ik sommige moedertjes al zeggen! „Ik kan mijn kinderen zelf wel wasschen", maar dan moet ik antwoorden: ?Zeker moeder", maar wat zijn hieraan niet «en bezwaren verbonden. Vooreerst is het Zaterdags gewoonte do kinderen te wasschen nadat moeder den geheelen dag al hard geploeterd heeft. Dan moet het water warm gemaakt worden om daarna elk zn beurt te geven. Neen moeders, dat moet, dat kan anders worden. Oeef uw kinderen een briefje mede aan het hoofd der school waarop zij geplaatst zijn en wanneer nw kinderen er eenmaal ge» bruik van hebben gemaakt, zullen zij met weder hun huid in de tcbbo willen reinigen.

Staking van »ebll«*e»-*i»e»*ellen. Een staking is Uitgebroken van schilders, werkzaam aan hulzen der Amsterdamse»,»* vereenigiig tot het bouwen van arbeiderswoningen. Do patroon is den heer Dongewaard, Brouwersgracht. De eisch der gezellen is: een hoogeren prijs voor hun aangenomen werk. Do slaking omvat 9 man, waarvan het grootste deel georganiseerd is in den Ked. Sehildersge» zeilen hond.

Ter nadero verklaring diene. dat do arbeid*, voorwaarden waaronder de echildersgezellen in het zoogenaamde nieuwe werk moeten werken, tijdens «te mobilisatie vee! zijn verslechterd. De prijzen, die in aangenomen werk worden betaald, worden «leeds lager, waardoor do arbeiders tot Sleed» intensiever arbeid worden' gedwongen willen zij, dat er tenminste nog iels aan heiwerk wordt verdiend.

Wel zegde do heer Donge waard een kleine lege» moetkoming toe, doch deze werd als onvoldoende beschouwd en met algemeene stemmen werd tot de staking besloten. De woningen waarvoor gestaakt wordt, «laan in de Barcnd?«traat en aangrenzende Straten.

Herziening van hel *iVejrl,lle«lenve«leiueu<. Dc ten stadhuizo voorgenomen herziening van het Werkliedenreglement bevin«lt zich thans in dit stadium, dat door li. en W. ecu concept is verzonden naar de hoofden der verschillende diensten met de mededeeling, dat de volgende maand het kollege met do hoofden van dienst konfcreeren zal om hunne meening over het concept te vernemen. (.Tel.*)

Bn«I» en «-»en»>lnrlchtlngen. B. en W. geven kennis, dat de gemeentelijke bad- en zwominrichtingen op 26 l»epl. voor dit seizoen worden gesloten. c

Boefje. Gistermorgen is door een agent van politie een 12-jarige jongen aangehouden, verdacht van «helst.*.! van een klein bedrag aan geld •uit een perceel »au do Ilaoenburgeistraat. *

lot nu toe heeft de gemeente ongeveix* f 700,000 hypotheek verstrekt ten liehoeve der bouwnijverheid, zoodat spoedig dc eerste 8 ton, daartoe door den Gemeenteraad toegestaan, zullen zijn verbruikt. Naar men verneemt, zijn er tol nu toe bij de hv*»theel.kommissie talrijke aanvragen van bouwondernemers ingekomen, waarvan er eehler verschillende nog niet in behandeling genomen zijn, omdat daarbij geen * uitgewerkt bouwplan was gevoegd eu do kommissie als een harer stelregels heelt aangenomen om slechts die hypotheek-aanvragen te onderzoeken, welke van een bouwplan vergezeld gaan. • Do hypothecaire bedragen worden voor hel mecrcndeel verstrekt op nieuw te bouwen per» ccclen ter aflossing van het houwcrediel, waarbij niet gelet wordt op de soort vnn woningen, noch op de ligging, zoodat ook bouwplannen voor weck woningen in afgelegen nieuwe .wijken in aanmerking komen. ln dc laatste raadszitting heeft de heer Van Dorp, voorzitter der hypotheek-kommissie, meegedeeld, dal B. en W. een brief aan dc kom» missie nebben gezonden, waarin gevraagd wordt, of do ruimere stand van do geldmarkt wel ver» oorlooft, door te gaan. De kommissie heeft over dezen brief nog geen vortHadering gehouden. Hel blad „Het Eigendom" schrijft naar aanleiding van het bovenstaande, dat opheffing der hypotheek-kommissie niet gerechtvaardi>*d zou zijn, omdat b.v. voor *»veekwonlngen in afgelegen wijken nog steeds geen hypotheken verkregen kunnen worden. Er is overigens een onmiskenbare verlevendiging in het bouwbedrijf «-.nar te nemen.

Dezer dagen werd, op grond van do uitlating van den minister van Oorlog in de Tweede Kamer, dat nl. do landweermannon dlo een gezin hadden, doch niet wettig waren gehuwd, eu daarom voor hun gezin geen uitkeering ontvingen, zich nog maar eens tot hem moesten wenden, door ons do aandacht gevestigd op een bepaald geval. De betrokkene is lid eener Ilotterdamsche vakvereeniging, op zijn gedrag of zijn gezin valt niets te zeggen. Do vrouw ontving geen uitkeering van het Rijk. Op het verzoekschrift om dit gezin voor steun in aanmerking te laten komen, ontvingen wij ten antwoord, dat er omtrent zijne omstandigheden uitvoerig onderzoek was ingesteld. Daaruit bleek, dat zij ontving fn.—» van den werkgever, plus een huttrbon van f 1.50 van het sleuukouiitee, terwijl de huur bedraagt f 2.75. Dat hot gezin (vrouw en twee kinderen) daarvan gebrek lijdt, «preekt van zelf. Do konklusle van den miulsterieelcn brief luidt: ,Er is bi\j de politio niets teu nadeele van de vrouw of van Stam bekend. Toch heeft de minister na gezette overweging besloten, van Ilijkswege geen vergoeding aan het gezin te geven".

Ziezoo, dit is nu nog eens om op te schieten. Indien er op hun gedrag iels valt aan to merken of iets ten nadeele vau nen bekend is, krijgen ze geen uitkeering. Maar indien alles in ordo is, krijgen ze... óók geen uitkeering. Maar wanneer krijgen ze dan wél uitkeering? Indien het dc bedoeling is, in du oudo fout te volharden, wat bcteekcnt dan dc aanmoediging van deu minister in dc Tweede Kamer?

-«,««Ulnrbeldl in de l-ie««»lnUverliel«l. Kaar „Vooruit", het orgaan der afdeeling llotterdam van den Alg. Xed. )letaalbewerker»dond wededeelt, wordt er op verschillende machinefabrieken en scheepswerven weder veel nachtarbeid verricht. Het is bekend, dat bij Wilton'» machinefabriek reeds weer geruimen lijd dc nachtploeg is inge» voerd. Hetzelfde geschiedde bij v. llerkels Patent, terwijl dit voorheen niet bestond, Bij dc fabriek leijenoord wordt nachtarbeid boo langer hoe meer regel, terwijl een verlenging van den arbeidsdag tot o uur 'savonds voor groote ploegen reeds ge» ruimen lijd geschiedt. Van de ll«ilterdam«cho Droogdok ontvingen wij dc klacht, dat b. v. op het stoomschip „Porjes" zeer dikwijl» 's nachts wordt gewerkt en dan tegelijk wordt doorgewerkt tot den volgenden avond 8 uur. Dat is dus .18 unr achtereen. Bij den Holt. I.lo^d wordt men eenvoudig gekommandeerd, of men er tegen kan of niet wordt niet gevraagd, 37 uur achtereen le «taan, terwijl de langste schafttijd één uur bedraagt. Weigert men, dan volgt een dag gedwongen verzuim. Zelfs in dc kleinere werkplaatsen wordt eeregeld overgewerkt.

Het blad dringt aan op betere betaling van ovcrwerkpicmie, waaraan nogal veel ontbreekt, en acht het ook noodig. om af beuling der arbeiders tegen te gaan. dat in bedrijven waarin voortdurend nachtarbeid noodzakelijk is, eon drioploegenslelsel wordt ingevoerd.

A»«l»lennnrUbon,l. In do bovenzaal van .fivoli" werd Maandagavond een openbare vergaden»;* gehouden, belegd door «lu afdeeling '.otterdam van deu Alg. Ked. Ambteu.i.ir>ibond.

Du eerslo spreker was do bondsvoorzitter Xo or«lli o f, over: ,De lessen der werkelijkheid*'. Hij vestigde do aandacht op de sterke verandering vau do lo«sl.iliden en denkbeelden in du ambte» naars we re ld gedurende do laatste 25 jaren. Die verandering mankt het breken mot do kategorio» vereeuii-ingen en liet organlseeren ln «-on centralon bond noodzakelijk. Mogen do ambtenaren ook thans hunne elschcn doen hoeren? Dezo vraag kan niet anders dan bevestigend worden beantwoord. Dok zlj voelen den druk der lijden, door do ontzaglijke duurte der levensmiddelen. Dok daarom is noodig eenheid van organisatie. Het Kamerlid Klccrokooper «prak daarna over: „Samenhang der vakbeweging".

Oproep kursusloldors te Amsterdam.

Zeoals bekend geacht kan worden b«ft do C. O. v. A. een sprekersbureau voor kursus» vergaderingen ingesteld. Op verlangen der betrokken besturen zullen voornamelijk op do huishoudelijke bijenkomsten, dus in eigen kring der aangesloten vakv<*reenlgingen en pari»-afdeellngen door bemiddeling der C. C. v. A. kursussen wm-den gehouden, waarin onder» werpen wórden behandeld, speciaal geschikt voor arbeiders en arbeidsters, dio aan zeer populaire voordrachten, dc vak» en algemeene arhoidersbcweging betreffende, boh«**e?te blijken te hebben.

Do bedoeling is, dat do be**turon der aangesloten vt-rcenigingen «sprekers en «Mdcr*n*«»pen bij do C. C. v. A. aanvragen en zich dus niet meer onmiddellijk tot «prekers en «mreekster*. richten, doch slechts door bemiddeling der O. C. v. A. Do groole voord«*elen «**ener dergelijke organisatie liggen voor de hand. Verselilllende krachten, die tot dusverre niet oordeelkundig en svstemalisch genoeg gebruikt werden, kun» nen nu meer en beter in dienst der Amst. arbeidersonlwikkellng worden gesteld, Ook stellen wij ons voor, dat het aantal der te houden kursussen gaande**!*cg niet onbelangrijk zal vmillrs over den klassenstrijd aan de hand van een brochure of leiddraad zal worden gesproken, hebben wc leiders nt-odig. We, doen nu een ernstig beroep op uwe medewerking. Voor het geven van zeer eenvoudige kursuzsen over vak» en algemeene arbelde**sbe«*«*ging zijn meer personen geschikt, don tol dusverre door de arbeidersbeweging worden gebruikt. En do sprekers, dio «itgenoodlgd worden, zullen door een onderwerp, dat z-j in een organisatie behandel» den, ook in andere vcreeniginMn te kunne*, bespreken, meer vrucht en voldoening van de door hen verriclile inspanning en *i*«*orb«»reid.'ng hebben. Over 't geheel kan door centralisatie van het kursus- en x*c-ordra«mt«*a.w*czen on oordeelkundiger en vruchldraMndvr wijze worden gehandeld, waardoor de A*mslei*danuehd arheidel-sbnveglug ten zeerste zal zUn gebaat. Wc vertrouwen, dat ge dc grooto ovteeken's van do arbeidersonlwikkeling voor onzen strijd inziet. Welnu, legt daar dan daadwerkelijk go» tuigenis van af door spoedige beantwoording der volgende vragen: 1. Zijl go bereid voor de O. C. v. A. als spreker op te treden? • a. in kursusvi-rgadeiingerf der aangesloten vereenigingen? h. In lees- en' delutbij«*«nk<»nst«*n f 2. Welke onderwerpen wenscht ge te be» handelen? (Hierbij in 't oog te houden, dat vooral behoefte bestaat aan zeer eenvoudige en populaire onderwerpen, hot a, b, e der vak» en alg. arbeidersbeweging.) 3. Welke data stelt ge beschikbaar? Welke avonden in dc week wilt ge er voor bestemmen ? Mogen iwo voor den Zondagmorgen op u z-ckcncn? > ¦ Vertrouwende op uw medewerking In dezen, Voor de C. C. v. A., P. VOOGD, lek?--v. Breeslraat 112.

Het bestuur van den A.8.8, deolt ons het volgende mede: Kiel in zoo grooten omvang ols voorheen, waar er zijn toch toch nog steeds nulseigenaren, aio ten opzichte van hun bewoners geen toegevendheid iv acht nemen en voortgaan met opzeggingen tot woningontruiming te zenden, indien do huur niet op lijd wordt betaald. Uier volgen enkele staaltjes, loopende van Augustus af: Een sigarenmaker met een gezin van 7 personen, heeft een woning van f 1.90,9 jaren trouw betaald, is ziek, heeft 6 weken huurschuld, krijgt een bevel thuis tot woningontruiming. Ecu diamantbewerker, 9 jaar gewoond, 1 weck schuld, wordt gedwongen de woning to verlaten; ecu andero diamantbewerker, die een gezin van 5 personen heeft, gedurende 9 jaren — ondanks do krisis — trouw huur heeft betaald, ontvangt nu wegens schuld ecu sommatie tot ontruiming. Een typograaf (landwcermaii), sinds Augustus 1911 ouder de wapenen, huur f 2.—, militaire vergoeding f 7."u per week, waarvan hij den huiseigenaar halve huur heeft betaald, ontvangt eveneens de uitnoodiging om de woning te ont» ruimen, ondanks hij 5 jaren trouw heeft betaald.

Een lokomotiefpoetscr, die 7 kinderen heeft, en wiens gezin wat te groot wordt geacht, wordt per deurwaarders eiploit gesomme-rd de woning te verlaten.

Een fruithcwerker, dio een huurbon had, doch wiens bon is ingetrokken, omdat hij een voor weken werk had, wordt nn weder werkloos. Bet komiteo Is bereid hem don huurbon weder te verstrekken doch de huiseigenaar wil de huurbonvorklarlnir niet leekenen; «le man biedt 3 weken huur aan yan de «weken dio hij .-.«.-huldig i«, ondank, hot reu, «lat hlj met eon ge/in van 7 personen, waarvan l, kinderen, nog a|«leeht in do centen zit. Niettemin wordt hy vernist meteen !,omiualie tot ontruiming. >an de gevallen, die voor ons liggen, noemen wil nog een «ler diamaulbewerker.'. dio 15 maanden werkloos i*. 10 jaren heellgewoond.cn dio behalve do ullkcerlng nog een zoontje heelt, die 100 centen per weck verdient, en do huiseigenaar niet kon bewegen een huurbonveri:'«ring ie ondorleokenon. Dclo en meerd.iro gevallen «yn t,.r kennis van het Houw» en Woningtoezicht gebracht, welk, prijzenswaardig optreden hier en «laar niet zonde; resultaat bleef.

. Het derichllo ons in zyn laatste schrijven, dat ln 3 gevallen liet gezin kou blyveu wonen, nadat een huurhou was verkregen, terwijl omtrent ecni»?e gemaakte onkosten eenige regelingen werden ge«rollen: eindelijk werd «eu andere woning gevonden in e«>n geval, w.'.arhij «ie huiseigenaar tot zeen schikking bereid bleek. - 200.111. ook nu weiier blijkt, zijn wel enkele eigenaren bereid, hun sommatie», tot woniugontruiming in ie trekken na do tussehenkomst van het Bouw- en Woningtoezicht: maar de meesten hunner achtten het voordeeliger, dat de woniug wordt ontruimd eu do werkloozc elders een dak zoekt. Niettemin zullen wlj voortgaan in «menwerking met het bouw» eu Wouluirtoezicht zooveel mogelijk werkloozen het dak boven hun hoofd to doen behouden.

Een andero onaangenaamheid voor de werk» loozen is, dat do huiseigenaar niet altijd bereid is, indien een werkloozc aan den arbeid is gegaan en weder werkloos wordt, de huurbonverklaring opnieuw to teekenen. Hot Algemeen Stounkomiteo met zijn armbezoekers moge hierin aanleiding vinden, om nlet to royaal te zijn met het intrekken van huurlions. indien den toestand daartoe geen bijzondere aanleiding geeft. Een zekere lenigheid in de toepassing der steunregeling «ou niet misplaatst wezen, daar de wcrkloozen anders d» slachtoffers worden.