De locomotief : Samarangsch handels- en advertentie-blad

Co.; bij Abonnementsprijs voor Indië f 15™ en voor Europa f2O.- per halfjaar. Advertentiegelden behalve het zegel; van 1 tot 10 woorden f L-: elke vijf volgende woorden f 0.50 meer —!■■■ .1111111 i—-- ... . i 11 mi mn ui «ii i ui h ■—m» Tnnrni iiié iiiimiii !■-■"- «——^-"—^ ■-— - ii.n n , " ■ _a

Verschillende omstandigheden, welke wij niet konden vermijden hoezeer wij 't ook wenschten, hebben bij herhaling het publiceeren van het Feuilleton „W at Anna te lijden had" belemmerd. Een dier omstandigheden was de ziekte van een der vertalers. Wij hopen nu over weinig dagen in staat te zijn, de nog resteerende hoofdstukken zonder eenig oponthoud uit te geven. in afwachting daarvan beginnen wij met de plaatsing van een geheel nieuwen roman die over eenige weken in Nederland het licht zal zien; moge de lezer zich over het gerekte lijden van Anna troosten door kennismaking met de

Met verlangen ziet Nederlandsch Indie nit naar de Me derlandsche ondernemingszucht, die zich bij de uitbesteding van den stoomvaartdienst in dezen Archipel over ongeveer vijf maanden openbaren zal. Het wordt met de tegenwoordige Maatschappij hoe langer hoe erger. Zelfs neemt de traagheid in het vervoer nog voortdurend toe. Zoo wachten wij heden middag om drie uur nog altijd vruchteloos op de ontvangst van mailpaketten, die eerst gi.-teren morgen per boot van Batavia werden verzonden. Te booten der Maatschappij Nederland leggen het traject Batavia—Samarang in 23 uur af; de booten der Nedeil. Indische Stoomvaartmaatschappij brengen het in 2*l uur ter nauwemood van lagal naar Samarang, een afstand met een niet te haastigen steamer in tien uur licht te doorloopen! Een feit U het, naar ons verzekerd wordt, dat de boot, welke wij nog altijd wachten, eerst heden morgen te half twaalf recalongan verliet. Welk een vooruitzicht voet Indië, als de tegenwoordige Maatschappij nog vijftien jaren het heft in handen houdt! Het Koninklijk besluit dd. 11 Juli 1873 is afgekondigd, waarbij is bepaald dat hei eereteeken voor belangrijke krijgsverrichtingen zal worden uitgereikt aan de troepen die deel hebben genomen aan de militaire operatiën in Déli, 100 pende van 14 Mei tot 6 November 1872; de oude strijders van Palembang hebben daarmede hunne grief weder gevoeld, dat nog altijd is nagelaten hun dat eereteeken toe te kennen, waarop zij meenen evenzeer als anderen recht, te hebben. Van de verder gepubliceerde besluiten verdient alleen nog opmerking eea ordonnancie waarin het reglement °p het brievenvervoer wordt gewijzigd en een gedwongen franketring wordt ingevoerd, door de bepaling (Jat onge•rankeerde brieven boven het verschuldigd porto, na 1 Jauuari 1874 worden belast met 10 cent. Welk argument de door ambtenaren verzonden brieven van die bepaling heeft doen uitsluiten, hebben wij niet kunnen nasporen, maar zeker is het dat deze zonderlingheid in de ordonnancie voorkomt. De algemeene aandacht is gedurende weinig dagen van den tegen Atsjin beraamden krjjgstocht afgeleid geweest, door een belicht, dat in de Ommelanden van Batavia weder ongeregeldheden waren uit-ebarsten, waarbij het nogmaals °p den landheer was gemunt. Infanterie van Meester- en kavallerie van Rijswijk togen onmiddelyk uit om het volk tot rust te brengen en belangstellend zag geheel Java, dat door den telegraaf onmiddelijk met het voorgevallene in wetenschap was gesteld, naar nadere berichten uit. Deze waren gelukkig zeer kalmeerend: het bleek dat nog geen gewelddadigheden gepleegd waren, en voor de aankomst der militairen, door de inlandsche politie alles reeds in orde was gebracht, waartoe voornamelijk behoorde het arresteeren van een veertigtal lieden, die zich over hun lot ontevreden hadden betoond. Een andere onrust werd hier opgewekt door ecu diei gend bezoek van de chalera, die zich te Singapore had vertoond en in de hoofdplaatsen van Java zooveel gelegenheid zou vinden, om zich duchtig te doen gelden. Tot nog toe echter ontgingen wy dat gevaar even gemakkelijk als de onlusten in het Bekassisohe, en wij hebben veel meer reden ons daarover te verheugen, dan over den goeden afloop van den roemloozen veldtocht der naar Tjibaroessa getiokken troepen. Onze besturen toch schijnen vrij machteloos, trots al de autocratische macht die den bestuurshoofden verblijft, om iets tot afwering te doen der vreeselijke fjrwoestingen, die een cholera-epidemio hier zou aaurichten. In het uitvaardigen van aanbevelingen omtrent door de ingezetenen te volgen gedragslijn, bij eventueele verschij. •ring der ziekte, was men vaardig genoeg, maar in het nemen van maatregelen die een krachtige bestrijding moes*!U mogtlijk maken was men op vele plaatsen zeer spaarzaam, Veelvuldige aanhoudingen hadden hier in den laatsten 'ijd plaats van Javaansche mannen en vrouwen die ter pas"ier gaande, werden bevonden onder hunne koopwaren kcftieboonen te Ii bben veiliorgen, welke verondersteld werden, aan ac levering in 's gov vernements pakhuizen te zijn onttrokken. Den 12en dezer compareerden tien van die be-chuldit-deii voor den landraad, die allen vrijsprak, nithoofde het bewijs on.brak dat de aangehaalde koffie aan het gouvernement had behooren gclewrd te worden, dus aan die levering onttrokken was. De landraad gelastte n dat, de aangehaaldj k >.tic aan de daarop rechthebbenden moest worden itrug gegeven. De dj'aosa, nog ge'ieel onderden invloed de**- voormalig? rechtspraak, in de dagen toen een assistent-resident den landraad presideerde, als waunee.i- va;i vrijspraak in kcftjeiiJiken gatstjë.

Voor de toekomstige gelijkheid der rechtspraak, is hei zeker wenschelyk, dergelijke quaestie door een hoogere r«ch.t-bank uitgemaakt te zi n.

Door het Indisch 1 andliouw-geuootschap is een landbouwkundig Congres uitgeschreven, w-aarvoor t'ians definitief de dagen van ."J i>t ca met 10 Oetober aanstaande zijn vastgesteld. Ren tentoonstelling van landbouw-werktuigen en producten, paarden, rundvee, zuivelbereiding eu inlandsche nijverheid zal het congres opluisteren. Het nuf. van tentoonstellingen wordt In'er meer en meer ingezien, getuige de kortelings geleden te Batavia in den planten- en dierentuin g;houden 'entoomtelling van vee. Deze was echter zeer schraal bezocht d mr inlanders, die er door hen gefokt vee deden b .wonderen. Daarom hadden de, leden van de inrichting waar de' tentoonstelling gehouden werd, er hunne mooiste exemplaren gekocht vee heengezonden, en de commissie van keuring, die uu hare prijsmédailles onmogelijk kon uitgeven aan hen die ze wegens behartiging der veeteelt zouden moeten verdienen, heeft zich vergenoegd rie meestee rete< ktnen zoo onpartijdig mogelijk te verdeelen onder anderen, die aan de schoonheid dér tentoongestelde dieren slecht., d t aandeel hadden, da^ zij er voor geld e'genaren van waien geworden. Er is ee*jtige kans, dat het met de to Sclo te houden tentoonstelling, ter gelegenheid van het congres, beter gesteld zal zijn.

Het eerste vaartuig dei stoomvaart-maatschappij Java is hier tur reede gekomen, bij welke gelegenheid het bestuur en de handel, door een bezoek van dien bodem, van hunne belangstelling in de toenemende stoomgemeenschap met Nederland hebben blijk gegeven.

Te dezer plaatse is door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, een nieuw bewijs gegeven van de gezonde opvattirg harer taak, door het openen eener HerlialingsM'liool, dte i-.ich aanvankelijk in een goed succes mag verhengen. Binnen weinig dagen hebben zich reeds 2J jongelieden voor het bezoeken dier school aangemeld. Der hier gevestigde aideeling van genoemde maatschappij dient hulde gebracht voor de gunstige wijze, waarop zij zich onderscheidt, in het belang der ontwikkeling onzer Europeesche maatschanpij, waaraan de overige hier te lande bestaande afdeelingen zoo weinig deelnemen. Van die te Soerabaia bij vocrbetld, is geen ander bewijs van bestaan te vinden dan de oprame der name:i harer bestuursleden op bladz. 418 van. den liegeerings-almanak.

vermelding verdient nog het feit dat het verbod om voor de eerstvolgende drie jaren gelden aan te vragen ten behoeve der waterstaatswerken weer ingetrokken is. De toe-tand zou ilanook door de handhaving hopeloos geworden zijn. 'Ihan< reeds is hij slechter dan een welbegrepen prestige duldt. Zoo schrijft men ons uit Djocja, dat daar uit gebrek aan fondsen het nieuwe residentiehuis, dat met 10 ü f 15000 af te werken zou zijn. onvoltooid wordt gelaten, en de vertegenwoordiger der Hooge Nederlandsche Kegeering bij het Hof van Z. H. den Sul'an in een ellendig bamboezen huis moet verblijven!

Aangaande de Buitenbezittingen valt te wijzen op een volks demonstratie der bewoners van het district Brelèlèng op Bali, ten gunste van den assistent-resident de Scheemaker, die onlangs uit zijne bstrekking werd ontslagen. De bevolking heeft een request aan den Gouverneur-Generaal ingezonden, om genoemden ambtenaar nog vier a vijfjaren aau het hoofd van bestuur te mogen houden. De voornaamste reden tct deze opschudding schijnt echter gelegen in de benoeming vaneen nieuwen regent over dat landschap.

Op Makasser wordt oorlog gevoerd door Toni met zijn vasalstaat Laraoeroe, alwaar gastvrijheid en hulp was verleend aan kraeng Bouto-Bonto, die nog altijd voor onze troepen een onzichtbare kwelgeest blijft.

Engelsche MAIL. Vïh Batavia, Muntok, Riouw en Singaforf. In dc ma:md Augustus den 12e. en 26c. „ „ „ September den 9e. en 23e. Fransche ÜVt _A. I "D. ViS Batavia en Singapore. In de maand Augustus „ 7e. en 21e „ „ „ September „ 4e. en 18e „ „ „ October „ 2e. en 19e „ „ „ November „ 2e. 16e. en 30e. December „ 14e. en 28e Suxaatras-AVestkust. Den 4en en 19en van elke maand Palembang. Den 17en van elke maand. Den IGen van elke maand. Het imr van sluiting is steeds des namiddags te 5 ure. Intusschen wordt aan belanghebbenden vrijgelaten, ook op andere dagen hunne brieven aan het postkantoor te doen bezorgen. De doorzending vin hier heeït steeds plaats per eerst vertrekkende post. Samarang, den len Augustus 187 S De Postmeester. H. A. KLERKS Batavia, 19 Augustus. Le mailboot is heden aangekomen, hij brae.it de troepen van de Tromp meie. Generaal van Swieten wordt Donderdag hier verwacht. Van de 45 kandidaten, d;e zich in Hollatd voor het examen B hadden aangegeven, zijn er slechts 26 geslaagd. Mr. Winckel is beëedigd als advocaat. De minister vaa koloniën heeft ter eere van Generaal van Swieten een afscheidsdiner gegeven in het badhuis te Scheveningen, waarbij de Prins van Oranje tegenwoordig "'as- {toer. Hand.) In strrjd met het gisteren medegedeelde omrent het lot van het Jingelseh driemastvaartu'g County of Nairn, bericht men ons heden dat sch'p en lading totaal verloren zyn. Wjj vernemen dat beide alhier zijnde experts, op verzoek van de HH. Fraser Eaton & Co. , in'pec-'io hebben gehouden, over het brj Oedjong Pangka on M.and g'ze te verbrande schip eu bg die gelegenheid'zou bevonden zgn dat van het schip n'ets meer over was d«n een ui'gebiand wrak. De lading bestond, behalve uit steenkolen als ballast, uit lijnwaden, g.etijzer, machineriën enz. enz. (Soer. Court.) De sOLiditdit der wagens van Chineesche rijtuigverhuurders te Pasoeroean laat nog al te wenschen oer. Eene dame, die voor een paar dagen van die plaats vertrok, moest omdat een iad brak, te Bangil een paar uur wpchren, totdat een ander voertuig uit Pasoeroean was gehaald, en deze wagen was nauwelijks onder weg of ook daarvan brak een r«d. Daar ter plaaise zal zeker wel een verord-iiii.g op het verhuren van paaTd^n en wagens bestaan en de rijtuigen aan het toezicht der politie onderworpen zijn Zouden zelfs te Pasoerotan de politie reglementen niet 'oegepast worden? {Soer. Hand)

MrUTAKTA. Het linkeT half 2e bataillon, voor Padang bestemd, komt heden per spoor van Ambarawa aan, en embarqueert cnmiddelijk.

Het rechter half 3e bataillon verlaat Samarang, om tij delijk garnizoen te houden te Willem I.—

Voor nr. ENQDcTE in zake Atjineesche expeditie, zijn behalve Majoor Ca va uk, nog kapitein Lauer en eenige officieren der artillerie en mineurs van Willem I geroepen.—

De Sajiaraxoscht. Gymnastieschool, die van onzen wakkeren Besident reeds zeer veel overtuigende blijken vau belangstelling ondervond, werd deze week weder tweemaal door dien hoofdambtenaar bezocht: Dinsdag avond in he* gezelschap van den Directeur van Financiën 8001, gister in het gezelschap van het nieuwe lid van den Baad van Indië, den Hr. van Deventer. Telkens werd de geheele les van 5 tot C> bijgewoond, en werd in de meest heusche bewoordingen door de toeschouwers, waartoe ook de Inspecteur van het onderwijs in de 2e afdeeling behoorde, tevredenheid over het geziene betuigd. Wij blijven de aandacht van onders en voogden vestigen op de waarlijk uitmuntende gelegenheid, welke zij te Bamarang vinden, om hun kinderen goed onderwijs in de gymnastie te doen ontvangen.— Het-ex nacht omstreeks 12 uur haalde het alarmsein van brand het meerendeel van Samarang-» bewoners uit hunne legersteden, waarna de brandspuiten al spoedig in beweging waren, naar de plaats waar het vuur zijn verwoestingen aanlichtte, de kampong Moetrie namelijk. De bamboe woning van het kamponghoofdPak Kamsinah stond in bi and, in welk lot spoedig nog vier andere huizen van hetzelfde materiaal deelden, benevens eene keuken. In weinig tijd waren deze gebouwen vernield, waartoe zich het onheil bepaalde. Daar er veel vermoeden bestond dat kwaadwilligheid van den gewezen loerah dier kampong, den Javaan Meian, comak was van den brand, is hij door de politie gearresteerd.— Aix de stations en in de rijtuigen van den spoorweg Samarang — Vorstenlanden worden de reizigers, vooral inlanders en Chineezen, nog altijd lastig gevallen door mandoors en conducteurs die om „present" vragen en van wie het moeielijk is los te komen, dan na hun een of meer dubbeltjes te hebben in de handen geduwd. In het belang van het prestige der exploiteerende maatschappij, wordt het Comité van bestuur daarop attent gemaakt. Des verkiezende kan het een paar namen van aan dat bedelen schuldige dienaars genoemd krijgen.— Een* Javaansch kind van omstreeks zes jaren weTd heden morgen op den grooten weg te Ngambengan, door een grobak overreden en tamelijk ernstig aan hoofd en beenen gekwetst. De schuld was echter niet aan den karvoeTder te wijten, die onmogelijk zijn aandacht uitsluitend kan gevestigd houden op de vele daar voortdurend op den weg loopende en spelende kinderen, die geheel aonder opzicht schijnen.—

den eersten hongersnood in Demak schreef de toenmalige Gouverneur-Generaal Rochussen eene kabinets-circulaire aan alle residenten op Java, • waarin hunne aandacht gevestigd werd op de rijstcultuur, en waarbij hun uitdrukkelijk werd gelast daaraan de hand te houden en die te verbeteren, met bedreiging van straffen aan de nalatigen, en wat dies meer zij.

In 't moederland teruggekeerd waar de groote .strijd over de koloniale politiek werd gestreden, beriep zich de heer Rochussen herhaalde malen op die circulaire ook in zijne brochure „ Verdediging van eenige daden van mijn bestuur" — wanneer der oud-koloniale politiek verweten werd, dat ze in de allereerste plaats aan de Gouver nements-cultures alles ondergeschikt trachtte te maken.

Lu 1812 brak wederom in Demak een hongersnood uit, in oorzaak en wezen geheel hetzelfde als vroeger; alleen waren de gevolgen minder vreesselijk door de veranderde tijdsomstandigheden: — het. toezicht der pers die tijdig en luide daarop wees en den handel .vrakker maakte, die wederom, geholpen door telegraaf eji stoom, in de gelegenheid was bij tijds eene hoeveelheid van ecu en een half millioen picols rijst intevoeren. — Dit waren de krachtige middelen die een hongersnood konden bestrijden en waarover men vroeger niet- te. .beschikken had. f-, "Tusschen deze twee gebeurtenissen ligt bijna eene klvart ftenw, cii wat is er in dat lange tijdsverloop tér zfcfce veranderd of verbeterd ? Niets; hoegenaamd niets. Br vfefd in 1849 geconstateerd dat irrigatiewerken het ■%nige. middel waren om eene herhaling van de ramp te voorkomen, ze werden ontworpen en ... . niet uitgevoerd; — dreigende circulaires van landvoogden hebben niets anders uitgewerkt dan dat de residenten ... . hun eigen gang bleven gaan; — bezwarende cultures werden in dien tusschentijd ingetrokken en de gronden aan de bevolking voor hare padieteelt teruggegeven; allerlei beschikkingen en besluiten werden genomen die de gedwongen diensten der bevolking konden verlichten, en het resultaat van dat alles is : dat de rijstcultuur meer en meer achteruit gaat, en zulks niet alleen in Demak, maar over een groot gedeelte van Java alwaar — zooals onlangs nog bewezen werd —de bevolking gedurende eenige maanden van 't jaar periodiek honger lijdt. Ook thans worden er weerwerken voor Demak geprojecteerd die vooreerst wel niet zullen worden uitgevoerd; ook thans schrijft de Gouverneur-Generaal kahinets-circulaires aan de Residenten welke zullen worden gedeponeerd — tenzij de Kegeering, krachtiger dan totnogtoe liet geval was, tusschen beide trede om tot naleving harer bevelen met ernst te dwingen. Herhaalde malen werd in dit blad er op gewezen, hoe weinig al die aanschrijvingen en bevelen baten, doordien elk Besident ze naar eigen „zinnelijkheid" uitvoert of niet uitvoert. En hierin zit de groote kwaal. Elke residentie is een rijk op zich zelf, waar de tijdelijke Eesident met despotische macht gezag uitoefent. — Tusschen de eene residentie en de ander bestaat geene eenvormigheid, geene gelijkheid — elk gewest is een afgesloten kring; elke resident doet wat hij wil, ende Begeering — te dikwijls daarop opmerkzaam gemaakt om zich achter onbekendheid met den waren stand van zaken te kunnen verschuilen — zwijgt en lijdt. Eerlijkheid noopt ons tot de erkenning, dat er gunstige uitzonderingen zijn. Wij zullen geen namen noemen, maar er zijn residenten in wier handen zoodanige macht niet misplaatst is; die met ernst de belangen hunner onderhoorigen behartigen; die, de hooge waarde der rijstcultuur voor den inlander beseffende, geen tijd of moeite sparen om die te bevorderen; die niettegenstaande de schrijfmanie waaraan alle Departementen van Bestuur schijnen te lijden, hunne ondergeschikte ambtenaren nog in werkelijkheid doen zijn: ambtenaren der landelijke inkomsten en cultures; — maar er zijn ook anderen, wier bemoeiingen jnist tot het tegendeel leiden, en voor wie 't beter ware dat zij een bestaanden toestand, die goed was, hadden bestendigd dan door nieuwe bevelen en eigen bemoeienis alles te bederven. Om ons tot éen enkel voorbeeld te bepalen bij de rijstcultuur, zoo weten wij, uit alleszins vertrouwbare bronnen, dat in de residentie Japara door den Besident een systeem van non-interventie in de padie-cultuur wordt toegepast. De ambtenaren, zoowel Europeesche als inlandsche, mogen zich daarmee niet bemoeien; het moet aan den eigen wil en de vrije keuze van den Inlander worden overgelaten, om zijne velden al dan niet, en wanneer hij verkiest, met padie te beplanten. Een ieder, die met de binnenlanden en cultures maar eenigszins bekend is, zal de vraag op de lippen zweven, hoe een Besident tot zoon maatregel komen kan, wanneer hij bedenkt dat in Japara eene aanzienlijke suikerrietcultuur bestaat en de Begeering in de naleving harer contracten met de fabriekanten nu geheel is overgelaten aan den wil der bevolking, of die padie gelieft te planten op zoodanig tijdstip dat de velden tijdig voor de rietcultuur kunnen beschikbaar zijn; — wanneer hij bedenkt dat, zoo ééne, dan toch zeker de padiecultuur de bemoeienis van 't bestuur en de ambtenaren niet ontberen kan, omdat de daartoe vereischte dammen en waterleidingen niet individueel kunnen worden gemaakt, maar werken zijn, welke door de gezamenlijke ingezetenen eener dessa of, veelal, door verscheidene dessa's te zamen moeten worden uitgevoerd. Het antwoord op die vraag kan dan ook niet anders zijn dan dit: een Eesident, met de binnenlanden van Java bekend, zal zulk een maatregel niet nemen — maar de tegenwoordige Besident van Japara heeft noch Ibij de Makassaren op Celebes, noch bij de zijwormentelende bannelingen op Banjoewangie die kennis opgedaan.

Zes jaren heeft het stelsel van non-interventie ten opzichte der padicultuur in Japara gewerkt; — dat wil zeggen gedeeltelijk — want evenals de residenten de bevelen van Batavia naar eigen goedvinden opvolgen, evenzoo doen de assistent-residenten met; de bevelen van sommige residenten. Gelukkig dat. ze, daarvan afwijkende, ditmaal "meer handelden uit welbegrepen belang der bevolking; vandaar toch dat^ hoe meer men de hoofdplaats nadert, waar de Besident in ai zijne grootheid zetelt, boe ellendiger het met dea toestand der cultures js .gesteld... En de resultaten? Tolgens den Besident zeer bevredigend want .... de Inlandsche hoofden (controleurs worden in de residentie weinig geteld; wanneer wordt hun iets gevraagd ?) hebben hem verklaard dat het uitmuntend werkt, en dat het niet goed zou zijn terug te keeren tot een vroegeren toestand, zooals die onder zijn voorganger van' Spaix bestond. En dat antwoord is zeer natuurlijk: de hoofden zijn niet zoo dom om 't tegendeel te zullen zeggen, wetende hoe het uiten van een twijfel aan 's Eesidents onfeilbaarheid een gruwel i« in zijn oogen. Ook zorgen ze wel dat hunne velden bij tijds beplant worden, en bovendien zij zijn thans ontslagen van veel werk, van een lastig toezicht en vooral van verantwoordelijkheid, wanneer waarheids-circulaires en vijfdaagsche telegrammen rapporttn doen samenstellen die, geknutseld, verdraaid, gewrongen en gekneed, waarheid en toch niet Ac waarheid zullen bevatten. Maar 't onbegrijpelijkste van dit alles is: dat de Besident nog steeds hoog durft opgeven van dien maatregel als een van wijs beleid en diepe kennis, en dat hem zelfs de oogen niet geopend worden, wanneer hij zijn jaarlijksche rapporten schrijft, die als grondslag dienen tot de samenstelling der koloniale verslagen, en waarin met onuitwischbare letteren staat op^eteekend dat, van alle residentiën op Java, Jajara onder aan prijkt met eene padieproductie van ... 9, zegge negen picols per bouw ! 't Zou wenschelijk zijn, indien de laatste circulai re van den Landvoogd kon bewerken dat in dien toestand verandering werd gebracht; maar is het redelijkerwijze te verwachten van een resident, dat hij zijn verleden zal verloochenen, zijne bevelen intrekken en in een geheel tegenover gestelden geest besturen zal ? Wij hopen het, maar twijfelen er aan. Zulk een Besident moest den „ridderlijken" moed hebben, zijne taak neer to leggen. Hij heeft zijn tijd gehad.—