Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

Als we het station van Dordrecht verlaten, het startpunt, zit de stemming er al direct in. De eerste koekjes en rollen menthos gaan al rond. Veel mensen blijken elkaar te kennen. En dat is niet vreemd, want sommigen slaan geen jaar over. „Mijn schoonmoeder gaat al voor de 24ste keer mee", vertelt een medereiziger. Een molenexcursie betreft niet alleen de confrontatie met molens, maar doet je kennismaken met een boeiend stukje Nederlands landschap. We zijn het centrum van Dordrecht nog niet uit of we worden al geconfronteerd met een molen. Het is ac ronde stellingkorenmolen „Kyck over den Dyck" uit 1713, die langs de Oude Maas staat te pronken. Al jarenlang wordt de molen gerestaureerd, maar uitwendig is daar niets van te zien. „Wat staat-ie er mooi bij", constateert reisleider De Koning. Bij het bereiken van de Alblasserwaard ontwaren we door de bomen heen de eerste draaiende molens. Een ritseling van opgewondenheid gaat door de bus, want dit is toch je-van-het: een molen in werking! De eigenaars is gevraagd die dag de molens zoveel mogelijk te laten draaien. Aan dat verzoek werd in de meeste gevallen gehoor gegeven. Maar een echte molenkenner is niet snel tevreden. Als we bij de eerste wipwatermolen bij Oud Alblas aankomen, constateert m'n buurman met plezier dat niet alleen de wieken in beweging zijn, maar ook het scheprad draait. Dat is een teken dat het gehele mechaniek werkt. Draait het waterrad niet, dan draait een molen „ loos ", oftewel alleen voor de uiterlijke vorm. Er is niet veel wind die dag, zodat bij veel molens de hekzoomlatten zijn bedekt met een zeil om extra wind te vangen. Andere molens draaien slechts met twee zeilen. Sommigen draaien „met blote benen", om het in molenaarsjargon te zeggen, dus helemaal zonder zeil.

De wipwatermolen, het oudste type poldermolen, is karakteristiek voor de Alblasserwaard. Het gezelschap

krijgt de gelegenheid de pas gerestaureerde wipmolen De Westermolen te Langerak te bezoeken. Het is de enig overgebleven wipwatermolen in de polder van Langerak. Er waait een blauwe wimpel en dat betekent dat de molen is opengesteld voor publiek. Bij aankomst worden de wieken stilgezet. De veiligheid van het grote gezelschap moet gewaarborgd blijven.

Er worden driftig foto's gemaakt en iedereen wil natuurlijk zien hoe groot^f klein de woonruimte is. De reisleider had enige tijd daarvoor verteld dat in een andere wipmolen, de Hof megense molen bij Bleskensgraaf, elf slaapplaatsen zijn gemaakt. Na het bezoek aan de krappe woonruimte in Langerak is ieders conclusie dat dit een grote prestatie genoemd mag worden. Een jongeman merkt op een minder prettige manier dat het allemaal klein is: hij stoot zijn hoofd tegen een lage deurpost... Er is voorts gelegenheid bo-

venin een kijkje te nemen. Je staat er versteld van wie allemaal deze onderneming durft te wagen. Zelfs hoogbejaarde mensen klimmen fanatiek de aan de buitenkant bevestigde trap op, die gevaarlijk wiebelt. Bovenin de kap, waar het kruiwerk zich bevindt, moet je soms bukkend je weg gaan. En overal ruikt het naar teer. Aan een touwtje h/ingen een paar stukken reuzel stijlvol te 'drogen. Plots klinkt schril een fluitje, als teken dat men zich weer bij de bus moet verzamelen. Het is een druk programma en de leiding wil zich stipt aan de tijd houden.

Vandaag praten de Provinciale Staten van Groningen over de tarieven die schepen moeten voldoen om aan te leggen aan de Groninger steigers en kaden. Het college van GS hebben voorgesteld de tarieven in drie jaar te verdubbelen. De huidige tarieven werden vastgesteld in 1974 en in dat jaar, leverden de kade- en havengelden de provincie zon 75.000 gulden op. Sindsdien echter is de provincie 'vergeten' die tarieven jaarlijks te verhogen met enkele procenten, zoals bij andere provinciale heffingen gebruikelijk is. Wanneer die regelmatige verhoging wel hadden plaatsgevonden zou dat twee, misschien drie ton extra in het provinciale laatje hebben gebracht. Wat vorig jaar een opbrengst van misschien wel twee ton had moeten zijn, was in werkelijkheid slechts één ton een aardig cadeautje voor de Nederlandse scheepvaart, die het toch al niet zo makkelijk heeft. In Groningen was het in de afgelopen jaren goed toeven voor de schippers. Dat zal echter niet lang meer zo blijven. Om de kosten van de haven- en aanlegfaciliteiten dekkend te maken, is er een drastische verhoging van de tarieven noodzakelijk de komende drie jaren. En daartoe zullen Provinciale Staten vandaag wel besluiten.

Tot op dit moment is de gemeente Groningen niet alleen één van de vele lagere overheden in dit land, maar ook grootgrondbezitter. De stad heeft namelijk twee landbouwbedrijven in de provincie. En dat zijn niet zo maar bedrijfjes als van de eerste de

beste keuterboer. Bij de Dollard ligt een landbouwbedrijf van 550 ha, terwijl de stad in Ter Apel er één van 510 ha op na houdt. In de raad is er van een minderheid altijd wel kritiek geweest op deze activiteiten, die stammen uit een ver verleden, toen de stad veel meer bezittingen in de provincie had. Tot nu toe heeft de Party van de Arbeid - al vele jaren in Groningen aan het bewind - nooit de neiging vertoond een eind te wilen maken aan deze (veen)-koloniale toestand. Zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak is daar echter plotseling verandering in gekomen. Het college van B en W heeft nu het voorstel gedaan de beide landbouwbedrijven maar van de hand te doen. De zaak zou worden overgedaan aan de Verenigde HVA-Maatschappijen NV te Amsterdam. De koopsom is in de onderhandelingen bepaald op een bedrag van bijna 25 miljoen. Vandaag zal de gemeenteraad het college aan de tand voelen over het onderhandelingsresultaat, de opbrengsten en de onzekerheden voor de toekomst van de personeelsleden van de beide bedrijven. Vanavond zal de gemeenteraad waarschijnlijk wel het besluit nemen om de stad als boer in de vut te laten gaan door de bedrijven te verkopen en van de opbrengsten te gaan rentenieren.

Als zaterdag om vijf voor twaalf alle kerkklokken in de Zaanstreek alarmerend beginnen te luiden, dan is dat letterlijk een teken des tijds. De Zaanstreek dreigt namelijk het klokkenmuseum te verliezen. Het Zaans Uurwerk Museum op de Zaanse Schans te Zaandam wordt met de ondergang bedreigt, nu de eigenaar van de collectie klokken zijn eigendom van de hand wenst te doen. De klokken, waarvan vele eeuwen oud, waren in bruikleen afgestaan voor een periode van vijf jaar. Het zijn er bijna tien geworden. Maar nu is de tijd echt om, tenzij men er in de Zaanstreek bijtijds bij is om de dreigende ondergang van het

klokkenmuseum af te wenden. De tijd dringt echter.

De geschiedenis van het Zaans Uurwerk Museum begon officieel op 3 februari 1976. Prins Claus verzorgde toen de opening van het toen spiksplinternieuwe museum. De Zaanse Schans, een museum op zichzelf, was een passende omgeving voor de vaak eerbiedwaardige uurwerken. De Schans is goed voor een half miljoen toeristen (40% buitenlanders) per jaar. Het museum, gehuisvest in een prachtig achtiende-eeuws pand bleek een aanwinst. Ook om een andere reden was de Zaanse Schans een ideale plek voor de uurwerken. Immers, in de zeventiende en achttiende eeuw was de Zaanstreek een belangrijk centrum voor de klokkenindustrie. Het Uurwerk Museum biedt een overzicht van vrijwel alle typen klokken die tussen 1500 en 1860 in Nederland zijn gemaakt. Leerlingen van klokken- en horlogemakersvakscholen komen hier hun inzicht vergroten en kennis uitbreiden. Honderdduizenden toeristen

hebben sinds 1976 een tijdje doorgebracht tussen de oude klokken en uurwerken. Maar aan alles komt een einde. De tijd verglijdt en nu wordt het museum met de ondergang bedreigd. De klokken, die tijdelijk waren afgestaan, worden verkocht als er niets tussenkomt. Op dat iets hoopt het comité van aanbeveling voor de actie "Behoud het Zaans Uurwerkenmuseum", waarin prominente vertegenwoordigers van de museumwereld zitting hebben genomen. Het verlies van het klokkenmuseum wordt beschouwd als een ernstige veraming voor de Zaanse Schans en een ernstige aantasting van Nederlands erfgoed. De klokken zouden namelijk bij verkoop niet alleen geen verzameling meer vormen, maar ook goeddeels over de grenzen verdwijnen. Dus is er een stichting in het leven geroepen die het museum van de ondergang moet redden. Het is vijf voor twaalf. In de 'vijf minuten' die resten, moet een bedrag van bijna f 2 miljoen bijeen gesprokkeld worden. Als zaterdag in de Zaanstreek die reddende actie met klokgelui wordt ingeluid, weten de Zaankanters hoe laat het is. Het wordt, dat is duidelijk, een reddingsactie die klinkt als een klok.

Een zaterdagmorgen in de Alblasserwaard. De bevolking kijkt op van de zes bussen vol met molenliefhebbers. Want eigenlijk passen deze grote gevaarten helemaal niet op de smalle B-wegen van de polder ten noorden van Dordrecht. Maar de chauffeurs manoeuvreren handig langs sloten en over bruggetjes. De smalle wegen móeten wel genomen worden, want het is die dag de jaarlijkse molenexcursie van „De Hollandse Molen". Vanwege de circa 500 aanmeldingen vertrekt er zaterdag a.s. weer een groep. Elk jaar kiest deze vereniging weer een andere streek uit voor haar leden.

De rondrit van dit jaar betreft wel een heel bijzondere, want de Alblasserwaard heeft een magische klank als het om molens gaat. Het beroemde

Kinderdijk-complex is daar debet aan met zijn 200.000 bezoekers per jaar. Het ge-

noemde complex wordt niet bezocht, daar is het te bekend voor. 44 andere molens komen aan de beurt. Drie ervan worden bezocht, of beter gezegd: beklommen.

Ik tref het wel met m'n buurman in de bus. Het blijkt iemand te zijn die naast zijn dagelijkse beroep als hobby een molen in Noord-Scharwoude regelmatig laat draaien. Achter mij zit eook al en student die in zn vrije tijd een korenmolen bemant. Je wordt op

details gewezen, die je als leek over het hoofd zou zien.

Stellingkorenmolen De Hoop uit ± 1843, waarmee de molenaar nog steeds zijn brood verdient.

Op weg naar de achtkante poldermolen van Goudriaan. Het wiekenstelsel van deze molen is versleten. Een stalen binnen en buitenroede ligfen al langs het looppad laar.

Het gevarieerde knotwilgenlandschap trekt voorbij. De reisleider uit kritiek op wat hij noemt „het verheesteren" van het landschap. Dat is een doorn in de ogen van de molenaars, want de bomen en bossages nemen veel wind weg.

Door de vele beplanting is ook het merkwaardige seinstelsel dat molenaars met elkaar onderhielden nagenoeg geheel verloren gegaan. Dat ging als volgt in zn werk: bij het naderen van zwaar weer seinde de ene molenaar dat naar de andere. De wieken moesten daarna zo snel mogelijk „gezwicht" worden (zeiloppervlak verkleinen), anders zou de molen op hol kunnen slaan. Tengevolge van grote wrijving kan brand ontstaan. De kennis van de gids is niet eenzijdig, want ook wordt gewezen op andere monumenten en wetenswaardigheden over het landschap. Links en rechts passeren we monumentale

boerderijen van wel een paar eeuwen oud. Het zijn meestal boerenhofsteden van het zogenaamde Hallehuistype of het type Krukhuis (de plattegrond heeft de vorm van een kruk). Aan de vroegere overstromingen - de hoogte daarvan - herinneren de ingemetselde „waterstenen". Een steen van Anno 1740 is bijna op twee meter hoogte ingemetseld... Men was vroeger terdege voorbereid op zware overstromingen, getuige de „vlucht■deuren,, die hoog boven de begane grond zijn aangebracht. Het oer-Hollandse landschap wordt doorkruist met honderden sloten en boezemwateren. Het weggedeelte is behalve smal soms ook erg bochtig. Dit is het gevolg van de vele wielen, ontstaan bij dijkdoorbraken. Deze plassen waren erg diep, waardoor er niets anders opzat dan de wegen om te leiden. Een andere interessante molen die bezichtigd wordt, is de achtkante poldermolen van Goudriaan. Deze molen uit

1779 wordt beschouwa ais de op één na grootste molen van ons land. De wieken hebben namelijk een lengte van 29,20 m. Ze zijn echter aan vervanging toe. Langs het pad liggen de twee wieken (een binnen-en een buitenroede) al te wachten in het gras. Het zijn stalen roeden die per stuk wel een paar ton wegen!

Bijna het gehele molenbes-

tand van de Alblasserwaard is in de loop van de laatste 25 jaar gerestaureerd. Dit niet alleen dankzij de inzet van de Vereniging tot behoud van molens in Nederland, maar ook door bemoeienis van de provincie Zuid-Holland en de regionale molenstichting. Na de oprichting in 1956 van de „Stichting tot instandhouding van molens in de Alblasser-

waard en de Vijfherenlanden" kreeg de molenrestauratie een extra impuls. Het gevolg daarvan was dat molens die kort na de oorlog definitief buiten gebruik waren geraakt, toch nog voor ondergang konden worden behoed. De „stichting met de lange naam" bezit er thans zeventien. Toch zie je

overal in het landschap ook molens waarvan de rompen 'onthoofd' zijn. Binnen korte termijn is de overdracht van drie molens te verwachten,

dus het aantal rompen zal geleidelijk aan wel slinken.

Het loopt inmiddels al tegen het eind van de middag, als we de derde molen van binnen gaan bekijken. Het is weer

een ander type: een ronde stenen stellingmolen De Hoop te Oud-Alblas. We hebben dan inmiddels 'een rondje' van

meer dan 100 km gereden en zijn verschillende dorpen en stadjes gepasseerd of doorheen getrokken, waaronder Molenaarsgraaf, Ottoland, Noordeloos, Meerkerk, Ameide, Langerak, Nieuwpoort, Groot-Ammers en Streefkerk. De 'hele' Alblasserwaard dus, met - aan de andere kant van de A-27 - nog een stukje Vijfherenlanden erbij. Met de korenmolen in Oud-Alblas blijkt regelmatig gemalen te worden. Als resultaat daarvan liggen in de „invaart" honderden papieren zakken met meel opgeslagen. Ditmaal is het een echte klim, want de stellingmolen telt wel vijf verdiepingen. Onver-

stoord hijst het gezelschap

zich naar boven. Via de graan, maal- en steenzolder helemaal naar de kapzolder, dichtbij de enorm dikke wiekenas. Sommige medereizigers gedragen zich als gedrevenen. Ze zijn de korenmolen nog niet uit, of koersen al naar twee andere molens in de buurt. Welk soort mensen doet nu mee aan zon excursie, vragen we ons af. Een echtpaar heeft in de zojuist bezochte molen een papieren meelzak weten te bemachtigen (met daarop een beeltenis van de molen), en toont zich daarmee heel gelukkig. Blijkbaar verzamelt het alles op molengebied. En bij de bus discussieert een

groepje passagiers over - zo te horen - de modelbouw van molens (welke lijmsoort het beste is). Verder zijn er nogal wat (oude) ansichtkaartenverzamelaars. De kaarten- en posterverkoop doet het goed op deze dag. En het provinciale molenhoek „De molens van Zuid-Holland" heeft ook veel afname. Duidelijk is dat deze groep van bijna 250 personen gegrepen is door (de wieken van) de molen. En zaterdag vertrekken er weer bussen. Het ziet er niet naar uit dat aan de dertigjarige traditie van molenexcursies een einde komt.

Het Autotron in Drunen is zo al een el dorado (goudland) voor liefhebbers van 'antieke' vehikels. Maar zo nu en dan komt daar een schepje bovenop. Eind deze week is het weer zover. Dan wordt al weer voor de dertiende maal een ruilmarkt voor bejaarde

automobielen georganiseerd. Wie niets te ruilen heeft, maar wel

kijken wil, kan zn ogen uitkijken Men zal er meer dan 100

ruilobjecten aantreffen naast de gebruikelijke oude auto's. Deels betreft die tijdelijke uitbreiding opgeknapte wagens. De andere verkeren nog in de staat waarin ze werden aangetroffen. Maar wrakken kunnen mooi van lelijkheid zijn en knutselaars-inhart-en-nieren het water in de mond doen lopen. Omdat het Autotron zelf niet groot genoeg is om naast de tentoonstelling 100 jaar autohistorie een complete ruilmarkt (mcl. onderdelen!) te herbergen, wordt een deel van de markt gehouden in het veilingcomplex De Langstraat in Drunen. In de toegangsprijs (ƒ 6 voor kinderen t/m 13 jaar; ƒ 10 voor de anderen) is de prijs van de bustocht (er wordt met bussen gependeld tussen beide

tentoonstellingsgebouwen) begrepen, evenals de toegang tot de vaste tentoonstelling en de attracties van het Autotron. En hoewel de aanwezigheid van ontelbare auto's anders zou doen vermoeden, is de lucht in het tentoonstellingsgedeelte van het Autotron niet verontreinigd. Uitlaatgassen, ook die van rokers, zijn er namelijk verboden. Er schijnt trouwens een warmtegolf op komst te zijn en dan kan het binnen toch wel benauwd worden. Alleen voor de echte autofreaks dus.

Van kranten wordt weleens gezegd: "Morgen verpakken ze er bloemkool in". Met andere woorden het gaat om eendagsvlinders. De haast waarmee ze gemaakt worden is er soms aan af te zien. Zo trof de nauwkeurige lezer in het verslag van de Flevolandse verkiezingen twee 'misslagen' aan. Van de PvdA werd ten onrechte vermeld dat die een lijstencombinatie was aangegaan met 'klein links. Evenmin klopte een opmerking over een kiesdrempel; er is geen kiesdrempel bij provinciale verkiezingen. Het eerste is van belang voor de einduitslag, het laatste niet. De uitslag was overigens correct vermeld. Vandaar dat bij het narekenen, zoals sommige lezers deden, de uitslag anders uitpakte. Voor de duidelijkheid nog dit: als partijen zelfstandig aan de verkiezingen deelnemen, maar omwille van de reststemmen én - zetels hun lijsten onderling verbinden, heet dat een lijst(en)combinatie. Doen twee of meer partijen onder één en hetzelfde lijstnummer mee (dus niet zelfstandig), dan spreekt men van lijstineenschuiving. Bij gemeenteraadsverkiezingen mogen lijsten niet verbonden worden, bij landelijke en provinciale verkiezingen wel. Lijstineenschuiving is wettelijk altijd mogelijk. In de praktijk wordt een ineengeschoven lijst vaak aangeduid als 'gecombineerde lijst', wat verwarrend kan werken.

UTRECHT (ANP). B„, „ lege voor Ziekenhuis,," C°l ningen vindt, dat a[ '*" staande gebiedsindeling **• de intramurale s«on|h> zorg (ziekenhuizen verni s huizen, zwakzinnigi;;ee«-zwakzinnigeni;;ee«-tingen) pas op langere tér moet worden aangepast college zegt dit in een ad ■ over de provinciale voorn'? len voor een niewe eehi^ ■'" deling dat het aan S'11 secretaris Van der R^ s" (volksgezondheid) heeft u , bracht. uBe-

Wijziging op korte term,-zou allerlei planning? teiten verstoren. Ook zouden er bestaande samenwerking relaties door worden verbr ken. De mogelijkheid dat dH gebeurt heeft in enkele sehi den waarin wofdt samenga werkt, zoals die rond Amerc foort, Meppel en het Land van Cuyk, al het nodige stof doen opwaaien.

Op de duur ligt volgens het college aansluiting bij de alEe mene gebiedsindeling 0D grond van de wet gemeenP schappelijk regelingen voor de hand. Maar er bestaat no£ onzekerheid over de aanvaar ding en toepassing van deze wet.

De samenhang binnen de ge. zondheidszorg en andere maatschappelijke activiteiten moet voorop staan en niet de louter bestuurlijke grenzen van provincies en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, aldus het college. Het spreekt in zijn advies zorg uit over een toenemend streven van lagere overheden om de verschillende voorzieningen binnen het eigen grondgebied te krijgen. Dit vergt een kostbare herstructurering van het bestaande gebouwenbestand. De vertegenwoordigers van de provincies in het college tekenen daar overigens bij aan, dat dit volgens hen niet zon vaart zal lopen.

HEERLEN (ANP) - Leden van de Heerlense politie hebben samen met sociale en fiscale rechercheurs maandag op twaalf adressen in Heerlen, Brunssum, Landgraaf en Maastricht invallen gedaan bij leden van één familie. Zij werden er al geruime tijd van verdacht een complete groothandel in cocaïne en heroïne te hebben geëxploiteerd.

Zeventien mannen en vrouwen in leeftijd variërend van 18 tot 74 jaar werden aangehouden. In hun woningen werd rond zestig gram heroïne en cocaïne aangetroffen en in beslag genomen. Ook werd 14.000 gulden en een geladen 9 mm pistool dat op de slaapkamer van een echtpaar voor het grijpen lag gevonden en in beslag genomen. Naar de gemeentepolitie van Heerlen meedeelde hebben de leden van de betrokken familie al zeker twee jaar lang in Heerlen aan drugverslaafden uit heel Zuid-Limburg en het aangrenzende buitenland. met name West-Duitsland ne roïne en cocaïne verkocht Zelf waren zij geen gebruikers maar ze wilden, aldus de politie, alleen maar grote winst maken.

NIJVERDAL (ANP) - Mr. & Gonsalves, hoofdofficier van justitie in het arrondissement Almelo, vindt dat er in Neder land snel een 'bovenlokai bestrijding van de z** criminaliteit moet komen, n dens een forumavond in w J verdal stelde mr. Gonsaiv • dat de politie op dit rnome door de versnipperde org*L satie niet is opgewassen teg deze vorm van criminal" . Het gevolg is dat de poitie » voorbeeld niet toekomt a grote fraudezaken. De ge"* pakkans, die door deze si tic ontstaat, is de belangn ste oorzaak van de stijg"l» ~ zich bij de zware crimina" voordoet, zo constateert hoofdofficier. , De landelijke polit»e* "L. zich daarom volgens oon ves op korte termijn ster ken voor uitvoering v*"-v*"iereregeringsplan voor p"1 gio's.

DE BILT (ANP) \**Js6 rige O. Veen uit it door een verkeersong De Bilt om het leve" B^ men. De jongen reed rn fiets op de rijbaan ' # Soestdijkseweg, ter v rijverboden voor fï^^'p W werd door een acnt. GpV mende auto geschept volgens enkele tientauiei; ters meegesleurd. ve v getui' naarstig op zoek naa gen van het on&v^tt zien de automobilist is d< reden. Enkele minuten aanrijding werd de jong eens overreden d°verjgen-' tweede auto, die wel stopte.