Nieuwe Rotterdamsche Courant

Dr. <*. Veltenaar behoort tot «dle enkele Gerefor» meerde predikanten, dio den omgang met andersdenkenden ntot schuwen. Gelijk ds. Netelenbos beeft ook hU «leel uitgemaakt van het rrieseh «lodgeleerd Genootschop «n blijkt in dezo onder den ««meNlanten invloed der evangelische richting stoando omgeving versterkt te zijn in de hem roods van naton» toebedeeldo ver» «lraagzaamhold. Ook h|j had i«rsoonlijk het voorbeeld van d»*>. Netelenbos «ugotwljfeld vol*-*a>-«-e gevolgd, doch toen ds. Klein Wasslnk hem zijn kansel aanbood in do Hervormde kork to Leeuwarden, meende hij dit verzoek aon zijn kerkeraad over to brengen. Do kor» keraad verzocht hem voor de uitnoodiging te bedanken. - Blijken Geroformeenlo kerkeraden aldus geen voorstanders van «Ie >*cnh«ldsbewoginl- tea gunste «tor theotogiseho linkerzijde, allicht zijn zij beter te winnen voor het meer voor do blind liggend samengaan, met do ultra-ortbo«lo*.le in do Hervormde kerk. Eu zoo heeft dr. O. Voltenaar zijn pleidooi tot dit laatoto ingeperkt. Veelzeggend ia do titel van zijn nieuw vlugschrift: Do. Doleantie te -tlaasalnla en elders oen tijdelijke breuk (Maassluis, Maas» alulsohs Boekhandel en Drukkerij 1013). Het belang vaa «Ut vlugschrift Ugt niet zoozeer in do opziehzelf lezenswaanllga lüronderhetton over do dotoonUe-dal-en ln de geboorteplaats van den sohrijver, als wol in hot atot, waartoo do l-istorlseho her» innering nto aanloopje dient. Naast de belt-ogen van links heeft dit vlugschrift beteekenis als'een bewijs» stuk, hoo do toekomstige *-ods«Uenstigo scheidingslijn, dio do tradttion«»lkerk**enn, ook «to br»x-l»»p«le-»tehi«UeriBt*« intoidiog dooft voor dezen lijd nóg wel toto to «e-****«n. Laat ons ver» klaren, dat «to se^lJver te» o-***ii-hte vsn do htotolrs totimo van zijn **e<»oo*toptoato objeotlof ***»c*e** staat. ,"• «sta «ok do fooien dor loenmallffo «tol«l»»-»»den to bo» > «t**.---**». Ook *«m dto «ljda to «ot aßoen mot ««eosto» : lUks dook Gven«>ena met vloe<-ib'*»liJko wapen» «stoo• l «He**, en «er-to «voel vreemd vuur **ow**»*»i op het al'•toar." , > Een herlezing van d» bondin« dor **«tondaa**««l"**» ,: anU»«rolntton>sl»*«n in dien stryd van «toi-tl*. Jarea **otoden to inmiddels Juist thans, nu de Goiv^orineer» . den bot monopolie ato o»*«tobow«mrd«*a voor aloh «s»» •. elsehen, ntot onvonnakolija. Geoft bijv. <»i«atoaal bestnnr **in*-*****dlksnton to Ulaaslnto *' kwamen vreten) «lang voor den aanvang van dea i' dienst opgesteld op den 2ulddijk om hot rijtuig van - ' «len -rllvpredikant op to wachten. En als dsn het rij' tuig niet den pl-odiksnt vsn Vlsoniingen, of Sehle» > «lam of van een and»»o. gemeente kwam, dan klonk . hot: halt! Keer maar* terug, domino, onso domino «al 1 proekea. Gewoonlijk waren do heeren predikanten -reratontlig en «ij »z«jls>»tton «ton koetsier torn*» to «tooren» 's Illldd».*-»- werd or geen diemtt gebonden .Do kerkvoogden hielden ds» net kerkgebouw «-««-loten, Mis- . «ohton had ds. Moorborg uit Keth«l van «toso bijzon» | 1 .ierheid «oen kennis, toen hij op oen ltondagmiddsg, !bU het hötol de Moriaan afstopte. . , I • Maar toen hU bij do kork kwam vond hU de den» ren gesloten. Da. BuUmanil schrijft, «tot'do. Ueorburg j uit Kelhol gezogd «ou hebbent llad Ik maar «ven ha» ; mer, dan sloeg ik ze opn,,!' en «lat «oen -i^rb^galiger. «lto «lot >h--«l*o, aanst'-'lido riep: Hij wil do deuren • ' eiitmstoanl' Boitto **eseg-ton ware» mij o*li*'>«k>ondl wol weet ik, l dat ds. lleeibnrg. omsingeld door 200 mannen, oogt BuUmana, naar «to Moriaan wtord v«raeld, ik ben or bij geweest, want er waren vele Jongens bij «n do , weinige piMtie-agenton konden hot *-ee-t*olk ntot in bedwang houden. Ds» NtiUmana «egt, dat 'Moorburg gestütd «ou hebbent 'Wat 'a rommel la me dat htor.', het kan zijn, wel hooide ik ds» M. ieto ze«-en, «lat «to nsastbijzUnden schoen to kwetsen, want hij moest oruniddeHijk instappen. 'En nou dadelijk instoppen', tierde het volk,'anders!....* . , . ? Welnu, de Jongo predikant stapte in,-do koel««r legde do «roep op het paard, hot ging tegen den dhk op en allen zongen wij: ' Dat gaat naar do Ketel, «oeto llevo aorAJe. . Dat gaat naar do Ketel, «oeto lieve meid." Men bemerkt*, do Gereformeerden zijn ntot altijd zoo alkeerig van rovoluUi»ato optreden geweest ato in deso , laatsto weken! ... v...» ' . l"*eeb d» d-*a****«lal»-5^ ra»*».*» **rij op «tos© 8«**l«o- t kundige herinneringon nog even terugkomen, omdat ! dr. Veltenaar «Wh breedvoerig verdoiUtz togen den twijfel bij do aankondiging van «ijn vorig geschrift over do Grooto Kork te Maassluis, door ons geopperd , Jegens zijn -««-d^toe-ing. als zou Franco a Ilaversèhmldt door zijn vergaande spotternij tegen het heUtoo. de doleantie to Maassluis holibon e«tk«*»l«nd. i . Het «trekt dr. Voltenaar tot eer, «tot hij «tozo bosohul- , 'diging. die hem «elf blijkbaar, woar het een ook door I hem als „een indoidaod avmpathleko ven-ehijnl-*^»'*'g«> woaideolde --eraoo-Ulllthoid geldt, togen -to l*<*-st stui^ ! «oo ovort-itoend tracht to staven. Toch bev***sUgt ook Mt ntouwe feitonmotoriaal onzen oorspronkeluken in» druk, dat do vorregsando grofheid en ruwheid, waarmee do modorno ringpredikont ter plaatse weid ontvangen, de oorzaak to geweest vaa het bowusto Incident. Een «--dorUng-Knipor. «Uo er «op 1» sloeg in zijn bedrijf eu ook in geestelijke, dingen"*, dunkt om» nu Juist niet «to redde man, om nog wol ,n een opgowonden oogoublik. «een fljnrinnigo -persoonll|klie,«l nis Baventehmtdt ep hot «tuk van toer aan don tand te voelen! Een gedaehtonwisseUng tnsschen «oo onselijk» soor-llgo elementen moet wol tot mtovelstaad lelden. • Of «tot echter dertig Jaren na dato door «en theoloog in bomdl-ldhci»* 'oog worden bcritonlUgil. blijft do vraag. Gemeld is, dot 10 «lezer te El bergen een op«id»are volMdoring zal wonlen gehouden, waar twee He»-» -vormde pnxllkantea — eon vrijzinnige en eea orthodoxe — do-renhton dor vrijzinnige minderheid «uilen verdedigen, terwijl men voorts «al trachten een vereeniging voor evenredige vertegenwoordiging op to richten^ Do kerkeraad (orthodoxe) heeft thans niede*-*--doold, dat hij niet zal voldoen aan den oproep om op «Ie -Utg«ehr«,vea vergadering te vert-ehljneni, daar do kwestie, waar het om gaat ai. niet een is, ireseliikt voor Openbaar debat, dat den tegenstander «al overtuigen. „Want het is," aldus do keikeraod. Mer geea «mk van ' blUlJklioltl, doch vaa beginsel. Dat blijkt overduidelijk ia do naburige gemeenten, waar do modernen do moerderheid hebben ei» de orthodoxen iv evangelisaties «m» menhomeu. Als het louter «ca kwestio voa blUljkheid was, hadden do modernen in Winterswijk, Koede. Buurlo, Geestenen, Hoarlo enz. reeds long oon de orthodoxen dltopdleaslen gegoven. Ook bij de mo«tornen blijken dus moeilijkheden te bestaan, terwijl niemand zal veronderstellen, dot «y voor de billijkheid niets gevoelen." «Als we dan," zoo vervolgt do kerkeraod, «op het in het manifest «*stoldo verzoek afwijzend beschikken, dan is dat niet uit enwelwMendheld Jegens do onilorteo' k«luai*«ni maar omdat wij niet andera kunne» «n met • anders mogen om dos beginsels wille. ¦ Do Hervormde Kerk is een christelijke kerk. 2** heef. den Christus der Schriften te vvi^ondigen ato Gods Zoon, om enzehtwillo menseh geworden. Die voer ons leed en stierf en opstond eu ten hemel voer. HIJ is do wog tot het Vaderhart Gods, zooals HIJ zelf gezegd ' heeft: 'nl«*inand komt tot don Vader dan door -.lij.' En do apostel Paulus zegt: Ik heb nlet voorgenomen on- j der u iete te weten don Jezus Christus en dien gekrni» ¦ sigd'. Do kerkeraad eener Christelijke gemeente hoeft do roeping, gebonden aan hot bevel van Christus, voor dien Christus te laten prediken, «u rong niet toelaten, « voor zoover het In zijn mocht stool, dot van «ton kansel een andere prediking wordt gebracht. Eu do gemeento als geheel genomen wenscht nog: dot Jezus Christus genrotUkt wordt als de Verlosser van zondaren, als tot holl dor wereld, zonder wlen niemand waarlijk gelukkig kan zijn voor tijd en eeuwigheid. Willen sommigen «Ut onverdraagzaamheid noemen, het «ij soo; wij voor ens weten, dat allo onverdraag«tamheid ons verre is, en dat wij wars zijn vaa alle partijbelang, maar «lende op onzen Heor en -.aUgmaker zeggen wij dat wij nlst anders kunnen en niet anders mogen." » Tot onze grooto blijdschap ontvangen wij van ortho» do«o zijde «rolsehlUende protesten tegen onze besehou» wint*, sis «ou do blddag»predlkatie van «Is. A. J. Altman «een uitzondering zijn. «Voorzeker is «r «en atroomiug ondor *tto Orthodoxie' «ito een dusdanige preek ntot zou willen aanvaarden, maar ds. E7kman behoort toch ntot tot «to eenlingen, heeft in legen» dool v«lo predikanten naast zich, die een woord geboot in donzelf'lon geest «sproken hebben", bericht ons «en niet-pretlikant. En een orthodox predikant « - schrijft ons, diep gegriefd te zijn door onse voor» stelling van «aken. Hij ««.looft ons gerust te kunnen ; stellen. »Er zijn", zegt hij «meer van dto zwaluwen, al zou ik allerminst willen getuigen, «lat. dit moet beschouwd sis een teeken, «tot de zomer Is gekomen." Ten o-*ervloedo ontvangen wij een exemplaar van , do -tondogsliodo voor /-amlvoort >*vo^ waarin do bid«logproek gehouden door ds. G. Posthumus *»le»-*s to Xoudvoort. in hnar geheel staat opgenomen, en waaraan wij bet -rolgentlo ontleénen. . ! «sesaja's striemende taal geeselt. onbarmhartig het j gemakzuchtige, «-«golsttoehe rijk»»>lul'-*»geloof »tot» saris» , ,-onservatief, tracht te houden wat het solf goeds , hoeft, zonder «leh to bekommeren «om het kwmto dat 't drel te der nl«t»b«**lttend«n. H«t prof«tlseh manifest stelt al dls vrome broeders en zusters op «to ksak, dto den e-laf breken ever «ton ontevreden, om een mensehwaanllg bestaan strijdenden srbe.de*. maar «leh lnt-issehen niet ontzien hem uit to bulten en «lob to zijnen koste te verrijken. Overal Zijn burgerwachten georganiseerd om. op t «-erste alarm, ieder gewelddadig vvrset togen «Ie ge» stelde maehton mot wapengeweld te breken. I Goed, maar daarm«l«t-« neemt mon «to oorzaak «tor i veU-sberooringon niet weg. evenmin als men die door < nationale b»»tooglngen hoeft «toen ophouden. De oor» I , «sak dier beroeringen ligt niet ln «oelaltoli»Z«he on ' . l»<-lMje*«*l<»lls<eini**-*kea «n e«ra>no*se»l>alijk aandeel nemen «Mn bot *»ogn«»nen *«» *to»»rs*ra **»!»tzt gruwel to Indo oogen *»*an dton .tod. dto hot onaM-at voor «ton anno «tn, slen vo«*dlukto «sn kwalijk Il'-lQan» «toldo. Een leder on**or ato ron» in «-gen «*a*H»»vlng «n to ***ot»t**lkk«n wat «toar to «toon to. opdat do «lseh «tot «*-*>ohllU*-eld, die tt «zlsel- Gods is, worde **olbraoht. En beginne «een "ogeltzk met slob «elvet*, to herzien. Uitwendig v*o**to*« van G«**dsvr»«-at to den God d» waarheid «en gm*«**ol. Bidstonden, dto m»-»eton dienen om ons van % «toen vaa dea wü deo Vadem, dio in do hemelen is, af to »--•-«, >»*ja *->^itotosh**>.«**-»'* ¦ Tot roever dit nieuwe bo*«-^ van «een --osoaito strooming in do orthodoxie. Hoe Ingenomen wij lalulllttoto met den nroloston en bewijsstukken «ljn, toelt. blijft bet ons spijten, «tot de -organen, dto ato ma>s*ale.uiting van do onvervalsoho orllmdo»» kunnen wordon bosehouvrd, ona oompronkelijk oorttool o»*»**ewijalgd laten. Onr» lnsendera wlUen met e»i-s eens «ijn, dat de po» «tor GerafOnnOordo kerken, de ortihottoxo volks» pers als Timothous, Oudo Bsden ca do nieoste kerkbo» dos «n tea sllitto «lo orgsnen van «to beide overhoor» sehendo groepen der er«o«toxto in do lled. llo***. Kerk, «to Oonlesalonoolo Vei*«eiUglng en «to Ger»^o"M*»*«»to Bond, alto -«nstemmlg den door ons betreurden bid» dag-toon weergeven, on de omstandigheid, «lat in geen deier toonaangevende bladen ook.maat het geringste protest tegen «toren roaettoualron en ophitsend «onira-rovolut-onalroa geest toto bespeuren ge-troost, be» vestigt, «lat de orthodoxie in het algemeen in do afge» looeon weken tesamen met «en groot deel der Boomeeh ' Katnoltoko bevolking een koortovlaag gehad -heeft van do oudo *mUt*-eso»«lekto, dto Juist ia bot «pan» nend tijdperk, dat veor ona vaderland nog geenszins to geweken*, ullermato noodlottig kan werden, geswe«en dan van den ethisehen ca rollgtouseu terugval. «Ue «taco dokte voor de betrokken krumsn beduidt» .. Hoe weldadig het protest van orthodoxe «ljtto tegen «tor-en verdorfelljken geest ons ook aandoet, wij moe» nen de orthodoxen, die «elf hun weerzin daartegen lu ons blad meonon to moeten uiten, to mogen afvragen, of zijn «toer middel van do populalro orthodoxe per*-, en In do orthodoxe oi*ganisst*toa thans nlot «eu onafwijsharo roeping hebben to vervullen «loer eok daar. hun verzot te epei-baron, .waar «Ut in «to «eerste piaato - vruchten «al kunnen afwerpen.

Do Gereformeerde kork to II a a r 1 e m.is voornemens aan den Klopporaingel aldaar een nieuw kerkgebouw to stichten. -

Hot Oude Volk schrijft ever Jodenhaat: .^llet antisemitisme van den modernen tijd is er geen», «lat het *l*estaansroeht »tor.J»^en meer .ontkent;, althans niet ia theorie; hot vreest veeleer do «u-w. rtoritelt vaa het Joodsehe ras mot sis gevolg sijn. Ingrijpenden invloed bij stsat en volk. Bij «toren vorm van antlsomlttomo'komen, «ouden we kunnen «ggèii. nóg atovistlseho nelgingen h|J do tegenstanders naar veren, welke zich nog maar al te «er doen geldei,. Daarnaast goven we als een o.i»* belangrijke eorzaak vah hot h««l«ni--»*-««h ' bestaan«to ahtisemitlsmo aan: de" onbekendheid met het werkelijke Jodendom. Do Jodenhaat «al daarom o.*, eerat verdwijnen, wan- ' neer aan tweeërlei voorwaarden «al wordsn voldaan. Ten eerato wanneer het

<"»p do lste algemeene vergadering der Vereen i» ging van vrijzinnige Joden in «ede,» land is oen bestuur van vijf personen gekozen, dio ' machtiging van de vergadering ontvingen, dit met tw, o leden uit te breiden. Gekozen werden «ie hoeren. Üoh, n van Straaton (Amsterdam). 1.1. Kolthoff (Groningen). « slai-Ua Hertz (Sittard), T. Citroen (Amstordam) ,n - mo*. Hl. Denekamp (Bosch en Duin -bij Utrecht). De v«r««niging «al te beginnen met *-*

Van prof. dr. H. Bavineks De zekerheid «les . geloof is bij J. H. Kok, te Kampen, «en denl" druk verschenen. Behoudens enkele ' kleine wijzigingen is dezo druk aan den vorige gelijk. ..*,ll>g<- • ook deze uitgave" — zoo zegt schr. in de voorrede — ¦An do twijfelzueht onzer eeuw aan dc zekerheid dos ' geloofs bevorderlijk zijn" •' ¦ '

Verschenen is bij alaemUlan and Go., te landen: Folk-lore in the Old Testament, studies in eomparativo religiën, legend and law, door James George Frazer, in «lrio doelen. Wij komen binnenkort op dit werk terug. s

In het artikel over Kerkzang in ons avondblad van 10 dezer is een drukfout grislopon, «Uo het geheclo betoog ontwricht, 'Men leze inden 2<*sli*n re» gel van boven niet ..nieuwere" maar «mooiere.

lln dc Waarhelds-rrlehd ntot kan nalaten een hoogen loon aan te slaan togen moderno gemeenten, e. a Emmen, die geen ld dag hebben gehouden, knnnez wij niet nalaten langs dozen weg te zijner kennis ' to brongeii, dat naar ons bekend to in een Hervormde gemeente in Friesland, toen nog la het bezit van ' oen orthodox predikant, deze dag niet kerkelijk is gevleid. Het goval to op zich zelf nlet vaa veel b«. ' teekenis, moor niet zonder humor» als men bedenkt, - dat deze predikant sindsdien naar de classis Emmen ' is vertrokken.

Do" rommisslo tot organisatie van hot godsdienstonderwijs vanwege den Ked. protestantenbond heeft aan do vrijzinnige kerken-den en aan de besturen der bónllsslueellngen oen verzoek gezonden om door geldeüjken stenn do uitgavo mogelijk to maken van een maandblad, waarin de inrichting van het god»dlenstond«rwljs zal worden besproken. De Brotestantenbond heeft «en oprielitingskapltaal van f 1000 toegezegd.

Do kerkeraad dor Joodaoho gemeente ta Berlijn heeft Insloten, dat de rabbijnen, welko met hot godsdienstonderwijs «iln bolast, ton minste tweo maal per Jaar «en predikatie in de synagoge moeten houden, opdat do oudera nader knnnen oordee» len over do penonen wie» «e hun kinderen toevertrouwen.

Door wij len don heerli.de Jager te Kapel» lo (Zuid-Beveland) ia gelegateerd aan de geref. kerk * te Kapelto-Bli-«lingo 1 0000; aan do vereeniging tot ¦. stichting en tostandhoudlng van «een school met «ton - bijbel to KapeUe-Blezellngo en Evcradijk f 1600; aaa do armen der genoemde geref. kerk t MO; aa» de Theologische School te Kampen f 600; aan het krank» zinnigengesticht «Vrederust te Bergen op Zoom " f 600 en asa de stichting Studiehulp tot opleiding - van minvermogende Jongelieden voor den dienst des' Woords voor Noord-Brabant «n Zeeland f 600.

Na de dezer dagen gebonden ve-rkletringen inde • Nod. Herv. gemeento to Gorlnohem wordt < ia elk goval het aantal vrijzinnigen la het «oUsgo - van notabelen 7, dat der rechtlzinnigen 3. In een ge» ' combineerde vergadering van kerkvoogden sn notabeien hebben do rcohtzinnigen ovenwei nog de meer» ' derheid.

Be bezrootla» vsa ds Ned. Israll. Gemeente al» hler, bU «len kerkerasd Ingediend, wijst «len - elndeljler snu vsa f 61,078, «linde f <***<*» hooger dsn ever 1918. Daarbij wordt voorgesteld bet salaris vsa den eppsrrsdbljn te »erbeoi-en tet / 4000. Wegens het verminderde vleeeehverbruik l» de post voer het rllueele slsehten f *l*

v». a. K. E. Horst, predikaat blj de l*l*N»«*-ns»»wnl«iel»s Kerk te l^-ehem, Is vooraewens to den leep «rsn ltos eme» rites, ssa te vrr-t^a.

*-*•<-. Harvormde- Kerk. Il m «la» kt voor het beroep to aalburg en Heesbeen doer At. W. J. v. *t-ekhor-*t, te Kooiden <*l»»B-).

Gereformeerde Kerken. Beroep»», to Hoek v«a Holland «la ML G,«-»r»»>-chk. te Brlslto; — to Zweeloe ds bew -L yr^maagm, erni. to G*r-jp»