Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

(ADVERTENTIE LM.) Wakon-Lie Koek? Benieuwd wat dit is? Een beetje bijzondere naam voor een heel bijzonder reisbureau. Oftewel: de vriendelijke vakmensen voor elke vakantie \^.Wagons-Lits//Cook Ruiterskwartier 109, Leeuwarden-I.Tel. 05100 -32425

(ADVERTENTIE 1.M.) il onze charmante Aw\ B^H positie - kleding mm Hvl om modieus ÊÊ mooi te zijn B NIEUWESTAD 110 RUITERSKWARTIER 123 LEEUWARDEN

IIIiIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIHIHIHHII Illlllllllllllllllllllllllllllinillllllllllllllllllllllllll miiimnii, iiiiiiHHiiiiiiiiKiiiiiiiiiiiiii,,,,,, ,„„.,;, Louis van Dijk: Een hervormde onderbroek krijg je nooit meer uit - Herkenbare hamsteraars - Vijftien liter van Den Uyl - Aandelen hamsteren - Gemeenschappelijke \\, en Arabische belangen — Waarom geen hulp aan Chileense generaals? — Corr de Jong ouder en gelukkiger — Menslievend ben je niet op nstructie. nM!iiiii;iinii ummmumm i hui i iiiiiiii mm iiiiiiiiiiiiiiiiiuii imiiiiiiii iiiiiiiiiiuiHiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiui

„Mens. ze hebben je eenmaal een hervormde onderbroek aangetrokken en die krijg je nóóit meer van je achterwerk", zegt de pianist Louis van Dijk in een interview met „Hervormd Nederland". Ik ben oer-hervormd opgevoed, voegt hij eraan toe: „Mijn vader was koster in de Prinsessekerk in Amsterdam. Ik speelde zondags vaak op het orgel. De pianist heeft de afgelopen jaren tientallen keren in kerken gespeeld met zijn trio. hij maakte zelf kerkliedjes en hij gaf vele orgelconcerten en er werden platen gemaakt. Daar is hij nu mee gestopt. „Tijdens de voorbereiding van de laatste plaat „Waar blijft U met Uw wonderen" voelde ik dat ik begon te verzanden. Al mijn composities gingen op elkaar lijken", zegt hij en even verderop: „Nieuwe kerkmuziek bestaat volgens mij niet. De ritmiek uit de amusementsmuziek is in de kerkelijke sfeer niet functioneel. Weet je wat mooi is? Gregoriaanse melodieën. Daar kun ie als het ware op zuigen, zo natuurlijk verlopen ze". Louis van Dijk zegt nog maar weinig affiniteit met de kerk te hebben. „Ik ben niet rancuneus of zo, hoor. Maar (och ah ik soms een kerk binnenkom, beginnen al mijn stekels rechtop te staan. Ik vind de bijbel een geweldig boek en Christus een imponerende figuur. Maar eh. het zegt me momenteel weinig". In Hervormd Nederland verder deze week artikelen over de middenschool, het Frelimo (de bevrijdingsbeweing in Mozambique), de dienst der genezing, de kunstschilder Vasarely, de EEG en de Waddenzee.

De opvallendste uitspraak in „Vrij Nederland" vinden we deze week op pagina 27 in een interview met een Portugese feministe: Het is haast niet te doen om met een man te slapen. Een arbeider slaapt toch ook niet met zijn baas. Op de voorpagina een interview met de Zweedse ambassadeur Edelstam, die in Chili veel vluchtelingen in zijn ambassade opnam en nu uitgewezen is. Over zijn reddende werk zegt hij: Eigenlijk alleen met mijn Finse collega heb ik zo (op dat vlak) kunnen optrekken. Het spijt me, het te moeten zeggen. Over ambassadeur Goedhart, die naar Den Haag werd ontboden teineinde. zoals VN het noemt, menslievende instructies in ontvangst te nemen: Menslievend ben je niet op instructie. Voorts een pagina over martelingen met een niet mis-te-begrijpen foto erbij („De moderne technologie heeft nog maar een paar dagen nodig om iemand te breken"), een artikel over Nixon. geschreven door een psychiater, en een heleboel over modekoning" Maiy Quant. Het blad presenteert een voorpublikatie over 20 jaar buitenlandse politiek van Indonesië van de hand van Anak Agoeng Gde Agoeng. ~die ook weer schril licht werpt op Luns' manoeuvres inzake Indonesië" en laat vertellen over 44 dorpen, die in Duitsland sneuvelen om bruinkool te winnen. Barry Holshof f filosofeert over het voetballen, meent dat Fadrhonc en Van der Hart plaats moeten maken voor een „sterke trainers-persoonlijkheid" en vindt dat Nederlands-elftalleider Van Zanten niet zo goed bij de meeste spelers ligt, „omdat hij zo gladjes aandoet".

Aan vlekken en gaatjes in hun kleren en ladders in hun panties zullen we over een poosje de hamsteraars onder ons kunnen herkennen. Die wetenschap doen we deze week op in „Elseviers Magazine", dat een artikel brengt over de hamsterwoede die op het cgenblik volstrekt ten onrechte Nederland teistert. Over de zinloosheid van het hamsteren van wasmiddelen hoorde Elsevier van TNO: Als er vocht bij komt, ontstaan klonten die niet meer oplossen in wasmachines. Verder is er kans op een hoge concentratie van „optisch wit" dat vlekken en gaatjes veroorzaakt. En de werkzaamheid van enzymen in biologische wasmiddelen loopt terug wanneer men ze lang bewaart. Hamsteren van panties is ook uit den boze omdat de ..finish" van nylon bij lang liggen wordt aangetast, waardoor ladders ontstaan. Een van Neérlands grootste platic-zakkenproducenten: De wekelijkse produktie bij ons is 2.3 miljoen. Wij hebben nog voor jaren genoeg." Het blad biedt deze week een inter et minister van economische zaken Lubbers (die het compliment meekrijgt zich te hebben ontpopt als een „rustige en bekwame bewindsman"). De minister zegt een agressief energiebeleid te willen en hij verdedigt het bekritiseerde voorlichtingsbeleid van de regering over de crisis met: „Nederlanders willen alles eerst zien voor ze iets willen geloven." Voorts vindt MacNamara, de directeur van de Wereldbank, in een interview dat ..Amerika die arme Hollanders moet helpen." zegt Shell-directeur Wagner dat . we er wel uit kruipen" en voorspelt de Engelse, in Rotterdam doe de prof. Odell dat de westerse w r ld over tien jaar een energieoverschot zal hebben.

Voor „De Groene" had Maarten van Dullemen een gesprek met de Surinaamse leider van de Partij Nationalistische Republiek, mr. Eddy Bruma. Als ons programma wordt uitgevoerd, hebben we een andere maatschappij, zegt hij. Hij meent dat 20.000 werklozen van Suriname kunnen worden ingezet als „pioniers bij de opbouw van het land". Dik Eisma geeft zelf toe dat het ..vreemd lijkt", maar niettemin schrijft hij: ~De Arabische landen en West-Europa hebben steeds meer gemeenschappelijke belangen". Hij merkt ook op dat niets erop wijst dat de oliemaatschappijen door de produktievermindering echt zijn overvallen. Integendeel, de boycot komt de concerns goed uit: de prijzen kunnen worden verhoogd, zodat de kasten voor dure winning in zee er uit komen zonder de winst aan te tasten. Op zijn voorpagina stelt De Groene: Wie weet ligt er een hechte samenwerking tussen de Arabische en Westeuropese landen in het verschiet. De middenpagina's reserveert het blad deze week voor de registers van justitie en politie. Wat voor inlichtingen mag een werkgever over zijn werknemer inwinnen? En wie is eigenlijk gerechtigd die informatie te verstrekken? Vragen die zich steeds meer opdringen nu wel vaststaat dat de documentatieregisters van justitie en politie niet waterdicht zijn. JÉen straf of zelfs een verdenking kan een mens jarenlang achtervolgen. De registers van justitie en politie moeten dicht. Uit een commentaar over de machtigingswet: Zoals de zaken er nu voorstaan is de prijs van de machtigingswet uitholling van de positie van het parlement, te hoog. En is het precedent te gebruiken door een andere, rechtse regering, te gevaarlijk.

In „De Nieuwe Linie" stelt de directeur van het Derde Wereld Centrum van de universiteit in Nijmegen, dr. G. Huizer. aan minister Pronk van ontwikkelingssamenwerking de vraag, waarom wel aan Indonesische en niet aan Chileense generaals hulp wordt verleend. Van de studenten Germaanse filosofie aan de katholieke universiteit in Leuven wordt gemeld dat er onder hen al geruime tijd onrust smeult. Oorzaak: aan de Leuvense universiteit zou propaganda voor apartheid worden bedreven. Het blad levert een artikel over geboorteregeling in de Volksrepubliek China, waar men de angst voor de massa niet kent. Release in Haarlem klaagt dat de plaatselijke gezondheidsdienst vrijwilligers weert en jeugdleider Egbert van Soest (35) in Amsterdam staat bol van kritiek omdat hij niet meer mag werken in jeugdhonk „De Vuurtoren". Hij gelooft niet in sociale academies: Belachelijk dat je op een school zou kunnen leren hoe je het beste een sociaal wezen kunt zijn.

Wie hier werkt, moet aan den lijve hebben ondervonden wat verlatenheid is. Die moet meermalen, samen met de jongens, een pak op zn donder hebben gehad met de gummiknuppel van de politie.

Op de omslag van de „Haagse Post" prijkt deze week, met pijp, prof. dr. Lou de Jong, directeur van het Instituut voor Oorlogsdocumentatie, beschrijver van „Het koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog". Ischa Meijer schreef de „eigen historie van Lou de Jong". Hij zegt zich steeds gelukkiger te voelen naarmate hij ouder wordt en zegt geen spijt te hebben over zijn houding inzake Vielnam een paar jaar geleden, toen hij zich. duidelijk pro-Amerikaans opstelde. Als je bepaalde dingen verkeerd ingecalculeerd hebt, hoef je toch geen spijt te hebben? Verder een bezoek aan de vertrekkende legerkorpscommandant Generaal Meijnderts („Vredeling maakt alles ondergeschikt aan rust"), voorts een interview met Mansholt en een beschrijving van de „Chinese opera", die in de Antwerpse haven wordt opgevoerd" door twee marxistische artsen: Als zich bij hen een overspannen arbeider meldt voor een kalmeringsmiddel, krijgt hij te horen dat dit een lapmiddel is en dat de oorzaak pas wordt weggenomen bij andere 'werkvoorwaarden, zonder uitbuiting, zonder onmenselijk ritme. Nypels en Tamboer concluderen dat de vakbeweging verdeeld is: Ondanks alle vernieuwing zit de vakbeweging nog sterk aan het verleden vast toen het parool gold: als de werkgelegenheid in gevaar is, moet je al je andere prioriteiten op een zacht pitje zetten. Die neiging steekt nr weer de kop op. Dat blijkt bijvoorbeeld, als de NKV-voorzitter Wim Spit in een televisie-uitzending zonder blikken of blozen een magere reële inkomensverbetering zit weg te geven.

„Accent" geeft deze week aan de hamsterende Nederlanders het advies om de wasmiddelen en de plastic zakken nou maar 's te vergeten en een ander hamster-object te zoeken. De financiële medewerker van het blad zegt dat er „alle reden is om aandelen te hamsteren". Het blad bevat een reportage over „Surinames grootste welvaartsbron", de Surinaamse Aluminiummaatschappij, een dochter van de Aluminium Company of Amerikca.

Geen verwijten over uitbuiting van Suriname door buitenlandse ondernemingen, eerder het tegendeel. Directeur Fischer: Het bauxiet zoals het in de grond ligt, is niets waard, wij zetten het om in geld en het verdiende geld verdelen we goed. Thomas Leeflang produceerde een reportage over wat de oceanen ons te bieden hebben. Het energieprobleem van thans is slechts een voorproefje van wat ons te wachten staat als bijvoorbeeld de olievoorraden werkelijk op zullen zijn. De energiebronnen raken uitgeput, maar dat geldt alleen voor het kleinste deel van de grondstoffen dat zich op het vasteland bevindt. De oceanen, 70 procent van het aardoppervlak, bevatten nog geweldige reserves. Zee en zeebodem zijn de akkers van morgen.

„Elseviers Weekblad" vertelt dat het aan persoonlijk ingrijpen van premier Den Uyl toe te schrijven is dat we het nu allemaal met 15 liter benzine moeten stellen. Het Rijksbureau voor Aardolieprodukten zou het, aldus het blad, iets anders hebben gewild: meer voor de wat grotere auto's en wat minder voor de andere. Ongeveer 30 procent van de Nederlandse automobilisten krijgt voldoende, zo niet aanmerkelijk meer benzine dan men nodig heeft om evenveel kilometers te kunnen rijden als bijvoorbeeld vorig jaar.

Er bestaat een aardig boekje, dat heet Op izeren wjukken. een verzameling van ijsfeiten tot 1856, samengesteld door J. M. Castelein, op ijssportgebied een bekende naam. Het gaat hoofdzakelijk over berichten over en uitslagen van hardrijderijen. gehouden in de eerste helft van de 19e eeuw. De heren Castelein puurden hun gegevens hoofdzakelijk uit de ..alde Ljouwerter" uit die tijd.

Het valt op. dat daar nogal eens een bericht in staat van een te Sneek gehouden hardrijder ij. Zelfs het oudste bericht komt uit Sneek! In het laatst van de 18e eeuw waren bij ons twee beroemde rijders: Adam-hurdrider (Adam Ruurds de Boer uit de Lege Geaën) en Fokke-hurdrider (Fokke Ruurds uit Wp.rga). Op een wedstrijd in die tijden te Sneek schijnt Fokke niet gelukkig te zijn geweest naar de mening van verscheidene Wargasters. Want op 21 januari 1795 werd uit Warga bekend gemaakt: „De Liefhebbers van Warga dagen bij deezen die Ryder. die de Prijs te Sneek gewonnen heeft, om tegen Fokke Ruurds te Ryden op Vrijdag den 23 ianußn ;ia'istiande en zot dezelve het komt te winnen, dan zal hy genieten de Prys van twee Ducaaten". Oï die wedstrijd gehouden is, is mij niet bekend. In ieder geval staat vast, dat omstreeks de jaarwisseling 1794—1795 een mannenrijderij te Sneek heeft plaats gevonden. Er schijnt daar een aktieve „directie" te zijn geweest. IJsclubs bestonden er nog niet; een aantal notabelen, verenigd in een „directie", schreven ijswedstrijden uit. In het boekje van de Casteleins komt voor een wedstrijd te Sneek op 29 januari 1809 met honderd rijders. Prijs en premie na twee dagen „doop een aanzienlijk gezelschap uitgeloofd", bestaande uit een gouden zakhorloge en een zilveren tabaksdoos, werden gewonnen door Atse Geerts (Atsma) van Terzool en Sybren Hyltjes te Deersurn. Duizenden toeschouwers stonden langs de stadsgracht om getuige te zijn van het winterfestijn. In optocht ging het naar de herberg „De witte arend", waar de prijzen werden uitgereikt en waar de avond in gepaste vrolijkheid werd doorgebracht.

Zo traden vroeger de mannen hardrijders in het strijdperk. Van top tot teen in gebreiden wollen schaatstenue.

Vervolgens waren wedstrijden geannonceerd te Sneek op 3 jan. 1821, op 24 dcc. 1822: 50 rijders, 1. gou4g_n horloge Hantje Jans Speerstra te Gauw, 2. zilveren tabaksdoos Jitse U. Hoekstra te Heerenveen; geschenk Lolke Jacobs Wijtsma te Sybrandaburen.

18 jan. 1826. Acht en tachtig rijders. 1. Gouden horloge Jurjen Grasma van Heeg, 2. zilveren tabaksdoos Lolke J. Wijtsma te Baard, 3. zilveren kurketrekker Wijbren Speerstra te Goënga. Aangetekend werd, dat dit „nationale vermaak, hetwelk in drie jaren niet kon plaats hebben, ontzettend veel toeschouwers trok."

Sneek 22 jan. 1829 82 rijders 1. g.h. Halbe Huitema te Hommerts. 2. z.t, Hantje Speerstra te Gauw, 3. zilv. lepel Thomas Y. Boersma te Terzool.

Een zestal jaren waren er geen ijswinters. We vinden Sneek weer pas 19 jan. 1838 96 rijders. Winnaars Harmen Roels Knobbe te Kolderwolde, Jacob Pieters Grouwstra te Poppingawier en Gerrit Sjoerds Henstra te Terhorne.

Ik laat Sneek en het ijs nu verder zwemmen. De eerste beide prijzen waren haast altijd: gouden horloge en zilv. tabaksdoos. Maar ik vond hier ook tien gouden Willems. vier gouden Willems. zilveren tabakspot, zilv. komfoor (sedert 1838 kwamen de gouden Willems in de mode als prijs; en de eerste uitslagen met geldprijzen kwamen ook al voor) gouden oorijzer en gouden slot (voor vrouwen uiteraard), zilveren vork en lepel, zilveren horloge, gouden dasspeld, gouden sigarenpijpje enz.

Het valt ook op, dat bij al deze wedstrijden zulk een groot aantal deelnemers waren. Ongeveer tussen 70 tot over de honderd.

BONN — Terwijl bondskanselier Willy Brandt en minister van buitenlandse zaken Walttr Scheel gisteren in Bonn terugkeerden van hun bezoek aan Tsjechoslowaküe, arriveerde er al een Westduitse delegatie in Bulgarije. Brandt heeft aangekondigd dat na ondertekening van het normalisatieverdrag met Praag meteen akkoorden met Bulgarije en Hongarije zouden volgen.

Na ondertekening zou dan gelijktijdig in Bonn, Sofia en Boedapest een communiqué worden uitgegeven, waarin het aanknopen van diplomatieke betrekkingen op ambassadeursniveau bekend worden gemaakt. Dan is Brandt's „Ost-Politik" — het verbeteren van de Westduitse betrekkingen met Oost-Europa —■ afgerond. Aanvankelijk zou minister Scheel de Westduitse delegatie naar Sofia hebben geleid, maar hij is ziek geworden.

Dit korte verhaal over hardrijderijen te Sneek is slechts een inleiding. Ik kreeg een briefje van mevr. H. Douma-Van der Meulen te Sneek, wier man bestuurslid is geweest van de Sneker ijsclub „Friso". „Friso" bestaat h:-laas niet meer, maar een deel van de notulen berust nog bij mevr.

Douma. Zij heeft daar wat uit overgeschreven en dat aan mij gestuurd. Het zijn verslagen van rijderijen „voor de armen". Dat deed men vroeger veel meer. Zg. spekrijderijen, waarbij elke deelnemer een stukje spek kreeg voor het meedoen. Daarvoor mochten vaak oude. afgeleefde mannen hun kapriolen op het ijs vertonen, ten overstaan van een lachende menigte.

In februari 1875 kwam het directorium van de ijsclub bijeen. Het besloot, aangezien de niet gunstige winter en de weinige verdiensten die genoten werden, om een hardrijderij van mannen uit de werkende stand In Sneek. van 40 jaar en daarboven uit te schrijven. Lang was er gedelibereerd wat men de deelnemers zou „vereren", wat het meest geschikt en noodwendigst kon worden geacht. Er waren 62 rijders.

Uitslag: Ie prijs 6 KG droog spek en twee wollen hemden: Doede de Jong, 49 jaar: premie 4 KG droog spek en een wollen hemd: Lammert Adema (45).

ledere rijder, die zijn partij er had afgereden, kreeg een kilo spek plus een roggebrood. De Schutterij leverde muziek. De Sneker krant schreef, dat menige jongeling zich aan deze „oude" rijders wel konden spiegelen, wat moed en volharding betrof.

Het bestuur had als voorzitter J. de Ruiter, als secretaris B. de Jong en W. van Gulik, penningmeester H. Lampe. Beschermheer van de club was prins Alexander, kroonprins der Nederlanden (1851—1884).

Op vrijdag 26 februari werd een normale mannenrijderij gehouden. Er waren 68 deelnemers, waarbij de voornaamste rijders van Friesland. De aangifte was bij de kastelein Sijtse van der Zijl. Ie prijs gouden ankeraorloge Thijs van den Berg uit Rij perkerk; premie een „piece de milieu" op zilveren voetstuk Petrus Batsma te Sneek. Beiden waren ze 25 jaar. Deze prijzen waren aangeboden door de Prins. Het was een uitslag met veel sensatie, want Ulbe van Dijk. de onaantastbare, had zijn meester gevonden in een stadsman Johannes van der Zee te Sneek! Het gonsde langs de lijn met de vele toeschouwers uit heel Friesland, die dit evenement mee beleefden. De prijsuitdeling had plaats in de nieuwe schouwburgzaal van de heer Agema. Op de rijderij zelf speelde het Stedelijk Muziekkorps. Burgemeester J. ten Cate huldigde ook de winnaars. Enige ingezetenen van Sneek hebben Johannes van de Zee „voor zrjn betoonde moed en kranige inspanning om van Ulbe van Dijk te winnen" een cadeau van ƒ25.— gegeven. Aan de Prins werd een toost gewijd! Dit heerlijke volksfeest is in de beste orde tot laat in de nacht gefuifd.

Op 29 jan. 1879 is een wedstrijd gehouden „voor jongens van 13 16 jaar voor kosteloos onderwijs van de gemeente school" (soort armenschool?). Er waren niet minder dan 102 Jongens. De eerste bestond uit stof voor jas en broek plus vest: Klaas Reen, 13 jaar; premie: ook jas en broek Wiebe van der Werf, 15 jaar. Verder werd aan iedere rijder een stuk koek verstrekt. Door het schoolhoofd de heer J. Bergman, zijn den - prijzen uitgereikt. leder, die had meegereden ontving een doelmatige kledingstuk. De kapelmeester Grifi begeleidde de jongens in optocht door de stad en onderwijl werden vaderlandse liederen gezongen.

Ten slotte een wedstrijd van mannen boven de 40 jaar. 112 mededingers. Weer een „filantropische steun" Ie prijs: 10 pond spek, een wollen deken twee kop grauwe erwten en een roggebrood Hendrik Spitse (54 jaar); 2e prijs: drie pond spek, een wollen hemd, een wintermuts, roggebrood en twee kop grauwe erwten Klaas Akkerman (59).

Het was zo, dat het burgerdom geen geldprijzen uitloofde, bang, als ze was, dat de winnaars het geld niet nuttig genoeg zouden besteden. De bedoelingen waren echter wel goed getuige deze regelen van secretaris B. de Jong: „Mogen dergelijke rijderijen meermalen in het winterseizoen plaats hebben, waardoor aan de behoeftige medeburgers op een bescheiden en niet kwetsende wijze enige ondersteuning wordt verleend. Zij verdienen onze volste sympathie", zeide burgemeester mr. Alma over die „behoeftige medeburgers".

Zo ziet men. dat oude notulen nog waardevol materiaal kunnen bergen. Ze horen thuis in een archief, welk dan ook.

Mevr. Douma-Van der Meulen heeft ook nog onder haar berusting een brief van Prins Hendrik uit december 1905. houdende de aanbieding (op verzoek) van een zilveren medaille aan de ijsclub „Friso" te Sneek, bestemd als prijs voor een wedstrijd, te houden ter gelegenheid van de herdenking van het 35-jarig bestaan. De medaille zou „onmiddellijk worden toegezonden na ontvangst van het bericht dat de bedoelde wedstrijd zal kunnen gehouden worden".

Sahwat yn de oarloch 1914-1918 wie der in sankje, dat doe nochal faek songen waerd: De earste rigels wiene: „Myn leave Tryn, ik wol dy efkes sizze Dat wy hjir deun tsjin 't poepelan oan lizze. 'k Bin by in stutebakker ynkertierd In man mei 'n glêdde holle sünder hier". In lezeres soe graech de folsleine tekst fan dit sankje (4 of 5 koupletten) hawwe wolle. Hwa kin har helpe?