Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

(ADVERTENTIE 1.M.) — 1 . -^ heel veel zilveren sieraden ~~~-£hudsmid " H t —- Q/ J.A.van den Houten - naauw 6 - leeuwarden

Burgerlijke stand Leeuwarden 22 oktober 1973. Geboren: Jarka Devike, d. v. M. H. Dijkema en E. G. van Hulsen. Matthijs Chrïstiaan, z. v. J. H. Kamstra en A. de Jong. Melle, z. v. S. Steensma en A. Veenstra. Harry, z. v. G. Visser en B. de Vries. Petra Thea Marina, d. v. T. D. Mosterman en J. A. M. van Doorn, te Nes op Ameland. Imke, d. v. K. J. Plantinga en J. Dijkma, te Bergum. Janna Rinske, d. v. J. H. van der Meulen en S. van der Wal, te Suawoude. Ondertrouwd: G. H. Boekhout, te Heemstede en M. M. Schaafsma. J. P. van Dijk, te Enschede en H. J. van Naerssen. Overleden: S. Postmus, oud 72 jr, m. v. G. de Jong, te Hantum. H. Keestra, oud 87 jr, wedn. v. J. de Vries, te Stiens. E. Kingma, oud 81 jr, wed. v. H. van der Meulen. A. Postma, oud 78 jr, ongeh, vr. G. van der Horst, oud 69 jr, m. v. J. L. Bom. H. Post, oud 80 jr, wed. v. F. van der Bijl. A. van Keimpema, oud 62 jr, ongeh. m.

LEEUWARDEN — De felle concurrentie op de woningbouwmarkt heeft menig bedrijf al genoopt tot de ontwikkeling van nieuwe bouwtechnieken, die met meer of minder succes worden toegepast. Het blijkt namelijk dat de overheids-bouwtechnici even tijd nodig hebben om te wennen aan nieuwe vindingen. Er worden namelijk vaak materialen gebruikt, die in de verordeningen (nog) niet worden genoemd. „De gemeenten zouden eerder moeten inspelen op deze ontwikkelingen", meent de Leeuwarder bouwondernemer Cornelis Tadema (35). In Stiens bouwt hij in opdracht enige bungalows, waarvan de dragende wanden bestaan uit gyprox, een gipsmateriaal, met daartussen tempex als zeer deugdelijk isolatiemateriaal.

pat deze nieuwe bouwtechniek in het Stienser uitbreidingsplan wordt toegepast, duidt erop dat Leeuwarderadeel wél een experiment heelt aangedurfd. Dit experiment wordt ook gekenmerkt door het feit dat hier een bouwsnelheidsrecord is gevestigd. De Tadema-bungalows vragen namelijk niet meer dan vijf weken bouwtijd, exclusief een week voorbereiding in de werkplaats. De eerste bungalow was donderdag 18 oktober bewoonbaar. Op diimsdiag 11 september werd het materiaal aangevoerd. De bouwers trekken voor het maken van de fundering een week uit. Het opzetten en afwerken van de bouw vergt vier werkweken. Het sanitair en de centrale verwarming zitten er dan ook al in. Een misverstand met de stoffeerder was er de oorzaak van dat de bungalow eind vorige week niet kon worden ingericht als modelwoning. De werkzaamheden aan de tweede, belendende bungalow zijn in volle gang. Hij wordt vrijdag opgeleverd. Het grondwerk voor drie andere bungalows is in uitvoering. Het idee voor deze experimentele bouw ontstond vorig jaar op Ameland. „Vijf weken voor Pinksteren zei een opdrachtgever tegen me: ik wil met de Pinksteren in mijn vakantiebungalow. Op het Klein Vaarwater zouden we er dertien gaan bouwen. Toen het Pinksteren was, kon de man zijn huis betrekken", zo zegt Cornelis Tadema. Toen hij in Stiens zou gaan bouwen bleek de gemeente Leeuwarderadeel niet direct bereid om de Tademabungalow te accepteren, maar de terughoudendheid verdween toen de ondernemer zijn plan met de gemeentelijke bouwtechnici had doorgenomen. „Het is een voorbeeld van hoogwaardige bouw. De draagkracht van de gyprox-platen staat vast. Eigenlijk is een steenconstructie veel te zwaar voor bungalowbouw, ik bedoel dat je ook met een minder zware draagconstructie kunt volstaan", zegt de heer Tadema.

De gipswanden kunnen worden bekleed met steen. Dat is in Steens dan ook gebeurd, vooral met het oog op het uiterlijk van de bungalow. Constructief gezien is de halfsteensmuur overbodig. De dragende functie van de wanden wordt verkregen door een houten frame aan te brengen voor de stevigheid. „Gips is een dood materiaal. Je krijgt geen zettingen, zoals bij bouw met stenen waar krimpscheuren kunnen optreden. Gips is een uitstekend isolerend materiaal, voor zowel warmte als geluid. Dat is erg belangrijk, als je weet dat er voor miljoenen guldens aan warmte verloren gaat", zo zegt Cornelis Tadema. (De LC berichtte vorige week dat er jaarlijks voor 580 miljoen gulden aan warmte verloren gaat als gevolg van slechte isolatie; dat cijfer betreft Nederland, red.). De opgewekte warmte binnenshuis zou door acht lagen gyprox en tempex, plus een luchtlaag plus een stenen muur moeten dringen. Het geluid moet in omgekeerde richting binnendringen, maar als gevolg van de gelaagde wand is de hoek waaronder dat geluid uiteindelijk binnenskamers zou kunnen komen, zodanig verkleind dat het effect binnenshuis nihil is.

Tadema ziet kans, zijn bungalows droog af te leveren. Na de derde bouwdag Is het huis waterdicht omdat de schotten en het dak snel kunnen worden aangebracht. Zon vijftien mensen zijn bij de bouw betrokken. Het bouwbedrijf doet zelf het specialistenwerk: de loodgieter, de metselaar, de electricien en de schilder kunnen direct bij het werk worden ingezet. Cornelis Tadema: „Je moet zon project goed voorbereiden en doorpraten met de eigen mensen. Wat is het probleem van de loodgieter? Kan de electricien doorwerken tijdens de bouw? Onze voorbereiding gaat zover dat we in de werkplaats de uitsparingen voor de electrische leidingen en het sanitair aanbrengen. Ook de belading van de vrachtauto waarop de elementen komen te staan, is een zaak van even bekijken: de goede volgorde van de elementen bespaart ons veel werk op de bouwplaats". Ondernemer Tadema noemt als nóg een voordeel van zijn bungalow de schone bouw. Het ontbreken van bouwafval — alle materialen zijn immers op maat gemaakt — ds een voordeel voor het bedrijf zelf.

Uit de „Leeuwarder Courant" van dinsdag 21 oktober 1873.

ZWOLLE, 19 October. Meermalen is bij de hooge regering het Vlan gevormd om sommige eilanden

in de Zuiderzee aan het vaste land te verbinden. In den regel stuitten die plannen af op de enorme kosten en groote moeilijkheden. In den laatsten tijd is zeer ter sprake gekomen om het eiland Schokland met het vaste land te vereenigen, waardoor van zelf het belangrijke Kampereiland werd ingesloten. Niet minder dan 10,000 bunders Vuike grond zou ons land daarbij winnen. Wanneer het plan tot uitvoering kwam, zoude een begin worden gemaakt aan de zoveel besproken drooginaking der Zuiderzee.

Tadema's experimentele bungalow is niet gebonden aan vaste maten. Het is ook mogelijk om de woning een kap — met daaronder een vliering — te geven als de draagconstructie maar is aangepast. De verankering van het dak begint niet, zoals veelal, bij de balklaag bovenaan de muur, maar onderaan de wand. Dat is een veilig gevoel, zegt aannemer Tadema. Is er veel belangstelling voor zijn bungalow? „De mensen die moeten beslissen over de bouw zijn nog niet gewend aan de nieuwe materialen. In de bouwverordeningen is sprake van stenen en hout als bouwmaterialen. Als men zich daaraan houdt krijgen andere materialen geen kans. Men moet het aandurven. Ik geloof dat Leeuwarden zich ook eens wat soepeler moet gaan opstellen". Als lid van de Raad voor de Volkshuisvesting heeft Cornelis Tadema daarover al eens opmerkingen gemaakt.

LEEUWARDEN — Zaterdag a.s. houdt de afdeling Noord van de vereniging „De Verzamelaar" voor de vijfde achtereenvolgende maal haar jaarlijkse (internationale ruilbeurs in de Leeuwarder Frieslandhal. Op zijn minst 110 standhouders hebben reeds een plaatsje besproken.

De eerste beurs van dit kaliber opende in '69 de deuren. In totaal kwamen er 800 bezoekers, een aantal dat vorig jaar gestegen was tot ruim 2000 en de afdelingsvoorzitter, de heer O. Stienstra uit Leeuwarden, hoopt dat dit cijfer nu opnieuw zal stijgen. ledere keer als de grote beurs in Leeuwarden wordt gehouden is er weer een verschuiving in de belangstelling van de verzamelaars te bespeuren. Vorig jaar kwam de afdeling „stenen en mineralen" sterk naar voren en ook dit jaar zullen er verzamelaars van deze objecten zijn doch inmiddels bleven zij de laatste tijd op andere beurzen absent. Lucifersmerken doen het momenteel niet zo best meer maar het collectioneren van prentkaarten vertoont een opgaande lijn.

De eens zo fel begeerde suikerzakjes zijn niet erg meer in trek en de liefde hiervoor staat op een laag pitje, een zelfde situatie is het bij de speldjes en sleutelhangers terwijl sommigen menen, dat er ook een kentering is in de belangstelling voor de sigarenbanden. Het afgelopen jaar heeft een grote aanwas te zien gegeven van de groep mensen, die werk van Anton Pieck najagen. Kalenderplaten, prentkaarten, geboortekaartjes en wat er maar aan illustraties van Pieck te krijgen is wordt met grote liefde en belangstelling bijeen gebracht. Waar die vrij plotseling opgekomen interesse aan toe te schrijven valt is moeilijk te zeggen. De heer Stienstra vermoedt, dat ook hier een nostalgisch trekje een rol speelt en men in stilte hunkert naar de tijd van stoomtrein, oude ambachten en pittoreske stadjes welke Pieck immers zo treffend weet te verbeelden.

„De Verzamelaar" heeft voor deze jubileumbeurs alle Frieslandhalcafé's minus één afgehuurd en krijgt ook nog een deel van de hal zelf, vlak voor de caféruimten. De philatelisten, die ook dit keer met een fikse vertegenwoordiging komen aanzetten, krijgen een eigen afdeling. Een groep verzamelaars, die nog maar kort op beurzen verschijnt is die van het „klein antiek" zoals voorzitter Stienstra het voor zichzelf noemt.

Het zijn mensen, die oude koffiemolens, tegeltjes, bejaarde stoomstrijkijzers, keramiek uit oma's tijd en dergelijke gebruiksvoorwerpen en snuisterijen hebben en op de beurzen meestal niet ruilen maar wel kopen en verkopen. Ook voor hen zijn enkele tafels beschikbaar gesteld.

De beurs, waarop ook Belgen en Duitsers worden verwacht, is geopend van 10 uur tot 17 uur; de entree is voor jeugd tot vijftien jaar twee kwartjes, voor leden van de vereniging f 1,25 en voor niet-leden een rijksdaalder. Om acht uur 's-avonds begint in café Prins in verband met het eerste lustrum een feestelijke bijeenkomst, die tot middernacht zal duren. Voor verschillende groepen exposanten en kijkers, die met bussen uit verre delen van ons land komen, is logies geboekt in Stania State. Op dezelfde dag is ook in de Frieslandhal de jaarlijkse clubmatch van de Kynologen Club „Friesland". Voorzitter Stienstra: „Dat vinden we erg prettig want net zoals er verzamelaars zijn, die beslist bö de keuringen een kijkje gaan nemen zo krijgen wij ook vast en zeker wel hondenvrienden over de vloer, die ook verzamelaar zijn en willen weten wat er allemaal wordt aangeboden en gevraagd."

LEEUWARDEN — Op woensdag 31 oktober geeft het Operagezelschap Forum uit Enschede in de Harmonie te Leeuwarden een opvoerng van de operette "Die Csardasfürstin". Deze operette met muziek van Emmerden Kalman, die ondanks zijn Hongaarse afstamming gerekend kan worden tot de "Weense" operette-componisten, bestaat uit drie bedrijven. Dirigent is Michel Simgher, de regie heeft Hans Dieter Bachman.

Berichtje in G en G over aantal kapotte lantaarns van de openbare straatverlichting in Nijlan, met name langs de Middelzeelaan en in het sportpark, verdient vervolg. Voorheen was er van GEB (tegenwoordig Frigas) regelmatige controle op, omdat het gloeilampen betrof, waarvan de levensduur vaak onzeker was. Tegenwoordig andere lichtverspreiders met levensduur van tweeduizend branduren minstens. Worden ongeveer na achttienhonderd branduren vervangen.

Hiervoor is een systeem opgesteld, een verwisselingsschema. Het komt veel goedkoper uit hele groepen lichten tegelijk en tijdig te vervangen, dan dat telkens stuk voor stuk te moeten doen. Controle is dan ook eigenlijk niet nodig. Politie houdt lichten ook in het oog. Wie toch mankementen ontdekt kan Frigas (telefoon 40412) waarschuwen. Dan wordt zo snel mogelijk tot herstel overgegaan. Soms evenwel niet. Als het blijkt dat dezelfde lamp of buis enkele malen achtereen opzettelijk wordt vernield, dan willen de mensen van Frigas wel eens wachten met reparatie of vervanging. Vernielingen kosten de gemeenschap heel wat geld.

Frigas geeft volgende vernielingscijfers over september: materiaalkosten f 5130 en uurloon f2llO, dat is bedrag van f 7240. Alleen voor vernielingen. Lampen hebben vastgestelde branduren en voordat die termijn verstreken is, worden ze door Frigas vernieuwd en bovendien vindt tweemaal per jaar extra controle plaats. Men is tot de ontdekking gekomen, dat vernielers vaak zelfde plaatsen „aandoen": met andere woorden, dat bepaalde lantaarns steeds weer slachtoffer zijn.

Wijkmarkt in Bilgaard moet woensdagmiddag wijken voor wijkfeest in zelfde Bilgaard, want parkeerterrein wordt dan in beslag genomen door kermiszaken. Markt verhuist naar parkeerterrein bij Wollegaast voor deze ene keer. De grote nationale tentoonstelling, die in de Beurs georganiseerd wordt door Friese Volièrevereniging „Natuurzang" en de Friesche Sierduiven Club wordt op woensdag 7 november om half acht geopend door wethouder Weide. De expositie is geopend van 8 tot en met 10 november.

Om voortbestaan van langzamerhand unieke Leeuwarder Mandoline Ensemble te garanderen, heeft groep een nieuwe dirigent nodig. Gerepeteerd wordt elke dinsdagavond tussen acht en tien uur, en „dirigent moet sociaal-voelend en muzikaal hart hebben", zo meldt LME-voorzitster M. J. Mulder-Esselman. Gegadigden kunnen zich bij haar melden, in Leeuwerikstraat 57 en op tel. 38319 van firma Jaspers, waar mevrouw Mulder werkt.

Het overdekte winkelcentrum van Bilgaard is met enkele smalle steegjes verbonden met de wegen, die parallel lopen met de lange zijden van het centrum. Ze droegen tot dusverre geen naam, maar een bezoeker van de Bar Bilgaard heeft daar op één plaats althans wat aan gedaan en bordje „88-steegje' opgehangen.

Bungalow-experiment in Stiens: 100 m 2 leefruimte, neergezet in vier werkweken. De prijs: vanaf 75 mille all-in.

LEEUWARDEN — Het vorige jaar is voor de Openbare Bibliotheek in Leeuwarden niet bijster rooskleurig geweest, zo blijkt uit het jaarverslag dat pas is verschenen. Er wordt een serie sombere feiten opgenoemd, die ook in het lopende jaar hun stempel op de bibliotheek hebben gedrukt.

Overheidsmaatregelen dwongen de Openbare Bibliotheek in Leeuwarden tot bezuinigingsmaatregelen en contributieverhoging. „Aangezien de bibliotheek daarbij ook in ruimtelijk en dienstverlenend opzicht in een weinig rooskleurige situatie vertoeft kan als eindbalans slechts een vrij somber beeld worden verstrekt van de toestand anno 1972," aldus het jaarverslag, dat vervolgt: „Reeds jarenlang is de huisvesting van de centrale bibliotheek een probleem dat dringend om een oplossing vraagt. De spreiding door middel van filialen is nog steeds onvoldoende. De wijken Leeuwarden-Oost en Leeuwarden-West zijn van een zodanige omvang, dat een bibliotheekvoorziening noodzakelijk mag worden geacht." Het jaarverslag gaat nog even in mineur verder. Het bestuur vindt het hoog tijd worden dat het bibliotheekwerk voor bijzondere groepen zoals zieken en bejaarden wordt uitgebreid en geïntensiveerd, in samenwerking met de R.K. Bibliotheek. En gewacht wordt nog op de goedkeuring van de begroting van de gemeente Leeuwarden door het provinciale bestuur, alvorens een begin kan worden gemaakt met het schoolbibliotheekwerk. En verder: „Het boekenbezit behoeft, gezien de algemeen geldende normen, uitbreiding en vernieuwing. De personeelsbezetting zal, wil men de door de Rijkscommissie gestelde normen volgen verdubbeld moeten worden. Het algemene gedeelte van het jaarverslag wordt besloten met prettiger nieuws. De belangstelling van het publiek is namelijk duidelijk groter gebleken dan in het voorgaande jaar. „Uit deze tendens en uit de daadwerkelijke belangstelling voor het werk van d* zijde van het gemeentebestuur van Leeuwarden putten bestuur en personeel de steun die nodig is om alles in het werk te stellen om de Leeuwarder bevolking van een in elk opzicht adekwate bibliotheekaccommodatie te voorzien."

In 1972 werden door de Openbare Leeszaal 490.000 boeken uitgeleend, 20 procent meer dan in het jaar ervoor. Het ledental nam toe met ongeveer duizend, hetgeen een stijging van 9 procent betekent. Uit het feit dat het aantal uitleningen sterker steeg dan het aantal leden, concludeert het bestuur dat de informatiebehoefte hand over hand toeneemt. Tegenover de sterke stijging van het aantal uitleningen en het aantal leden staat een toename van het boekenbezit van maar 6,8 procent, zodat dit volgens het bestuur ver achter raakt bij de behoefte. Het toch al lage stijgingspercentage kon bovendien slechts worden verkregen door in 1972 slechts 2,5 procent van het boekenbestand af te schrijven, tegen een normaal percentage van 15, dat nodig is om een actueel en informatief boekenbestand te houden. Wat betreft de huisvesting van de centrale bibliotheek aan de Tweebaksmarkt wordt gesproken van een al sinds tenminste 1967 bestaande noodsituatie. Volgens de Rijksnormencommissie zou de centrale bibliotheek in een gemeente als Leeuwarden een vloeroppervlak van ongeveeer 4000 vierkante meter moeten hebben. De beschikbare oppervlakte is echter 750 vierkante meter. Van de filialen blijkt vooral dat in Bilgaard in een grote behoefte te voorzien. 25 pet. van de bewoners van deze wijk is lid van de Openbare Bibliotheek, tegen 14 procent in de hele gemeente. Uit het geringe boekenbestand werden niet minder dan 110.000 uitleningen genoteerd.

De discotheek noteerde in 1972 een aantal uitleningen van 15.000. De belangstelling voor deze vorm van dienstverlening is zo groot dat het aantal openingsuren onvoldoende is. Nu al wordt gekampt met ruimtegebrek. Om hieraan tegemoet te komen zal eerst financiële armslag in de vorm van gemeentesubsidie moeten worden verkregen.

Tivoli 8 u. „Het is een gekke, rare, dolle, dwaze wereld" (a.1.) O Studio F 8.15 u. „Le Silencieux" (14 j.) O Cinema 8 u. „Frank en Eva" (18 j.) O Leeuwarder 8.15 u. „Bedgodinnen" (18 j.) O Sauna Westenberg tot 11 u. werk van Sybrandus Dyfcstra O Pip's Galerie (Oranje Hotel) gedurende de openingstijden werk van Meinte Walta O SOS-telefoondienst: 32000 O Operaesje Fers: tel. 31313 en 31343 O Harmonie 8 u. Globe: „Ik, Claudius" <0> Passé Partout 8.30 u. discussie-avond over Kalkarhefi'ing O Nachtdienst apotheken: apotheek Tromp- Visser, Voorstreek 9 tel. 23067.