Nederlands dagblad : gereformeerd gezinsblad / hoofdred. P. Jongeling ... [et al.]

LISSABON - De stafchef van het Portugese leger, generaal Antonio Ramalho Eanes, & als onbetwist overwinnaar te voorschijn gekomen uit de zondag ■Houden presidentsverkiezingen in Portugal. Hij versloeg met groot verschil ijn drie rivalen, admiraal José Pinheiro de Azevedo [de tegenwoordige orernierl de uiterst linkse maJ°°r Otelo Saraiva den Carvalho en de communistische kandidaat, Octavio Pato. Eanes geniet de steun van de drie grootste partijen in het land, de socialisten, de volksdemocraten en de centrum-democraten

Ne opkomst van de kiezers was ongeveer 75 procent, een teruggang in vergelijking met de algemene verkiezingen in april j.l-. toen 83 procent zijn stem uitbracht.

Toen de uitslagen van 4.004 van de i 032 stembureaus binnen waren, had Eanes 61,50 procent van de stemmen, DeCarvalho 16,55 procent, De Azevedo 14.35 procent en Pato 7,59 procent. Eanes, de eerste president in Portugal die in vrije algemene verkiezingen gekozen werd, heeft vorige week verklaard rust en orde te zullen herstellen en de democratie te zullen garanderen. In een verklaring voor de televisie zei hij zondagavond dat de verkiezingen hebben aangetoond dat „alle Portugezen als een vrij volk kunnen kiezen wie zij als president willen, degenen die op 25 november een dictatuur wilden invoeren inbegrepen."

Hij doelde hiermee op de linkse militaire opstand die door gematigde officieren onder zijn leiding werd verijdeld.

„Ik wens te zeggen dat de keuze van de kiezers met de inzet van iedereen zal worden gehonoreerd. Ik geloof dat alle voorwaarden aanwezig zijn om voorwaarts te gaan en dat het Portugese volk zich kan verenigen om uiteindelijk een waardig bestaan op te bouwen," aldus de nieuwe president.

De leider van de socialisten, Mario Soares, van wie als vaststaand wordt aangenomen dat hij door Eanes als nieuwe premier zal worden benoemd, noemde diens overwinning „een beslissende stap bij het consolideren van de democratie."

Een verrassing bij de verkiezingen was het onverwacht grote aandeel dat maj oor De Carvalho wist te behalen: hij kwam met ruim zestien procent op de tweede plaats. Dit is ten koste gegaan van de communist Pato. Toen het vaststond dat Eanes de nieuwe president zou worden, verklaarde De Carvalho - die zijn verkiezingscampagne had gevoerd onder het motto „de vriend der armen" te zijn en die zich eens de, ,Fidel Castro van Europa" noemde - dat de „rechtsen en de fascisten" op Eanes hadden gestemd. De Carvalho kondigde gisteren de vorming aan van een links-radicale beweging, waarin hij de kiezers die nu op hem hebben gestemd wil verzamelen.

De tweede verrassing was het stemmen percentage van premier De Azevedo. Men had voor hem op zon 28 procent gerekend. Dat hij niet verder kwam dan ruim 14procent, wordt geweten aan het feit dat de premier vorige week tijdens een verkiezingscampagne door een zware hartaanval werd getroffen.

De artsen van het ziekenhuis in Oporto, waar Azevedo ligt, achtten het mogelijk dat hij na die periode van rust en herstel zijn werkzaamheden als politicus kan hervatten.

„Voetballer of wielrenner zal hij nooit meer worden", zei de chef van het medisch team, „maar politicus, dat zal wel gaan".

Premier Azevedo zal nog ongeveer drie weken in het ziekenhuis blijven, pas daarna begint zijn op een half jaar begrote rustkuur.

AZEVEDO

Vrij snel na het ongeluk kwam het reddings- en hulpverleningswerk op gang. Er werd hulp geboden met een helikopter, de Belgische Civiele Bescherming was er, evenals het Rode Kruis, en er werden snel ambulances naar de ongevalsplaats gedirigeerd. De doden werden zolang overgebracht naar een meisjesschool in Neufvilles. De gewonden werden zo snel mogelijk afgevoerd naar plaatselijke ziekenhuizen in Bergen, 's Gravenbrakel en Zinnik. Ook de niet-gewonden werden zo snel mogelijk geholpen. In de kerk van Neufvilles werd een hulppost ingericht waar de geschrokken reizigers met koffie en brood weer wat op hun verhaal werden gebracht. Inmiddels waren op de plaats van het ongeval twee ministers (Chabert van Verkeer en Michel van Binnenlandse Zaken) plus de gouverneur van de provincie Henegouwen gearriveerd. Chabert zei zijn collega Westerterp in Nederland, een rouwtelegram gezonden te hebben.

De identificatie van de doden verloopt intussen uiterst moeizaam. Dit komt omdat de meeste slachtoffers verminkt zijn en omdat in de dunne zomerkleding geen identiteitspapieren werden aangetroffen. Die bevonden zich in de bagage en die lag over grote afstand over het baanvak verspreid. Een dubbele ramp is overigens ternauwernood voorkomen. Spoorwegmensen wisten juist op tijd een op het andere - door wrakstukken versperde - spoor aanstormende TEEtrein van Parijs naar Amsterdam te stoppen.

lets meer dan een jaar geleden vond op hetzelfde traject een vrijwel identiek spoorwegongeval plaats. De D— trein Amsterdam-Brussel-Parijs ontspoorde toen te Ghlin, niet ver van Neufvilles. Een wissel was op mysterieuze wijze versprongen terwijl de trein er al voor een deel overheen was. Door een snelle reactie van de machinist raakten toen slechts zes mensen licht gewond.

VÓÓR de vestiging van een blanke nederzetting in deze omgeving woedden verscheidene oorlogen tussen de verschillende zwarte stammen. Uit de omgeving van Zeerust komen de Bahoeroetsis oorspronkelijk vandaan. 'n 1823 echter wordt de vrede van de ongeveer 16000 inwoners ruw verstoord door de komst van een wrede norde van 40.000 Makatees. Zij waren B'vlucht voor de oorlogszuchtige Zoeloes in het oosten. In die tijd van te Zoeloedictator Chaka waren volksverhuizingen aan de orde van de dag. Maar Chaka kreeg ruzie met één van j-jjn voornaamste generaals, namelijk "■oselekatse ook wel bekend als Mzili«tze oftewel Silkaats. Deze veldmaarschalk moest de groene velden *n Natal ontruimen en trok met zijn aanhangers naar het Westen. Daar ging hij op rooftocht, onder de zwakke oorspronkelijke bewoners, dood en» verderf zaaiend. De °anoeroetsis werden verdreven door "kaats en zijn Matabeles, die zich in '«2 vestigden bij Mosega. Van daar" werden strooptochten in de omgeng ondernomen. De burgeroorlog Ch t" Si,kaats en d« opvolger van Dingaan, duurde ook na 1832 voort.

stam EN waren Nederlandse afdeelingen in de Kaapprovincie voorn"6" met hun voorbereidingen en N Grote Trek naar het Oosten goorden om de dwingelandij van v'uchtïnmaliBe Engelse bewind te ont-

censt^ W .heerste Been volledige overhun • ming onder de Boeren over trek.uit,eindelijke bestemming. Voor- Ij *Kerletder Piet Retief en zijn volgericht" trokken "aar het oosten in de Andri Van het vruchtbare Natal. Hendrik Potgieter en de Het wtrokken naar het Noordwesten. onder** laatst8en°emde groep die vee m^. de Matabeles te lijden kreeg, uiteindelijk als overwinnaar uit de strijd trad. De gevechten begonnen bij Vechtkop toen Potgieter zelf op verkenning was. Twintig blanken en 26 Kleurlingen werden door de Matabeles gedood. Potgieter en zijn verkenners keerden haastig terug naar de legerplaats. Zij waren bijtijds terug om de verdediging voor te bereiden voor een tweede aanval van de Matabeles in oktober 1836. „Nadat Sarei Cilliers de zegen des Allerhoogsten had afgesmeekt, bleven de Boeren de overwinnaars", zoals dr. E.C. Goée Molsbergen in zijn Geschiedenis van Zuid-Afrika voor schoolgebruik in 1910 schreef.

Hoewel de Boeren de Matabeles versloegen, wisten de aanvallers met 100 paarden, 4600 koeien en meer dan 50.000 schapen en bokken van de voortrekkers te ontkomen. De derde Trek uit de Kaap was gelukkig niet veraf. Gerrit Maritz en zijn volgelingen schoten de berooide Boeren van Potgieter te hulp. Bij Taba Nchoe besloten de Trekkers om een volksraad te houden en op 2 december 1836 koos men een regering. Er werd besloten om een veldtocht tegen Silkaats te ondernemen om het buitgemaakte vee terug te krijgen. Op 2 januari 1937 begon deze veldtocht onder leiding van Hendrik Potgieter in samenwerking met Gerrit Maritz.

Op de morgen van 17 januari werd Silkaats in zijn kraal bij Mosega aangevallen. Kalipi de legeraanvoerder van de Matabeles was weg op een strooptocht en de verwarring onder de inwoners van Mosega was groot. In wanorde vluchtte men weg voor de Boeren. 400 Matabeles werden die dag gedood. Bij Mosega troffen de Boeren de eerste blanke vrouw in de Transvaal. Het was de Amerikaanse zendelinge Mary Wilson. Volgens de overlevering serveerde mevr. Wilson de Boeren thee met koek na de slag bij Mosega. Nu heet de plaats Zendelingpost, maar slechts een spoorweghalte met die naam herinnert aan het gebeuren.

Van de plaats Mosega of het slagveld is geen spoor meer te vinden. We moesten door de modder baggeren om bij het gedenkteken van mevr. M. Wilson te komen. Deze toestand staat in schril contrast tot de andere Voortrekkergedenktekens zoals bijvoorbeeld bij de Bloedrivier en het imposante monument te Pretoria.

NA de slag bij Mosega maakte Sarei Cilliers de volgende aantekening in zijn journaal: „En de nood drong ons dat wy met 107 man het ondernam om teg-n de magtige vyand op te trekken en onze God gaf hem in onze handen dat wy hem een groot nederlaag gaf en 6000 beesten van hem nam en niet één van ons gemist."

De strijd woedde echter voort en pas in november van dat jaar werd Silkaats definitief verslagen. In wanorde vluchtte hij en zijn overblijvende Matabeles via Derdepoort naar de omgeving van Bulowayo in het huidige Rhodesië. De gevolgen van de overwinningen van de Boeren waren onder meer dat de Voortrekkers zich rustig in de Vrijstaat en Transvaal konden vestigen, maar ook dat talloze zwarte stammen niet meer door de Matabeles onderdrukt werden. De Matabeles werden in Rhodesië weer tot een groot volk. Tegenwoordig zijn er meer dan 3 miljoen Matabeles en het is hun leider, Joshua Nkomo, die een zwarte meerderheidsregering in Rhodesië voorstaat en nastreeft.

BRUSSEL - Elf vakantiegangers - onder wie zes Nederlanders • zijn tijdens de weekwisseling gedood en 29 gewond - van wie niemand levensgevaarlijk - bij een treinramp in het Belgische plaatsje Neufvilles. Alle slachtoffers bevonden zich in de door de Franse spoorwegen FTS afgehuurde extra D-trein van Amsterdam naar Brussel. Als oorzaak van de ramp wordt genoemd het plotseling verspringen van een wissel, maar vervorming van de rails ten gevolge van het warme weer wordt ook niet uitgesloten geacht. Het Belgische Parket stelt een diepgaand onderzoek in.

Het ongeluk gebeurde zondagmiddag rond half twee, twintig minuten nadat de trein, die voornamelijk was bevolkt met Nederlandse toeristen, uit Brussel was vertrokken. Even voor het plaatsje Neufville ontspoorden de zeven achterste van de dertien rijtuigen. Enkele wagons kantelden en versperden de gehele spoorbaan. Volgens een eerste verklaring zou de wissel zijn omgesprongen terwijl de trein erover heen reed met een snelheid van 120 kilometer per uur. De toegestane maximumsnelheid bedraagt ter plaatse 140 km/uur. Op het baanvak bij Neufvilles was het na het ongeluk een enorme ravage: de rails waren voorbij de wissel veranderd in een hoop spaghetti en de overspanningen van de bovenleidingwaren als luciferhoutjes afgeknapt.

[Van onze correspondent]

JOHANNESBURG - Onbekend maakt onbemind. Deze uitdrukking zou men van toepassing kunnen achten op West-Transvaal, een uitgestrekt gebied aan de grens met Botswana, maar by nader inzien is dat toch niet het geval. De historische achtergronden en de strategische rol van deze streek in het verleden en de toekomst maken het de moeite waard om er bezoek af te leggen. Dit deden wij dan ook onlangs in de vorm van een autotocht uit Johannesburg via Lichtenburg naar Zeerust en omstreken. Zeerust werd uitgekozen als basis, omdat in de omgeving van deze plaats tijdens de afgelopen 150 jaar belangrijke geschiedkundige gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Deze omgeving heet het Maricodistrict en de naam zegt het al „Daar is bloed". Talloze oorlogen hebben hier gewoed, niet alleen tussen blank en zwart, maar ook tussen blanken en zwarten onderling.

Gedenkteken ter herinnering aan de Amerikaanse zendelinge Mary Wilson bij Zendingspost.

Economische noodzaak - Zuidafrikaanse, Rhodesische, Zambiaanse en andere goederen vinden hun weg via Mafeking. Links de dagelijkse Rhodesische trein vanaf Mafeking naar Bulowayo.

Een andere vorm van „openbaar vervoer" in Mafeking.

Voor wij uit zeerust naar Mafeking vertrokken om meer te weten te komen over de strijd tussen Boer en Brit, hadden we een interessant gesprek met de 91-jarige J. Cormack- Thomson, de oudste inwoner van Zeerust. Hij wist allerlei wetenswaardigheden te vertellen en had zelfs een foto van president Paul Kruger uit de negentiger jaren van de vorige eeuw, toen de president een bezoek aan Zeerust bracht. Hij vertelde ook dat er in de omgeving sporen te vinden zijn van de Zimbabwebeschaving van meer dan 1000 jaren geleden.

Het dorp Mafeking ligt ongeveer 60 kilometer ten zuiden van Zeerust aan de overkant van de Transvaalse grens met de Kaapprovincie. De naam van het dorp is afgeleid van de benaming Mafeking oftewel „plaats van klippen". In 1857, voordat de blanken zich hier vestigden hadden protestantse Barolongs onder hun leider Molema een Bantoestad in deze omgeving gebouwd. In de daaropvolgende jaren was er veel onrust tussen de verschillende stammen.

De Engelsman Cecil Rhodes had reeds vroeg het belang van Mafeking ingezien. Het vormde namelijk een sleutelpositie in zijn droom om de weg van Kaapstad naar Caïro te openen. In 1885 deed Rhodes een beroep op de regering in Londen om de omgeving van Mafeking te annexeren door een protectoraat over Brits Bechuanaland uit te roepen. Sir Charles Warren trok met een grote eenheid van de koloniale politie in 1885 naar Mafeking waar hij het protectoraat uitriep. Ondanks de Boerenoorlog van 1881 en de nederlaag die de Engelsen toen leden, vestigden zij zich nu vlak bij de grens van de vrijheidslievende Boeren. De aspiraties van Cecil Rhodes leidden er toe dat de spoorlijn van Kaapstad in 1895 met Mafeking verbonden werd en spoedig daarna ook naar Bulowayo in Rhodesia doorgetrokken werd. Het leek of de droom van Rhodes werkelijkheid zou worden.

BEHALVE Amerikaanse en Franse zendelingen vestigden zich ook Engelse zendelingen in dit gebied. Een van hen was de bekende dr. David Livingstone, die bij Lobokeng een missiepost stichtte. Hij was echter meer ontdekkingsreiziger dan zendeling. Hij haalde zich het onmin van de Boeren op zijn hals omdat hij wapens aan de zwarten verschafte. Ook stuurde hij rapporten aan het Genootschap van zendelingen in Londen, waarin hij de Boeren van agressie beschuldigde.

In 1852 besloten het opperhoofd Sechele en zijn bondgenoten om de Boeren aan te vallen. De strijd werd aangeknoopt met een leger van 320 Boeren onder leiding van commandant P. Scholtz. Op zondag 29 augustus wilde Scholtz niet laten vechten en de „dag des Heeren is in ere gehouden". Scholtz tekende in zijn dagboek aan: „Wy wenden ons tot de Alder Hoogste en smeekte eenparig om verstand en genade aan ons te verleenen... Wy zoeken den Heere op Zondag om in Zyn genade geleerd en gelyd te moge worde en bepale ons by ons godsdienst."

De rust keerde weer, maar nu stond de strijd tussen blank en blank voor de deur.

RHODES vergiste zich in de Transvaalse Boeren. In 1895 beraamde hij een lafhartige inval vanuit Mafeking in de Transvaal. Zijn vriend dr. S. Jameson trok op oudejaarsdag 1895 op naar de Transvaalse Republiek. De tocht werd echter een mislukking en maakte een einde aan de politieke loopbaan van Rhodes.

In oktober 1899 brak de driejarige Anglo-Boerenoorlog uit en een van de eerste doelen van de Boerengeneraals was de verovering van Mafeking. Een macht van een paar duizend Boeren rukte op naar Mafeking. Maar de 1200 verdedigers waren goed voorbereid op het beleg dat uiteindelijk 217 dagen zou duren. De belangrijkste verdediger was de Engelse luitenantkolonet Robert Stephenson Smyth Baden-Powell. Hij was, zoals zijn naam aanduidt, een petekind van de beroemde ontwerper van stoomlocomotieven Robert Stephenson.

Uiteindelijk was het een gepantserde stoomtrein die Baden-Powell redding bracht. Tijdens het beleg schakelde Baden-Powell de jongens in het dorp in om spandiensten te vervullen; de voorlopers van de huidige padvinders. In Zuid-Afrika heeft men echter tot op heden nóg een scheiding tussen Afrikaanse en Engelse padvinders. Eerstgenoemden staan bekend als Voortrekkers en het Engelse equivalent als Boyscouts.

Tijdens het beleg werd ook een stukje zwarte literatuurgeschiedenis geschreven. De zwarte tolk aan het hof, Sol T. Plaatje hield een dagboek bij. Toen dit dagboek enkele jaren geleden in Mafeking „ontdekt" werd, besefte men onmiddellijk de historische waarde en het werd in 1973 in Londen uitgegeven.

Maar laten we terug keren naar het oorlogsfront. Volgens militaire strategen hebben de Boeren kansen gemist om door frontale aanvallen de vesting in te nemen. Deze kenners menen dat hierdoor de Engelsen in staat gesteld werden om versterkingen te sturen, zowel naar Durban als naar Kaapstad en zo hun opmars naar Pretoria te beginnen. Tijdens het beleg verscheen op werkdagen een eigen krant in Mafeking de „Mafeking Mail". Baden- Powell had eigen postzegels en rantsoenkaartjes laten drukken, die tegenwoordig voor verzamelaars een waardevol bezit betekenen. Het beleg werkte op de verbeelding van het Engelse volk. Toen het dorp uiteindelijk in mei 1900 ontzet werd, brak er een wilde feestvreugde in Engeland los. Miljoenen mensen trokken naar Londen en er werd drie dagen feest gevierd. Deze feestvreugde gaf aanleiding tot een nieuw Engels woord „Maffick".

SAN JUAN — De westerse industrielanden moeten samenwerken bij het bestrijden van economische moeilijkheden. Er rijzen weliswaar zo nu en dan geschillen tussen deze landen, maar het is duidelijk dat zij gemeenschappelijke belangen hebben. Dat heeft president Ford van de Verenigde Staten gezegd in een toespraak waarmee hij de economische topconferentie in San Juan op Por (o rko opende.

President Ford wees er de aanwezige regeringsleiders op dat de economische verhoudingen binnen hun landen en tussen hun landen onderling ingewikkeld zijn. „Wij kunnen het ons dan ook niet veroorloven om pas dan bij elkaar te komen wanneer er al een economische crisis is. Wij moeten onze krachten bundelen om te voorkomen dat er een crisis ontstaat", zo zei de president.

President Ford drong erop aan dat de landen die op de topconferentie zijn vertegenwoordigd ervoor zorgen dat de economische opleving hun niet uit de hand loopt. Wanneer de opleving te snel verloopt, zal er opnieuw een gof van inflatie komen. Aan de topconferentie nemen regeringsleiders van Frankrijk, West- Duitsland, Groot-Brittannië, Japan, Italië, Canada en de Verenigde Staten deel. Er wordt gesproken over de algemene economische vooruitzichten, financiële en monetaire kwesties, de internationale handel, buitenlandse investeringen en multinationale ondernemingen. Zondagmiddag heeft zich in de omgeving van het hotel, waar de topconferentiegehouden wordt, een grote betoging afgespeeld. Volgens de eerste schattingen hebben 10.000 a 15.000 mensen eraan deelgenomen. De demonstratie was georganiseerd door verscheidene politieke partijen, die wilden protesteren tegen het houden van de topconferentie Portorico. De demonstratie was vooral gericht tegen de aanwezigheid van Amerikanen in Portorico.

NA de oeemdiging van de boerenoorlog kwam Mafeking in 1909 weer in de belangstelling. Er was namelijk nog steeds geen rechtstreekse spoorverbinding met Johannesburg. De dorpelingen besloten toen om hun eigen spoorlijn naar de Transvaalse grens aan te leggen. Hierop besloot de regering om de spoorlijn verder door te trekken naar het Johannesburgse mijngebied. Ook nu staat Mafeking weer bekend om de belangrijke rol die dit dorp in het spoorwegverkeer in Zuidelijk Afrika vervult. Hier sluit namelijk de Rhodesische spoorlijn via Botswana aan op de Zuidafrikaanse spoorwegen.

Maar het zijn niet slechts goederen uit Rhodesië en Botswana die hier passeren. Zo is de droom van Cecil Rhodes voor een groot deel uitgekomen. Door de oorlog in Angola is de spoorverbinding tussen Zaïre en Zambia met de Atlantische havens in Angola onbruikbaar geworden. Ondanks harde woorden tegen Rhodesië en Zuid- Afrika zijn beide landen nu genoodzaakt om van de Rhodesische en Zuidafrikaanse spoorlijnen gebruik te maken om hun voornaamste exportprodukt, namelijk koper te exporteren. Niet alleen vervult Mafeking zo een belangrijke economische positie, maar ook politiek is dat het geval. Even buiten het dorp treft men namelijk een aantal gebouwen aan die voorheen de zetel vormde van het Engelse koloniale bewind over Botswana, maar die nu in gebruik zijn van de thuislandregering van Bophuthatswana. Maar dat is een verhaal apart.