Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

De heer H. Colijn van de RPF/GPV-fractie: „Als je tarieven verhoogt, moet je daar ook een motivering voor hebben en die kunnen wij niet ontdekken in het standpunt van GS. Integendeel, er zou zelfs wel een tarief verlagingkunnen komen, in verband met de verlaagde olieprijzen. GS hebben zich niet gehouden aan de afspraak met de minister en zitten nu met een tekort. Wij vinden dat het geld te vinden is personeelreorganisatie. Bovendien moeten we niet aan overtrokken vakbondseisen toegeven".

De kritiek van de politieke partijen geldt niet alleen aan het adres van GS maar ook voor de leiding van de PSD, de zelfstandige eigenaar van de veerbootdiensten. Zowel de vakbond AbvaKabo als de PSD zijn boos over de opstelling van de politieke partijen, die volgens hen onbegrip tonen voor de personeelssituatie. Zij vinden hun eisen niet overtrokken, maar juist minimaal. De PSD vreest dat het personeel het slachtoffer wordt van de vaste bijdragenregeling tussen rijk en provincie (vierendertig miljoen voor vijf jaar), omdat het bedrag te laag is en afgesproken is zonder voldoende op de personeelssituatie te letten. Voor deze afspraak kon de provincie het jaarlijks te kort op het rijk afwentelen.

Het gebouw Zonnestraal van de bekende bouwkundige ingenieur Jan Duiker wordt van wereldwijd cultureel belang geacht. „Belangrijk voor de architectuurontwikkeling in de twintigste eeuw en als maatschappelijk symbool van een tijdperk", oordelen kenners. De Zonnestraal-kolonie werd gesticht door de diamantbewerkersbond om collega's met tuberculose te kunnen verzorgen. In 1927 kon met de bouw worden begonnen. In 1928 werd het hoofdgebouw en het Henri ter Meulen paviljoen geopend. Maar door gebrek aan geld bleef het skelet van het Dresselhuys paviljoen onafgebouwd staan tot 1931. Dan wordt ook eindelijk dit paviljoen in gebruik genomen. De schepping van Duiker met haar vele glaspartijen en beton moet naar de toenmalige begrippen zeer modern geweest zijn. De raamkozijnen, vervaardigd van ijzer (hoewel gegalvaniseerd ijzer al bekend was), zijn uitermate dun. Begrijpelijk dat het gebouw van staal, glas, kalksteen en stucwerk op steengaas in ons gure klimaat een gemakkelijke prooi werd van verval. Een deel van Zonnestraal staat

leeg, en verkeert in vervallen toestand. Alleen het gedeelte dat momentceel als ziekenhuis in gebruik is, ziet er nog redelijk uit.

(van onze correspondente)

VLISSINGEN - Tussen de verbinding Vlissingen- Breskens vaart sinds gisteren de nieuwe dubbeldeks veerboot 'Prinses Juliana'. Door dit dubbeldekse schip, betiteld als 'de noviteit op technisch gebied' en 'een fabelachtige veerboot', zullen de wachttijden tot het verleden behoren. De 'Prinses Juliana' komt op een moment dat conflicten rond de veerdiensten opnieuw aan de orde zijn. Te midden van deze conflicten heeft de statenfractie RPF/GPV aanzet gegeven tot een studie voor een vaste oeververbinding.

Geen wachttijden meer voor het veer Vlissingen-Breskens, behoudens ongunstige weersomstandigheden. Dat is de algemene verwachting van een nieuwe dubbeldekse veerboot. „Een perfecte verbinding," aldus minister Smit- Kroes van verkeer en waterstaat eind vorige week tijdens de officiële ingebruikname. De nieuwe veerboot, van allerlei moderne apparatuur voorzien, heeft een bijna dubbel zo grote vervoerscapaciteit als de oude. Een woordvoerder van Gedeputeerde Staten merkte op dat elk half uur de boot naar de overkant vaart en zelfs verkeersaantrekkend kan werken. Hij voegde hier aan toe dat Gedeputeerde Staten zullen afzien van tariefverhoging voor de Wester-Schelde-veren. Met deze opmerking werd opnieuw een conflict aangeroerd dat al maandenlang heerst tussen Gedeputeerde Staten, Provinciale Staten en de Provinciale Stoomboot Diensten. GS heeft in drie maanden tijd {wee maal voorgesteld de tarieven voor de veerdiensten per half 1986 met drie procent te laten stijgen. Dit in verband met het opvangen van extra personeelskosten en om eventuele kostenstijgingen bij te kunnen benen. Tot tweemaal toe floten woordvoerder van de politieke partijen het dagelijks bestuur van de provincie terug. Zij vinden dat GS zich te houden hebben het bedrag dat de minister van verkeer en waterstaat ter beschikking heeft gesteld en de daarbij behorende afspraken, zoals bij voorbeeld inkrimping van het personeelsbestand.

De nieuwe dubbeldeks veerboot 'Prinses Juliana'op weg van Vlissingen naar Breskens

(van onze binnenlandredactie)

DELFT - Mogen we gebouwen restaureren die vanuit een „wegwerp-filosofie" zijn gebouwd? Is dat niet in strijd met de oorsponkelijke bedoelingen van de architect, die bijvoorbeeld wat materiaalkeuze betreft er rekening mee heeft gehouden, dat het gebouw geen 'eeuwig leven' is beschoren? Ziehier het dilemma waarin tegenwoordige architecten verkeren, die belast zijn met de restauratie van zogenaamde jongere bouwkunst. Denk aan stromingen uit de jaren twintig en dertig, zoals De Stijl en de Nieuwe Zakelijkheid. Met deze problemen confronteerde prof. ir. Henket van de TH te Eindhoven zijn publiek dat samengekomen was in de aula van de TH te Delft op het symposium „Doorgaan met het verleden, gewetensvol omgaan met het bestaande". Dit ter gelegenheid van de pensionering van restauratie-hoogleraar Temminck Groll. Het voormalige Sanatorium „Zonnestraal" in Hilversum fungeerde als voorbeeld. Verwordt het restaureren van een gebouw als dit niet tot het „conserveren van een zeepbel", zoals een andere spreker het noemde?

Sinds het najaar van 1985 is een groep onderzoekers van de TH-Delft en TH-Eindhoven in opdracht van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg bezig met bestudering van het in de aanhef gememoreerde probleem. Als referentiegebouw wordt het Dresselhuys paviljoen van Sanatorium Zonnestraal gebruikt, „omdat dit nog het meest de oorspronkelijke staat benadert", aldus prof. Henket, die projectleider is van het onderzoeksteam.

zonnestraal in Hilversum, door architect ir. J. Duiker ontworpen als tijdelijk gebouw. Moet dit voorbeeld van 'ionacre bouwkunst uit 1927 teruggerestaureerd worden of niet? Zo ja, hoe?

Prof. Temminck Groll, ter gelegenheid van wiens pensionering het symposium werd georganiseerd.

OTTOLAND (ANP) - Er heerst grote verslagenheid in het 900 inwoners tellende dorpje Ottoland in de Alblasserwaard. De sinds mensenheugenis grootste brand uit de dorpsgeschiedenis heeft een flink deel van de kern in de as gelegd en voor velemiljoenen schade aangericht.

Dank zij bijzonder snel ingrijpen en hard werken van 135 brandweerlieden uit de wijde omgeving kon ternauwernood worden voorkomen dat een allesverslindende vuurzee, aangewakkerd door een sterke oostenwind, het hele dorpscentrum met de grond gelijk maakte.

Alle gedupeerden zijn er met de schrik vanaf gekomen. Drie koeien en veertien varkens is de tol die de over honderden meters verspreide vuurzee heeft geëist.

Het groot alarm dat de plaatselijke brandweercommandant direct sloeg nadat hij een boerderij in brand zag staan, noemde commandant A. Kamphuis van de regionale brandweer Zuid-Holland, die tevens het bevel voerde over de brandbestrijding, een gouden greep.

Na de melding vrüriom iets voor half „ de hulpverlening S_ _S OP gang. Twaalf l f korpsen uit de aT^I waard en omgeving»^» een mum van tijd ter met groot materieel I de avond kwamen | eens vier korpsen, ond:.| dere uit Rotterdam blf Voor het merende. een klus die door v Ë spuitgasten werd BÏÏ3 Onder supervisie van lil tessionele brandy \ uit Dordrecht was f brand na enkele ure: I Commandant Kan_X had gekozen voor heUjr troleerd laten uitbrandt woningen en bo, „Had ik dat niet ged | dus Kamphuis, „dar i ongetwijfeld veel meer wal gen en boerderij. j

Tot zaterdagmors f uur toe zijn de brandweel den bezig geweest met nabij sen. Over de samenwerk! tussen de brandweerkorps was bevelvoerder Kamp, uitermate tevreden. „Het is fantastisch gewa Er is bijzonder gediscir neerd te werk gega. heb ik wel eens ander.] zien." Met bewondering_e! hijookdeOttolandersgadf. slagen. „Er is totaalgeenp niek geweest. Daar sta iki nog steeds van te kijken." Maar zaterdagmorgen to gen de meeste dorpsbe.se: dan toch de klap t ken. Doodvermoeid mand had de nacht^^H slapen, zagen zij de pß_sp_. aan. Velen konden h_H niet meer bedwingen^M camera van het NOS-jousJ barstte een s\achtofferl ook sponu.". in c j uit. Fen triest uitziende, z*i geblakerde puinhoop is J enige wat er over is van i boerderij waar hij en zijnn der geboren zijn. Eet leve, lijkt tot aan degro/K

brand. Enkele meters ran hem vardaan zeult een boer met zij koe die hij ui. een van de \ve landen heeft gehaald. Ure zijn de dorpsbewoners bezi geweest om het verkleur^ vee een veilig onderkomen i geven. Het schaap dat tijdei de brand aan het jongen « en in wanhoop de duistern werd ingestuurd, is ïnmicme ook gevonden. „Het n« twee gezonde lammeren» kregen", zegt een buurmi die nu heel even lacht. , De 32 slachtoffers hebh inmiddels onderdak gevon bij buren, familie: of wa» sen. Het gemeentebestuur Ottoland dat deel mtn» van de gemeente w» stroom, heeft alle mede* king aan de gedupeerden 1 gezegd. Zo ook Gedept* Staten van Zuid-Holland; men met de burgemeestó. zocht gedeputeerde b. water zaterdag het «JJ bied. Overwater zei direo sterk te maken yoo steun. Burgemeester AbW zegde toe financieel te g helpen in de vorm van "-j strekken van renteloze gen. Verder is het Hul£" Ottoland' opgericht om nood van de getroffen . nen te voorzien.

ALMELO (ANP) «ft teerde Staten van«J „ gaan het pr°vl""£gM neel een computercurs^ bieden met daarbij o, lijkheid zelf een homec ter aan te schaffen. De bedoeling van de* is om de belangstelling het gebruik van»J door het provinciaal p j te vergroten. Op Jg J wordt getracht de.. en de drempelyr*»- een groot aantal per dfj den met betrekking {e ;. tomatisering arei& staan, weg te nemen, Het personeel kan K'teii< drie pakketten m<* „^ meer mogelijkheden-^ gevallen wordt a< voor een deel dooi cic betaald, afhan het pakket dat wo:;- Een en ander wo legd in een contracpersoneelslid en ac Leden van Provin • kunnen ook meedo^ v°" actie, maar betalen dige prijs zelf.

DEN HAAG (ANP) - De Rijkspolitie in Rijnsburg en Valkenburg (Z.-H.) heeft in het kader van de actie „Buit er uit" in de nacht van vrijdag op zaterdag een preventieve controle op openstaande auto's gehouden. Resultaat was dat van de totaal 1872 in Rijnsburg gecontroleerde voertuigen er 443, oftewel 24 procent, niet waren afgesloten. In Valkenburg werden 571 voeruigen gecontroleerd en bleken er 98 (17 procent) niet afgesloten te zijn. Dat staat in een persbericht van de rijkspolitie district Den Haag.

Bij de gecontroleerde auto's in Rijnsburg bleek in zeven wagens het contactsleuteltje nog in het slot te zitten en in twee gevallen werden kostbare spullen in de auto's aangetroffen. De eigenaren van deze wagens werden door de politie uit bed gebeld om sleutel of goederen in ontvangst te nemen.

In Rijnsburg werden bij de controle twee wagens aangetroffen waarvan de sleutels nog in het contactslot aanwezig waren. Daarnaast lagen in twee wagens waardevolle goederen zichtbaar voor het grijpen. Ook hier werden de eigenaren door de politie uit hun bed gehaald.

(Van onze noordelijke redactie)

LEEUWARDEN - Het provinciale Bureau voor de Friese taal vindt dat er meer onderzoek moet worden gedaan naar het verband tussen taal en sociaal-economische verhoudingen in de provincie Friesland.

Dit heeft de provincie Friesland bekend gemaakt. Het Bureau voor het Fries is vorig jaar ingesteld om adviezen uit te brengen over het beleid met betrekking tot de Friese taal in relatie met andere beleidsterreinen. Op dit moment houdt het bureau zich bezig met het bestuderen van de relatie tussen taaiverhoudingen en economische ontwikkelingen. Kennis daarvan is van belang om een goed taalbeleid te voeren en dat ook te laten aansluiten bij andere beleidsterrein. Het bureau denkt qan een tweetal onderzoeken. Allereerst een die kijkt naar de gevolgen van de economische ontwikkelingen in de provincie op de taal. Verder zou onderzoek moeten worden verricht naar de effecten van migratie op het Fries, aldus de mededeling van de provincie.

(van onze correspondent)

AMSTERDAM - Nederlanders leggen per jaar bijna 11 miljard km per fiets af. Per 100 miljoen afgelegde kilometers vallen daarbij echter gemiddeld drie doden. Daarmee is de fiets een relatief onveilig vervoermiddel, al was het alleen maar vanwege de grote kwetsbaarheid van fietsers. Het is daarom nodig dat er een uitgebreid landelijk net van fietspaden komt om zo de veiligheid van fietsers te vergroten.

Deze woorden sprak staatssecretaris Van Zeil (WVC) tijdens de opening van de Tweewieler RAI '86. Hij constateerde dat de verplichte rode achterlichtreflector en de reflecterende trappers het aantal dodelijke ongevallen met ruim 1/3 hadden teruggebracht. Geen reden tot juichen, volgens de staatssecretaris.

Onder het motto: 'Aan een veilige fiets heb je ook 's avonds iets' wees hij vervolgens op de verplichte invoering van spaakreflectoren of reflecterende fietsbanden per 1 januari 1987. Om verder aan de verkeersveiligheid van fietsers tegemoet te komen is het nodig dat het aantal fietspaden drastisch wordt uitgebreid. Van Zeil toonde zich in zoverre dan ook voorstander van een landelijk aansluitend net van fietspaden, elk met eigen nummering en bewegwijzering.

ASSEN - De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) heeft in het Nederlandse deel van de Noordzee, ongeveer 50 kilometer ten noordwesten van Den Helder, gas aangeboord. De put, gelegen in blok Ll3, heeft een produktiecapaciteit van ongeveer één miljoen kubieke meter per dag, zo heeft de NAM bekendgemaakt.

Verschillende opvattingen over de filosofie van Duiker staan tegenover elkaar. De één zegt: Duiker heeft met zijn gebouwen primair beoogd - zoals hij dat noemde - ~de doelmatigheidskern van de opgave" te realiseren. Of anders gezegd: functionele bouw, zo economisch mogelijk gerealiseerd. De functie bepaalt het gebouw. Verandert deze functie, dan is sloop zo ongeveer het enige antwoord. Anderen spreken wat minder lyrisch over het 'concept' van Duiker. M'n buurman tijdens het symposium houdt het erop, dat Duiker alleen uit bezuinigingsoverwegingen heeft gehandeld. Het gebouw is gewoon slecht gebouwd. „Hij werkte voor een socialistische bond, die krap bij kas zat." Laatstgenoemde visie werpt wel een ander licht op de veel geroemde Duiker. Weer anderen geloven niet dat de architect bewust „weggooi-gebouwen" heeft willen ontwerpen. „Dat doet een architect toch niet?" Het genoemde onderzoeksteam is nog te kort bezig om met conclusies te komen, al durfde prof. Henkes zich al wel af te vragen of het terug restaureren van Sanatorium Zonnestraal zinvol is, te meer daar de functie van het gebouw is gewijzigd. „De belangrijkste drijfveer om Zonnestraal te behouden is niet om de intenties van Duiker (het gebouw alsgebruiksobjecten en doelmatigheid) en de technieken die hij bew-ust toepaste, door te geven aan de volgende generaties, maar louter en alleen om het esthetische resultaat." Prof. Henket liep enkele andere mogelijkheden voor het gebouw langs, waaronder het „principieel terug restaureren". Maar deze methode zal tot gevolg hebben dat er geen bestemming voor het gebouw te vinden zal zijn. De exploitatiekosten zullen bovendien de pan uit rijzen. Maar restauratie met behulp van de huidige verbeterde technieken zal qua vormgeving een wat robuuster gebouw tot resultaat hebben. Door het toepassen van bijvoorbeeld de tegenwoordige opvattingen ten aanzien van isolatie zullen allerlei bouwelementen —daken, wanden en vloeren —„opgedikt"

worden. Maar is dit niet in strijd met de filosofie van de 'minimale dunte van de bouwdelen?' „Ja", menen degenen, die meer pleiten voor het uitgebreid documenteren van Duikers gebouwen, met behulp van tekeningen en foto's, maar daarop volgt onherroepelijk sloop. Weer een ander suggereerde tijdens het symposium een grote glazen koepel over „Zonnestraal" heen te leggen, maar dit idee was kennelijk meer bedoeld als grap. Het referaat van prof. Henket liet in ieder geval zien dat ook restauratie van vijftig jaar oude gebouw op enorme problemen stuit. Het betekekent misschien een waarschuwing voor hen die al te gauw een gebouw op de lijst van jonge monumenten willen plaatsen.

Door toedoen van de RPF/GPV-fractie is momenteel een werkgroep van de provincie aan de gang met het idee van een vaste oeververbinding, met name tussen Terneuzen en Borssele. RFP'er Colijn noemt dit een 'succesje' van de fractie RPF/GPV. „Tien jaar geleden is het plan van een vaste oeververbinding verlaten in verband met de te grote technische problemen. Wij hebben dat idee toch weer boven water gehaald, omdat wij geloven dat door de hedendaagse techniek en de ervaringen met de Oosterscheldewerken de mogelijkheden sterk vergroot zijn. Bovendien hebben wij in november kunnen bereiken dat een grote meerderheid ervoor is opnieuw een vaste oeververbinding aan te bevelen bij de nieuwe regering. GS moeten dat laten opnemen in het nieuwe regeerakkoord", aldus de heer H. Colijn.

Zoals het zich momenteel laat aanzien hebben zowel CDA, WD als RPF/GPV de vaste oeververbinding in het partijprogram opgenomen. Ook de PvdA lijkt niet onwillig tegenover het idee te staan.

Over isolatie gesproken, uit de lezing van ir. E. J. Nusselder, medewerker van de Rijksgebouwendienst in Den Haag, bleek dat het isoleren van huizen waarschijnlijk al vele eeuwen bekend is. De heer Nusselder benadrukte de waarde van een nauwkeurig bouwhistorisch onderzoek, alvorens tot restauratie wordt overgegaan. Zo werden in de „Trompenburg" — woonhuis van admiraal Cornelis Tromp — houtkrullen tussen het plafond gevonden. Zijn dat nu de overblijfselen van timmer-

manswerk, of is hier sprake van heuse warmte- en geluids isolatie? Het plafond vormde de afscheiding tussen de ontvangstkamer en de keuken

daaronder. Ir. Nusselder

„Kennelijk werd het gekletter van potten en pannen als hinderlijk ervaren." In de „Slangenburg" ontdekte men ook iets dergelijks, maar daar was de ruimte gevuld met paardemest... Verder is in Engeland het gebruik van schelpen als isolatie bekend. Spreker wilde maar aangeven dat gebrek aan kennis gemakkelijk tot vernietiging van kenmerkende historische onderdelen tot gevolg kan hebben. Dat zou bijzonder jammer zijn, aldus spreker, die aan de hand van dia's liet zien hoe tegenwoordig de structuur van verflagen op en in gebouwen onderzocht wordt. Dit om te bereiken dat een gebouw weer zn oorsronkelijke kleur terugkrijgt. Een dia toonde een dwarsdoorsnede van een milimeter dun laagje verf. Analyse van dit stukje „Trippenhuis" wees 41 lagen verf uit, die tussen 1661 en 1950 erop waren gesmeerd. Een verfmonster uit de keuken van de „Trompenburg" gaf zelfs duidelijk vetsporen te zien. Men kalkte daar kennelijk gewoon overheen...

Ir. Nusselder toonde verschil lende voorbeelden van foute restauraties. Soms maakte men een gebouw romantischer, dan het oorspronkelijk was. Een kasteel kreeg daardoor een „Bommeliaans" (uit de bekende strip) karakter. Dat bij datering van een gebouw zelfs de Rijkdienst fouten kan maken, bleek uit het douanegebouw van Coevorden. De zwartgeverfde houten schuur die tegen dit huis is aangebouwd, werd bestempeld als „later aangebouwde". Deze indruk wordt inderdaad gewekt. Nauwkeuriger onderzoek toonde echter aan dat de schuur altijd bij het kantoor heeft behoord, en gebruikt werd om de bij de grens in beslaggenomen varkens en ander vee tijdelijk onder te brengen. Maar wat moeten de restaurateurs dan, als er (nog) niets bekend is over de oorspronkelijke situatie van een te restaureren pand? Moet dan maar gestopt worden? Als de restauratuur gewetensvol wil bezig zijn, is dat inderdaad de consequentie, aldus ir. Nusselder, die daarna nog een dia liet zien van een gedeeltelijk gerestaureerd pand in Antwerpen. Rond de gedeeltelijk nog te restauren voorgevel staat een schutting met daarop een bordje gespijkerd : „Dit huis, genaamd 'De Cluyse', zal na grondige studie verder gerestaureerd worden." We kunnen van alles van de Belgen zeggen, maar moedig zijn ze wat dat betreft wel. Toch schaamde de desbetreffende architect zich wel een beetje, want zijn naam was inmiddels uitgewist...