Leeuwarder courant : hoofdblad van Friesland

.. .en toch is het anders,die exclusieve herenkleding van [men •ahopl Nieuwestad - Leeuwarden Moet U óók eens proberen

(ADVERTEN*! DS'7O - LIJST 11 No. 3: II J. M. Clenaad. ■MILDAIVI tel. 05130-36831

OVFIi HEI ALGEMEEN kan men zeggen dat verkiezingen voor de Pro'i nooit m die male de politieke hartstochten doen oplaaien als Tweede iCamerverkiezingen oi /dis ook Cemeenn n dat doen. Bliikluar hebben de meesten van ons. niet geh hte overilel elat iU- Provinciale Staten geen echte politiek bedrijven, doch zich veeleer bejdghoadeti mei meer techi juridische probles geheel ten onrechte, schrijj ik; maai ook veter niel helemaal terecht Want de Staten Idezen de leden van onze Eerste Kauur en via de rlriezingen hebben wc dus. zij het op een indirecte wijze, toch enigszins een invloed op de landspolitiek. Maar die invloed is uiteraard betrekkelijk gerii

Op dit ogenblik doet zich evenwel het opmerkelijke feit voor dat de Statenverkl met enkele princikwesties verbonden wor- In dit artikel wil ik er vier noe begin maar onmiddellijk met k de neiging om aan men 1974 een lijk-polltieke beteki ehten. lal Kamerleden op het vcrkieoad gaan wijst duidelijk, in deze richting. De uitkomst van de verkiezin-20 kunnen we van verschillende zijden horen, zal worden beschouwd als voor het tot nu toe gede Kabinetsbeleid.

Nu moge men dit om allerlei redenen onjuist vinden — indien echter gesteld wordt dat bepaalde politieke gebeurtenissen zo als verkiezingen een landelijke betekenis hebben, dan hébben ze die i al door het feit dat het zo gesteld wordt. Zo grillig en ingewikkeld werkt nu eenmaal de politieke psychologie. is goed hi kening te hou-

net het zojuist is dat ook deze lanzienlijk deel len in het valse licht ,'itsing van politi. moeten di of vijf, gedwongen worden te kiezen it dan ..conservatisme" of „progressiviteit" hi

Ik voor mij acht dit een onjuiste en misleidende tegenstelling alleen al vanwege het feit dat het om twee moeilijk vergelijkbare zaken gaat. Ik kan mij wel een conservatieve samenleving voorstellen, waarin alle sociale verhoudingen en waardeverdelingen vastliggen en door de traditie bepaald zijn. Maar een maatschappij waarin alles en iedereen progressief is — wat dit verder ook moge zijn — kan ik mij nauwelijks indenken, tenzij als voorstadium van het Grote Cor e, of de Grote Gelijkheid a la l at marxistisch aandoend. ierlijke klasseloze maatschappij, waarin de progres• volledig hun zin hebben gekregen.

Progressiviteit van nu is dus eigenlijk het conservatisme van morgen en een keuze tussen progressiviteit en conservatisme houdt niet veel anders in dan een keuze tussen conservatisme-vandaag of conservatisme-morgen. Een nauwelijks interessant onderscheid, dat vooral van leeftijdsverschillen zal afhangen, dunkt mij. Maar ik kom nog wel eens op de tegenstelling tussen conservatisme en progressiviteit terug, want er valt nog wel meer over te zeggi

Een derde punt dat naar voren gebracht kan worden is. dat de kamende verkiezingen, ook die voor de Gemeenteraden, in het teken van de voortrlng staan. Nu zijn democratie en dernor g beiik zal ze daarom o' i tijde steunen en zonodig \' '-: echter in mende mate het bange vermoeden Hen dat we elkaar in Nederland zo langzamerhand een soort sprookje van de kirren van aan het vertelall het over democratisering

thans onder de naam van democratisering doordemof f vernbaar ondemocratink ik nog niet waarvan men 1 'i ulteisub-i üb-comn etc. dat explosief is gegroeid.

BIJ DIE ZOJUIST go mocratische trekken denk ik ook I politick en ik wil twee voorbi noemen die van dl] voor de verkiezingen zijn. Tin i streven vu dagelijks bestuur van provincie ol mc-ente tot programooi!. 'i ma?erderheidsri'!! zich ■I bepaald program hebben v te komen in plaats van tot ai ■ui,' de lamensti Provinciale Staten of Gem. weerspiegelen.

Wie dit verschil goed doordenkt, moet wel tot de conclusie geraken, dat een programcollege in feite de dictatuur een meerderheid over een mii heid betekent. Die minderheid, de helft min één, wordt voor ten minste vier jaar bulten spel gezet en heeft geen i'nkele invloed op de beleidsvorming.

Mochten er bovendien binnen de heersende meerderheid moeilijkheden rijzen, dan ontstaat er helemaal een dwaze situatie omdat de overblijvende besturende minderheid niet naar huis kan worden gestuurd zoals dat met de landsregering wèl het geval is .Statenen Raadsleden worden immers voor vier jaar gekozen en tussentijdse verkiezingen zijn hier onmogelijk. Maar de provii gemeenten hebben dan ook een geheel andere bestuursstructuur dan ons land.

Wijlen mr. P. .1. Oud motiveert in zijn staatsrechtelijke handboek dan ook overtuigend dat in een dmocratie de vertegenwoordigende colleges niet uitsluitend de meerderheid mogen vertegenwoordigen. Ter vermijding van misverstand: ik behoor niet tot de partij waarvan de heer Oud vele jaren lang de voorman is geweest.

Een tweede ondemocratisch element dat in de hedendaagse politiek meespeelt, is het streven om de afgevaardigden in Staten en Raden weer via het ■m van lastgeving en ruggespraak te laten beslissen, ook al is dat in ons land staatsrechtelijk verboden. Men houde goed voor ogen wat dit zogenaamde lastgevingsmodel inhoudt: voor iedere beslissing, zelfs voor de ger: of onnozelste, moeten de afgevaardigden éérst hun partijleiding gaan vragen hóe zij moeten stemmen. Zij mogen niet langer hun stem uitbrengen op grond van eigen inzicht, geweten of politieke verantwoordelijkheid, doch gaan de rol vervullen van partij-robot. Niet meer de kiezer, doch een handjevol meestal onbekende partybazen die zich ongevraagd tussen kiezer en gekozene hebben geplaatst, gaat de dienst uitmaken. Het is bij dit alles interessant te bcdeaiken. dat dit plan afkomstig is van een partij die zegt voor bestuurlijke openheid en spreiding van macht te zijn.

' alleen Is het ruggespraakmodel in velerlei opzichten volstrekt in strijd met de democratie, het werkt bovendien uiterst vertragend op de besluitvorming — en dat In een tijd waarin de oplossing van ernstige problemen op het gebied van milieubeheeir, ruimtelijke ordening, werkgelegenheid en sociale voorzieningen juist een snel en slagvaardig beleid vereist. De vaderlandse geschiedenis had kunnen leren dat. mede door dat vertragende element, de Republiek van de Zeven Verenigde N«ï-derlanden aan het lastgevingssysteem bestuurlijk ten gronde is gegaan.

Trouwens ook de eerste democraten uit de Franse Revolutie hebben al heel spoedig het werken met lastgeving verlaten en zijn overgegaan op het machtigingssysteem dat in de loop van de tijd in alle democratisch functione i staten is ingevoerd — behalve in de Oosteuropese volksdemocratieën daar wordt nl. met lastgeving gewerkt. Op goede gronden is in onze Grondwet artikel 96, lastgeving verboden.

EEN VIERDE politieke probleem dat ik naar voren wil brengen, betreft de "ilmgen tijdens de /.o langzamerhand j-'i-confron■ ' uit. De vraag rijst dingen, al weten v hoe hun l-cinvloeniet een van politieke

Ik Igd deze vraag itwoorden. Daarom /.on ik fraai cm uitgebreid onderzoek ■ de onderzoek-technische kanten zoals wijze van steekproeftrekken, vraagstelling en tellingslesultaten aan de orde zouden moeten komen. Daarover kan men namelijk ook I uitspreken.

Zoal veet heeft men zich In -Bnttannii' cvenajaMis zorgen gemaakt over de rol die de opiniepeilingen daar bij de jongste verkiezingen ld. Men kan zich dan ook ie het wenselijk zou dagen van verbieden voor de tiid rli mkondigen van de v i het bekendmaken van de vorkiozini'suitkomsten. Ik meen aarvoor v. ike argumenten uden zijn. Een dergelijk verbod komt de politieke zuiverheid en dear-cn goed functionerende democrallig ten goede.

Ongetwijfeld zullen sommigen zon verbod opvatten als een aantasting van nheid van meningsuiting of van de ijheid. Maar rechtstheoretisch valt daarover nog wel het een en ander te zeggen. Zo is die meningsvrijheid door een voorwaarde beperkt, gelijk onze Grondwet aangeeft. En van die beperkende voorwaarde zou in dit geval misschien gebruik gemaakt kunnen worden. Vexarts dienen wij goed te overwegen wat op een gegeven ogenblik de voorverdient: een slechts tijdelijke beperking van de publicatie-vrijheid, waardoor evenwel de politieke zi heid gediend wordt en manipulerende werking wordt uitgeschakeld,- dan wel handhaving van een vrijheid die misbruikt kan worden om verkiezingen in een bepaalde richting te sturen. Ik geloof dat het wenselijk zou zijn als ons parlement eens het vraagpunt van de opiniepeilingen ter discussie zou stellen. Want uiteindelijk heeft onze volksvervoordiging, Eerste en Tweede Kamer beide, het grootste belang bij democratische verkiezingen.

GEZINSENCYCLOPEDIE voor seksuele voorlichting. Van de vijf delen zijn thans verschenen de delen 1 (7—9 jaar (10—13 jaar). Vertaling uit het Frans respektievelijk Joop M. Meijrink en Jan G. Steur. Uitgave: Zuid-Nederlandse Uitge- Antwerpen en Centrale Uitgeverij, Harderwijk: beide delen bevatten iHustratii zijn ook beide gekarton resp. 45 blz.. f 9.90 en 93 blz., f 15.90.

i*zamerhand is het hele Nederlandse volk zo vaak „voorgelicht" dat je je soms gaat afvragen of het misschien tijd wordt om weer eens enkele sluiers aan te brengen. Want weet is het nu wel zover dat enige geheimzinnigheid, ten behoeve van de romantiek of voor het plezier in wat

„taboe" is, geen kwaad zou kunnen. Doch alle ironie nu verder terzijde en meegedeeld dat, ondanks de stroom van gelijksoortige werken, toch nog weer een uitgever het heeft aangedurfd om te investeren in seksuele voorlichting. En dat dan bovendien nog in een op vijf steeds omvangrijker (en duurder) wordende delen berekende serie.

De opzet lijkt een encyclopedie aan te bieden voor het hele Nederlandstalige gezin nadat eerder Franse gezinnen hun kennis al hadden kunnen vergroten met behulp van de door Libiairie Hachette uitgegeven serie „La vie sexuelh is een ieder in dit land, behoudens de bepalingen in de wet. vrii o-n te doen en te laten wat hij wil. Op zich dus tegen het verschijnen van deze seksuele gezinsencyclopedie niets in te brengen. Alleen: dat het een oorspronkelijk Frans projekt is geeft in i aanleg wel reden tot enige bezorgdheid. Immers, in tegenstelling tol allerlei wilde verhalen ree jaren hebben gesuggereerd zijn de Fransen op seksueel terrein beslist minder geëmancipeerd dan wij Nederlanders.

Behalve enige reserve veroorzaken deze overwegingen ook nieuwsgierigheid weshalve ik de twee boeken maar eens ben gaan bekijken om te zien hoever d ruimheid van begrip ondertussen g derd is. Het eerste wat daarbij dan. al aan de buitenkant, vastgesteld kan worden is dat het voorlichtingsteam —

vier vrouwenartsen, twee lijke en twee mannelijke van v enkele nog een nevenspecialisme loskundige. kinderarts) meebrachten — zich aan de problematiek bii de tijdsgroep van 7—9 jaar nauwelijks 'lil kan vi niet gebeurd. Afgezien stelde en veel bescheiden stukje „indoktrinatie" f het als model dienende gezin telt vier kin- I latend voor wat het is kan vastgesteld worden dat i openhartig, duidelijk en overtuigend is behandeld. Ook de paring. eerst van mensen en daarna ter nadere verduidelijking ook nog van honden en vogels onder meer, wordt beschrev. toond.

Deel 2 g leiding tol kritische kanttekeni tiematerinal In-staat hier deels uit ungen en voor een and maar ook

..mooi- idien die kennelijk een r en het gemiddelde liggend inkonn ui-lichting is in vraag ik me n op vad I hun kii over de dingen praten althai deel 1, het kindertal wat i ikelijk In wenst aandael over schap werd ge condoom i ssarium v noemd en getoond merking dat al n kind vruel eens moi onthouding wordt ichuwd is mogelijk in dit king dat I ning ijn ook.

voor aanvullingen, kann n zorgen.

BONN — Het aantal zelfmoorden In de Westduitse Bundeswehr is sinds 1969 lomen, zo heeft staatssecretaris Wilhelm Berkhan van defensie in de Bondsdag bekendgemaakt. Vijf jaar geleden werden onder de militairen 68 zelfmoorden geregistreerd. Het afgelopen jaar waren het 96 gevallen. In een rapport o toe-stand bij de strijdkrachten dat jaarlijks voor het 'eld, staat dat het drankmisbruik in de Bundeswehr zulke proporties heeft aangenomen, dat de paraatheid er gevaar door kan lopen. Volgens het rapport probeerden vorig jaar 739 militairen de hand aan zichzelf .an. 128 van hen deden dit na alcoholgebruik

On i kundige medewerker meldt: verwachting voor lie-l NoOl aden, geldig tot

24 m op 6.35 onder 18.59 maan op 6.17 onder 20.12 25 in . 6.32 onder 19.01 maan op 6.37 onder 21 27

Hoor water Il.irliiigrn. m.a.art 28 ü.48—22.02 24 10.27—22.37 18 11.04—23.08 H.41—23.44 helling (haven) 24 Vlieland (haven) 58 min ■■ Lauwersoog 21 min. later.

„Het is niet mogelijk, van de instandhouding der partijcontacten aan volledig beeld te geven. Onze algemene indruk is dat, wat de ( ) behan partijen betreft, die contacten veruit hei sterkst in stand bleven bij de nn'ilutionairen. Tussen zomer '40 en '41 was hun partij tot een mac organisatie uitgegroeid; daar kwal dat het protestants-christelijk bij/ onderwijs waarmee de an' tionairen zich in hoge mate ■ voelden, van .'4l af verwikkeld raakte in een belangrijke worsteling die de noodzaak van veelvuldig onderling contact met zich bracht. Colijn had voor dat contact een vast orgaan helpen scheppen: de 'twaalf apostelen' (het werden er in werkelijkheid zeventien); dat waren min of meer vooraanstaande anti-revolutionairen uit de voor de ARP belangrijkste delen des lands die periodiek met hem samenkwamen. Colijn had met zijn uitschakeling rekening gehouden: hij had gezegd dat in dat geval Schouten hem moest vervangen. Dat was geed ge- Schouten werd een leidsman aan wie het verzet in tal van op?' veel te danken zou hebben.

Jan Schouten was een seijman en een man des volks. Hij v 1883 in Maassluis geboren als zoon van een schipper ter haringvisserij. Na de lagere school doorlopen te hebben, moest hij geld verdienen: vader was gestorven, moeder bleef met elf kinderen achter; de inkomsten uit een klein textielzaakje waren niet voldoende voor het grote gezin. Jan Schouten was twaalf toen hij bij een bloemisterij zijn eerste betrekking als kncchi> aanvaardde. Maar er stak meer in de leergierige knaap: toen hij vijf-entwintig was, had hij door gestage idie de lang niet gemakkelijke middelbare acte boekhouden behaald. Twaalf jaar later had hij het tot directeur gebracht van de Rotterdamse Poazbank. Hij had inmiddels een levendige belangstelling voor de binnenlandse politiek aan de dag gelegd. Vijftien lang, van '16 tot '31, was hij lid van de Rotterdamse raad; een drietal jaren fungeerde hij als wethouder van financiën en van de bedrijven. In '17 was hij bovendien lid van de provinciale staten geworden en, wat belangrijker was, in '18 lid van de Tweede Kamer. Tot fractievoor en voorzitter van de Anti-Revolutionaire Partij werd hij gekozen in '33 en in die kwaliteit had hij samen met Colijn van de zomer van '40 af de Anti-Revolutionaire Partij vertegenwoordigd in net Politiek Convent.

Schouten, een bescheiden man, zonder een zweem van eerzucht, was wars van alle publiciteit. Wat hij te zeggen had, zei hij in het parlemi op partijvergadoringcn of schreef hij in De Standaord; dat moest voldoende zijn. Colijn was in de jaren '30 een nationale figuur geworden. Schouten niet. Schouten werd ook door Colijn •met zijn air aan f/rand-seioneur overschaduwd; vergeleken met de ook internationaal bekende, anti-revolutionaire minister-president leek Schouten buiten de eigen rijen haast een provinciale figuur. Inderdaad kwamen zijn uitzonderlijke capaciteiten a?erst tijdens de bezetting tot volle ontplooiir pasten ook geheel bij de bezettingssituatie, want Jan Schouten was als uit eikehout gesneden. Met zijn metalen stem was hij zeven jaar lang de voornaamste parlementaire woordvoerder geweest van het anti-revolutionaire volksdeel. Nu kwam het er op aan, trouw te blijven aan de beginselen en die trouw te tonen. Zwijgen? Passief blijven? Schouten zou dat als e?en laakbare verloochening beschouwd hebben. Hij was niet zo jong meer, maar hij had een ijzersterk gestel en aan geloofsmoed schortte het hem niet Elk pacteren met het natlonaal-soclallsme wees hij af; Nederland en de constitutionele monarchie onder Oranje waren hasm één. en die overtuiging moest men verkondigen, wat ook de gevolgen zouden ziin. Schouten zag verzet niet als een gecompliceerde, maar eerder als een simpele aangelegenheid: verzet was plicht Op 30 juni '41 werden ( ) negentig anti-revolutionaire voormannen gearresteerd. Onder hen bevonden zich verscheiden van de twaalf apostelen. Eén die niet opgepakt was, E. van Ruller (een Rotterdammer gelijk Schouten in feite geworden was), belde volgens de met Coliji> gemaakte afspraak Schouten op en bezocht hem in de kelder van de verwoeste Boazbank waar het bedrijf zo goed en zo kwaad als dat ging, voortgezet werd. 'Ons werk lag in stukken', schreef van Ruller later; maar ook, dat Schouten onmiddellijk zei: 'We moeten het weer bij elkaar harken.' Dat gebeurde. Tien dagen later vergaderden de overgebleven 'apostelen' met Schouten In een der kleedkamers van het Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen In Den 'Wie zich nu terug wil trekken, trekke zich terug', zei Schouten. Allen bleven. Het land werd in vier rayons verdeeld: noord, midden, west en zuid, en ten dele via de oude, ten dele via nieuwe verbind ingsmannen werden ■ oren, de consignrjs doorgegeven. 'Het meest systematisch', aldus weer van Ruller, geschiedde dat in Friesland: daar had mr. J. Algera achttien districten ingesteld; Algera sprak dan met de achttien hoofden en die achttien gaven het besprokene aan negentig gereformeerde kringen door waarin alle plaatselijke kiesverenigingen vertegenwoordigd waren. Veel van die bijeenkomsten werden als bijbelkringen' gecamoufleerd. 'Enkele van de ' actieve 'apostelen' hebben aldus van Ruller, 'in de bezettingstijd ver over de duizend van dergelijke vergaderingen geleid, van één is bekend' (van van RulleT zelf namelijk, maar hij verz.weec n naam) 'dat B rtienhonderd bereikte.' A ntnetcn waren van grote toen, van '42 af. di ke Organisatie voor Hulp aan Ondereliuk liouwd moest worden. Via d ten werd ook veel geld ameld: voor i ronds', bedoeld om na en anti-revolutionair dagblad uit te geven (De Stnndfleird had zich .meende men. teveel gecompromitteerd), f 160.000, In '44 in een aparte actie nog eens f 150.000. Dit werk nu, werd van 30 juni '41 af onder leiding van Schouten voortge•l uitfebn '..: werd hij n Breda in een Ikomst van gi ionge'nheld nrstin, koningin Wilh' licht was werd hij in hel werd als wam wing IM-ii Op 8 di 12 kwam Op 9 de. plaats weer in."

Jan Schouten

er goed uit voor het weekwinal al dn od v :iia n half i oottelljke • - n en zich obouidinaiin iin io millibar) en naar van Ierkt (990 millibar). Het bijbe

nen In het te Noordon van Nederland geen daverend,' dingen verwachten. Het kwik blijft In het Waddengebied en de Friesland op fl | in grnd«-n mperatuu hier tege-n gegaan door het vrij koude an 6 gra Klders 'id kan het kv iq in de van huls utl hulp van ~ 12 n In Zuldoost-Nedermaxlma van 16 : graden mogelijk, echt dus wel I

lii tdr lentewarn I 'md werd het s gradei i degen in Zuid ' "len In 7 Waarnemingen ('urn-dijk. vanmorgen acht uur: barometer.stand 1021 millibar (TfiO millinnt langzaam 18.3 ri (12.5 gr.), minimum temperatuur ! (3.1 gr.) Wl noordoost. 5 Beaufort. W wolkt. fiecn neerslag.

l'.illum geen waarnemingen Kondurn: maximum temperatuur 8.5 graiiinimum temperatuur 3.5 graden. Wind gisteren: noordoost tot oost, 2 tot 4 Beaufort. Weer gisteren: eertt miat, bewolkt. G««mlddelde vochtigheid gisteren overdag 88 procent. Geen neerslag.