Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

DEN HAAG — Het kabinet heeft van de overgrote meerderheid van de Tweede Kamer de steun gekregen voor de invoering van een noodwet om lonen, overige inkomens en prijzen aan banden te kunnen leggen als de economische situatie door de olieboycot uit de hand gaat lopen. Minister Boersma, die gisteravond in de Kamer aankondigde dat het kabinet voor 1974 een machtigingswet in voorbereiding heeft, koestert echter nog de stille hoop dat dit dreigen met ingrijpen de werkgevers- en werknemersorganisaties tot elkaar zal brengen, wat alsnog kan resulteren in een centraal akkoord voor 1974. De voorzitters van de drie vakcentrales reageerden voorzichtig op de plannen van het kabinet, maar waren niet direct afwijzend. De werkgevers vinden, dat de regering doet wat de realiteit vraagt.

De directeuren van de gewestelijke arbeidsbureaus zullen de komende dagen nadere richtlijnen krijgen om te voorkomen dat er ontslagen vallen door de olieboycot. Dit om gebruik of misbruik van de situatie in het Middenoosten te voorkomen, zei de minister. Over enkele weken zal het kabinet de Kamer een nota zenden waarin de gevolgen van de olieboycot voor onze nationale economie zullen worden opgesomd. Hierover zal, zoals reeds de Stichting van de Arbeid is beloofd, een nader gesprek tussen regering en bedrijfsleven plaatsvinden. In deze nota zal het kabinet tevens beleidsvoornemens opsommen die dan ook de basis kunnen vormen voor de maatregelen die de regering vla de machtigingswet zal kunnen nemen.

~Ik heb het bijzonder betreurd dat de werkgevers hun voorzitters niet hebben kunnen volgen. Zij hebben daarmee waarschijnlijk een hypotheek gelegd op het sociaal klimaat op langere termijn", aldus de minister, die zei dat hij er niets meer voor voelt alsnog een poging te wagen de partijen om de tafel te brengen. „Als je een poging waagt, moet er wel een redelijke kans van slagen in zitten en dat zie ik in het geheel niet meer". De minister vindt het ook niet aantrekkelijk dat de meningsverschillen in de bedrijfstakken uitgevochten worden.

Minister Boersma hield de Kamer voor dat de noodwetgeving wel wordt voorbereid maar dat nog geenszins vaststaat of die wet inderdaad zal worden gebruikt. Een andere mogelijkheid om te gaan ingrijpen heeft de regering niet. „Als Ik de Loonwet op het pakket van overeenstemming tussen de voorzitters van vakbewegingen en werkgevers zou toepassen, zou ik misbruik maken van mijn bevoegdheden", aldus de minister. Hij zag dan ook geen enkele kans om nu al maatregelen in het vooruitzicht te stellen.

De betrokken organisaties zullen over het ontwerp van de machtigingswet worden geraadpleegd. In dit overleg zullen eventueel te nemen maatregelen alsnog aan de orde worden gesteld zoals de drempel en de vloer in de prijscompensatie en de arbeidstijdverkorting door het teruglopen van de produktie als gevolg van de olieboycot. Daarnaast zal in het overleg worden betrokken de stijging van de contractlonen met 2,5 procent „als hoogst toelaatbaar percentage" en de vertegenwoordiging van het hoger personeel, „waaraan je door de organisatiegraadl in diverse bedrijven niet voorbij kan gaan", aldus de minister.

Minister Boersma zei somber gestemd te zijn over de economische gevolgen van de oliecrisis, hoewel er volgens hem geen reden is voor paniek. Door het oplopen van de grondstoffenprljzen op de wereldmarkt zal onze handelsbalans aanzienlijk slechter worden. Bovendien is er kans op arbeidstijdverkorting op grote schaal, met als gevolg een flinke daling van de produktiviteit. zo zei de heer Boersma. (Zie ook pag 3)

MINISTER JACOB BOERSMA

LEEUWARDEN — De vliegbasis Leeuwarden zal een dezer dagen — in elk geval deze week — worden „aangevallen" door de Nationale Reserve Friesland. Deze oefening, die dertig uren zal duren, zal uiteraard met het nodige lawaai van losse flodders gepaard gaan. Deze aanval ten spijt zal er niet later dan normaal worden gevlogen.

(ADVERTENTIE 1.M.) deze P/sc-J?8 week hii^Jftff^ SINAS vruchtenlimonade ga literfles ««

(ADVERTENTIE 1.M.) (Om®V> «*©«®)V v©w©*> -W©*i(sV> v©«(% 1 kostuums f (g 22

(ADVERTENTIE 1.M.) Piet staat er gekleurd op bij P. de Vries . ... en de prijs is een verrassing. De TEEEFUNKEN paicolor IMP neemt Piet graag voor u mee. De grootbeeld 66 cm buis kleurt straks bij u in huis. De elektr. program-automaat zorgt dat 't kleurig gaat. adviesprijs 2598,— nu Zo9O| mat seri/i'ee. kUc^euv*vfie.imide. tfabwuo mÊ\ _2_ _xa*i. -*»«/ mm •^'f->^*^/-rte/i^rcc GROENTEMARKT! t/o DEBROL'LEEUWARDEN

HAMBURG — De 39-)arige Turk Kurban Yesil is gisteren in Luenenburg bij Hamburg tot vijf jaar gevangenisstraf veroordeeld, omdat hij uit jaloezie de neus en bovenlip van zijn vrouw had afgebeten. Volgens de rechtbank had Yesil zijn vrouw „lelijk" willen maken, omdat ze naar haar land wilde terugkeren. Na de beet had de Turk zijn zwaargewonde vrouw in hun huis opgesloten en wae naar Hamburg gereden.

Landelijke computervooruitzichten van het KNMI voor donderdag en vrijdag: onbestendig en vrij koud. Meer over het weer op pagina 9.

Gurbe: Dy Turk naem in froubyt.

MAKKUM — De werf van Amels te Makkum heeft de beschikking over een enorme bouwhal — deels zichtbaar rechts op de foto — maar dat neemt niet weg, dat er „buiten" ook nog wel het een en ander gebeurt. Momenteel ligt er voor de wal de Devon, een LPG-tanker, die gebouwd is voor rekening van een Duitse reder en die Brake als thuishaven krijgt. Om te zorgen dat men ook buiten ongestoord zijn werk kan doen en vooral ook om te voorkomen, dat er water in de isolatie komt, heeft men het dek tijdelijk afgeschermd met een soort nissenhutten. Er moet heel wat apparatuur in de Devon geïnstalleerd worden, omdat het schip het LPG-gas straks bij een temperatuur van 48 graden onder nul zal vervoeren. De Devon wordt begin volgend jaar afgeleverd.

DEN HAAG — „Er is nog geen reden voor benzine distributie. Wij merken nog steeds weinig van een effectieve olieboycot door de olieproducerende landen." Dit zei minister Lubbers van Economische Zaken gistermiddag na overleg met de Kamercommissie voor zi.in departement over de gevolgen van de boycot. De heer Lubbers zei de indruk te hebben, dat de voorgenomen verbruiksbeperking van tien procent inderdaad wordt gehaald. Hü prees de bevolking, die volgens hem goed meewerkt, en zei dat de mogelijkheid niet uitgesloten is. dat op 2 december, de zondag voor Sinterklaas, van de auto gebruik gemaakt mag worden.

BRUSSEL — De EEG-graanoogst zal dit jaar 106,4 miljoen ton bedragen, een record. De aardappeloogst valt kleiner uit dan vorig jaar. De suikerbietenoogst zal een nieuw record bereiken. Deze gegevens zijn afkomstig van het Europees Bureau voor Statistiek.

GRENZEN AAN DE GROEI vormen nog altijd een dankbaar onderwerp van gesprek, vooral in deze dagen. Dat de olievoorziening van de industrielanden een moeilijke periode zou doormaken, was allang voorspeld, dat dit zo gauw zou gebeuren, had niemand voorzien. De manier, waarop de wereld hier op inspeelt, zal belangrijk zijn voor de waarde van de toekomstvoorspellingen van de Club van Rome. Vóór de moeilijkheden met de olie begonnen, waren de berekeningen van prof. Dennis Meadows al aangevochten. Het meest gehoorde tegenargument was steeds dat de politieke, sociale en technologische dynamiek niet in zijn computermodel voorkwam. En dat men, met andere woorden, wel een uitzonderlijke pessimist moet zijn om aan te nemen, dat de ondergang van de mensheid zich zo rechtlijnig zal voltrekken als de computer voorspelde. Deze weken geven ondanks alle somberheid de hoop dat Meadows' volstrektheid onhoudbaar is.

De Amerikaanse regering zal de uitgetrokken middelen voor het onderzoek naar nieuwe energievormen tot meer dan een miljard dollar in het lopende jaar verhogen. Daarnaast is besloten tot vorming van een raadgevend lichaam van zestien leden, dat de doeleinden en opgaven moet vastleggen. Voor de komende vijf fiskale jaren is een programma van tien miljard dollar in het vooruitzicht gesteld. Tot welke doorbraken men met dergelijke programma's kan komen, heeft de ontwikkeling van kernbommen wel laten zien. De Amerikaanse overheid staat nu onder eenzelfde druk: wanneer het misloopt met de energievoorziening dreigt de instorting van het hele economische systeem. In het licht van dergelijke programma's doet de mededeling van minister Lubbers, dat ook Nederland meer aandacht moet wijden aan alternatieve energiebronnen wat hulpeloos aan.

Voor de oliecrisis gingen er, zoals gezegd, ook al kritische stemmen op. Zo zei een Amerikaanse onderzoeker, Thomas Boyle, dat er in de berekeningen van zijn collega een fout school, waardoor de invloed van de industriële vervuiling een tienmaal te sterke rol had gespeeld. Toen ontwikkelingen als bevolkingsgroei, voorraad grondstoffen, kapitaalinvestering landboüwproduktie. energie, vervuiling enzovoorts opnieuw en nu gecorrigeerd met elkaar in verband werden gebracht, rolde er een geheel andere wereld tegen het jaar 2100 uit de IBM 1130-computer. De wereldbevolking zou blijven staan op rond zes miljard mensen, de levensduur zou langer worden, de vervuiling zou onder controle komen en hongersn*den zouden tot het verleden behoren. Meadows blijft bij zijn apocalyptische verwachtingen, maar Boyle heeft medestanders gevonden.

Een Britse groep wetenschapsmensen had voordien al bezwaren tegen de bevindingen van Meadows geuit. Deze groep liet weten, dat Meadows evenals indertijd Malthus de mogelijkheden van de voortdurende technologische vooruitgang heeft onderschat. Brengt men die factor wel in het computermodel onder, dan leidt dit, zoals deze onderzoekers schreven, tot het oneindig uitstellen van de katastrofe. Verder zeggen zij, dat de onderschatting van het marktmechanisme eveneens Meadows' uitkomsten nadelig beïnvloedt. Men ziet dat mechanisme op het ogenblik op de energiemarkt werken. De Arabieren willen hun olie langer benutten en duurder verkopen en gaan derhalve op hun voorkomens zitten. Dat dwingt de industrielanden tot het inperken van de verspilling, het aanboren van nieuwe voorraden en het zoeken naar nieuwe vormen. Op zichzelf en over een iets langere termijn gezien kan dat heel heilzaam zijn.

De Britse kritici van Meadows' grenzen zeiden ook, dat zijn gegevens omtrent de reserves aan grondstoffen te pessimistisch waren. Misschien gaat het winnen ervan inderdaad grotere kapitaalsinvesteringen eisen, zoals Meadows vreesde. Hij bracht die vrees als een remmende factor in zijn model onder. Maar die investeringen komen er wellicht ook snel weer uit, bijvoorbeeld wanneer straks een deel van die Amerikaanse fondsen zal worden aangewend voor het uitwerken van methoden om zo gunstig mogelijk in dagbouw gewonnen steenkool om te zetten in vloeibare en gasvormige brandstof. Volgens de Britten zal er geen grondstoffendrama ontstaan als de som van de jaarlijkse groeifactoren als ontdekking van nieuwe voorkomens, recycling en efficiënter gebruik van grondstoffen en energie in de industrie de twee procent overschrijdt.

De grote verdienste van Meadows en de Club van Rome, die overal voor de berekende gevaren heeft gewaarschuwd, is dat zij de wereld aan het denken hebben gezet. Zij hebben ook eer. nieuw licht geworpen op de situatie, waarin dertig procent van de mensheid voor eigen doeleinden tachtig procent van alle in de wereld gewonnen grondstoffen gebruikt. Zij geven gelegenheid, de oliecrisis en de autoloze zondagen wat filosofischer te bekijken dan ten tijde van de vorige autoloze zondagen, in 1957, gebeurde. Economische groei i_ op zichzelf niet ongezond, maar er zijn grenzen aan; bomen groeien niet door tot in de hemel en ze worden niet hoe langer hoe dikker. Dat vraagt wat aanpassing van ons allemaal, maar zolang het goedschiks gaat hebben we nog niets te klagen. E.

LEMMER — Op de Rondweg is dinsdagmorgen een aanhangwagen van de firma Poortvliet uit Ouddorp in een sloot terechtgekomen. Ooggetuigen zeggen dat het gevaarte tijdens een windvlaag vanaf een parkeerplaats de diepte inschoof. De chauffeur, de 24-jarige Klaas M. Grotenboer uit Stellendam was net even weg toen het ongeluk zich voordeed. Volgens hem had hij het ongeladen voertuig niet ingeschakelde luchtremmen weggezet. Een kraanwagen heeft de aanhanger later weer op de weg gezet.