Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

Winkeliers bekijken de puinhopen, nadat gisteren een bomexplosie drie winkels in de Peshawarbazaar in de Pakistaanse stad Faisalabad had verwoest. Hierbij kwamen zes mensen om het leven en raakten er 21 gewond. De daders van de aanslagzouden Afghanen zijn geweest

(van onze pol. redactie) DEN HAAG - Een Nederlandse delegatie heeft op 7 oktober, bij gelegenheid van het bezoek van koningin Beatrix aan Hongarije, een boeket gelegd bij het monument voor Michiel Adriaansz. de Ruyter in [Debrecen. De Leidse hoogleraar andragogiek B. van Gent heeft bovendien een laan De Ruyter gewijde toespraak gehouden. In de Hongaarse kranten is aan deze gebeurtenis aandacht besteed. Minister Brinkman van WVC deelde dit gisteren mee aan de Tweede Kamer. to het debat over de begro- K van welzijn en cultuur tod het GPV-kamerlid Schutte over het koninklijk bezoek aan Hongarije d« volgende passage uitgesproken: „Ik val deze mi- Jaister niet lastig over de van dat land in deze Hfl, dertig jaar nadat de toop op vrijheid voor het ■ngaarse volk verloren fing. Zou het niet passend zijn geweest als in dit Hongarije herinnerd was aan de bevrijding ruim drie eeuwen geleden van Hongaarse predikanten door een Nederlandse vlootvoogd?" Volgens minister Brinkman is dat dus inderdaad gebeurd. Michiel de Ruyter is in Hongarije en bij de buiten dat land levende Hongaren nog steeds een bekende figuur.

«k/Religie/Onderwijs * Open Brief, na 20 jaar 'ianenland tegen manipulaties net stormvloedkering 'aria

ifnhondeleven, daar heeft *n hond recht op penland geboortedag *KSoerion

lWa^S eQI schaatsers ra9en het op skeelers r°orlichting over kanker l^nortüe «eks£axt!er kritisch over BeU»erziening

(van onze politieke redactie)

DEN HAAG - Wanneer de informateur, als hij zijn eindverslag heeft uitgebracht, zegt: Ik neem alle stukken mee naar huis en steek de kachel er mee aan; is er geen wet om hem tegen te houden. Dat zei minister drs. R.F.M. Lubbers (algemene zaken) gisteren in de Tweede Kamer tijdens een debatje over zijn begroting.

PvdA-woordvoerder H. Alders bestreed het standpunt van de minister om niet de tijdens de informatieperiode door de fracties van CDA en WD voorgestelde amendementen openbaar te maken. Hoewel de Voorzitter van de afdeling Rechtspraak van de Raad van State heeft beslist dat deze stukken wel openbaar moesten worden (hetgeen inmiddels ook is gebeurd), bleef de premier zich gisteren tegen deze gang van zaken verzetten. „De amendementen zijn stukken van de Kamerfracties en Kamerfracties zijn geen overheidslichamen. Het is daarom ook niet vanzelfsprekend de amendementen te zien als overheidsdocumenten", aldus de heer Lubbers.

Volgens de heer Alders is de informateur een staatsorgaan en is de minister-president staatsrechtelijk verantwoordelijk. De stukken uit het dossier van de informateur gaan over naar het dossier van de formateur en van de ministerpresident. Hoewel dit niet in wetgeving is vastgelegd, is er wel sprake van gewoonterecht, zo vindt de heer Alders. Zijn stelling dat de Wet openbaarheid van bestuur niet bepalend is voor het verkeer tussen regering en parlement onderschreef de premier. Volgens hem is de kern van de zaak dan ook wat „wij in onze politieke cultuur doen met onze verantwoording aan de kiezer".

Tijdens het debat werd door D66-woordvoerder J. Kohnstamm gesproken over de informatievoorziening van de overheid aan de burger. „ledere burger wordt geacht de wet te kennen, maar de wetgeving wordt steeds ingewikkelder en de samenhang van wetten steeds minder duidelijk." Daarom suggereerde de heer Kohnstamm dat de overheid bij haar voorlichting gebruik moet maken van nieuwe media als teletekst. Tevens zou de regering tegelijk met het voorbereiden van nieuwe wetgeving computerprogramma's moeten ontwikkelen die de gevolgen van de nieuwe wet voor de individuele burger kunnen uitrekenen. Premier Lubbers reageerde positief op deze suggestie. Hij wees er in dat verband op dat er al een bescheiden begin mee is gemaakt door de verspreiding van floppy's onder studentendecanen en anderen in verband met de invoering van de Wet op de studiefinanciering.

WASHINGTON (Reuter) -De Verenigde Staten en Europa zijn voorbereidende besprekingen begonnen over een gemeenschappelijke politiek op het gebied van de ruimtevaart. Het doel daarvan is, het hoofd te bieden aan de concurrentie van Japan en China. Dit heeft een hoge Amerikaanse functionaris tegenover de Washington Post verklaard.

Onderbezetting en interne organisatieproblemen zouden de niet bijster hoge waardering voor de hulpverlening van het RIAGG hebben veroorzaakt. „Ze hebben het druk met vergaderen", was een veelgehoord verwijt. Gebrek aan tact bij het RIAGG, inlevingsvermogen en en het niet kunnen verwerven van vertrouwen waren sleuteltermen in de beantwoording van de enquête. Het niet mogen inzien of het geen zeggenschap hebben over het maken van bandopnames of vastleggen van gesprekken op video waren andere klachten. De Consumentenbond noemt het verontrustend' dat een derde van de ondervraagden niet bereid zou zijn met een nieuw probleem naar dezelfde RIAGG toe te stappen.

„Bijna alle algemene betaalbare psychische hulp is gebundeld bij het RIAGG, die regionaal vrijwel een monopoliepositie heeft. In de praktijk blijkt het RIAGG niet altijd vlot naar een andere instantie te verwijzen waardoor een cliënt soms passende hulp misloopt".

(van onze binnenlandredactie)

DEN HAAG — Oud-cliënten van een RIAGG (Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg) zijn nogal eens ontevreden over de door hun ondergane behandeling. Dit blijkt uit een door de Consumentenbond gehouden enquête onder 1300 mensen die met een van deze Instellingen in aanraking waren geweest. De enquête wordt (in een overzicht van wat er zich in Nederland zoal aan pschychische hulp verlenende instanties bevinden) uitgewerkt in het novembernummer van de Consumentengids.

Uit het onderzoek van de Consumentenbond komt een beeld naar voren van wekenlange wachttijden, moeilijke procedures, onvoldoende informatie aan de cliënten, spreekkamers die niet genoeg privacy bieden en hulpverlening die van alles doet, behalve helpen. De lange wachttijden vormden de meest hinderlijke kwestie; meestal zijn de problemen vrij acuut en is het RIAGG de eerste instelling waar men terechtkomt. Van hieruit wordt men na een introductiegesprek eventueel doorverwezen naar andere hulpverlenende instanties.

In de enquête bleek dat de helft van de hulpzoekenden een maand wachttijd beschoren was. Een vijfde van de aanvragers moest zelfs langer dan tien weken geduld oefenen.

Het veelvuldig wisselen van de persoon achter de RIAGGtafel leidt tot frustraties bij de 'klant. Men moet in het algemeen toch al een drempel over als men naar een hulpverlener gaat en tijdens de gesprekken komen er veel persoonlijke zaken aan de orde. Bijna een kwart van de ondervraagden had een negatief oordeel over de gesprekspartners van de kant van het RIAGG. Overleg en informatieverschaffing, over het behandelingsvoorstel of de rechten van een cliënt, stonden volgens de Consumentenbond ook op een laag pitje. Eén op de negen respondenten verklaarde dat zijn probleem door toedoen van het RIAGG was verergerd in plaats van verholpen. Met andere woorden, dat regen in de drup kwam.

De overkoepelende organisatie van RIAGG's, de NVAGG reageerde met de opmerking dat men als hulpverleners de kritiek van de Consumentenbond ter harte zou nemen. De NVAGG vindt dat een 'tevredenheidsonderzoek' deel moet uitmaken van de behandeling van een cliëntbij de RIAGG's. Initiatieven om de hulpverlening van de individuele RIAGG te verbeteren zijn al genomen. Een provisorisch onderzoek leverde volgens de NVAGG een tevredenheidspercentage' op van 85%.

De NVAGG tekent aan dat de Consumentenbond haar enquête hield na een oproep tot deelname. Daardoor werden vooral de ontevredenen gemobiliseerd. De koepelorganisatie merkt ook op dat het onderzoek in 1984 en 1985 plaatsvond, terwijl de meeste RIAGG's twee jaar daarvoor of korter geleden waren opgericht en dus organisatorisch nog in de kinderschoenen stonden. De RIAGG's hebben tekort aan psychiaters, verpleegkundigen en gerontologen (specialisten op het gebied van ouderenzorg).

De NVAGG stelt dat de overheid de laatste jaren steeds meer taken heeft afgeschoven naar de RIAGG's; daardoor nemen ook de wachttijden toe. Ten slotte vindt de NVAGG dat de mensen geen wonderen van de RIAGG's moeten verwachten. De RIAGG's kunnen geen gebroken huwelijken repareren of plaatsen scheppen in kindertehuizen.

(van onze politieke redactie)

DEN HAAG - Het is de CDA-fractie in de Tweede Kamer niet gelukt alternatieven te vinden voor bezuinigingen op het sociaal-cultureel werk. Daardoor zal waarschijnlijk toch het volledige bedrag dat minister Brinkman in deze sector zoekt (125 miljoen gulden) worden bezuinigd.

De CDA-fractie had eerder laten weten de helft van dit bedrag over andere posten van de WVC-begroting te willen spreiden. Maar: „Wij moeten melden dat wij de 65 miljoen aan reële bezuinigingsalternatieven niet hebben gevonden," zei mevrouw Kraaijeveld-Wouters (CDA) dinsdagavond in het begrotingsdebat. De christendemocraten zijn niet verder gekomen dan 38 miljoen alternatieven, waarvan 32 miljoen op de openbare bibliotheken. Volgens mevrouw Kraaijeveld is dit bedrag „nog verantwoord"; de gemeenten kunnen het ten dele opvangen door aan jongeren ook contributie voor de bibliotheek te vragen. Voor het sociaal-cultureel werk zou dan een bezuiniging van 87 miljoen gulden overblijven.

Mevrouw Kraaijeveld kreeg evenwel geen steun voor haar alternatief. De WD en de kleine christelijke fracties steunden minister Brinkman en wijzen een extra bezuiniging op de bbliotheken af. De PvdA wilde slechts 23,5 miljoen op het sociaal-cultureel werk bezuinigen en heeft voor 84,3 miljoen gulden alternatieven aangedragen. De bibliotheken komen daar niet in voor. De socialisten zoeken het in het besteden van beschikbare wachtgelden en in mogelijke meevallers op de WVC-begroting. De CDA-fractie was op haar beurt daar weer niet voor. De coalitiefracties hebben zich bij alle onenigheid wel aan het bezuinigingsbedrag gebonden, „en daar staan wij voor", zei mevrouw Kraaijeveld bij herhaling.

Minister Brinkman wil voor 24 november een beslissing nemen over het voortbestaan van een aantal landelijke bejaardenoorden, waaronder het gereformeerde tehuis d'Amandelboom en een tehuis voor vrijmetselaars in Bilthoven, en een tehuis van de Gereformeerde Gemeenten in Den Dolder.

Op 24 november spreekt de Tweede Kamer over het ouderenbeleid.

CDA-Jongeren (CDAJ) houden actie tegen de voorgenomen regeringsmaatregel die o.a. verminderde subsidie voor buurthuizen zal betekenen. De auto van minister Brinkman kreeg gisteren een (halve) wasbeurt voor het gebouw van de Tweede Kamer, waar de minister zijn begroting verdedigde.

LUXEMBURG (ANP) - De BEUC, het Europese bureau van de consumentenbonden in de EG-lidstaten, wil zo snel mogelijk een bijeenkomst van de nationale controlediensten in Europa. Aanleiding daartoe is een nieuw hormonenschandaal dat in Zuidwest-Frankrijk aan het licht is gekomen. De secretaris-generaal van de BEUC, T. Venables, heeft dat in Luxemburg meegedeeld.

Volgens Venables zijn in het zuidwesten van Frankrijk voorraden clandestiene hormonen ontdekt (estradiol, nandrolon en progesteron) met een totale waarde van ongeveer 10 miljoen Franse franc. De in beslag genomen hormonen zijn voldoende voor het behandelen van een half miljoen dieren, ofwel 15 tot 20 procent yan al het Franse slachtvee. Dit vooral toont volgens Venables duidelijk aan dat de zwendel met hormonen in Europa nog lang niet is uitgeroeid.

Vorig jaar nog werd in Bel

gië en Luxemburg forse zwendel in hormonen bij slachtvee ontdekt. Dat leidde ertoe dat de Europese landbouwministers op het eind van het jaar overeenstemming bereikten over een Europese richtlijn die het gebruik van hormonen in het algemeen verbiedt. Maar die richtlijn wordt pas op 1 januari 1988 volledig van kracht. Het jongste schandaal in Frankrijk maakt duidelijk dat er onmiddellijk maatregelen genomen moeten worden, aldus Venables.

De secretaris-generaal van de BEUC pleitte voor het in het leven roepen van een systeem waarbij nationale controlediensten al in een vroeg stadium gewaarschuwd worden. Dat kan volgens hem een soortgelijk systeem zijn als dat van de EG voor gevaarlijke stoffen. Een dergelijk systeem zou ook zijn nut gehad hebben toen vorig jaar vergiftigde Oostenrijkse wijn op de markt kwam, aldus Venables.

Een waarschuwingssysteem zou moeten worden ondersteund door hechte samenwerking tussen veterinaire controle en douanediensten. Pas dan kan voortschrijdende internationalisering van de hormonenzwendel goed bestreden worden, aldus de secretaris-generaal van de BEUC. Hij acht het verder nodig dat er in de Gemeenschap een lijst wordt opgesteld van bedrijven waar de grondstoffen van hormonen worden vervaardigd.

Maatregelen zijn te meer nodig omdat kort geleden in de Verenigde Staten een sterke lobby tegen het Europese hormonenverbod op gang is gekomen, aldus Venables. Amerikaanse boeren en de farmaceutische industrie in dat land zijn te hoop gelopen om te bereiken dat de Europese richtlijn wordt gewijzigd, zodat het gebruik van zogeheten natuurlijke hormonen' is toegestaan. Volgens de BEUC bevat 80 procent van de totale Amerikaanse export van vlees naar de Gemeenschap residuen die gevaarlijk voor de gezondheid kunnen ziin.

IVIINISTER Ruding voert sinds zijn aantreden in 1982 een hardnekkig gevecht om de overheidsuitgaven in de greep te krijgen. Hij heeft al heel wat bereikt, maar worstelt nog steeds met enkele groepen uitgaven die een sterke stijging vertonen zonder dat de overheid daar invloed op heeft. Het tweede kabinet-Lubbers heeft zich tot taak gesteld daarin verbetering te brengen.

Een deel van die steeds stijgende en moeilijk beheersbare uitgaven vloeit voort uit echtscheiding. In veel gevallen, zeker als ze de zorg voor kinderen heeft, doet de vrouw dan een beroep op bijstand. Vorig jaar werd aan bijna 135.000 gescheiden vrouwen 2,2 miljard gulden uitgekeerd. Geschat wordt dat dit bedrag zal oplopen tot 3 miljard in 1990 en ruim 4 miljard in 2000. Ook is er voor een van beide exechtelieden een tweede woning nodig, meestal een huurwoning en vaak met huursubsidie. Het eenoudergezin waar de kinderen opgroeien, heeft een lager inkomen, zodat er minder schoolgeld betaald wordt, minder voor gezinszorg, meer studietoelage nodig is, enz.

Deze financiële gevolgen van echtscheiding zijn onlangs beschreven in een ambtelijk rapport Echtscheiding en het beslag op collectieve middelen. De regering moet over de voorstellen die daarin worden gedaan, nog beslissen, maar enkele lijnen zijn al bekendgemaakt. Zo zal de Bijstandswet zo worden aangevuld dat bijstand aan een gescheiden vrouw moet worden teruggevorderd van haar ex-man, als deze financieel in staat is alimentatie te betalen, maar dat niet doet. Voor de studiekosten (e.d.) van de kinderen zullen beide ouders worden aangesproken. Verder wil het kabinet bevorderen dat vrouwen, ook die met een eenoudergezin, vaker zelf in hun onderhoud voorzien, bij voorbeeld door aan de bijstand een sollicitatieplicht te koppelen.

I E verwachten is dat deze voorstellen op veel weerstand zullen stuiten. Kritiek is al geuit door het PvdAkamerlid mw. Dales. In een interview in Het Parool zei ze: ~Of de regering denkt alleen aan geld, óf ze wil een moreel oordeel vellen over echtscheidingen ... De regering wekt de indruk dat ze met geld de moraal wil sturen".

Voor Parool-lezers is daarmee kennelijk duidelijk, dat het dus slechte plannen zijn. Zo gauw zijn wij er echter niet mee klaar. De eerste vraag is: mag/moet de regering een moreel oordeel hebben over echtscheiding, of moet ze simpelweg volgen wat er in de samenleving gebeurt?

Wij menen dat een overheid die zelf het huwelijk in haar wetgeving regelt en daarmee haar roeping nakomt om als Gods dienaresse de samenleving te ordenen, niet onverschillig kan staan tegenover het verschijnsel echtscheiding. Haar eerste zorg zal daarbij uitgaan naar de morele kant en de daarmee verband houdende sociale gevolgen.

Van die zorg hebben we tot dusver weinig gemerkt. Onder invloed van het moderne individualistische vrijheidsbegrip heeft de overheid in haar wetgeving ruim baan gemaakt voor echtscheiding. Pas nu de financiële gevolgen zwaar gaan wegen (niet eens de ook aanwijsbare sociale gevolgen), zint ze op maatregelen.

/\LS het probleem in een breder kader wordt geplaatst dan het financiële, mag de toeneming van de echtscheiding de overheid zeker een zorg zijn. Dan zal ze zich ook moeten bezinnen op instrumenten, passend bij haar bevoegdheden en mogelijkheden, om die ontwikkeling terug te dringen. Alleen wie kiest voor een volstrekt amorele overheid, kan daartegen zijn. Maar als we erkennen dat de openbare samenleving een moreel cement nodig heeft, moeten we het huwelijk daarvan niet willen uitzonderen.

De taak van de overheid inzake de publieke moraal kan op verschillende manieren worden uitgewerkt. De meest 'koninklijke' is die van de dwang in de vorm van een strafbepaling. Maar dat instrument functioneert niet in alle gevallen goed. Waar dwingen moeilijk is, kan dringen een bruikbare methode zijn. Daarbij zal geld vaak het instrument zijn dat de overheid ter beschikking heeft.

Dat moet wel met wijsheid geschieden. Dringen in plaats van dwingen betekent ook, dat we geen absoluut resultaat verwachten, maar alleen een inperking. Wie echtscheiding onmogelijk wil maken, moet niet de Bijstandswet, maar de echtscheidingswet veranderen.

Bepaalde gevolgen zullen geaccepteerd moeten worden, ook als ze geld kosten. Zo hebben kinderen die bij een gescheiden moeder opgroeien, evengoed de moederlijke zorg nodig als andere kinderen, en daarbij past geen sollicitatieplicht. Met dat voorstel gebruikt de overheid de moraal om de staatsfinanciën te beheersen en dat is kwalijker dan het omgekeerde.

Wel kan de overheid drempels aanbrengen, die de mensen confronteren met hun verantwoordelijkheid voor elkaar en hun kinderen, en de situatie van een ontbonden huwelijk onaantrekkelijk maken. De procesgang bij echtscheiding is zon drempel, maar ook de financiële situatie na echtscheiding. Als dan gezegd wordt: Het kabinet wil met geld de moraal sturen, is ons antwoord: en wat is daar dan tegen?

JPdV

MANILA (AP) - De Filipijnse vice-president Salvador Laurel heeft president Aquino opgeroepen de populariteit van haar regering te laten testen door de bevolking tijdens een referendum haar mening te vragen. Daarmee volgt Laurel in grote lijnen de minister van defensie Enrile, die vindt dat Aquino nieuwe verkiezingen in het vooruitzicht moet stellen zodra de nieuwe grondwet is geratificeerd via een referendum.

Laurel is steeds minder tevreden met zijn president omdat hij zelf niet meer dan een ceremoniële rol krijgt toebedacht. Hij zei gisteren dat gelijktijdig met het referendum over de grondwet ook andere kwesties aan de orde moeten worden gesteld.

Tegenstanders van president Aquino hebben kritiek op een voorziening in de ontwerpgrondwet waarin ligt verankerd dat Aquino en Laurel tot 1992 aan de macht kunnen blijven. De oppositie vindt dat de wettigheid van haar presidentschap is verspeeld, nadat de grondwet uit 1973 buiten werking werd gesteld en zij een revolutionaire regering vormde.

Laurel meende dat er duidelijkheid kan worden gecreëerd door aan het referendum over de grondwet, dat vermoedelijk op 23 januari wordt gehouden, twee vragen toe te voegen. Die twee vragen zijn: „Gaat u er mee akkoord dat de zittende president en vice-president aan de macht blijven tot 30 juni 12.00 uur 's middags 1992?" en „Als u er niet mee akkoord gaat, wilt u dan dat de president nieuwe presidentsverkiezingen moet uitschrijven op de tweede maandag van mei 1987?"

Laurel meent dat het niet meer dan redelijk is dat hij en mevrouw Aquino weten waar ze aan toe zijn. Minister Laurel heeft laten weten dat de regering-Aquino ontbonden zou moeten worden als hij ontslag neemt of ontslagen wordt, naar aanleiding van zijn herhaalde kritiek op het beleid van de regering.

(Zie ook pag. 7.)