Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

HASKERVEENPOLDER — Sommige mensen stellen zich de netverzwaring ten plattelande, waartoe de Friese Staten hebben besloten, ongeveer voor als op deze foto uit de Hdskerveënpoldëf. Dat is gelukkig de bedoeling niet, maar het is wel de bedoeling om de boerderij, die onder deze netten op de foto staat en nog 7.000 andere te laten profiteren van de stroom, die er door de draden vloeit.

. . . de banden zijn glad? . . .

(ADVERTENTIE 1.M.) europaplein 80 leeuwarden * tel. 21645

GELD NODIG ? 8EL.05130-24195 WIND - HEERENVEEN -

GELD NODIG? f 5000 r looptijd 36 mnd.aflossing 171- p. mnd M.O.WESTRA Franeker Leeuwarderweg 41,te1.05170-3502

Aan de adverteerders Advertenties voor ons blad van 2 januari a.s. dienen uiterlijk maandag a.s. 10 uur in ons oezit te zijn. Advertentieafdeling LC.

(Van onze correspondent)

DEN HAAG — Bij de consumentenorganisaties is men somber over de prijsstijgingen in 1974. De officiële prognose van 11 procent in dat jaar is achterhaald. De werkelijkheid zal er ver boven komen, maar hoever waagt men niet te voorspellen. De komende weken worden tal van prijsstijgingen verwacht, ook voor melk en (opnieuw) voor margarine, die in enkele weken twaalf cent duurder werd. Gevreesd wordt dat gezinnen met lage inkomens juist door deze stijgingen ernstig worden getroffen. De loonronden van maximaal ƒ 30,—, die des regering wil geven, zullen het verlies niet goedmaken.

De sjah. van Perzië werd bij aankomst in Wenen op het vliegveld begroet door de Oostenrijkse oresident Franz Jonas (rechts).

Op pagina 33 treft u vandaag het negende kruiswoordraadsel aan in de strijd om het puzzelkampio&nschap van Friesland. U kunt weer briefkaarten met een gulden extra aan postzegels en de oplossing sturen naar Puzzelredactie LC, Postbus 800, Leeuwarden, of een gulden storten op girorekening 87 24 59 ten name van de Friese Pers BV. Zoals bekend mag elke deelnemer

meer oplossingen insturen. XJ vergroot daarmee alleen maar uw kans op de Ford Escort die aan het eind van de competitie uit alle deelnemerskaarten getrokken wordt. Onder alle inzenders van oplossingen, of ze nu goed of fout zijn, verloten wij weer een draagbare tv ter waarde van 599 gulden. De goede oplossers dingen weer mee naar een groot aantal andere fraaie prijzen.

Landelijke computervooruitzichten van het KNMI voor zondag en maandag: enige tijd regen of motregen, later opklaringen en iets minder zacht. Meer over het weer op pagina 7.

Gurbe: Wxj moatte in hege yntre biteije foar '74.

Officieel is volgens de prognose van het Centraal Plan Bureau uitgegaan van een grondstoffenstijging van 15 procent. Maar daarbij is geen rekening gehouden met bijvoorbeeld de recente verhoging van de olieprijzen, die straks doorwerkt. De waarschuwende geluiden daarover zijn duidelijk. Betwijfeld wordt of de benzinedistributie wel zoveel zal besparen als wordt verwacht. Maar, voert men aan, laten we nuchter zijn: de auto is er nu eenmaal en blijft geld kosten. En dat moet ergens vandaan komen.

Het tijdperk van de kleine prijsstijgingen is voorbij, aldus een deskundige op consumentengebied. Er treedt een schaalvergroting op die we met angst tegemoet zien. Het jaar 1973 zal nog wel worden besloten met een prijsstijging van ruim 8 procent. De 8.5 die werd voorspeld en gevreesd, wordt vermoedelijk niet gehaald. Maar alle prijsstijgingen uit de afgelopen dagen, die door meer worden gevolgd, geven al te vermoeden hoe groot de „overloop" naar 1974 meteen al wordt.

Bij het ministerie van Economische Zaken zijn op het ogenblik vele honderden aanvragen tot prijsverhogingen van artikelen en produkten opgestapeld. Die moeten zoveel mogelijk in januari worden afgehandeld. Het gaat om vrij hoge percentages, van 5 tot ongeveer 20 procent. Maar het is lang niet zeker dat al die verhogingen worden toegestaan. Feit is echter wel dat een groot deel van de aanvragen nog te maken heeft met gestegen kosten van voor het uitbreken der oliemoeilijkheden. Als gevolg van de verruiming van de handelsmarge, die de regering heeft toegestaan, en de mogelijkheid tot doorberekening van vrachtkosten, zullen de prijzen van veel artikelen binnenkort flink stijgen. Hoe moeten mensen die in loon niets of weinig vooruitgaan, dit opvangen? Gevreesd wordt verder dat ondernemers, zoals vaak gebeurt, op prijsstijgingen zullen vooruitlopen.

Met zorg wordt ook de komende stijging van de aardgasprijs tegemoet gezien. Men heeft er wel begrip voor dat deze prijs, in het kader van de algehele energiesituatie, omhoog moet, maar de stijging is voor vele gezinnen weer een nieuwe aanslag op het budget. In dit verband is er nog wel hoop bij de consumentenorganisaties dat de rege-

ring de drang tot prijsverhoging van aardolieprodukten nog enigszins weet af te remmen.

De stijging van de broodprijs met drie cent komt hard aan. Er rijst overigens bij de consumentenbelangenbehartigers op dit punt enige twijfel. Met name vindt men de loonkostenstijging niet duidelijk. De stijging van tarweprijzen en aanpassing aan de dollarkoers is begrijpelijker. Maar — en dat is al een oude grief uit deze kringen — toen de dollarkoers daalde, werd niets vernomen over eventuele daling van prijzen. Er zijn onvoldoende concurrerende krachten in het spel om dergelijke verlagingen te bewerkstelligen, aldus de conclusie.

Bij de consumentenorganisatie Konsumenten Kontakt is men nog steeds verontwaardigd over het prijsgedrag van de vleeshandel. In die sector, zo werd onlangs berekend, werd in één maand tien miljoen extra winst gemaakt door de daling van de rund- I vleesmarktprijzen niet of onvoldoende ' aan de klant door te geven. Over een tijdvak van ruim een half jaar betekende dat een winst van 45 miljoen. Er is nu een ECD-onderzoek aan de gang en het Bedrijfssehap slagersbedrijf heeft al toegegeven dat te hoge marges zijn berekend. Over november daalde het rundvlees gemiddeld enigszins in prijs.

TEGEN HET EIND van het jaar plegen de mensen plotseling tijdbewust te worden en terug te blikken: in droefheid, heimwee, wrok, woede of dankbaarheid. Zij worden zich de vluchtigheid van de tijd en het leven bewust. Met de prediker of psalmdichter van duizenden jaren geleden. Of met een dichter van vandaag zoals Jos Vandeloo: „leder uur pikt de tijd een graankorrel uit de schuur van mijn leven. Misschien is mijn graanschuur goed gevuld. Het helpt niet; tijd heeft geduld."

„Met „Uren, dagen, maanden, jaren". Of met Gerard Cox' lied over de mooie zomer die weer voorbij is. Met Den Uyls dagsluiting dat de oude tijd nooit terugkeert. Of met Wim Kans jaarsluiting: „Zuinig over de drempel."

Vroeger hoorden tranen van verdriet, rouw en berouw evenzeer bij dit getij als oliebollen en vuurwerk. Er zijn velen, die dat terugbliksentiment willen afzweren, of overschreeuwen. Maar die ouderwetse emoties waren zo gek nog niet. De hedendaagse mens heeft het huilen, rouwen en berouwen te veel verleerd en verdrongen. Er zijn streken in dit goede gewest waar het bedwingen en wegdrukken van gevoelens en emoties tot een deugd is verheven. Tot die verdrongen gevoelens met geweld losbarsten en hun prijs opeisen. Want een mens kan zijn gevoelsleven niet straffeloos in de koelkast houden. Het einde van het jaar mag een tijd voor emoties en sentimenten zijn. Een mens die echt leeft beleeft wel wat.

Het aardse leven wordt in tijd gemeten. Het loopt in de maat met de tijd, op het ritme van hartslag, getijden en seizoenen. De tijd is onomkeerbaar en laat zich niet inblikken. Het sneeuwt elke winter, maar het is elke winter andere sneeuw. Het leven is maar even een groene speeltuin; het wordt al spoedig een bruin café vol relieken en antiek; het eindigt zwart in de laatste black-out. Evenals geldontwaarding is er ook tijdontwaarding. Nooit heeft de mens zich zó door de klok laten opjagen. Maar ook nog nooit is er zóveel tijd verspild en verloren.

De tijd prent zichtbare merktekens in het leven: In de jaarringen van de bomen, in de groeven van gezichten. De tijd doet zich voelen in gewrichten en geschiedenis, in de aarde. Nog nooit heeft de mensheid zó veel tijd achter zich gehad. Nog nooit heeft zij zich zó weinig tijdbewust gedragen. Nog nooit heeft zij zó slecht geweten wat met de toekomst te doen. De mensen leven bij de dag, alsof zij geen verleden en toekomst hadden. Veler leven komt niet veel verder dan de tijd doden. De tijd doodt hen uiteindelijk. Velen jagen en vluchten voor de tijd uit. De tijd haalt hen bij de finish altijd in.

De mensen proberen hun lichaam, waarin het ritme van de tijd klopt en waarin de tijd zich ingraaft en weerspiegelt, te vergeten en te verhullen. Met die face-lifting houden zij zichzelf maar nooit de tijd voor de gek. Het lichaam vergeet zijn leeftijd niet. Het kan zich onverhoeds melden in ziekte en pijn. Kerkklokken willen voortdurend aan dat soort dingen herinneren als wekkers en alarmklokken. Zij houden het laatste woord: als zij luiden over hen, die niet meer te wekken zijn.

De mensen hadden vroeger gemiddeld de helft korter te leven dan wij. Toch lijkt het achteraf alsof zij meer tijd hadden. Zij hadden in elk geval meer geduld. Het eeuwige „dat is zonde van de tijd" is een doodzonde van deze tijd. De mensen willen ook teveel ineens. De duivel neemt wel de tijd. Hij ziet, anders dan de meeste mensen, verder dan een mensenleyen lang is. Hij is oneindig oud. Zijn grote kracht is het onvermogen en de onwil van de mensen om van de tijd te leren.

Vroeger duurden de jeugd en de ouderdom maar kort. Het kind stapte direct over naar de volwassenhid. Nu zit er tussen het kind-zijn en het volwassen-zijn een steeds langere periode van leren en studeren. Pierre Gaxotte denkt dat de tijd niet ver meer Is dat sommige mensen kans zien rechtstreeks van de universiteitsbanken door te schuiven naar de bejaardencentra. Steeds minder mensen moeten in steeds korter tijd steeds meer presteren en produceren voor steeds meer mensen. Zij moeten speel- en leertijd produceren voor de jeugd en rusttijd verdienen voor de bejaarden.

Die rusttijd ontaardt vaak in lege, loze wachttijd. De levensavond brengt een mens meestal niet veel méér dan hij er zelf van verwacht. Ouder worden is veelal een zichzelf vervullende profetie. Tijd is gave en opgave tegelijk. Hij lijkt het laatste woord te hebben. Het leven lijkt een aflopende zaak. De tijd heelt niet alle wonden, hij is een wonde in ons bestaan. Toch is het leven niet een bij voorbaat verloren zaak. Toch is dit een geweldige tijd om in te leven.

Sommigen zitten het leven passief uit en wachten maar af. Waar wachten zij in hemelsnaam op? Wie weet wórden zij verwacht en moeten zij zélf eerst in beweging komen. Het onverwachte komt in elk geval niet vanzelf. Een mens moet daarvoor zelf onverwachte, spontane dingen doen. Zoals een kind. Kinderen spelen in en met de tijd, onbevangen en vrij. Zij hébben nog de tijd. Wij, de overlevenden van 1973, ook. Wij moeten ons niet gedragen als arrivés. Wij moeten steeds weer op weg naar het nieuwe. Natuurlijk kunnen wij ons verpozen, uitrusten en overnachten

in hotel ..De Wereld". Maar voor de niet-hotelgasten die zich een thuis weten, is het de hoogste tijd om op te stappen. jj

Het heeft velen verbaasd dat er blijkens de Lyrische Courant in deze jachtige tijd bij zon gehaast leven zoveel poëtisch talent in Friesland wordt gevonden. Het getuigt enerzijds van kunstzin en anderzijds van de behoefte zich uit te drukken in dichtvorm. Zo tegen bet einde van het jaar hebben velen er behoefte aan met enige weemoed terug te zien op het voorbije jaar. De dichters en dichteressen, die hun werk presenteren in de Lyrische Courant in de Sneon en Snein-bijlage van vandaag, hebben het thema Oud en nieuw in vele variaties gebruikt. Een groot aantal vrije verzen maakt mede deze aflevering van de Lyrische Courant tot een waardige afsluiting van de overvloedige poëtische oogst in 1973. In totaal werden 362 gedichten ingezonden, waarvan 134 gelegenheidsverzen en 228 vrije gedichten. De jury heeft er 26 gedichten over het thema Oud en nieuw en 34 vrije verzen uitgezocht voor publicatie in de Lyrische Courant. De drie beste gedichten worden gehonoreerd met prijzen van 100, 50 en 35 gulden. De eerste prijs is toegekend aan mevrouw Klaask' Hoeksma-de Jong te Zwolle. Zij ontving de prijs voor het gedicht VcrUmgen. De tweede prijs verwierf het gedicht Winter van een inzendster uit Oosterend, die schreef onder het pseudoniem Petra Lansier. De derde prijs valt toe aan msvrouw M. Koidijk-de Vries te Oldtboorr. voor haar in het Fries geschreven gedicht Waskdei. Voor de volgende Lyrische Courant, die over een maand zal verschijnen, wordt opnieuw een prijsvraag uitgeschreven met weer drie prijzen van 100. 50 en 35 gulden. Het onderwerp is nu De rijke aarde. Gedichten voor de;.e prijsvraag dienen uiterlijk 15 januari bij de redactie binnen te zijn: ze mogen niet langer zijn dan vijftig regels. Voor de „vrije" verzen bestaat geen beperking, ook niet wat de datum van inzending betreft. ledereen kan meewerken aan de Lyrische Courant. De bijdragen moeten zijn voorzien van een volledige ondertekening met eigen naam of een duidelijk pseudoniem, dus geen initialen. Naam en adres van de inzender moeten in elk geval bij de redactie bekend zijn. De gedichten mogen geschreiveni zijn in alle talen en dialecten, die in deze provincie worden gesproken. Naast de prijzen voor de gelegenheidspoëzie is voor ieder gepubliceerd gedicht een honorarium van ƒ 25 vastgesteld.

WENEN — De sjah van Perzië heeft de indruk, dat het aantal tankers dat van de Arabische landen naar de Verenigde Staten vaart, niet is gedaald als gevolg van het embargo. De sjah zei dit gisteren te Wenen, waar hij een particulier bezoek brengt, in een gesprek met Oostenrijkse verslaggevers. Volgens de sjah wordt een lading olie vaak drie of vier maal in open zee verkocht. Zo kan het gebeuren dat olie, die verscheept is naar Argentinië uiteindelijk in Japan terechtkomt. Deze handelwijze draagt duidelijk ertoe bij, dat de Arabische embargo's worden ontdoken, zei hij.

De Perzische monarch riep de olieverbruikers op de olie zuinig te gebruiken en over te schakelen op andere energiebronnen, zoals steenkool en waterkracht. Olie is veel te kostbaar om te wo-den verbruikt als huisbrand- of dieselolie, aldus de sjah. De prijs van ruwe olie uit Venezuela gaat op 1 januari van 7.74 naar 14,03 dollar per vat (van 159 liter). Deze verh?;; ng is veel groter dan de oliemaatschappijen hadden verwacht. Ze haddeo op hooguit 12 dollar gerekend; De landen in het Midden-Oosten hebben hun prijzen onlangs tot bijna 12 dollar verhoogd.

SINT NICOLAASGA — Onversaagd staat dit windmolentje midden in een ondergelopen stuk land. Automobilisten die over de nieuwe rijksweg 50 door het Tjeukemeer rijden zullen zich wellicht afvragen, waar het water naar toe wordt gemaald. Het molentje staat ter hoogte van de afslag naar Sint Nicolaasga.