is toegevoegd aan uw favorieten.

Utrechtsche studenten almanak voor ..., 1865, 1865

1865

Permanente URL

Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden: Auteursrechtelijk beschermd. Op dit object rust auteursrecht.
Titel: Utrechtsche studenten almanak voor ..., 1865, 1865
Alternatieve titel: Almanak Utrechtsch Studenten Corps; Utrechtsche studenten-almanak; Utrechtsche studenten almanak voor ...
PPN: 422682799
Uitgever: van Schoonhoven [etc.], Utrecht
Jaar van uitgave: 1865
Publicatiedatum: 1865
Aantal pagina's: 418
Taal: Nederlands
Publicatietype: Aflevering
Herkomst: Het Utrechts Archief
Signatuur: GAU VV 105
Toegevoegd in Delpher: 05-08-2019

Geen zoekvraag opgegeven
- Ga naar paginanummer (totaal 418 pagina's) / 418
Auteursrechtelijk beschermd. Op dit object rust auteursrecht.
Permanente URL
Aflevering

Pagina

Gebruiksvoorwaarden

Auteursrechtelijk beschermd. Op dit object rust auteursrecht.

Titel

Utrechtsche studenten almanak voor ..., 1865, 1865

Alternatieve titel

Almanak Utrechtsch Studenten Corps

Utrechtsche studenten-almanak

Utrechtsche studenten almanak voor ...

PPN

422682799

Uitgever

van Schoonhoven [etc.], Utrecht

Jaar van uitgave

1865

Publicatiedatum

1865

Aantal pagina's

418

Taal

Nederlands

Publicatietype

Aflevering

Herkomst

Het Utrechts Archief

Signatuur

GAU VV 105

Toegevoegd in Delpher

05-08-2019

IAOMAQEIA. fleer. J. C. Eijkinan. liettereii. Utile dtjlci. ifecr. E. C. Vroede. Stïlus dicenoi magister. Secr. D. K. van Hoytema. \'Hfuur«Plillo»o|»bic. ÏSATURA Düx NOJils CT AuspEX. SV'fT. N. vaii de Wal. Weispi'ekeiKllic}*!, Natüha Airns MAWiSTnA. .Secr. A. F. Kamp. (testus au yoce.vi , vtri/n’s ad gestl’m accommodeïur. Secr. C. J. (t. van Hoogsli’atoii. Abm. ues amorie der hoevex. Heer. S. E. de Boer. Dicexuo moERE uisc'UXT. Heer. W. A. Brill. E. A. Bür&er. Heer. P. Bartstra. Bellamv. Heer. A. Adaina. l*ruiu»ns)cL («ez-elsK-liap. Excelsior. Heer. F. E. Crommeliii. Sic iTUn -iu ASTRA. Heer. J. H. Keiser. Outgani; (tiasebeii cii s»(a(lgciioo(eii. Davüxturiüji. Heer. J. P. Verloren. Frisia. Buieue-Hclmeimer N. A. Hingst. Ultrajectixa. Heer. J. C. M. van Eiemsdijk. EoterodamliM. Heer. C. Stemberg. Wau(ic]ge2elscbappcii. Artemis. Heer. D. JST. van Hoytema. Arïemis 1851. Heer. E. de Beaufort. i'RiTiLiOE. Heer. ,1. E. de Voogt, Nz. K. O. X. Heer. A. J. H. Eepelaer. Zondiiggcz^lflchnppei Tjies EAOIUST COLEEGIUM. Secr. B. E. W. A. Sloet tot Hagensdorp. OcCjDit QUi NON SERVAT. SecT. J. N. T3urg6rhoudt. Nos BELECTAXT VARIA. Secr. B. R. W. A. Sloet tot Hagensdorp. cf iXia, Secr. ,1. H. Keiser. Bevordering vhii nniigenainen oiiignog, Amicitjae sacettm. Secr. J. Vriesendorp. ViNUM amioitiae ijfTEEPEES. Secr. N. van de Wall. Manesciiija'. Secr. E. van de Werk. Moepheus. Secr. Masaniëllo. Sclinakgezclschappen. Didimus. Secr. P. Verloren. Meephy. Secr. M. J. Adriani. Ilombre' en Quiidrlllegezelsvbappen. Spadille. Sem-. J. Ph. Th. du Quesiie. Kieeeoe. Secr. C. A. van der Leeuw. Iloogere RUkniiMf. Hippomania. Secr. VV. H. de Beaufort. Deeby. Secr. E. C. U. de Balbian van JJoorn. Epsom. Secr. P. J. E. van Voorst Vader. lliihA* en Pltiloulgexelscbap. Maks. /Sfeer. C. J. (xeisvreit van der Netten. Visi-lige/.citicbap. •Jonas. Secr. .F. Pli. Th. du Quesne. Tot hulp CU ondersteiinitiK- SOIT (jui ïf-vi. V i'EN.SE. tiecT. W. A. W. van Limburg Stirum. I. EES(FEZB Fv S C H A PE N. \icii\vc leltcreii. 1798. Dir. E. (1. Escher, dr. Vice-Dir. G-. .F. Hulsman. Nil An.MiRARF. Bir. .T. N. van Hall. Dtsce leuendo. Dir. W. H. de Beaufort. Vice-Dir. PA E.. Crommelin. Theologie. ÏUEOLOOIAE SACKüM, I)ir. P. J. Komijn. Fice-Bir. W. C. van Manen. Quid VBHUji ATQUB BECENS. Dir. (1. J. vau der I'lier. iS'etr. C. van Koetsveld, CEz. LIJSï DEE PEÜMOTIEN. \'A>- 25 Novembee 1863 tot 25 Noa'bmiski; 1864. In de Grodg-eleerdlieid. 1863. 18 December. W. A. Terw'ogt, Jr. Hel leven van den JoodscJiengeschiedschrijver Flavhis Josephns. 1864'. 14 Maart. S. B. .1. vau Behevichaveii , Be beieekenis en waarde van het gelooven ojj gezag. ~ 16 „ G. M. C. Loeit', Be Nederlandsvhe kerkgesehiedschrijver Brandt „ ‘2i „ .1. Kiet, Be teer van ■fesns aangaande de ZSiH llSiJ\lo2. In de Eegtsgeleerdlieid. 1863. 11 December. H. A. Nieuwkamp, Theses ■Jnridicae. 1864. 22 Januarij. W. M. de Brauw, De departementen van algemeen hestnnr in Nederland sedert de omwenteling van 1795.. „ 25 „ C. J. Sickesz, De .schutterijen, in Nederland. „ 27 ~ A. J. Redeker, Theses Juridicae. „ 17 Maart. J. Lublink Weddik, Over zam,enloop van misdrijven. ~ 21 April. L. H. E. Cross, Theses ■furidieae. ~ t Mei. P. Verloren, De verhondiug va,n den staat tot het hankwezen. „ 11 „ .1. A. Altiug Biisken, Over geldteeniugen hier te lande door vreemde mogendheden aangedwtn.. „ 14 „ L. 11. Püvel, Theses Jaridicae. „ 26 ~ E. F. Wttewaall van Stoetwegen , Over de mogendheden, va.n den, zoogenamnden tweeden en derden rang. „ 13 dunij. R. (t. Philipson , Orer den nolkenregtelijken titel: „Schip ie territoir" „ 1-ii „ T. Oester, Oeer üe icerkinriglitigen, voor armen in Hederland. „ 23 „ S. J. du Tour van Bellinehave, Hel constUutioueel KouingsclMp. 1864. 25 Juuij. D. do Blocq vaii Scheltinga, Verband tusschen het Burgerlijk en het Handelsregt. )! 'lO „ A. Greebe, Over de verbindienisseu met tijdsbepaling. „ 1 Julij. W. Miphevts, Theses Juridirae. M n » J. 11. Post, Theses Jnridicue. :j 2 „ A. J. Sandberg, Theses JuridicMe. „ 13 October. B. E. W. vou Brüekeii Foc-k, Theses Juridinae. ;) 26 ~ G. H. Lowe, Theses Juridicae. „ 4 November. C. F. W. Bake, Theses ■furidicae. j; 1 „ L. J. Godefroy, Theses Juridicae. ji 21 ~ E. Collot d’Esciiiy, Theses ■Turidicae. In de Wflsbegeerte en Letteren. 1861. 11 I'ebruarij. lA. A. ]k.WAttd\\, Pommentatio eritieu de Platonis quae feruntiir eputoth. „ 3 ()cfcüber. C. VV. Middelland Moutijn tiones et Hxplicatione» Platonkm. In de G-enees- Heel- en Verloskunde. 1863. 12 December. J. Scherpeuhuijzen, theaa Ar(/u-■ rnienti Obsietricn. 1863. 18 December. J. P. Loonen, Theses Argumenti Obstetricii. „ 22 „ .1. B. Sohunrinan, Vergelijlcènd ondersoek van de bewegingeu van het oog bij Emmeiropie en Ametropie. 1864. 22 April. D. de Brnyn . Theses Argumenti Obstetricii. „ 14 Mei. W. 0. van Lokhorst. Theses Argumenti Obstetricii. „ 1 Junij. J. Vroesom de Haan, Theses Argumenti Chirurgiei. „ 21 „ (t. R. E. Wedekind , Theses Argnmenti Obstetricii. » 25 „ C. Maats, Theses Argmnenti Obstetricii. „ 2 Julij. (t. Heyuis, Historiseh-Kritische beschouwing van de Tramfnsm Sanguinis. „ „ „ -J. J- C. van Woerden, Bijdrage tot de Icennis der uitwendige zigtbüfe vaten van het oog in gezonden en zieken toestand. „ „ „ H. B. J. Kok, Cz. Over kunstmatige vroeggeboorte voormtuetijk volgens de methode van doken. „ 13 October. A. van Ameijden van Duim, Theses Arquwenii CMrnrgici. In de Wis- en Natuurkunde. 1863. 11 Deeeiribei’. H. J. Menalda van Schouwenburg , Over de anorganische bestanddeelen der waterplanten. 1864. 8 April. A. D. van Eiemsdijk, De scheikundige werking der warmte op anorgauische verbindingen. LUST J)EK STUDENTEN, WJJLKE, Ilf DEK LOOP VAK 1864, BEVOHDEUD ZIJK TOT PEOPOKEKTEK, OF OOK TOT PHEDIKAKTEK. P. J. vau Griethuijzeu. A. van Griethuijzeii. W. J. Oudegeest. C. van Thiel liibbius. Dr. D. Q. ~W. Muller Massis. D. R. Teljer. Dr. W. A. Tervvogt. J. G. Kuottnerus. H. Maleomesius. W. M. Timmerman. D. Rijnders. H. C. van Lin donk. J. van Herwerden. D. E. E. van den Hamme. J. de Koo. C. G. Bach. E. Jansen Schoonhoven. E. A. G. van Hoogenhuijze. A. H. Mühring. E. Liera. J. Bachiene, Jr. WETAL DEE STUDENTEN TE UTRECHT ov 15 NovEMiiKu 1864. In de (xodgeleerdheid .... 180 „ „ Eegten 193 „ „ Letteren 13 „ „ Geneeskunde 58 ~ ~ Wis- en Katuiirkunde . . 24 468 Hier ingesclireveji, doch elders studerende : In de Godgeleerdheid .... 3 „ „ Eegten 22 „ „ Letteren 2 „ ~ Geneeskunde 3 „ „ Wis- en Natuurkunde . . 1 31 Te zamen. . . . 499 VERSLAG VAN DEN TOESTAND EN DE LOTGEVALLEN DER Utrechtsche Hoogeschool, VAN 1 DEC. 18 63 TOT l DEC. 1864 6 Hot overige nu der gcschiedenibsen, zijn die niet geschreven in l>ct boek der Clironyken ? Boek der Kon. passim. Weer ligt de Almanak voor u open, weer doorbladert gij, Lezer, het jaarlijksehe geschiedverhaal der lotgevallen van onze Academie en van ons Corps. Veel, dat ons met vreugde vervuilde, komt u hierbij weder v'oor den geest, maar ook wat ons hart droevig stemde en ons in rouw dompelde, neemt zijne plaats in de rij der gebeurtenissen in, en ook daarbij staan uwe gedachten een oogenblik stil. Alles toch, wat op den toestand onzer Hdogeschool ten goede of ten kwade zijn invloed heeft doen gelden, al wat het doel van ons studentzijn heeft bevorderd of in den weg gestaan, al wat voor onze studentenmaatschappij en in ons oog gewigtig en belangrijk was, moet in de volgende bladzijden worden vermeld; van dit alles een getrouw verslag te leveren, ziedaar de taak, die op ons rust. V/ ij moeten beginnen met eene droevige zaak weder op te halen, waarmede wij ons, helaas te ver- geefs, vleiden te hebben afgedaan. Immers was in het verslag van den Almanak van ’t LeiducJie Studentmicorps voor 1864 de zaak, die aanleiding gegeven liad tot de briefwisseling tusschen onzen Senaat en het Leidsche Collegium, en verder tot den vredebreuk tusschen de beide Corpsen, op zulk eene wijze voorgesteld, dat van onzen kant het zwijgen onmogelijk werd. Daarom droeg onze Senaat aan drie zijner leden op, een Open Brief te ontwerpen om de eer van ons Corps tegen de „hatelijke en leiigenachtige aantijgingen” van den Leidschen Studenten-Almanak te handhaven; deze Open Brief, die aan de met ons bevriende Studentencorpsen gerigt was, werd daarna door het Corps goedgekeurd en in druk uitgegeven. Mogt dit het laatste bedrijf zijn geweest van dien treurigen strijd ! Kort hierop verscheen ook onze Studenten-Almanak, en wel even vóór het begin der Kersvacantie, zoodat ieder hem met zich naar huis medenam, om den inhoud op zijn gemak te kunnen doorlezen; maar naauwelijks was men weder in de Academiestad teruggekeerd, toen er tegen het daarin geplaatste verslag een geweldige storm losbarstte, die niet voor den zomer weêr tot bedaren kwam. Hoogst ontevreden over dat gedeelte van het janrlijksehe verslag, waarin over de Theologische Faculteit werd gehandeld, stelden eenige studenten in de theologie een brief op aan de Hoogleeraren ter waar en van oostbrzee, waarin zij H.H.tiel. ~drmgeud verzochten datgene, wat over hen en hunne werkzaamheden in het Verslag van den Utrechtsehen Studenten-Almanak geschreven stond, niet te wiUen beschouwen als de uitdrukking van hun gevoelen”; deze brief werd bij een der ontwerpers teronderteekeniug gelegd, en na van een vijftigtal handteekeningen te zijn voorzien, aan zijn adres bezorgd. Dit adres, even als het verslag zelf, werd de aanleiding tot het schrijven van verscheidene brochures, en van ettelijke dagbladartikelen, w'aarin de verslaggever hevig werd aangevallen of niet minder scherp verdedigd '). Zelfs werden er in eene vergadering van inteekenaren twee motiën tegen de Redactie ') Teu gerieve van liet nageslacht laten wij bier eene volledige ü])gave volgen van de literatuur over dit onderwerp : ülrechtsch Dagblad van 5, 6 en 9 ïebr. 1864. Het verslag van den Vtrechlschen Studenten-Almanak voor 1804, eu het adres van enkele'Theologanten, door een Student in de Theologie. Kemink en Zoon 1864. Een woord over Vtrechtsche Theologie. Naar aanleiding van het veelbesproken verslag, door Studiosus. L. E. Bosch en Zoon 1864. De V.trechtsche Theologie beoordeeld door Misanthropos. T. de Bruijn. 1864. Vo.r Studiosorum. 1864,'h1. 17—23 }! W w bl, 40. 'Samenspraak van Misopseudes en sijn Japanschen vriend. J. J. U. Kemmer. 1864. Eoiv Studiosorum. 1864, bl. 57—-65. voorgestelcl, het eene strekkende oin den inlioud, het andere om den toon van het verslag af te keuren, welke echter met meerderheid van stemmen werden verworpen. Eu zoo dreef dan dit onweder voorby. Intiisschen was de dies natalis onzer Hoogeschool genaderd; wegens het invallende Paaschfeest, was door Curatoren de dag der feestelijkheid vervroegd, en op 18 Maart droeg Prof. c. h. n. jBUYS ballot, na het houden eener otatio de Physicorwu pTvu~ cipiü el eontroverm het rectoraat aan zijnen opvolger Prof. j. 1. noEBES over; tevens las hij het Programma voor der prijsvragen, dit jaar door de TJtrechtsche Academie uitgeschreven '). Des avonds werden de gebruikelijke serenades door het Studentencorps aan den afgetreden’ en den nieuw benoemden Rector Magnificus gebragt, alsmede aan den atgetreden’ Secretaris Prof. loncq, en aan den Curator Mr. s. i>. j. kiek, die het feest vierde van zijn 25jarig Burgemeesterschap, met welke betrekking die van Curator der Hoogeschool steeds verbonden was geweest; Prof. hoek, nieuw benoemd Secretaris, en Prof. opzoomee hadden voor de eerder Serenade bedankt. Na de Paaschvacantie in de Academiestad teruggekeerd, werd ons spoedig eene even onvei-wachte ') Zie Bijlage t'. als voorfcreftelijke gelegenlieid geschonken om onzen kunstzin op te wekken en ons schoonheidsgevoel te bevredigen, door de komst van den beroemden treurspeler EMii DEVBiBNT, die bij gelegenheid van het Shakespearefeest, in den rol van Hamlet voor ons optrad. Ten bewijze hoezeer de studenten zijn meesterlijk spel op prijs stelden, werd hem na afloop der voorstelling eene serenade gebragt, en toen hij eene maand later ons een tweede bezoek kwam brengen, en in het „Glas Water” van Scriba op nieuw zijn talent ten toon spreidde, werd hem door den Senaat een lauwerkrans op het tooneel toegeworpen, met het opschrift op een zilver plaatje gegraveei-d: „Namens het Utrechtsche Studentencorps, de Senatus Veteranorum aan den heer emil deveient”, terwijl hem te gelijk eenige dichtregelen werden voorgelezen, door een onzer medestudenten aan dien uitstekenden kunstenaar opgedragen. Eene andere zaak, die in dien tijd aller aandacht tot zich trok, was het voorstel door een lid van ’t Corps gedaan, om van wege het Studentencorps op de afschafilng der graden op examina aan te dringen. Dit voorstel, dat door alle faculteiten, behalve door de Juridische, afzonderlijk was aangenomen, werd op de Corpsvergadering van 10 Mei met eene geringe meerderheid verworpen. Omtrent de redenen, die tot dit besluit geleid hebben, verwijzen wij kortheidshalve naar het eenige dagen te voren opgerigte Studententijdschrift Vox Süidiosorum, waarin de argumenten voor en tegen het gebruik der graden breedvoerig worden uiteengezet '). Dit tijdschrift, te Utrecht en te Leiden uitgegeven, onder de zinspreuk: ttia res agitiir, trachtte in eene behoefte te voorzien, die zich sedert den ondergang der vroegere Studentenorganen hoe langer zoo meer deed gevoelen. De Studenten-Almanak toch, slechts eenmaal ’s jaars uitkomende, was geen geschikt middel om over ’t een of ander punt van gedachten te wisselen , en veeltijds hadden belangrijke quaestiën haar gewigt verloren, tegen dat de Kersvacantie aanbrak. Geen wonder dus, dat naar het aangekondigde tijd'schrift met belangstelling werd uitgezien, en mogten de eerste nommers niet aan de verwachting hebben beantwoord, door den ijver der redactie on de medewerking, die haar weldra van alle zijden te beurt viel, verhief het zich spoedig tot een niet ongeschikt orgaan der studentenwereld, waarin alles wat van belang is, hetzij voor ons studenten in het algemeen, hetzij voor een der Academiën of Athenaea afzonderlijk, vrijelijk kan worden besproken. Van harte hopen wij, dat de redactie op dezen weg zal voortgaan, en dat hare onvermoeide pogingen, gesteund door de welwillendheid onzer medestudenten, der Vox Stndiosofum een lang bestaan moge verzekeren. I) Bladz. 5, as, 35. 4<), 52, cu 121. Nog blijft in de geschiedenis van ons Corps vóór de vacantie de diesvieriug van den Senatus Veterauorum te vermelden over; dit feest werd, in plaats van den op den Mei gevierd, met eene matinee musieale op de Sociëteit, een gemeenschappelijk diner bij de wed. bikkehs , en eene soiree musieale in het Park Tivoli onder directie van den heer stumpef , nadat de Sector des morgens op eene Corpsvergadering het verslag over het afgeloopen jaar had uitgebragt. Gruustig luidde dit verslag in bijna alle opzigten; want de gebeurtenissen van den laatsteu tijd hadden de onderlinge harmonie en het esprit de corps krachtig bevorderd, de Corpsvergaderingen waren goed bezocht, en alle instellingen bloeiden. (Mympia toch had den Maart met medewerking van het carrousel-gezelschap Hippomania in de met vlaggen en groen prachtig gedecoreerde stads-manege een nsm-ut gegeven, dat alle vorige in luister verre te boven ging; verscheidene leden gaven daarbij schitterende blijken van hunne bekwaamheid in de schermkunst en in de gymnastiek, en verschaften den toeschouwers een bij uitstek genoegelijken avond; maar boven alles mogten de meesterlijk uitgevoerde manoeuvres te paard de bewondering van het talrijk opgekomene publiek ten zeerste opwekken. Bij die gelegenheid -werd ook aan de beide schermmeesters ABSPOBL en vossENAEB een eereblijk door den Praeses overhandigd. De Societeii P. H. R. M. was ook in welvaart toegenomen ; menig aangenaam uur was daar gesleten in de nieuw opgemaakte localen, en ook de leeszaal bleef niet onbezocht. Eene poging tot verandering der wetten mislukte; in eene vergadering der leden werd het voorstel tot afschaffing der ballotage en der boeten, en tot evenredige verhooging der jaarlijksche contributie verworpen. Het Concert van het Utrechtsche Studentencorps gaf behalve de gewone Heereuconcerten weder een Damesconcert, waarop de bekende pianiste Mevr. johnsok-OKAEVBB en de heeren oudshoobn en staegemanb den leden de gelegenheid schonken om hunne musicale talenten te bewonderen. Er zijn echter geene nieuwe pogingen aangewend om de gewenschte vereeniging met het Utrechtsche Siudentenconcert opgerigt in 182. S te bewerkstelligen. En terwijl dit jaar aan kunstgenot en uitspanning rijk was geweest, was ook de lust tot studie en de liefde voor de wetenschap niet uitgedoofd; daarvan getuigden de lauweren, door twee onzer Academiebroeders, de heeren w. bive en w. c. vak mabe>‘, te Leiden geplukt ‘). Maar te midden van al dat goede en verblijdende, waren er ook donkere bladzijden in de annalen van Zie Bijlage 1). onze Hoogesehoo] te vermelden. Tleeds iu de Kersvacantie was de Emer. Prof. iith de jbude overleden '); ofschoon dit een verlies was voor onze Hoogeschool, kou zijn dood weinig indriik maken op de studenten, aan wie hij geheel onbekend was. Des te meer trof ons het overlijden van den Hoogleeraar KARSTEN, die op 62jarigen leeftijd door eene kortstondige maar hevige ziekte ten grave werd gesleept, na gedurende 24 jareu met eere den professoraten zetel te hebben bekleed. Wat de wetenschap in hem verloren heeft, staat het niet aan ons orn te beoordeelen, maar wel mogen wij verklaren, dat wij in hem een vriend betreuren, die zich door zijne onbegrensde welwillendheid en humaniteit aller liefde en achting waardig had gemaakt. Als laatste eerbewijs werd de lijkki.st door zijne voormalige leerlingen, meest leden van zijn geliefkoosd gezelschap Pkilomathia, ten grave gedragen, terwijl door een liunner bij het graf nog eenige woorden van liulde aan de nagedachtenis des overledenen werden gewijd. Eenige dagen later hield Prof. rovers nog een sermo ad disapidos de S. Karden, welke door eene menigte studenten werd bijgewoond. Het zij ons hier vergund, dien Hoogleeraar dank te zeggen voor de welwillendheid. Door bijzondere omstandigheden is de Redactie niet in de gelegenheid geweest, van dien Hoogleeraar eene biographie te bekomen. waarmede hij deze toespraak ter plaatsing in den Almanak aan de Eedactie heeft afgestaan ’). De derde, die ons ontviel, was de Emeritus Hoogleeraar boumax , die j aist in het vorige jaar het feest van zijn veertigjarig professoraat had mogen vieren. Ofschoon door slechts weinige der tegenwoordige studenten persoonlijk gekend, was hij eeus de steunpilaar geweest van de Theologische Eaculteit aan onze Hoogesehool, en stond nog steeds bekend als een van Jfeêrlands grootste Latinisten en als een onvermoeid beoefenaar der wetenschappen. De dag van 14 Mei was de laatste van zijn werkzaam leven. Tot verder narigt verwijzen wij naar het hierachter afgedrukte levensberigt hetwelk Prof. teb uaae op verzoek der Eedactie welwillend voor deii >Stud.-Alinanak geschreven heeft, waarvoor wij hem hier onzen openlijken dank betuigen. Waren wij dus met rouwe de zomervacautie ingegaan, welgemoed en vrolijk vereenigden *wij ons in de oude Academiestad, toen de maand September ons weder tot studie en gezelligheid riep. Vooreerst boezemden ons onze nieuwe Academie broeders belang in, en de tijd van het noviciaat was daar om de onder- ’) Zie Bijlage A. 2) Zie Bijlage B, linge kennismakiug te bevorderen. Van de nieuw aangekomenen werden er echter 13 zonder noviciaat in ons Corps opgenomen, terwijl de 57 overigen na volbragten proeftijd nagenoeg allen den October op de gebruikelijke wijze, met weglating van de zoo gevreesde mysteriën, werden geïnstalleerd. Den 25''*''" daaraanvolgende, hielden de nieuwe leden van het Corps, in plaats van de gebruikelijke rijpartij, een gecostumeerden optogt, voorstellende den liVindhandel van 1720, in zeven talen el en aanschouwelijk gemaakt. Na des morgens ten aanschouwe van Utrechts ondankbare burgerij, de stad te zijn doorgetrokken, vereenigden zij zich des middags aan een gemeensehappelijken maaltijd te Driebergenen reden de.s avonds de stad nogmaals door naar de Studentensociëteit P. H. E. M., waar het feest tot laat in den nacht werd voortgezet. Drie dagen daarna werd den nieuw geïnstalleerden het jaarlijksche Collation aangeboden, dat deze rij van feestelijkheden als naar gewoonte besloot. Op dienzelfdeu dag echter, 28 October, had er ook eene andere feestelijkheid plaats; de opvolger namelijk van Prof. jcakstbiv, de nieuw benoemde Hoogleeraar Dr. h. vax herwerden, tot dusverre leeraar in het Grieksch aan het Haagsche Gymnasium, aanvaardde dien middag ten 12 ure het professoraat in de letteren met eene latijnsche oratio de studio literarum. reoentiorwm- fviuro philohgo Ji.and rontmnnendo. Zijne benoeming was voor allen eene verrassing geweest, daar er gansch andere namen in omloop waren, voor sommigen esne teleurstelling, omdat het bekend was dat de nieuwe Professor, in de school van cobet opgevoed, de Leidsche critiseermethode in de studie der oudheid was toegedaan, hoewel niemand er aan twijfelde, dat de Literarische Faculteit in hem een uitstekend lid had gewonnen, en uit dien hoofde zijne keuze overal bijval verwierf. Moge hij niet alleen der Hoogeschool ten sieraad strekken, maar ook daarin een waardig opvolger van jcahstek zijn, dat hij zich de achting en toegenegenheid zijner discipelen verwerve, hetgeen voor de verhouding tussehen professoren en studenten zoo zeer wenschelijk en aangenaam is. Vóór dat de tijd van het noviciaat nog ten einde was, had het Utr. Studentencorps een belangrijk besluit genomen. Steeds hadden wij op zeer vriendschappelijken voet gestaan met de studenten aan de Koninklijke Academie te Delft, en zij die vandaar tot ons óverkwamen, genoten hier al de voorregten die onze wet aan leden van erkende Studentencorpsen toekent. Nu was er, na de „hervorming” of liever opheffing van die Academie, door de Delftenaren een brief aan den Senatus Veteranorum geschreven, om ons kennis te geven, dat er door de nieuwe inrigting van het onderwijs aldaar eene wetsherziening noodig was geworden, en daartoe eene Commissie van vijf leden benoemd was, terwijl de loopende zaken intusschen door een (Senaat ad interim zouden worden afgedaan, maar dat overigens hunne vereeniging niet van aard en wezen was veranderd. Onze Senaat echter was van een ander gevoelen, en meende dat na de opheffing van de Delftsche Academie alles, wat daarmede verbonden was geweest, ook had opgehouden te bestaan; dat het natuurlijk aan de kweekelingen van de nieuwe Polytechnische School vrij stond zich tot een corps te vereenigen, maar dat zoodanig corps, wilde het onder de erkende Studentencorpsen eene plaats innemen , eerst een verzoek om erkenning tot ons moest rigten; dat er evenwel, nu de Polytechnische School tot het Middelbaar Onderwijs behoorde, geene redenen bestonden om eene vereeniging van jonge lieden, die aldaar hunne opleiding ontvingen, als bevriend te erkennen. Daar echter de Senaat in deze zaak niet eigenmagtig kon handelen , werd de quaestie in eene daartoe belegde Corpsvergadering te berde gebragt, alwaar met eene aanzienlijke meerderheid besloten werd, den Delftenaren beleefdelijk te kennen te- geven, dat hunne vereeniging wegens den groeten ommekeer van zaken, die bij hen had plaats gevonden, niet meer in de rij der erkende Studentencorpsen kon worden opgenomen. De veranderde inrigting van de Eijksinstellingen te Delft gaf nog aanleiding tot een ander besluit, op dezelfde Corpsvergadering genomen. Daar namelijk de zetel van het onderwijs in de Indische taal-, landen volkenkunde naar Leiden was verplaatst, en het dientengevolge te vreezen was , dat een aantal jongelieden zich voortaan naar Leiden zouden begeven, die anders welligt de Utrechtsche of G-roningsche Hoogeschool bezocht hadden, en onze Academie op deze wijze nadeel ondervinden zou , zoo stelde de Senaat aan het Corps voor, om een verzoek te rigten tot den gemeenteraad van Utrecht, ten einde hier van stadswege, even als te Delft was geschied, een leerstoel voor Indische taal-, land- en volkenkunde te bekomen. Niettegenstaande de gemaakte tegenwerping, dat het opstellen van een dusdanig verzoekschrift slechts verlorene moeite zou zijn, besloot het Studentencorps met algemeene stemmen, eene poging in het werk te stellen om eene dergelijke inrigting te verkrijgen, vertrouwende op de verklaring voor ruim drie jaren door den gemeenteraad afgelegd, „dat de stad Utrecht voor hare Hoogeschool alles over zoude hebben, en dat het Qrnis se])orabit op den gedenkpenning van 1861 uitgesproken, ook de waarachtige uitdrukking was van de onwankelbare gezindheid der Stedelijke Regering van Utrecht.” Het is hier de plaats om melding te maken van een bezoek aan den Senatus Veteranorum gebragt door Kol. TECCHi, Lid van het Italiaansche Parlement en Adjudant van Garibaldi. Terwijl hij bij een zijner vrienden te Loosdrecht logeerde, maakte hij van die gelegenheid gebruik, om met de TJtrechtsche studenten nader kennis te maken; eerst noodigdo hij eenige Leden van den Senaat bij zich ten eten uit, en daarna kwam hij ons zelf opzoeken. Bij zijne komst alhier werd hij door den Rector op gastvrije wijze ontvangen, woonde daarna eene Senaatsvergadering bij, en begaf zich toen naar de Sociëteit P. H. E. M., alwaar hij eenige oogenblikken vertoefde. Een paar dagen later nam hij vóór zijne afreize naar Italië van zijne nieuwe kennissen plegtig afscheid ten huize van den Rector, met de belofte zijne visite een volgend jaar nog eens te zullen herhalen. Wat den Senaat zei ven aanbelangt, daarin hadden er als gewoonlijk verscheidene veranderingen plaats, maar de betrekking van vertegenwoordiger der Medisch-Philosophische Eaculteit bleef steeds onvervuld. Nadat er te vergeefs vijf stemmingen voor die vacature wai'en gehouden, stelde de Senaat in Eebruarij aan het Corps voor, om geene stemmingen meer te doen plaats hebben vóór de maand November, den tijd waarop volgens de wet alle Paculteitsvertegenwoordigers zouden moeten aftreden. Dit voorstel werd met acclamatie aangenomenmaar de laatste Novemberverkiezingen bleven voor genoemde Eaculteit, even als alle vorige, zonder eenig resultaat. Het is zeer te hopen, dat er spoedig een einde aan deze zaak komen zal. 7 Hebben wij u aldus, goedgunstige Lezer, kortelijk de voornaamste gebeurtenissen van het jaar 1864 in de gedachten teruggeroepen, hoe smart het ons, dat wij dit verslag niet met op blijden toon kunnen besluiten. Want weder heeft de wreede dood zijne slagtofi’eren geeischt, en twee onzer Academiebroeders zijn in de kracht huns levens uit ons midden weggenomen. De eerste was i). J. c. v.vK heel, vertegenwoordiger der Theologische Faculteit in den Senatus Veteranorum, die kort na de groote vacantie, aan eene kortstondige ziekte overleed. In de drie jaren, welke hij aan de Academie doorbragt, had hij zich reeds vele vrienden verworven , bij wie zijn aandenken steeds dierbaar zal blijven; maar niet het minst was de slag verpletterend voor zijn ongelukkigen vader, die in hem zijn eenigen zoon verloor, en aan al de schoone verwachtingen, die hij van hem had gekoesterd, nu voor altijd den bodem zag ingeslagen. Slechts weinige weken later, kwam ons nog de treurmare van het overlijden van h. w. n. pik. Doctorandus in de Theologie, ter ooreu. Aan het einde zijner studiën genaderd, was hij op het punt de Academie te verlaten en de groote maatschappij in te treden, toen zijne loopbaan zoo onverwachts werd atjgesneden. Ook zijne nagedachtenis blijve in eere! Thans zijn wij gekomen aan de tweede helft van ons verslag, waarin over de verschillende faculteiten en colleges wordt gehandeld. Vooreerst echter eeue opmerking : waartoe dient dit gedeelte F Het doel, dat hiermede wordt beoogd, is om openlijk te kennen te geven, in hoeverre wij het Academisch onderwijs als met onze behoeften en weuschen overeenstemmend op prijs stellen en waai'deren, don Hoogleeraren onze erkentelijkheid te betuigen voor wat ons wezenlijk nuttig en leerrijk was, maar hen tevens met bescheidenheid in te lichten omtrent die zaken, welke in ons oog verandering en verbetering behoeven, terwijl ook hetgeen meer de faculteiten in het bijzonder dan wel de geheele Academie aangaat, hier op zijne plaats zal vermeld worden. Maar ofschoon dit .steeds door den verslaggever in acht moet worden genomen, en hij daarom gehouden is om, zooveel mogelijk, „niet het oordeel van een individu, maar den algemeenen indruk terug te geven”, zoo blijft het niettemin eene daadzaak, dat ik Redactie belast is met het zamenstellen van het verslag, en het dus zeer mogelijk kan zijn, dat het altijd subjectieve gevoelen van de meerderheid der vijf leden, die de Kedactie uitmaken, niet overeenkomt met dat van het grootste gedeelte der leden van de respectivelijke faculteiten. Na dit in het voorbijgaan te hebben aangemerkt, laten wij hier het eigenlijke verslag volgen, en beginnen seriesgewijze met de Theologische faculteit. De Hoogleerareu in de Godgeleerdheid bleven ook in den afgeloopen cursus aan hunne beginselen getrouw , en weinige waren de veranderingen in hunne colleges ontstaan. De voorlezingen over kenan’s „Vie de jÉsus”, door Prof. tee gedurende de eerste weken na de zomervacantie gehouden, zagen tot veler vreugde het licht, en waren welkom aan allen, die, minder vlug dan de heer Tinholt, ze niet alle op „eenen avond met gemak” kunnen doorlezen, om er een goed en onpartijdig oordeel over uit te spreken. Dehalve de gewone lessen over Jv6Tk(/6schi6- denis, FAMek en [nleidimj op hei N. 7'. bleef Prol. TEE HAAE een afzonderlijk college over Botpuenhisiorie geven, daarbij gelijken tred houdende met de behandeld wordende periode der Kerkgeschiedenis. Weder nam dezelfde Hoogleeraar de leiding op zich van de oratorische oefeningen, waarvan velen met dankbaarheid gebruik maakten. Enkele malen namen ook juristen een werkzaam deel aan de voordragten. Moge hun voorbeeld navolging vinden! Prof. BOEDES zette zyne lesseu op deii ouden voet voort, ten minste waar de hoorders niet ontbraken, gelijk eenmaal op de openbare catechisatie het geval was. Zouden die practisehe (f) oefeningen, zoo weinig naar den smaak der jongelui, niet afgesehatt kunnen worden? zouden zelfs de weesjongens er weinig bij verliezen. De bloei van het gezelschap i/a)inesta schijnt onder het praesidium van Prof. DOKBJES voor goed gevestigd; slechts zij, die meenen dat wetenschap voor den theologant een artikel van weelde is, gevoelen zich in dien kring niet op hun gemak. Nog heeft Prof. doedes in het afgeloopen jaar de vaderlandsehe letterkunde verrijkt door de uitgave van eene preek, door den heer Sepp „met sjrmpathie gelezen”. Steeds luider worden in den laatsten tijd klagten vernomen over eene zekere houding van Prof. noEDES tegenover sommige proponenten. Zeer natuurlijk is het, dat de Hoogleeraar, door een kerkeraad of door andere invloedrijke personen om raad gevraagd, die jongelui aanbeveelt, welke het meest met zijne beginselen overeenstemmen. Het tegendeel zou ongerijmd zijn. Maar de geruchten spreken ook van andere middelen, welke Z. H. Gel. zou gebruiken, om sommigen zijner oudleerlingen tegen te werken; wat moeten wij b. v. zeggen, wanneer men ons verhaalt van een Candidaat, die zich volgens afspraak op den Hoogleeraar beroept, en later ondervindt dat hem dit beroep als leugentaal wordt toegerekend? Doch welligt zijn die klagten door de faam overdreven tot ons gekomen; wij dit althans en wenschen slechts dat overal rondborstigheid worde aangetroften, ook bij Hoogleeraren. Prof. TAK oosTEBZEE ging op zijne bekende wijze voort met de ontwikkeling van zijne Geloofsleer; ook de Theologia Biblica onderging geene verandering. De lessen over Homiletiek voldeden algemeen even uitstekend, als thans die over Liturgiek, en wij vreezen niet te veel te zeggen met de bewering dat de ‘Practica, althans gedurende een menschenleeftijd, nimmer zoo in Utrecht heeft gebloeid als tegenwoordig. Aan den kwijnenden toestand van het naamlooze gezelschap voor Candidaten, waarvan in het vorige verslag de langzame dood was voorspeld, werd door één dolksteek van den Hoogleeraar een einde gemaakt. Op zijne puinhoopen stichtte Prof. tan oosteezee eene nieuwe vereeniging, die insgelijks hare leden tot het ontwerpen en bespreken van schetsen te zamen riep, en op hechtere grondslagen gebouwd, eene betere toekomst te gemoet ging. De leden waren thans verpligt te komen, op verbeurte van hun lidmaatschap. Na de zomervacantie zijn er evenwel geene vergaderingen meer gehouden. Zeker strekt het den studenten weinig tot eer, dat een Professor tot dergelijke maatregelen moet overgaan bij het geven van een Hefhebberij-eollege. Aarzelen wij geen oogenblik Prof. van oosteezee’s uitstekende methode van tenteren en examineren te roemen, het doet ons leed, dat wij niet hetzelfde kunnen zeggen van de geheele Theologische Faculteit. Vooral zijn er vele en wij mogen niet zeggen ongegronde klagten opgegaan over de bedoeling der graden. Menigeen verkeert in den waan, dat de Theol. Faculteit het ondoelmatige der graden door onomstootelijke bewijzen wil aautoonen. Voor de patiënten zijn natuurlijk die publieke demonstraties minder aangenaam. Gaarne zagen wij daarentegen dat bet druipen op bet Candidaats-examen in de Theologie niet langer door de Faculteit tot de onmogelijkbeden werd gerekend. Nadat de werkelijke afscbaffing van het Latijn op bet Proponents-examen was bekend gemaakt, ontvingen de theologanten eindelijk antwoord op bun verzoek, ruim een jaar te voren aan HH. Curatoren gerigt, om bet Doetoraal-examen in de Theologie in de Hollandscbe taal te mogen afleggen. Voor de eerste helft van bet examen werd dit verzoek in Februarij toegestaan. Spoediger ontvingen zij een gunstig antwoord van de Tbeol. Faculteit op bet verzoek om den uitslag van bet Doetoraal-examen, even als dien van alle andere examina, in bet bijzijn van belangstellende hoorders bekend te maken. Eene poging om bet zoogenaamde „tweede voorstel” te hervormen in eene gewone Zondagnamiddagbeurt alhier, hoewel goedgekeurd door de Professoren, leed schipbreuk op den onwil van de meerderheid der predikanten. De theologanten gaan dus voort met „kerkje spelen’* soms, tot oefening, voor stoelen en banken nadat zij in den regel reeds eens of meermalen voor eene gemeente zijn opgetreden. Dat de Utrechtsche Academie dit jaar in de Synode vertegenwoordigd werd door Prof. tan oosteezbe , schijnt genoegzaam bekend. Het verband op te sporen tusseben „leervrijbeid” en een zeker adres aan den „conseil presbytéral” te Parijs, ligt buiten ons bestek. Evenzeer maken wij slechts ter loops melding van den „vadermoord” aan Prof. tan oostehzde verweten door „broeder” Capadoce, die onder zijne „vrienden” en „broeders in den Heere” personen telt van tijd tot tijd aan den invloed van den booze onderworpen. Welligt is bet aan de weinig vriendschappelijke betrekking met Dr. Capadoce c. s. toe te schrijven, dat Prof. teh haak dit jaar bij herhaling in eene tJtrecbtscbe omgeving blijken gaf van ware verdraagzaamheid, waarop ieder student trotscb mag zijn. Na de vacantie werden de verschillende lessen in de Godgeleerdheid zonder noeiuenswaardige veranderingen voortgezet, en de Hoogleeraren gingen voort zooveel mogelijk de belangen der studenten te behartigen. Wanneer wij nu tot de Juridische Eaculteit overgaan, vinden wij haar steeds haren goeden uaam waardig. De colleges van Prof. vbeede behoefden in belangrijkheid voor geene andere onder te doen, ofschoon het den hoorders dikwijls moeijelijk viel, om de verschillende voordragten tot een wel zamenhangend geheel te verbinden. Door de talrijke uitweidingen, waarin Z H. Q-el. telkens vervalt, en waarbij wij zijn ontzaggelijk gelieugensvermogen en groote geleerdheid steeds moeten bewonderen, valt het vooral aan eerstbeginnenden zeer zwaar, den leiddraad te volgen en het schema van den geheelen cursus te ontdekken. Ook Prol. DE trEEE ging op de gewone wijze voort met zijne lessen over Instituten, Historia Juris en Eticydopaedie van het Regt. Maar vooral wenschen wij dien Hoogleeraar dank te zeggen voor het uitstekende collegia over Pandecten, dat steeds met groot genoegen en niet zonder vrucht door een aantal belangstellende hoorders trouw werd bezocht. Wat Prof. FRUIN betreft, zijne systematische, practische wijze van behandeling der verschillende W etboeken is genoegzaam bekend. Van het Burgerlijk' WRboek' werd voor de groote vaeantie het erfregt van dat van Koophandet de leer der faillissementen behandeld; de weinige aantrekkelijkheid van het college over Burgerlijke Regtsvordering is ongetwijfeld niet aan den Hoogleeraar, maar aan de droogheid der materie zelve te wijten. Ééne opmerking houde Z. H. Gel. ons echter ten goede: er worden ul. van tijd tot tijd klagten gehoord over de groote moeite, die het sommigen kost, om het gesprokene behoorlijk op te teekenen, daar Professor nu en dan uit het oog schijnt te verliezen, dat, waar in weinige woorden veel te zeggen misschien gemakkelijk is, tot het excerperen en opsehrijven daarvan ge- meer tyd wordt gevorderd. In den vorigen cursus gaf Prof. ebuin weder het gewone Practicum , dat echter uit gebrek aan belangstelling spoedig moest worden gesloten; wij hopen, dat de jongelui dit jaar den belangeloozen ijver van den Hoogleeraar meer op prijs zullen stellen, en de gelegenheid ons op deze wijze door Z. H G-el. geopend, om bij de theoretische ook practische kennis te voegen, niet ongebruikt zullen laten voorbij gaan. Hierop zal zeker de omstandigheid van invloed zijn, dat dit college, in plaats van des avonds, voortaan des morgens zal worden gegeven. Prof. VAN IïEBS bleef zijne gewone lessen geven over Staathuishoudkunde, Statistiek en Politieke Geschiedenis. Wij moeten echter tot ons leedwezen vermelden, dat sommige van zijne colleges, met name die over Historia politica, niet altyd aan de verwachting der jongelui voldeden. Wij behoeven slechts de aandacht te vestigen op des Hoogleeraars weinig onderhoudende wijze van behandehng der Magna Charta, die op het grootste gedeelte der toehoorders geen aangenamen indruk achterliet. Overigens valt er slechts te roemen over de goede verstandhouding, die er steeds tusschen Professoren en studenten heerschte, en over den ijver, waarmede de eersten in het belang der laatsten steeds werkzaam waren. Zoo kunnen wij niet nalaten hier onze erkentelijkheid te betuigen aan Prof. vbebde voor het buitengewoon college over Administratief Megt en aan Prof. feuin voor zijnÈ Capita Selecta. Voor dat wij van de Juridische Faculteit afscheid nemen, moet het volgende nog worden vermeld. Benige juristen, die niet overtuigd waren, dat alle Academische examina steeds een kwartier later dan het bepaalde uur aanvangen, wenschten hieromtrent zekerheid te hebben,- en tevens van de Professoren te verkrijgen, dat de examina precies op tijd zouden beginnen. In eene op hun verzoek belegde Faculteits-vergadering werd met meerderheid van ééne stem (de gewone meerderheid, met welke deze Faculteit tegenwoordig hare besluiten neemt) het voorstel goedgekeurd, om een brief aan de Hoogleeraren in de Regtsgeleerdheid daaromtrent te schrijven. Met hunne bekende welwillendheid verklaarden de Professoren zich terstond bereid, om de ingebraerte be” O O zwaren zooveel mogelijk uit den weg te ruimen; en voortaan zullen dus genoemde juristen en allen die tot nog toe in dezelfde onzekerheid verkeerden, zich niet alleen zonder vrees oen kwartier later naar het Academiegebouw kunnen begeven, maar tevens ook de gegronde verwachting mogen koesteren, dat hun geduld niet meer zoo lang op de proef zal worden gesteld. Nu ligt de Literarische Faculteit het eerst aan de beurt, waar wij wel het een en ander aantreffen, dat der moeite waard is om te worden opgemerkt. Van het verlies dat deze Faculteit geleden heeft door het overlijden van Prof. kabstbx , hebben wij reeds in het eerste gedeelte van ons verslag gewag gemaakt ; wij zullen daarom hier maar terstond beginnen met het bespreken van de lessen door de overige Hoogleeraren gegeven. Prof. ROVERS liet, zooals bekend is, zijne oude wijze van behandeling der Romeinsche AntiquUeiteu varen, om daarvoor de historische methode in de plaats te geven; de meeste van zijne hoorders zijn met die verandering zeer ingenomen, slechts spijt het hun, dat de Hoogleeraar zijn college na de groote vaeantie niet heeft voortgezet, maar weder van nieuws af is begonnen. Daar Z. H. Gel. toch voor het propaedeutische examen meer kennis van antiquiteiten vordert, dan er in één jaar door het bijwonen van zijne lessen is te verkrijgen, is het voor de studenten zeer onaangenaam het eene gedeelte volgens het nieuwe, het overige volgens het oude dictaat van Prof. rovers te moeten bestuderen. Het college over Geschiedenis voldoet niet evenzeer aan de wenschen der jongelui; Z. H. Gel. zoude zijne hoorders groot genoegen doen, door in plaats van in een tal van bijzonderheden te treden, de groote feiten der wereldgeschiedenis meer in hun oorzaak en gevolg en hun onderling verband aan te toonen , en door de G-esehiedeuis der geheele menschheid meer op den voorgrond te stellen dan die van eenig bijzonder land of volk der oudheid of der middeleeuwen. Behalve deze gewone colleges, gaf Z. H. Gfel. er een over INstorioffrap/de voor Caudidaten, waarvoor wij hem onzen dank zijn verschuldigd; van wege het geringe aantal Literatoren werd het echter weinig bezocht. De leden van zijn Prof. novEES dankbaar voor de leiding van hun gezelschap, vooral na den dood van Prof. kaesten ; zijne betoonde belangstelling om nu alle vegaderingen bij te wonen, wordt door hen zeer op prijs gesteld. De literarische en theologische colleges van Prot. MiLLiES gaan steeds jaar in jaar uit hunnen ouden gang. Op de Amdylica, bij de behandeling van het Hebreeimsch, en op de Exegese van het O. T. heerscht nog steeds de gewoonte dat dezelfde persoon Let volle uur moet responderen , en dat elk uur aan zulk eene responsie is gewijd. Het gevolg is dat men bijna niets dan aanmerkingen hoort op de kundigheden van den respoudens, uit des Hoogleeraars mond, en dat deze zijn oordeel nooit zegt, voor dat hij van de diepe onwetendheid van den leerling overtuigd is. Men begrijpt ligt dat zulke responsies, voor den lijder hoogst pijnlijk, weinige jongelui verlokken Professor’s overigens hoogst belangrijke lessen getrouw te volgen. De colleges over Syrisch en CJuddeeuwsch zijn eenige weken vóór den tijd gesloten, om de geringe belangstelling der jongelui; de reden die Z.H.GeI. beeft om hen, die, op weinige uitzonderingen na, altijd op dit college waren geweest, geen testimonium, zelfs geen bewijs te geven, dat zij er op geteekend hadden, komt ons om het zachtste woord te gebruiken zeer willekeurig voor. Wij hopen dat het den band tusschen hem en zijne leerlingen niet weder zal verbreken. Die band, wij mogen het niet ontveinzen, is voor de vacantie zeer versterkt door de aangename wijze waaroj) de Hoogleeraar zijne genegenheid en welwillendheid heeft aan den dag gelegd jegens hen die zijn privaat college over Exegese van de eerste capita van Genesis hadden gevolgd; de laatste hebben van hun kant Z.H.GeI. een album tot aandenken aangeboden. Grenoemd privaat college zal Prof. millies voortzetten voor hen die dit jaar hun propaedeutisch examen voor de theologie hebben gedaan. Als wij zeggen dat de colleges van Prof. opzoomek op de gewone wijze begonnen zijn in den cursus 64/65, dan bedoelen wij tevens daarmede dat zij zeer ongeregeld gegeven worden. De klagten der jongelui houden niet op over het onaangename van eene wandeling naar het einde der Lange Nieuwstraat, door allerlei slecht weer, om daar te lezen dat er heden geen college zal zijn. De moeite om dat briefje b. v. in navolging van Prof. tak heewebdek aan den ingang der Academie te laten aanplakken, was dunkt ons voor Z.H.Grel. dezelfde. Men begroot het aantal colleges over logica op twee derde van dat wat gegeven moest worden; op die manier is het jaar te kort om het bekende Leesboek” geheel te bespreken. Is het daar medegedeelde plan inderdaad te uitgebreid voor éénen cursus, dan wenschen wij met velen, dat de Hoogleeraar het geheel in anderhalf of twee jaren behandelde ; want ook van het laatste gedeelte zouden wij met belangstelling de uitwerking volgen. Intussehen waren deze lessen in het afgeloopen jaar betrekkelijk slecht bezocht, zoodat Z.H.GeI. zijne toevlugt meende te moeten nemen tot responsies en bedenkingen bij het geven van testimonia, hulpmiddelen die, zooals de ervaring geleerd heeft, gewoonlijk weinig atdoende zijn. Bij zijne lessen over Metaphysica betreuren wij het nog steeds dat Z.H.GeI. zoo zelden naauwkeurig de bronnen opgeeft, waaruit hij zijne Hidoria dogtmtum put; het snijdt velen den weg af, om het medegedeelde voor zich zelven te vergelijken, uit te breiden en te bestuderen. Een vloed van citaten toch kan dit gemis niet vergoeden, vooral als deze in het Italiaansch of G-rieksch worden gegeven ; eene dergelijke taalkennis is eene groote zeldzaamheid bij hen die het grootste gedeelte van het auditorium uitmaken lil. theologanten. Van Prot. bb.ill spgt het ons te moeten zeggen, dat men over het algemeen zijne lessen steeds weinig onderhoudend vindt. Of echter een collegie over Taal eu Stijl ooit bijzonder amusant zou kunnen zijn, raeenen wij te mogen betwijfelen. Prof. VAX iiEEWERDEX geeft ten gevolge van voortdurende ongesteldheid zijne colleges nog slechts zeer ongeregeld, zoodat wij niet in staat zijn daarover nu reeds eenig oordeel te vellen. Wij kunnen echter mededeelen dat zijne lessen aanvankelijk wel bijval vinden en trouw worden bezocht. In de Medische Faculteit ging het onderwijs dit jaar weder zijn geregelden gang. Prof. DOxnEES gaf zijne lessen over Physiológie en Histologie op even onnavolgbare wijze als vroeger, en zijne toehoorders moesten in hem op nieuw den kundigen en uitstekenden leeraar bewonderen, wiens ijverig en vruchtbaar streven én voor den vooruitgang der wetenschap én voor den bloei der Academie van de hoogste beteekenis is. Het interessante college over Medicina forends werd niet alleen door medici en juristen, maar ook door theologanten en literatoren met veel belangstelling gevolgd. Waar wij ons gelukkig rekenen onze ingenomenheid met een man als Prof. boxders aan den dag te mogen leggen, daar voelen wij ons gedrongen dankbare hulde toe te brengen aan den Hoogleeraar KOSTER voor zijn voortreffelijk onderwijs. Moeten wij zijne grondige en zakelijke behandeling van Ontleedkunde en Ziektekunde roemen, wij kunnen ook niet nalaten het hier tevens uit te spreken, dat zijne met ijver voortgezette onderzoekingen zijnen leerlingen eene juiste opvatting gaven van de methode, die de natuuronderzoeker in zijne nasporingeu te volgen heeft. Wanneer wij ons verpligt achten om over de colleges van de Hoogleeraren lostoq en van aounoEVER een minder gunstig oordeel uit te brengen, moeten wij tevens bedenken dat de hulpmiddelen voor het onderwijs in de PractücJie Geneeskunde aan deze Academie in een ellendigen staat verkeeren, en dat één enkel Hoogleei’aar zoowel Theoretische als Practische Chirurgie en Ohstefrie te doceren heeft. Zonder hier in bijzonderheden te treden, zij het ons vergund op het onaangename te wijzen, dat de theoretische colleges van Prof. loncq kenmerkt. Z. H. (lel. laat namelijk telkens responderen, hetgeen voor al degenen, die naar het interessante dispuut moeten luisteren, allervervelendst is. Kan de Hoogleeraar zich van deze gewoonte niet losmaken, dan ware het ten minste wenschelijk, dat hij aan ieder op zijnen tijd eene beurt gaf. Hoe nuttig het ook zijn zoude, indien ook na het Candidaats-examen lessen over Pathologische Anatomie konden worden gehoord, behoeft geen verder betoog. 8 l)r. BKONJiuEEST, Medicinac Loctor, vóórzag door het openen van zyu oollege over Physische Bingnostiek in eene dringende behoefte; moge hij in de belangstelling zijner hooi’ders voldoening vinden voor zijne moeite. Ofschoon zij niet regtstreeks tot het Academische onderwijs behooren, moeten wij nog gewag maken van de lessen , die Dr. H. snellen geeft over OpMhalmoscopie en Operatieve Oogheelkunde , welke door studenten en nietstudenten met genoegen worden bijgewoond. Ten slotte moeten wij nog eenige regelen wijden aan de Philosophische Faculteit. De gunstige bekendheid der colleges van Prof. yan bees kon dit jaar natuurlijk weer niet dan toenemen. Eigenaardig was voor dezen cursus het verlaten van jamin , nadat hiermede eene poging w'as beproefd; voor hen, die van hoogere mathesis geen bepaalde studie maken , was het zeker een groot voorregt, niet zoo gedurig op differentiaal-formulen te regt te komen. Voor het college over Mechanica, even duidelijk als zakelijk, zijn wij ZHGrel. onzen bijzonderen dank schuldig ; veel te weinig echter werd het naar waarde bezocht. Prof. .MULDER maakte ons in zijn beroemd college over Organische en Anorganische Chemie weder met de nieuwste resultaten der wetenschap bekend. Dat de voordragten over chemische onderwerpen ongemeen meer bezocht waren dan de responsies van het vorige jaar, toonde ten duidelijkste aan, hoezeer deze verandering aan een wensch voldeed. Door aanstaande docenten wordt het hoog geschat, reeds hier in improvisatorische voordragten onder zulk eene leiding geoefend te worden. Prof. MiQt'EL gaf zijne lessen over het ruime veld van Algemeew'. Botanie, Botanische Bhysiologie, Geologie en Mineralogie; de laatste waren meer bezocht dan in het vorige jaar, en bevielen even goed; slechts geven wij ZHG-el. bescheidenlijk in overweging, of het niet wenschelijk zou zijn, dat het mineralogische overzigt iets uitgebreider werd gegeven , daar dit punt in de boeken meestal een te doorworstelen labyrinth is. Het overzigt van de geologische gesteldheid van Nederland beviel daarentegen bijzonder. Het belangrijke college over Vergelijkende Anatomie, door Prof. hartiï<'g gegeven, vormt met dat over Systematische Zoölogie, niettegenstaande den tweejarigen cursus van dit laatste, een schoon geheel. Ook de lessen over Falaeontologie worden , ofschoon het daarvoor bestemde uur niet van de aangenaamste was, door wie ze hoorden bij uitstek geroemd. De hulp door Prof. habting verleend aan elk die zich met Microscopie wilde bezighouden, was even groot en belangeloos als vroeger. Ook gaf Prof. jjvrs jjallox met dezelfde welwillendheid verscheidene colleges over Hootjere en Lagen Analyse. De gedurige variatie in het gebruik van een haudboek voor de [ntegraal-rekeniug maakte gelukkig plaats voor meerdere stabiliteit, wat niet dan een gunstigen invloed op de studie kon hebben. Prof. HOEJC behandelde in zijnen cursus over Hoogere Astronomie dit jaar oauss’ „Tbeoria Motus”, een boek dat bij eigen studie met vrucht kon worden gevolgd. Eveneens gaf genoemde Hoogleeraar nog lessen over de Theorie van Astronomisvhe [nstrumenten, welke echter niet bijzonder veel sympathie bij bet meerendeel der hoorders ondervonden, ofschoon de gelegenheid om hiermede beter bekend te worden wel een van de beste was. Overigens is de aangename en ongedwongene omgang tusscheu Professoren en studenten dezer Faculteit te zeer bekend om er hier verder over te spreken. En hiermede kunnen wij onze taak als geëindigd beschouwen; van het afgeloopen jaar, dat in vele opzigten voor ons een merkwaardig jaar is geweest, moeten wij thans scheiden, om onzen blik op de steeds raadselachtige toekomst te vestigen. iVlogten wij het verledene reeds belangrijk noemen, hoeveel gewigt zullen wij dan niet moeten hechten aan die toekomst. die op den geheeleii toestand onzer geliefde Academie van zulk een onberekenbaar grooten invloed wezen kan! En juist in onzen tijd is die vraag van bijzonder belang. De Cieneeskundige Wet, de Wet op het Hooger Onderwijs zijn toch voor onze Hoogeschool even zoo vele levensquaestiën, van welker beslissing haar bloei, haar vooruitgang, ja zelfs haar bestaan grootendeels zal moeten afhangen. In welken zin die quaestiën beslist zullen worden, zal de tijd ons moeten leeren; maar hetzij hare oplossing reeds nabij is, hetzij er nog jaren lang te vergeefs op moet worden gewacht, in geen geval mag zij ons onverschillig zijn. Yan Utrechts studenten kan men niet anders verwachten dan dat de voortdurende welvaart van hunne Academie hun steeds zeer ter harte gaat. Moge daii hare toekomst nog schitterend wezen, en de Sol Justitiae met steeds helderder glans ons met haar liefelijk licht blijven bestralen ! Hiflnge .i. IACOBI ADÜLPHI CAEOLI EOVEES SERMO AP KARST E N I I 1). VII M. MAII A. MDCCCLXIV VITA UEFUNCTI , BIBOIPULOP. Ex quo temport' vos reliqui, Coramilitoties optimi, exiguam et paene uullain studiis iiostris operam iiavavi. ]d eoram vobis, quibus protecto inertiae exemplum dari non oportet, hac hora profiteri me millo modo pudet. Eteuim ea iiouuumquam inc-i-duut tempora, quibus animo opus est laboris quotidiani intermissioiie, non ut perculsus ille et prostratus se desidiae dedat, sed ut aliarum earumque gravium rerum meditatione sensim erigatur et confirmetur ad vitam deinde paullo honestius sanetiusque transigendam. Quid vobis affirmem, me orbatum Karstbniü nostro, cuius amicitia equidem a iuven- tute usus sum, sponte in ea omnia incidisse, quae cum optimi viri memoria arcte cohaererent. Menti his diebus obversatae sunt variae, quibus ille eluxit, ingenii animique laudes, exquisita eius eruditie, fides in munere gerende, in tuenda amicitia, in premovendis iis omnibus, quae discipulis, amieis cognatis iucunda et utilia Deoque accepta essent. Cegitav» seria et ieca tum inter nes tum in amicerum (•irculis acta. Me ipse cum verecundia atque pudore ad eius iinaginem exegi. Venit in men tem dirersae sentiendi, cegitandi agendique rationis, quae interdum nennihil dissensienis inter nes peperit neque tarnen tanta fuit, quin sive mee illius virtutum amore sive singulari ipsius benitate et centendendi lenitate sive utraque causa emnis amicitiae languer praecaveretur. In his cegitatienibus defixe, vos etiam , Kaestenii discipuli, animo obversati estis , in primisque siibiit me arcta illa, quae inter praecepterem vita defuuctum eiusque alumnes intereessit, necessitude. Haec autem in eam me duxit epinienem, ut putarem, gratum me vebis facturum esse, si ex desideratissimi viri imagine ea delibarem lineamenta, quorum contemplatie vestrum plerisque iucunda et utilis, Literarum vero nostrarum studiosis gravissima esset. Itaque et moerendi voluptati indulgens et vestri memor praecipua quaedam seripte mandare eonatus sum. Feci ut potui, non ut volui; sed vos pro ea, qua estis, tum erga vivum observantia tum erga niorfcuuiu pietate et venoratione, beuevolo auimo ca aecipiatis velini, quae iam vobiscum communicabo. SiMüK Kaksïk]S Traleeti ad liheuum uatus est d. XIII m. luuii a. MDCCCII, patre scholae Hioroiiymianae Courectore, matre priidentissima rei familiaris uon admoduin lautae practceta, utroque parente sex füiabus et filio unico lionestatis pietatisque exemplo. Puer iinbutus est earum artiuni et literarum initiis, qiübus prima huius saeculi parte baec aetas informari et praeparari ad graviora solebat. Plura do hoe vitae tempore baud eornperi. Novi autem, adolescentulum, anno MDCOCXIV scholae Hieronymianae discipulis adseriptuni, valde placuisse praeceptoribus suis, in'quibus Doex-Seifi'ENüs fuit, acutissimus alumuorum suorum index, quem quoties pater de filio suo bene sperantem audivit, nou dubito quin vir modestissiinus hoe iudicio suao ipsius opiuioni nonuihü ponderis aeccdere eensuerit. Sed patri ampliora instabant, quae animum gaudio perfunderent, de filio rem strenue gerente testimonia. Hie enim, spatio scholastico egregie decurso liabitaque ante ferias vernas a. MDCCCXVIII oratiuncula de Atmibale tam itnpio tam(iue uon perjido, qimm praesertim T. Livius Poenuni fwisse msmoriae prodidit, publice in h cademiam proveotus, iugenii praestantia et indefessa industria se adinodiun commendavit Heusdio et Goüdoeveeo Lite- rarum Hiiinauiorum in hac Academia Professoribus, quorum ille Literarum G-raecarum efc Philosophiae antiquae, bic Literarum Latinarum vehemeutem iii 60 amorem excitavit. lii utriusque sehola turn alios coguovit praeelaros Autiquitatis interpretes tum vero Hbmsterhusium , Vaicke>'aehiuji , Rtjiinkenium et WïTTENEACHiUM, quoriiui quidoui in exemplum sic iutueri coepit, ut miuime tarnen ea, quae tempora his priueipibus viris posteriora invenissent aut correxisseut, iutacta reliuquereutur. ludicio amicis eraut non tantum colloquia et scriptioues condiscipuli, quem baud seio au praeceptores nobis omnibus auteponerent, verum etiam uonuulli pbilologorum recentiorum libri, qui eius scrinia oruabant, eo aere comparati et quotanuis aucti, quod redibat ex iureuibus, vitae delieiarum quam veterum Literarum amautioribus, privatim instituendis. Sed quod iu primis auimadvertendum est, Heusbti lectionibus sermonibusque factum est, ut Ivarstfisies peeuliarem iu Pikdabo et in Peatoke operam poneret. Princeps ille Lyricorum Grraecorum quantopere buic iuveui placeret quantaque carminum admiratione eum devinciret, ipsa eius verba diserte testantur. Nam, „quo diligentius, inquit, in Pindabo legendo versabar, eo acriore incitabar ad legendum stimulo, propter divinam illam ingenii vim, qua legentis animus movetur et veluti altius attoUitur; admirabar sententiarum gravitatem , dictiouis magnificentiam et venustatém , et genero- sum illum alti peetoris sensum , quem tota eius spirat poësis. Neque minus deleetabar carminum argumento, quod ad ea pertinet Graecorum stadia, quae nee aliunde potita, nee cum quibusvis populis commuuia, sed domestica et Graecis paenepropriafuerunt. Celebrantur in iis viri inter aequales suos nobilissimi et clarissimi, qui gloriae studio et aemulatione ex(dtati de laudis principatu seeum invicem concertabant. Cernimus adeo in bis earminibus expressam illius aetatis imaginem, qua Graeci cum studiorum iugeniique vigore, tum virtute, potentia et spleridore maxime e.xcelluerunt— Horum studiorum fructus annus huius saeculi vicesimus quintus attulit Specimen illud Literarium, qm eontinentnr trio Pin-DAEi cnrmmu ÖLmpiOEUM I] , et VI. Pytiiioeum I. mmi. prnöetiiio (de poësi Pindarioa) et anuotatione critica (IC pMloloyka. De boe Specimine quum Heeust&a.m, Tbeologiae in Aeademia nostra Professorem in primis doctum et acutum , praedicantem audivissem, se iudice ab instaurata hac Aeademia baud editam esse Disputationem literariam, quam doctrinae copia et interpretationis diligentia verius comparares cum Boeueei commentario in Paulinain ud Galatas Bpistolam, baec sententia Commilitonibus tradita, qui Boegeei memoriam pie eolebant, nos vebementer ') Praef. Sjiec. inox land. VI seq. incitavit ad Kabstenit librum pro viribus nostris sedulo exploranduin. Noverannis operis ab eo suscepti difficultates; nullum nobis dlibiutn erat quin aditus ad Pinda wrM illi ipsi arduus esset visus; oredebamus, enm non teinere aut iaetaiidi oausa sed ex intimis animi sensibus et eonvenienter laboribus, quos ipse exantlasset, scripsisse; „quo maior est PiNDAEi splendor et praestautia, eo magis enitendum, ut, superatis difficultatibus, ad illud fastigium evehamur, ex quó, quasi diffusa uube, omnia plenius atque clarius perspicere et intelligere possimus ‘) sed num, ut in votis tuerat"), Bobckhii atque Dis-SENii aliorumque egregiorum Intei-pretum luininibus ipse aliquid luminis attulisset ad Pindaedm: Graecasque Literas illustrandas, id scilicet nesse gestiebamus.— O nos ad investigandum euriosos, quibus quidem commentarii lectio et honorifiea peritissimorum virorum de eo sententia “) non tantum omnem sustulerunt dubitationem, verum etiain hune attulerunt fruetum, ut nostrae ipsorum tenuitatis eonscientia pungeremur ! Quo tempore Kaestemus, viginti duorum annorum iuvenis, hoe Speeiinine publice defenso, suinmos in Literis honores conseeutus est, iam per *) Pvoüem. Spec. laud. 26. 5) Praef, VIII. ■*, Viel. V. c Bib. Crit. Nova, 11, 42, bieimium Praeceptoris munere iii sehola Hieronymiana fuuctus erat. Hiuc auno MDCCCXXVI Bruxellas migravit ad Liiiguam (Traecam et Latiiiam titulo Protessoris iu Atlienaeo Eegio doeendum. Quo quidem lioiiorifico loco, rebus publicis iii Belgio auuo huius saeculi tricesimo commutatis , cedere coactus, Traiecüi, übi per ferias aestivas degebat, maiisit ibique adoleseeiitibus primuin privatim turn in schola Hieronymiana , cuius, auctumno anni MDCGCXXXI] iterum lectus est Praeceptor, publiee etiam institueudis utilissimam operam navavit. Huic autem statioyi proximo auuo praetulit Eectoris, quod ei Amist'urti oblatum erat, munus. Quod munus, quum non minore cum voluptate, quam autea Bruxelleuse, gesserat et in eo etiam tuerat, ut JoAiS'is is Bosscuae cathedram in Aeademia, quae Bredae floret, militari obtineret ‘) , tandem , ineunte anno MDCOCXL in Academiam Traieetiuam voeatus est, Heusiui, vita defuneti, successor. Bt hauc quidem spartam ad obitum suum ornavit. Erunt fortasse in Auditoribus meis, qui mirentur Kaestenium dignum esse visum, cui Heosmi provincia obtingeret. An igitur, inquiunt, Speeiminis Pindarici, elegantis licet et docti, sed quindccim ') Lectus est Duet. 1. H. van Bolhuis, egregius schoiae Hieronym. [jraeceptor, discipliiianim autem Bredae tradendavum Karstenio longe peritior. aunis ante editi, tanta vis et auctoritas fiiit, iit Rector Amisfurtanus, qui interea a studiorum suoruin eonstantia avocari potuit, ad hos honores eveheudiis esse censeretur? Potuit profecto KahsTENrus ab hac eonstantia avocari. Nam, ut quaerentibus illis Commilitonibus ipse nonnihil arg;umentorum suppeditein, Bruxellae eraut amoena urbs, alternis auuis regiae tamiliae aulaeque commoratione exhilarata, ludorura scenicoriim ot musicorum varietate et praestantia iusignis, a viris elegantioribus deque uullo nou literarum genere lepidissime disserentibus trequentata, omninoque, ut (lellii verba ') in rem praesentem transferam, Bruxellae eraut quasi effigies parva et simulaerum Lutetiae Farisiorum. Accedebant alia eaque aliquanto graviora ad mentem e sua sede et statu dimovendam. Meminimus enim, annos a Kabstenio Bruxellis transactos in illud potissimum incidere tempus, quo Belgae aegerrime ferebant rerurn publicarum in regno Nederlandico conditionem. Tcto autem sub annum MDCCCXXVIII foedere inter duas factiones diversissimas, quarum altera in ore habebat libertatem, ex clericorum nutu pendebat altera -), dissensiones atque .turbae paratae sunt ipsi eivitatis seciiritati periculosae, quibus opportune antevertendis num ‘) N. A. XVI, IS. Union oatholique libérale. prudens data sit opera, uuue quaerere haudattiaet. Quanta foederatoriiiu ad discordiam coucitandam audacia esset, ut illi, quibus raodis rei publicae adininistratio ad suam voluiitatem flecteretur, nihil pensi haberent, ex eorum diariis apparebat libellisque f'atnosis, tantum bilis quantum oalumuiarum et inendaciorum ettundeutibus. Kaestenius haee quotidie legens et interdum horum scriptores civitatis nostrae gubernatoribus ipsique Regi maledicentes audiens, toto animo indignabatur, similis liae in re popularium suorum Brnxellis aut perpetuo aut alternis annis degentiura, quos, veteri inataurata vitae Traiectinae eousuetudine, non tantum artium et literarum verum etiam patriae amor et voluntatum sententiarumque in gravissimis eausis consensio familiarissime cum ipso coniungebant. Et in horum quidem numero quum Otto ïïoea Siccama , recens Epistolarum Palckii avnnculi editor, et ERAKCiscrs Tesxa , variis deinceps nostratium apud exteros Legationibus adscriptus, et Rappaedius ille, quem Academiai nestra Curatorum Collegii Praesidem colit, periti sane et honesti cives, fuisse memorentnr, non miramini, hos sodales parvi fecisse crebros de patria sermones nisi hinc nonnihi! bonae Irugis in publicum rednndaret. Hoe consilio edita tune est Hanta AcMlUs eaque aliquamdiu symbolo quousque tandem, quovis tempore opportune in lucem missa , quam istiusmodi continuisse comperi et aliorum et Kabstenii disputationes poHticas, quibus fraudi et fallaciis ceterisque malis artibus simplex opponeretur ri;; HyiOslo.: Verumtamen horum laborum fructus aut nulli fuerunt aut perexigui. Solatium est viris bonis sua se tueri virtiite. Sed Musae Graeeae si forte torvo xultu in Karstejïh vitam Bruxelleusem iiitiierentur, poteratne ille sive placare ipsas sive saltem oculos siio iure attollere? Quid statueudum sit, mox apparebit. Interea quaestionis vim angeri eensebitis, si ex Epistolis ad amieos datis haec quoque constare dixero, illum tune in vario versatum esse Literarum genere. Erant in sodalibus Bruxellensibus Literarum Eraneicarum ipso peritiores. Oum bis principes eariim seriptores legere, Moxtesquivii in primis plaeita explorare solebat. Quid, quod attigit etiam philosophiam Hegelianam ? cuins gustandao cupidine ineensus erat eoguito celeberrimo eins auetore, qni anno MDCCCXXVII Bruxellas cum amice Victore Cousüfo lustravit. „Priraum, inqnit Karstenits , et nes eredimus ei, recedentes in aetatem illam et priucipum in patria virorum cogitantes de He&elii doctrina sententiam primnm spissae tenebrae, quas tarnen virium intentie ita paullatim discussit, ut incredibilem eegitandi subtilitatem summamque dialectices severitatem in hec philosephe suspicerem.” Bruxellensis statienis uti deliciis earebat, sic curas cum_ patriae causa iunctas nen attulit Amisfurtum. Sed Kahstenxus vis eo delatus uxorem duxit; quacum saopius una esse et sive serraomim sive lectionis dulcedine frui et ambulare in amoenissimis vicini agri campis et Jatius evagari per silvas proceris arboribus opacas tam iueundum erat quam studüs nonnilul morae attulisse videtur. Quae mora quantum augeri solet, advenientibus deinceps et crescentibus aliis matrimonii euris! Hauc moram detestatum esse accepi WriTENBACHiUM ideoque discipulis praestautissimis siiccensiiisse, si qiii eorum ante quadragesimum aetatis annum uxorem ducerent. Sed Karstenius in ntraqiie urbe vitae publicae et domesticae suavitatibus et euris indulsit ita, ut ipsi, si vixisset, amantissimo discipuloriim suorum tutori studiorum rationes reddere potuisset. Testes sunt illius scripta tune publici iuris facta. Verum hoe ut intelligatis, redeuudum mihi est ad Heusdii scholas agendumque de altero scriptore (rraeco, cui KARSTEsit M, Literarum Humaniorum studiosum, sedulam operam navasse dixi. In scholis illis praecipue vespertinis Meusdies cum optimis discipulis legebat Platonem eosque, alumno teste , tante ineendebat Platonicae philosophiae studio et amore, ut numquam tere nisi hOoinriMv-s; ab ipso discederent, et pomeridianae illae sessiones revera illis viderentur disputationes in Academia. „Ibi autem, sic pergit ille, quum saepe de multis sermocinaremur veteris philosophiae quaestionibus, _tum interdum sermo quoque incidit in jjriscos illos sive phildsophos sive sapientes, a quibus non pauca viderentur fluxisse, quae Platonis illiistravit ingenium. De quibus quum ego studiosius quaererein, meniineris, te aliquando me hortatum esse ut dispersas eorum reliquias accuratius eolligerem, et quod opus iainpridem Henktcfs Stephanfr , edita Poesi pkilosopMca, inclioasset, exaedificarem et perficerem. Proposituin plaeuit, idque initium mihi fuit suseipiendi operis.” *) Significatur opus, quod inscribitur, losophorum Graecorum. vefm-vm qui ante PEAïONESt ruernnt operum reliquiae. Jam vero Karsteniits illud susecpit non multo ante vocationem Brusellensem, edidit autem voluminis primi partem primam sive Xenophanis Colophonü carminum reliquias Bruxellis anno MDCCCXXX, eoque tempore iam multum operae posuerat in parte altera. Quoeirca neque in splendidis iiuius urbis delieiis tempus trivit noc , patriae causa sollicitus, ita se immiseuit rebus politieis , ut veterum Literarum studia longo intervallo intermitteret. Traiecti propter rerum publicarum conversionem manere coactus, ne eoepta urgeret, tempora fecerunt admodum dubia. „Belli cura et apparatus omnia occupaverat. Musaruin studia inter armorum strepitum languebant, ipsique ut animus ') Xenoph. dedic. Parmen. dedic. 9 ad scribendum, ita ad scripta illa evulganda occasio deerat.” >) Hinc altera illa pars eaque argumenti multo difficilioris, quippe continens Parmenidis Eleatae carminis reliquias , anno demum prodiit MDCCCXXXV. Itaque ne nova quidam, quae biennio ante Amisfurti inchoata erat, vita rnaritum et patrem transversum egit. Qua de re si cui nondum certissime persuasum est, cogitet velim, triennio post in eadem urbe secundum quoque volumen absolutum esse, quo de Empedocle exponitur Ayrigentino. Ftriusque voluminis haeo est ratio, ut primum de singulorum philosophorum vita et studiis agatur, tum doctrinae reliquiae colligantur et exponantur, tandem eorum philosophia illustretur. Haec volumina Kaestbnio virorum doctorum favorem conciliarunt. Edito Xenophake, relatus ille est in Instituti Eegii sodales secundi ordinis, qui bonos ante hos triginta annos plurimi fiebat. Ab horum subselliis, Leivnepig in primis commendante ’), Professore Amstelodamensi eruditissimo, ad primi ordinis sodales transiit Parmenidis interpres. Cuius quidem lama doctrinae volumine Empedocleo ita crevit, ut, quamprimum veterum Literarum cathedra >) 1.1. Huc pertinent verba in Bmpei). dedic, „Idqiie piibiiea honoris suffragatione declarasti.” vaeabat, Kaksieitii nomen in multorum ore esset. Hand defuerunt, qui eum Lennebii, docendi munere defuncti, successorem optarent, et mortuo TKN Bhinkio a Grroninganis eum valde espetitum esse constat. Possim plura ex hoe tempora proferre principum virorum de eius eruditione iudicia, sed duo attulisse sufficiat ex amicorum Bpistolis promta. Alterum Heusdii est, Bakii alterum, quorum ille, celebrata Parmenideae disquisitionis praestantia, sibi unum in paucis honorificuiri esse scripsit, hune habuisse discipulum; bic vero, cognito amici Empedoole, tantam professus est eruditionem et sollertiam sibi pudorem iniicere. Haee iudicia eo lubentiiis coniungo, quo maior eo tempora inter hos viros studiorum disiunctio fuit. Quod enim Bakio haee scripta admirationi erant, probat boe potissimum laudes eorum grammaticas et criticas; quod vero Hetjsdius , qui haruni laudum prineipatum aliis relinquebat, tanta tarnen eum voluptate discipulum agnoscebat, id aretissime cohaeret eum disquisitionibus historicis et philosophis. Karsteniem talem futurum esse Antiquitatis interpre tem , qualem eum cognovimus, iam Specimen Pindaricum multis suspicandum praebuit, probe quippe tenentibus, Heusdianam disciplinam, Socraticae instar, ita in diversissimis ingeniis expressa relinquere vestigia, ut tamen singula ad suam cuiusque viam sequendam alliceret. Verum redeo, linde deflexi. Ea, quae memoravi, scripta Karste- NIUM in cathedram transtulerunt Literarum Grae(jarum et Philosophiae antiquae Traiectinam. Nee miruin. Nam sive disserendi perspicuitatem speotas ot diligentiam, qua spiiiosa et avia loca explorantur, sive veterum philosophorum, Platonis quoque et Amstotelis, oognitionein, sive iiigenii aeumen in obscuris Eleatieorum placitis illiistraiidis, in recensendis etiam et explicandis fragmentis, sive deuique linguae G-raecae scientiam attendi,s, opus, quamquam non omnibus numeris absolutum, iure tamen vocatum est praeclarum eaque insignitum iaude, ut aliorum, qui in simili argumento elaboraverant, seriptis multum praestare censeretur. Scio fuisse, qui postremam partem prioribus praeferrent, verum non ut hoe scriptori vitio vertorent, sed ut laudi ducerent, quippe quem intellexissent firmo gradu progredientem et nullis non obviam euntem diffieultatibus , sensim ardui illius argumenti tamquam dominum agere eoepisse. ') Quae quum iure animadversa sint, sponte intellegitis, quantopere sit dolendum, Karstenium in cathedra Academica collocatum, seholarum habendarum multitudine et gravitate variisque muneris occupationibus impeditum esse, quominus, ut in votis fuit, Anaxagorae etiam, Heraoltto et Democrito aliisque eum bis doctrinae ') Litei-ar. Zeit. 1830 Nr. 43 et Allg. Literat. Zelt. 1840 Nr. 196. ratioiie coniiinctis nomiihil lucis afterrefc. ') Quod enim ad scholas attinet, fiierunt hae per quindecim priores muüeris anuos de Literis atque Antiquitatibus Grraecis, de liistoria tum Gentium antiquarum tum Philosophiae autiquae, et etiam paedagogicae, quibus si ante lios uovem aunos decesaerunt seholae de illaruni geutium historia, aceesserunt eodem tempore Literaruin Latinarurn leetiones. Longum est labores enarrare, quibus haec suripta Kahstenio constiteruut. Eos autem quam aJacri animo subierit, hoe sane ai’gumento est, quod ipsis nondum detunetus, summa ope niti decrevit, ut SiMPLicio eousuleretur, doctissimo aetatis lustinianeae philosopho, cuius in nonnullos Abistoielis libros commentarii inde a saeeulo sexto decimo neininem uacti simt editorem. Kabstenius ut philosophorum suorum eausa omnes legit, qui de bis memorarunt, sequioris aevi scriptores , ita commentarios illos, antiquiorum fragmentis refertes, plurimum versavit. lam, cognito hoe, ut Pabbicius ait’), veteris philosophiae thesauro, retulit ad eam Instituti Eegii Classem, eui ipse adscriptus erat, de SiMPLicii opere novam editionem flagitantc, quam ita optime praeparatum iri affirmavit, si qui in bibliothecis exteris in primisque Italieis exstarent ') Xenoph. XIX. ’) Bibl. Gr. V, 29, 621 codices Simplicii quamprimum a viro perito explorarentur. Res sodalibus plaeuit. Censebatur diligentiori philosophiae studio profutura et patriae in Literis antiquis nomen tuitura esse. Interea duae exortae sunt difficultates, quarum altera longam moram attulit. Nam de viro quum quaerebatur, qui bibliothecas exteras adiret, lacohus GtEul, philologus Leidensis acutissimus, eum e philologis iunioribus commendavit digitoque monstrari persuasit, quem ipse „ut pater filium semper carissimum babuit.” Ruit bic CABOirs Gabkiei Cobet, edita Prosopoyraphia 'KenopJwntea a multis iure laudatus , cuiusque de proposito Peatonis Comici reliquias illustrandi et emendandi nemo non optime sperabat. Sed ipsum editionis consilium quo latius spectabat, eo maiores poscebat sumtus, quorum in communio-- nem ut aerarium publicum veniret, id aegerrime impetrari poterat. Scilicet rei pecuniariae ante bos viginti quinque annos conditio non admodum lauta nostrae civitatis gubernatores vehementius ab buiusmodi impensis debortabatur quam eo adhortabatur aliarum civitatum erga viros doctos munificentia. Neque tamen inexorabiles illi fuerunt. Hac igitur difficultate superata iisque ex Kabstehii et Geelii sententia ab Instituti Classe tertia constitutis, quae CoBBTi studia in regionibus exteris moderarentur, bic, editis in reliquias ïllas ObservationUms crUicis, exeunte anno MDCCCXL Lutetiam Parisiorum et inde in Italiam profeefcus est. Iter fuit quatuor amplius anuorum, quod quam egregios fmctus et peregrinatori et X Mei 1815, met eene afscheidsrede over 1 Joh. II vs. 28 vaarwel zeide, terwijl hij zich den lid™ Junij, na door zijnen oom, V. E. TAN DEN SWAA&H Predikant te Nieuw-ScJteemda bevestigd te zijn , met eene leerrede over 1 Tim. VI VS 12, aan zijne nieuwe gemeente verbond. Intusschen achtte hij zich wegens deze verplaatsing geenszins zóó bewijdenswaardig, als dit velen had toegeschenen. De grootschheid des levens, waarin een Predikant te dezer plaatse met de aanzienlijksten zijner gemeente zou kunnen wedijveren, had w’einig wat hem aantrok en was voor hem geene verzoeking, en het was hem eene weinig streelende gedachte, hier, waar hij geheel buiten den kring der geleerde wereld was gesloten , zijne dagen te zullen slijten, terwijl eene beroeping naar elders bij de zoo hoog opgevoerde, bezoldiging, welke men nergens wedervond, naauwelijks denkbaar werd gerekend. Gedurende zijn eerste verblijf te Fimterwold trof hem eene zware huisselijke beproeving in het lijden eener geliefde zuster, die ter bestiering zijner huishouding bij hem inwoonde, en maanden achtereen bedenkelijk krank bleef, tot dat zij de taak der zusterlijke liefde moest opgeveu, en daarin door eene jongere zuster werd vervangen. Hij zelf verkeerde van tijd tot tijd in een lijdenden toestand, en meermalen scheen het gevaar van in eene zware ziekte te zullen storten , als het zwaard van Hamodes boven zijn hoofd opgehangen; toch werd hij in staat gesteld zijn werk onafgebroken te verrigten. Wij staan verbaasd over de kracht tot veelvuldige werkzaamheid , welke hij te dezer plaats, in weerwil van eene wankelende gezondheid ontwikkelde. Eene openbare katechizatie, welke weinig nut opleverde, was door hem des zondags avonds in eene Bijbeloefening veranderd, waarin hij de Historische boeken des O. en N. V. behandelde; maar het gevolg hiervan was, dat hij eiken zondag driemaal had te prediken, waarbij zich, gedurende de wintermaanden, dan nog eene weekbeurt voegde. Botjman zelf was bij het terugzien op zóó veel arbeids van dankbaarheid jegens den God zijns levens, voor zóó vele ontvangene ondersteuning doordrongen, en riep het allen toe, die bij het nederdrukkend gevoel van zwakheid, terughuiverdeu voor al het werk, dat hun was opgelegd: Vreest niet, gelooft alleenlijk! Tot zijne naburen en vrienden behoorde MEiiOHiOR oOBSTirs Predikant te Beerta, een begaafd en uitmuntend Prediker. >) lets later trad bij in kennis met MABCüs J.VN ADBiATfi, Predikant te Oude Pehela, wiens uaam als schoolopziener in Friesland en Groningen nog altijd in dankbare herinnering leeft, en die als werkzaam medelid der Commissie tot de verzameling en uitgave van den bundel der Evangelische Gezangen geheel de Vaderlandsehe Kerk aan zich verpligt heeft. En wel had hij rijke stof om deze kennismaking te zegenen. Aan hem had hij het reinste huisselijk geluk voor de toekomst zijns levens te danken, daar hij met diens oudste dochter Vrouwe hbnrioa adeiani, den 2'*®" Mei 1820, in den echt werd verbonden. Eouman noemde het bezit dezer Echtgenoot eene onwaardeerbare gave, waardoor hem de strijd des aardschen levens werd verzacht, en waarvoor hij nog in den hemel den Vader der lichten hoopte te danken; en wie de waardige vrouw vele jaren achtereen in den huisselijken kring mogt gadeslaan ; wie getuige was van de orde en den stillen vrede die er in deze gelukkige woning heerschte ; welk eene getrouwe hulp zij haren Echtgenoot bewees bij de veelheid der administratieve bemoeijin- ' ) Eeu klein gedeakteekeu van beider vriendschappeligken omgang is achtergelaten iii de gezamenlijke uitgave hunner rede* voeringen voor het Bijbelgenootschap. Groningen, 1818. gen, die als een onlijdelijke last op zijne schouders drukten; met welk eene teederheid en liefde zij den verzwakkenden grijsaard heeft verpleegd, tot dat de 44jarige echt door den dood werd onthouden hij zal den vurigen wensch, door bouman ontboezemd ten volle verklaarbaar achten, dat, waar in lateren tijd zijn naam mogt worden genoemd, ook de liefde en trouw zijner gade mogt worden herdacht. Uit dezen echt zijn zes kinderen gesproten, waar. van er vier, twee zoons en twee dochters, nog in ’ ? O leven zijn '). Twee kinderen, op denzelfden dag geboren , werden na een kortstondig bezit van ongeveer vijf maanden, weder aan het ouderhart ontrukt. Hoe is het mogelijk, vragen wij, dat BorMAN, overladen als hij was met ambtsbezigheden, in het eerste tijdperk van zijn gelukkig huwelijk.sleven, nog tijd tot gestrenge, meer wetenschappelijke studie vond F Toch wist hij dien te vinden. Op nieuw en meer opzettelijk maakte hij thans zijn werk van de Oostersche of Semitische taalstudie; en dat zijn naam, als Exegeet en taalgeleerde, nog voor dat hij daar- ') I.UITONHIS glib. 1 Oct. 1824. thans Predikant te Schiedam. ALEGONDA geb. 1 Oct. 1824. gehuwd met Dr. evers te Twello. JiABCL's JAN geb. 23 Juuij 1827. thans Predikant te I.tJCBKTIA WIEHELMINA geb. H Febr. 1830. henriga euzabeth geb. 12 Oct. 1833, ovcrl. 8 Maart 1834. hermanniis geb. 12 Oct. 1833. overl. 16 Maan 1834. van openlijk de proeven gaf, onder zijne ambtsbroeders, ook buiten Friesland zekere gunstige bekendheid en vermaardheid had verworven, dit bleek uit de uitnoodigiiig, welke Dr. h. h. donkee curtius , als Eedacteur der Bijdragen tot de beoefening en geschiedenis der godgeleerde wetenschappen tot hem rigtte, om in dit tijdschrift eene beoordeeling te leveren van het pas verschenen tweede stuk der Bijbelvertaling van vak dee I’alm. Het eerste stuk was reeds vroeger in dit tijdschrift beoordeeld door iemand, die de taal en den stijl des Bijbels geheel verwesterd wenschte te zien, wat vermoedelijk evenzeer aan donkee cuetius als aan BOUMAN zelven mishaagde. Dit mishagen en de opmerking dat velen zijner ambtsbroeders aan van DER PALMS reuzen arbeid slechts ten halve regt lieten weêrvaren, noopten hem deze uitnoodiging optevolgen. Zóó verschenen dan eene reeks van bijdragen, van zijne hand, van 1821—1825, alle met den naam van FEisiTjs geteekend. Dit onderschrift was echter niet in staat den naam van den waren auteur verborgen te doen blijven, dien men aanstonds een plaats en rang onder Nederlands degelijkste godgeleerden toekende. Dit schrijven had hem eene nieuwe en roemvolle loopbaan geopend en over de toekomst zijns levens beslist. De Hoogleeraar gabeiel van goedt had in het jaar 1822 een eervol ontslag gevraagd en verkregen. Hij zelf weuschte zijnen neef Dr. j. F. vak ookdï , latei' Hoogleeraar te Groningen en te Leijden, als zijnen opvolger benoemd te zien; maar deze wensch vond geen weerklank. Bij het dobberen der keuze wendde HERIN&A, wiens invloed veel bij H. H. Curatoren gold, zich tot CLAEissE met de vraag, of er welligt onder diens voormalige leerlingen werden gevonden, die bij deze benoeming in aanmerking verdienden te komen, en deze noemde aanstonds met warmen aandrang FRisius of den Predikant van Finstenoold. Maar hoe vereerend de getuigenis ook was, welke de leermeester aangaande zijnen leerling had afgelegd, de voorzigtige herikga wenschte nog meerder licht, dan clauisse bij magte was te geven; en de toen reeds beroemde van hengel , Hoogleeraar aan het Athenaeum Illustre te Amsterdam, werd beroepen. Toen de laatste echter, tot groote vreugde van de kweekelingen der doorluchte school, deze beroeping afwees, werd de aandacht bij herhaling op erisius gevestigd. Behalve clakissk werden nu ook de Hoogleeraren kempek en pabeaij geraadpleegd, en het eind dezer overleggingen was dat boeman, op voordragt van H. H. Curatoren, bij Koninklijk besluit van den 2‘’™ November 1822 tot gewoon Hoogleeraar in de Godgeleerdheid en Akademieprediker aan de Hoogeschool te Utrecht werd aangesteld. Vreemd was het niet, daar deze voordragt zorgvuldig was geheim gehouden, dat de Predikant van Finsterwold, bij het ontvangen van deze benoeming even sterk geschokt en ontroerd was, als hij zich daardoor gestreeld en vereerd moest gevoelen. Groot was zijn opzien tegen de taak, die zóó onverwacht hem werd aangeboden. Een Professoraat in de Oostersche Letterkunde (zóó verklaarde hij later) zou hem te ,dien tijde veel minder met huivering hebben vervuld. Maar zijn schoonvader, de eenige die van de plannen van TJtrecht’s Curatoren reeds vooraf had kennis gedragen, en andere aanverwanten bleven op de aanneming aandringen. Brieven van heringa en olahisse van gelijken geest en strekking moesten het overige doen; en toen hij nog altijd bleef weifelen en dobberen in zijne keuze, sloeg de Leidsche Hoogleeraar iets van dien toon der gestrengheid aan, waarmede EAEEL CAivi.TN had Overgehaald, toen hij den beroemden Hervormer voor altijd aan Genève verbond. „Het zoude hem” zóó schreef clarisse aan zijn voormaligen leerling „nog op zijn doodbed berouwen, zulk eene goddelijke roeping tot hooger niet te hebben opgevolgd.” Na een rijp en hoogernstig beraad, door bijkomende omstandigheden nog gerekt of vertraagd, was eindelijk de natuurlijke schroom overwonnen. De beroeping werd aangenomen en dit besluit, met den ingang des j. 1823 aan H. H. Curatoren en de gemeente van Finsterwold bekend gemaakt. Van dit tijdstip af was de blik op de nieuwe, toekomstige bestemming gerigt, en dagteekende zich zijne ge. woonte, waaraan hij gedurende al de jaren van zijn Professoraat heeft vastgehouden, om eiken dag een gedeelte uit ciceeo , mueetus of een ander der oude schrijvers, overluid in zijne eenzaamheid te lezen en te herlezen. Er moesten echter nog ettelijke maanden verloopen eer het Professoraat kon worden aanvaard. De zóó felle, buitengewoon gestrenge en langdurige winter van 1823 veroorzaakte, dat er vroegtijdig in het voorjaar aan geen vervoer van goederen kon worden gedacht. Eerst den 27“““" April volgde de afscheidsrede over Hand. XX vs. 3G. en het vertrek uit zijne geliefde gemeente van Finslerwold, welke hij met de dankbaarste herinneringen noode verliet. Het was in den avond van den tweeden Mei, den gedenkdag zijner gelukkige huwelijksvereeniging, dat BOUIIA.N met zijne nog jeugdige Echtgenoot te Utrecht aankwam. De stad en hare bewoners waren aan beiden even vreemd; nooit waren zij er vroeger geweest. Maar dat vreemde werd aanstonds weggenomen of merkelijk verzacht, door het gastvrije onthaal, dat hem ten huize van zijn ouden leermeester PAKEAr bereid was, voordat de ons allen welbekende woning op het Munsterkerkhof werd betrokken. Het doctoraat in de Godgeleerdheid werd terstond lionoris caussa aan den nieuwbenoemden Hoogleeraar opgedragen, die den Mei zijn t*rofesßoraat aanvaardde met het uitspreken eener Inaugurele Oratie, waarin hij Nederland als een uitnemend gesehikten zetel voor de beoefening der Godgeleerde wetenschappen wilde beschouwd hebben. ‘) ■Weinige dagen later hield hij, als Akademieprediker, in de Janskerk zijne eerste Leerrede over Joh. IX VS. 4. Gelukkiger keuze kon de waardige Spreker nimmer gedaan hebben. Dat woord des Heilands: „Ik moet werken de werken die mij gezonden heeft, zóó lang het dag is” het is de kenmerkende spreuk gebleven van zijn leven, het verdiende op zijn grafzerk gebeiteld te staan! Eene schoone proeve van zijne zucht tot onafgebroken werken gaf hij al aanstonds daarin , dat hij reeds vóór den aanvang der zomervacantie over het bij hem hooggeliefde, Elfde Hoofdstuk van Joh. Exegetische lessen gaf. Zóó was dan tusschen hem en Utrecht’s Hoogeschool de band te zamen gelegd, die eerst geheel bij den dood kon worden verbroken. Hij beschouwde het van nu af als de gewigtige taak, als het grootsche doel zijns levens, de akademische jongelingschap te vormen en voor te bereiden, voor het eerwaardige ambt dat hij zelf met zóó vee! lust en liefde bekleed ’) De Belgio, diaciplinae Theologicae, noatra imfrimia aetate, sede pulcherrimu et maxime opportuna. 11 had. Aan dit doel had hij zich voortaan onverdeeld met al zijne gaven en krachten toe te wijden. Daarbij en daarvoor moest alles, ook het schrijven van wetenschappelijke werken, in zijne schatting achterstaan. Hij misprees het wel niet luide, maar gaf toch niet onduidelijk zijne afkeuring te verstaan, van het uitgeven veler geschriften, zoodra de uitoefening van het ambt zelve hieronder schade leed, en als bijwerk beschouwd werd. Dit geeft ons dan den sleutel ter verklaring in handen, waarom de geleerde wereld geen meerdere schriften van hem ontvangen heeft, waartoe hij anders zóo uitnemend berekend ware geweest. Aan den feestdisch, die den dag zijner lutreêoratie besloot , werden onder vriendschappelijke zamenspreking de lessen verdeeld en geregeld, gelijk die door de onderscheidene Professoren zouden gegeven worden. Aan, den Hoogleeraar koijaards , die weinige weken later het Professoraat aanvaardde, maar hier reeds zich tegenwoordig bevond, werd de Kerkgeschiedenis, aan BOUMAtr, met en nevens de Exegese des N. F., de Theologia Katuralis toegedeeld. Met zekeren schrik had hij deze beslissing zien naderen. Indien groot opzien tegen het Professoraat hem vervuld had, dat opzien had wel voornamelijk het doceren van de Natuurlijke Godgeleerdheid gegol- den. Thans zag hij zijne vreeze bewaarheid. Die verdeeling klonk hem als een strafvonnis tegen, en hoe weinig hij dit uitwendig liet blijken, voor hem was het genoegen van dezen feestavond bedorven. Ook later, nadat hij reeds zijne lessen over dit vak der Godgèleerdheid geopend had, bleef de gedachte hem kwellen, dat hij hierin even weinig zich zelven als zijne toehoorders zou kunnen voldoen, totdat hij van den ouden Hoogl. koijaaeds den regt tijdigen wenk ontving, om dit vak bij voorkeur Historisch te behandelen. Dien raad heeft hij gevolgd uu zich wèl daarbij bevonden. De cursus van ’tj. 1825—26 werd aan de beschouwing der nieuwste wijsgeerige stelsels gewijd, doch later het geheele onderwijs over een driejarigen leerkring verdeeld en uitgebreid. Het eerste jaar omvatte de wijsgeerige Godsdienststelsels der oude geschiedenis; het begon met de oud-indische volken en eindigde met de laatste Alexandrijnen. Het tweede behandelde de nieuwe geschiedenis, tot op den tegenwoordigen tijd. Het derde behelsde, na dezen breedgelegden grondslag, de ontwikkeling en uiteenzetting der eigenlijke Naturaal. Gaa'nde weg was nu ook zijne ingenomenheid met dit gedeelte van het hem toevertrouwde onderwijs vermeerderd. Daar naar rigtte zich, toen hij in 1830 voor het eerst de Rectorale whardigheid neêrlegde, de stof zijner Oratie, waarin hij de geschiedenis der wijsgeerige begrippen- en stelsels omtrent het Opper- wezen, als eene Leermeesteresse der wijsheid ter beoefening aanprees. ‘) Maar ook zijne eigene overtuiging omtrent de hooge voortreffelijkheid der Christelijke Godsdienst was hierdoor niet weinig versterkt, en gelyk hij die overtuiging in de taal van het oude Latinm met warmte had uitgesproken, zóó zocht en vond hij, bij het ondergaan zijner levenszon , nog de gelegenheid om zijne vrienden en ambtgenooten, die hem aan zijn krankbed bezochten, daarop terng te wijzen. Maar ia weêrwil dier ingenomenheid was en bleef toch onder de hem toevertrouwde lessen de uitlegkunde des N. V. het eigenlijke hoofdvak, waarvoor hij eene bijzondere liefde bleef behouden. In dit collegie , waarin weinig gedicteerd maar te meer gerespondeerd werd, gaf hij eerst eene Kritischexegetische verklaring der Lijdensgeschiedenis, en behandelde hij achtereenvolgens, voor en met zijne Auditores, nitgelezene of moeijelijke plaatsen uit de Evangeliën, zooals ’s Heilands afscheidsredenen aan zijne jongeren, Joh. XIV—XVII en de Eschatologische redenen van den Heer Math. XXIV en XXV: van de Paulinische brieven, die aan de Thessalonicensen, aan Philemon, aan de Romeinen, aan de Galatiers, den eersten brief aan de Corinthiers; eindelijk ook de ') iJe Historia Pkiloso])hiae de Deo, mpientiae magiatra. neven zoogenoemde algemeene zendbrieven. De regelen, die hij bij deze uitlegging toepaste, legde hij bloot in zijne lessen over de Hermeneutiek, die in een tweejarigen cursus werd afgedaan, waarop spoedig ook een afzonderlijk collegie over de Kritiek volgde. Bij de eerste werden ernesti en .worus, in het tweede ORIESBACH hoofdzakelijk als gidsen gevolgd. Wel werd het licht, dat later over de gewijde Kritiek en Hermeneutiek is opgegaan, niet ondankbaaï versmaad , maar even weinig zijne overtuiging verheeld, waar die met den heerschenden tijdgeest in botsing geraakte. Weldra zou de kring van het door hem te geven onderwijs nog wijder worden getrokken. Gedurende de eerste vier jaren van botjman’s Professoraat bleven de lessen over de uitlegkunde des O. P. aan den Hoogleeraar in de Oostersche Letterkunde opgedragen ; maar toen pareatj , bij het klimmen zijner jaren en eene afnemende gezondheid, hiervan wenschte ontslagen tè' worden, wendden H. H. Curatoren, zich onder aanbieding van een buitengewoon Professoraat, tot den reeds bovenvermelden Dr. vaït GORDT Pred. bij de Hervormde gemeente alhier, in de hoop, dat deze het geven dier lessen schoon hij voortdurend als Kerkleeraar werkzaam bleef op zich zoude nemen. IMaar toen v. O. wijsselijk begreep, dat onder zoodanige zamenvoeging ééne van beide betrekkingen noodwendig zou moeten schade lijden, en daarom beleefdelijk weigerde, werd hetzelfde verzoek tot BorMAN gerigt. En deze, welk eene vermeerdering van- arbeid hieraan verbonden was meende zich aan deze taak niet te mogen onttrekken. Zelfs was het hem in zekere mate welkom en streelend, alzoo ambts- en pligtshalve tot eene studie teruggeroepen te worden, waarvoor de liefde in zijnen boezem nog geenszins was verflaauwd, veel minder was uitgedoofd of vergaan. Gedurende een tijdperk van ongeveer dertig jaren heeft BOU.vtAif de Exegetische lessen -over het O. V. blijven geven, waarin deels voorlezingen werden gehouden over de Hermeneutiek, deels uitgelezene, meest poëtische fragmenten , aan Job, de Psalmen , Jesaija en Jeremia ontleend, behandeld werden. Hoog was zijne ingenomenheid met de dichterlijke voortbrengsels uit den bloeitijd der Hebreeuwsehe letterkunde. Waarlijk welsprekend mogt hij heetcn, als hij over het aesthetisch en verheven zedelijk schoon van Jesaija, den vorst der Hebreeuwsehe Dichters uitweidde. Van eene deutero-Jesaijas wilde hij intusscben niets weten, en het was de meesterlijkste improvisatie , die ik immer in schitterend Latijn van zijne lippen hoorde vloeijen, toen hij ééns op een examen tegen dit gevoelen te velde trok. Eene streelende aanmoediging om volijverig met dit gedeelte zijns werks voort te gaan, was hem in den zomer van 1830 bereid. Pabeau was wegens snel toenemende verzwakking te rade geworden zijn "Emeritaat aan te vragen en had dat verkregen. Bij monde van zijn ambtgenoot en vriend HEEiif&A, werd nu namens H.H. Curatoren de aanbieding tot hem gebragt, om hem als diens opvolger voor te dragen , zoo hij eenige genegenheid liet blijken om het Professoraat in de Grodgeleerdheid met dat der Oostersche Letterkunde te verwisselen. Deze aanbieding en na alles wat wij a'ingaande de vroegere rigting zijner studiën vernamen, zal ons dit ten volle begrijpelijk zijn had veel wat hem aantrok. Maar na ernstig beraad besloot hij te blijven in den werkkring, waarin hij door de Voorzienigheid gesteld was en tot hiertoe zóó kennelijk Gods hulp en zegen had ondervonden; en schoon hij in de laatste jaren zijns levens de toenemende bezwaren, in onzen tijd aan een Theologisch Professoraat verbonden, diep gevoelde; geen oogenblik toch heeft hij berouw gehad over het toen genomen besluit. Vinden wij in bouman, even als in den zóó hoog door hem vereerden claeisse, de rijkste veelzijdigheid van kennis te bewonderen, vreemd was het dan niet dat, bij de verschijning van diens Encyclopaedie, ook bij hem de begeerte werd opgewekt, om over dit hoogbelangrijk vak een Collegie te geven, waarin eerst claeisse’s handboek gevolgd werd, doch hetwelk later, tot vermijding van al te groote uitvoerigheid, op meer zelfstandige wijze werd ingerigt. Hoe gemakkelijk hij zich op het ruime en breede gebied der Godgeleerde wetenechap bewoog, eü in elke vertakking aanstonds zich te huis gevoelde, dit is bovendien in den laten avond zijns levens op drievoudige wijze gebleken. Dit bewees hij toen hij, bij den overwachten dood van den diep betreurden BOIJAABDS, in het jaar 1854, geheel onverpligt voor het overige van dien cursus, de voordragt der Kerhgeschiedenis voor zijne rekening nam, en den draad aanstonds weder aanhechtte, waar die, tegelijk met den levensdraad des onvergetelijken, was afgesneden. Dit bleek niet minder, toen hij ten-volgenden jare , bij de hooger gestemde eischen der Synode voor het Kerkelijke examen, z’ch tot het onderwijs in de Inleiding in de Schriften des O. V. aanstonds bereidvaardig toonde. Dit bleek bovenal, toen hij tijdens de vacature welke op de Emeritus verklaring van oboexbwoTJD volgde en aan de komst van den Hooggeleerden MiLLiES voorafging, de hem opgedragene taak om het collegie in het Arabisch onverhinderd te doen voortgaan, niet enkel niet afwees, maar met zeker welgevallen op zich nam, en bleef verrigten. Met hooge ingenomenheid plagt de eerwaardige grijsaard van zijn Sodalitmrn AraMcum, want met dien naam had hij de uren daaraan toegewijd bestempeld, te spreken; en de zilveren beker, welke een zijner woonvertrekken versiert, blijft nog na zijnen dood voor zijne betrekkingen een duurzaam gedenkteeken van de dankbaarheid zijner toemalige leerlingen. Dat wij zóó laug bij zijne lessen Vertoefden, was geheel in den geest des ontslapenen. ’) Wij hebben thans ook een vlugtigen bKk op zijne schriften te slaan. Is het aantal kleiner dan wij van zulk eenen geleerde zouden gewenscht hebben, zij zijn toch uitnemend geschikt om ons hem zelven van onderscheidene zijden, in zijn werken en streven, nog nader te leeren kennen. Bouman had de wetenschap maar ook zijn Vaderland lief, Wie zich de bange maanden, die wij na den opstand in België in 1830' en 1831 hebben doorgeleefd , nog met volle klaarheid herinnert, hij weet ook hoe krachtig en weldadig hij toen, bij mond en pen, van den kansel en in geschrifte („Nu of nooit,” „Thans meer dan ooit”) op den ontwaakten volksgeest heeft weten te werken. Van hem ging de neming uit om de vaderlandsche leerredenen, naar de behoeften dier tijden door de onderscheidene Akademiepredikers uitgesproken, in éénen bundel zamen te vatten en uit te geven, waardoor duizenden in ’s Rijks schatkist zijn gestort. Groot was de zorg en moeite, die hij zich daarbij getroostte, en ieder wie van nabij die edele bemoeijingen kende, en hierbij zijne verdiensten als geleerde in de schaal wierp, zou het hebben moeten toejuichen, indien ‘) Blijkens de op dit punt zeer uitvoerige aanteekeniueeu vau zyne hand, welke hierbij af breken, en niet verder zijn voortgezet. hem toen reeds het ridderkruis ware geschonken, dat hem eerst in veel lateren leeftijd werd toegereikt. Maar Vaderland en Kerk smolten steeds op zijne lippen te zamen. Hoe zorgend hij de belangen der vaderlandsche Kerk op het harte droeg, hiervan getuigt o. a. het werkzaam aandeel, dat hij aan de overleggingen van verscheidene Synoden nam, en het woord des vredes dat hij in den j. 1842 tot zijne geloofsgenooten rigtte. ') Dit geschrift, evenzeer als de doorgaande rigting van zijn streven, bewijst hoeveel regt hij bezat om zich zelven een Irenisch Godgeleerde te noemen, en den wensch uit te spreken , dat aan hem en zijne ambtgenooten bij voorkeur die naam mogt worden geschonken. Nimmer heeft BOUMAif, na als Akademie-prediker te zijn opgetreden, opgehouden in zijn hart Evangeliedienaar te zijn. Ook den kansel had hij lief. Hij preekte gaarne, en had daarin, door het veelvuldige prediken, waartoe hij op zijne tweede standplaats was verpligt, eene gemakkelijkheid verworven , die men als benijdenswaardig mogt roemen. Het compos sui was in hooge mate bij de voordragt hem eigen. Zonder aan de letter van het geschrevene gebonden te zijn, wist hij eene volkomene heerschappij over de gedachten, woordenkeus en stemleiding te bewaren. Meer- *) Broederlijke toesiiraak aan allen die de Herv. Kerk liefhebben en voor haar vrede bidden. Utr. 1842. malen kon men in het vunr zijner rede eene improvisatie opmerken, welke gelukkig mogt heeten. Helderheid ernst en gemoedelijkheid kenmerkten zijne prediking. In de uitgave zijner Leerredenen heeft hij weder maar al te zeer de wet der spaarzaamheid betracht, maar zoowel de weinige leerredenen, die afzonderlijk zijn uitgegeven, als de bundel, dien hij als een aandenken voor zijne vrienden achter liet, doen hulde aan zijn hoofd en zijn hart, en leveren tevens het bewijs, hoe geheel verkeerd men hem beoordeelt, als men hem voor een gestreng Confessioneel regtzinnige wil doen doorgaan. Even als aan den grond zijner geboorte, bleef hij ten naauwste gehecht aan de plek, waar hij , als kind en als jongeling, zijne vorming en opleiding had mogen ontvangen. Zoo iemand, dan moest hem de opheffing der Geldersehe Hoogescbool grievend en smartelijk aandoen. Maar beter dan iemand was hij in staat een graf- en gedenkteeken voor haar op te rigten, dat tot de late nakomelingschap zou blijven spreken en getuigen, wat zij, gedurende bijna twee eeuwen, en vooral in de dagen van haar hoogsten bloei, voor de wetenschap en de vaderlandsche Herk is geweest. En hij heeft dit gedaan, of veel meer nog dan dit gegeven. Hij heeft in twee boekdoelen, waarin een schat van historische bijzonderheden, aan authentieke maar onuitgegevene stukken ontleend, is zaamvergaard en opgelegd, eene Geschiedenis der Geldefsche Hoogeschool geschreven, welke hare zuster-akademiën haar zouden benijden, indien men op eene gestorvene naijverig zijn kou. Aan dezen arbeid, welke gedurende zijn tweede Rectoraat hem bezig hield, sloot zich weder ten naauwste het onderwerp zijner Oratie aan, welke eene vergelijking gaf onzer hedendaagsche instellingen van hooger onderwijs met die, welke in de zeventiende eeuw in ons vaderland hebben gebloeid ‘). Dankbaarheid was een grondtrek van BOUMATr’a » 1 karakter. Gelijk dagelijks de lofverheffing van Gods goedertierenheid van zijne lippen vloeide, zóó bleef elke weldaad, ieder blijk van hoogachting en liefde van mensehen ontvangen, diep in zijn hart en geheugen gegrift. Zoet en streelend was het hem in den lof en de verdiensten uit te weiden van hen, aan wie hij zich verpligt rekende, of door banden der vriendschap verbonden had gevoeld. Vandaar dat hij aan zijn vaderlijken vriend en raadgever hebinoa en aan zijn jongeren ambtgenoot eoijaaeds zulk eene diepgevoelde en welverdiende hulde bragt Maar nergens heeft 1) Oratio et InstiUda Acad. quae eaec. XVII Jlonierunt in patrid, cum, iis quae nunc ibidem sunt, breviter comparans, et memoriam celehrana p, s. ai.exande?«, n. c. de premery, J. T. L. scHRüDER. Traj. ad Rhen. 1845. *) J. HERINGA Ez. ah voorganger der Chr. Gemeente; als voorstander van het Vaderland en deszelfs heilzame instellingen. zich dit gevoel van dankbaarheid schoener of welsprekender uitgedrukt dan in zijne Memoria Clarisaii, welke wij niet kunnen lezen, zonder dat zich ‘gestaag onze bewondering verdeelt tusschen eenen Leeraar van zóó schaars vereende gaven, en den leerling, die den roem zijns leermeesters zóó waardiglijk vereeuwigd heeft. “Veel meer nog in clabisse, dan in eenen schultens of VENEMA, zag en vond hij het ideaal eens echten Godgeleerde, ’t welk hem zèlven bestendig voor oogen zweefde, en dat hij, bij de teekening van dat beeld, aan anderen te aanschouwen gaf. Maar die waardschatting van onmiskenbare verdiensten beperkte zich tot zijne leermeesters, vrienden of landgenooten niet. Men heeft slechts zijne Chartae Theologicae te openen, waarvan de eerste fasciculus in 1853, de tweede in 1857 verscheen, en eerlang, zoo een zijner zoetste wenschen nog ware vervuld, een derde stuk zou gevolgd zijn, om eene gansch niet karige hulde aan de wetenschappelijke verdiensten van buitenlandsche Godgeleerden te zien toegebragt. Mogt hij al zoowel zijne antipathiën als zijne sympathiën hebben, (men denke b. v. aan SCHLEIJEEMACHEE en keandee) het plagt toch zijn doorgaande stelregel te zijn: „plurima übi nitent, Eeue leerrede, en eene Redev. met aant. Utr. 1840. Leerrede ter aandenking aan H. 3. koyaakds. Utr. 1854. Narratio de H. J. üOYAAKDS, ChrisÜ Socieiatis Traj. 1856. paucis ego non oifendor maculis.” Moge men hem ook uit deze Chartae als den man des behouds leeren kennen, zij geven toch niet minder de getuigenis, hoezeer hij in de nieuwste commentaren des O. en Jf. V. even goed als in de oudere, en beter dan menigeen die den staf over zijne verouderde Exegese breekt, is te huis geweest, en, tot in het laatste tijdperk zijns levens, elke vordering of afwijking op het gebied der Theologische letterkunde, met een scherp onderzoekend oog is nagegaan. Moge men met zijne pleitrede voor het Latijn, als de taal der geleerden, geen vrede hebben; meerder ontzag en eerbied, dan hem is ten deel gevallen, had zulk eene vastheid van beginselen op onwankelbare overtuiging gegrond, had de moed verdiend, waarmede hjj, schier alleen gelaten, voor de eer van het oude Latium streed, en nog de laatste schans der felbestormde vest, toen ook deze reeds verloren scheen, verdedigen bleef. ’) Dan wat tot roem zijner nagedachtenis alles beslist, is dit, dat er in deze Chartae nog iets meer dan het schitterend Latijn, dan de uitgebreidheid van kennis te bewonderen valt; dat daaruit, gelijk uit al zijne schriften, de bescheidenheid der echte weten- Volkomen geregtigd achtte ik mij daarom in mijne Kectoralo Oratie zijne volharding te vergelijken met de „perseverautia llomaui militis, qui mavult in clypeo mori quam ex acie retrogredi.” schap en een geest der vroomheid spreekt, welke voor den schrijver en de gezindheden zijns harten hoogachting en eerbied vraagt. Wij weten hoe boumak in de dagen zijner rust door zijn werk over de Godgeleerdheid en hare beoefenaars in Nederland, gedurende de laatste vijftig jaren zich een nieuwen en dunrzamen lauwer heeft gevlochten. Moge hij, naar veler oordeel, te optimistisch in zijne beschouwingen 'geweest zijn, men vergete niet, dat hij een tegenovergesteld uiterste te bestrijden had, en het zijne taak en roeping moest achten, de lichtzijde zóó krachtig en helder mogelijk te doen spreken, waar de schaduwzijde alreede met de donkerste kleuren was getint. Er ligt over dit werk nog eene jeugdige frischheid verspreid; er spreekt daaruit eene kracht van stijl, welke n eerder aan den man, die het hoogste punt zijner ontwikkeling bereikt heeft, dan aan eenen afgeleefden grijsaard doet denken. Dit, vereenigd met den verbazingwekkenden rijkdom van zaken, met den geest van naauwkenrigheid en bezadigdheid welke daarin doorstraalt, waarborgt aan dit geschrift eene blijvende w'aarde; en het is geene stoute voorspelling die wij wagen, als wij beweren , dat dit werk in later eeuw door den Geschiedschrijver der toekomst onder zijne beste cn deugdelijkste bronnen zal worden geschat. Ook de laatste dagen zijns levens waren aan gezette en ernstige werkzaamheid gewijd. Een Commentaar op bezwaarlijk zouden hebben kunnen bereiken! Ook de miskenning, welke hij , in plaats van dank, somtijds inoogstte, werd door hem getroost gedragen met de gedachte „ondank is ’s werelds loon ,” en vermogt zijne zucht, om ter bevordering van het studieleven werkzaam te zijn, niet in het geringste te doen verflaauwen of verminderen. Wij gewaagden reeds van den schoenen dag, dien BOTJMAS op den Mei des vorigen jaars heeft mogen vieren, toen hij door een achttal zijner voormalige leerlingen, bij monde van den Hoogl. dobdes , vroeger zijn leerling thans zijn opvolger, op de hartelijkste wijze'als Jubilaris werd begroet, en zich eene pendule met candelabres als blijk van veler dankbare vereering, ten geschenke zag aangeboden. Zekerlijk heeft de eerwaardige grijsaard dat prachtige uurwerk aanstonds met. de hoogernstige gedachte aangezien: „una ex his hora mortismaar weinig vermoedde de tolk der feest-commissie, weinig konden de Hoogl. MIELIES en ik vermoeden, toen wij ons aan de rei der gelukwenschenden aansloten, dat wij juist een jaar later als sprekers bij zijn geopend graf zouden staan, en daar onze hulde aan den afgestorvene zouden brengen. Al ging de nu volgende zomer zonder schokken voor zijne gezondheid voorbij, er toekenden zich toch meerdere kwijning en afmatting op het bleek en vermagerd gelaat. De gang naar de kerk werd spaarzamer, en hield bij de nadering des winters geheel op. Tegen den overgang des jaars kondigde zich, met verhefSng der pijn, de laatste ongesteldheid aan, welke, hoewel over weken en maanden uitgestrekt, toch aan het einde hem het aardsche met het betere leven zou doen verwisselen. Ettelijke weken later moest de kranke zijn geliefd studeervertrek voor goed verlaten; maar niet geheel kon hij ook nu van zijne boeken en papieren scheiden; en de halfverstijfde hand schreef nog weinige uren vóór zijnen dood woorden en gedachten neder, die van de onverzwakte helderheid zijns geestes tot in zijne uiterste oogenblikken ge.tuigenis gaven. Hoe leerzaam en vertroostend, zielverheffend en verkwikkend zijn ziek- en sterfbed geweest zij voor de zijnen en voor allen, die tot zijn ziekenstoel en later tot zijne sponde mogten naderen, laat zich met geene woorden uitdrukken. Woorden der liefde en der vertroosting, van roem in God, van dankzegging voor ieder ontvangen liefde- en vriendschapsblijk vloeiden er nog van zijne lippen, toen de veege mond slechts fluisterend of stamelend sprak. Thans vooral bleek het, dat de storm, die in onzen tijd is opgestoken, die ook hem heftig geschud en bewogen had, zijn geloof en zijne hope niet van hun vasten ankergrond had weggeslagen. Donker en beneveld mogt zijn blik zijn op de toekomst der kerk, te vaster en helderder was zijne verwachting van de heerlijkheid des toekomenden levens. Zaturdag vóór Pinksteren den 14''™ Mei, des namiddags omstreeks vier uren ontsliep hij. Het Pinksterfeest zou door hem niet meer op aarde worden gevierd, maar de zijnen hebben hem de oogen toegedrukt in het vrome geloof, dat hij het in zaliger gewesten zou vieren. Hij had den ouderdom van vijf en zeventig jaren en drie maanden bereikt. Hoe weinig had hij , de zwakke, de lijdende, zich zelven zulk een hooggeklommen leeftijd toegedacht! Geheel zijn leven was een bewijs van de heerschappij, die de geest over het stoffelijke organisme kan verwerven, of liever om geheel in zynen geest deze levensbeschrijving te eindigen het toonbeeld van Goddelijke kracht, in menschelijke zwakheid volbragt. In de eerstvolgende Akademiebeurt werd door den Hoogl. TAN oosTEEZEE, met het hem eigen redenaarstalent , de nagedachtenis des overledenen gehuldigd, naar aanleiding van Job XIX : 25—27, en vooral de vastheid en blijdschap der hope geroemd, waarin de de ontslapene is heengegaan. Acht dagen later sprak ik tot de gemeente over de woorden van paultjs : „hoewel de uitwendige mensch verdorven wordt, zoo wordt nogtans de inwendige vernieuwd van dag tot dag.” ') >) 2 Cor. IV : 16. Ik gedacht hierbij aan den sterfdag van oaivijn ; maar niet minder had het beeld des ontslapenen mij hierbij voor oogen gezweefd, en mij tot de keuze dier woorden geleid. Hoe weinig overigens eene vergelijking met Zwitserlands beroemden Hervormer in mijne bedoeling kon liggen, ik behoefde toch niet te schromen, bij de herinnering van zulk een leven en zulk een godvruchtig sterven, ten volle op hem van toepassing te rekenen, wat op den gedenkpenning , ter eere van CALViJif geslagen, gestempeld stond ; Zwak naar het ligchaam, sterk naar den geest, overwinnaar door het geloof. B. TBR Haar. Bfjlagt! C. PROGRAMMA CEETAMINIS LITEEAEII A RECTORE ET SENATÜ ACADEMIAE RHENO-ÏRAIECTINAE die YVIII mensis Nurdl %nni MDCCCI^XIV INDICTI. Ex Eegis Augustissimi Guilielmi 111 liberalitate et munificentia, Eector et Senatus Academiae Eheno-Traieetiuae omnes Academiarum huius Eegni cives et Athenaeorum alumnos in proximum annum ad certamen literarium invitant, et quaestiones, a singulia Ordinibus positas, promulgant hasce : AB OBDINE THEOLOGOETM. I. Expositis atque inter se collatis quae de lesu in vitam reditu tradiderunt singuli Apostoli et Evan- HET BESLUIT. >£ij komt langs deze stille dreven , Ik waag liet nu met koenen moed, I Wat! zou ik beven voor het meisje, Dat niemand eenig leed ooit doet ? Elk een toch groet haar even gaarne, Ik ga voorbij en waag het nooit Één blik slechts aan die bloem te wijden, Die zich als voor mijn voet ontplooit. De bloemen, die naar u zich buigen, De vogels met hun feestgezang, Zij durven liefde u verklaren , Waarom is ’t mij alleen zoo bang ? ’k Heb wel in lange winternachten Den starren mijnen nood geklaagd , Maar jegens u, dat sclioon gesternte, Heb ik geen enkel woord gewaagd. Hier onder ’t groen zet ik mij neder, Hier komt zij dagelijks voorbij, Dan wil ik spreken of ik droome. Als ging zij blozend aan mijn zij. Ik zal maar, >vaclit! Wie nadert ginder? Zij komt! zij komt! Waar berg ik mijl? Ik zal mij tusschen ’t hout verschuilen. Dan – gaat zij strijkelings mij voorbij. Naar L, uhland. H. W. Jr. NIETS, I Thcrc’s plenty of tho sort. BTRON. Mebt ge wel eens op een warmen zomerachteriniddag tot ’tjaar 64 zich te beperke» zou dwaas zijn op uwe sopha gelegen, terwijl ge alle moeite deedt om uwe oogen geslotta te houden en den slaap te vatten? En hebt ge dM op zoo’n oogenblik wel eens plotseling eene visit* gehad van een kleine, levendige vlieg, die rondo» en op uw eerbaar hoofd huppelde, gonsde en prikte?— Welnu, waarde lezer! (want ik veronderstel een bevestigend antwoord) dan kunt ge u zeer goed voorstellen welk een genot de student pip moest smaken in ’t gezelschap van een zeer vervelend jong lid der Utrechtsche studentencorporatie, dat ’t eentoonige lied hem voorzong over gjpe curieuse lotgevallen. tijdens en na den heugelijken proeftijd. Nu had ik wel groeten lust om te zeggen: hier zullen we ’tmaar bij laten, wat ’t Ie capittel betreft, maar... a la bonne heure! we zullen kort zijn. Pip nu luistert naar den aanhef van ’tlied; direct opgewonden is ’s mans stemming hierbij niet, en, hoewel er een jongeling met bloezende kaken en een hoofd als een kleerenschuijer hem zoo vredelievend mogelijk in de half geloken oogen zit te staren, krijgt hij nog al een tamelijk helder idee van ’t eeuwige en begint hij zich den bezoeker voor te stellen als een monster, schitterende van kwaadaardigheid. Pip was begonnen met te vertellen dat zijn kamer bezig was een bijzondere eer te genieten, dat vat zich ; doch hij gaf ten letste vrij ondubbelzinnige blijken dat op den duur ’t bezoek hem even aangenaam was als dat van gemelde vlieg. Bijna ieder student zal vinden, dat hij daarin groot gelijk had, en vindt de een of ander ’t zoo niet, ’t zal slechts een teeken zijn dat ZEd. ’t genot in questie nooit gemaakt heeft hij had ’t in allen gevalle kunnen smaken, daar troost ik me maar mee: bovendien is er geene ijsselijke inspanning noodig om ’t zich voor te stellen. Tot groote opheldering ’t volgende fragment: ’t studentenleven is toch maar alles, zei ealk , want zoo heette de jongeling. Wat bedoelt ge daarmee? Wat ik er meê bedoel! wel dat’s duidelijk ik zeg maar dat ’t studenten-leveu zoo iets van lollig is, van je walste! En bij ’t einde dezer duidelijke explicatie slaat spreker een harden rolfel tegen ’t eerste ’t beste voorwerp. Hij wordt gekomplimenteerd over ’t vlugge aanleeren van kernachtige termen en geeft met ongeloofelijke bescheidenheid en gratie te kennen, dat zijn broer er nog veel verder in gevorderd is, en dat die heer ook spoedig van zijn gezelschap zal laten jouisseren. Dit verrassende berigt brengt den gastheer van zich zalven, en de looze bezoeker profiteert er van om eeü dwaasheid bij hem uit te lokken. „Ze mogen zeggen wat ze willen , maar ’t is toch maar een duivelsche toer om een paar fiesschen cadaver te maken hoeveel kunt ge er wel stouwen?” Bovengemelde verbijstering legt ’t getal van ’t klaverblad in den mond van pip , en de onzinnige spreekt ’t terstond uit ook. Allemagtig! riep balk , nou jij kent’t hoor! Arme pip, die tegenwoordig bekend staat als een der grootste drinkebroers die er in ’t verrukkelijke Utrecht rondscharrelen ! Bonk! Tweede toonaai! Een heer! (men leze: een ploertige opgeschoten jongen, éénjarig student) Balk senior! Een epileptische aanval van broederliefde noopt hem den gastheer weg te cijferen en den ander zoo studenticoos mogelijk te accosteren. Wel .Tandorie ! waarom ben je (vloek!)— van nacht zoo donders vroeg de kroeg uit gabon- jourd! kerel! we zijn nog zoo aan de rol geweest eerst flink doorgekartouwd, van je welste daar moest je (vloek!) bij geweest zijn beestig gezopen, vent! we waren als tollen —en toen op den bort, van heb ik jou daar, om zes uur lag ik op mijn nest, dat’s te zeggen op de canapé van KEES met ons vieren (vloek!) —op de kamer allemaal (vloek!) queuen meneer ! en een zwijneboel van morgen, allemagtig zoo’n zwijneboel! O ja, die oppasser van kees is je zeker komen vertellen dat je me van avond hier op de kast kondt vinden. Kerel, ik ben nog zoo katterig als een deur! En de aanspraak werd nog een tijd lang voortgezet, georneerd met de teekenen des hemels en met allerlei inheemsche knoopen, die geen fatsoenlijke ooren bereiken mogen, en die ik dus maar supprimeer. Zoo, pip! aldus besloot de achttienjarige ook katterig van gisteren? Elinke kroegjool anders, erg geamuseerd! Q-een idee van katterigheid, manneke! antwoordde de aangesprokene zoo deftig mogelijk, maar (de maat loopt over, dacht pip) maar gij schijnt nog vreesselijk beneveld te zijn, daar ge tien minuten noodig hebt om te weten bij wien op de kamer je rendez-vous gegeven hebt. —En zich tot zijn broeder wendende, wenschte balk Sr. met de hem eigenaardige forsehheid van uitdrukking dat PIP stikken mogt. Vrolijk! Pip besloot UTRECHTSCHE STUDENTEN-ALMANAK. FTRECHTSCHE SÏUDENTEN-ALMANAK VOOE HET JAAR Mill. UTRECHT, J. VAN BOEKHOVEN. 186 A Snelpersdruk van J. VAN BOEKHOVEN, te Utrecht INHOUD. BI». Tijdwijzer enz 1 Zonsverduisteringen 2 Tafel voor den op- en ondergang der zon 3 Kalender 5 Telegraaf. 17 Vertrek en aankomst der posten van het kantoor te Utrecht. 21 STAAT DER HOOGESCHOOL Blie. Namen en woonplaatsen der Curatoren, Hoogleeraren , Lectoren , enz 31 Academische inrigtingeu enz 33 Lijst der Collegies 35 Namen en woonplaatsen der Studenten 45 Namen der Studenten, elders studerende 66 Collegiën en commissien in het Studentencorps . . 67 Overige commissiën 69 Lijst der gezelschappen . 70 Lijst der Promotiën 74 Lijst der Studenten, bevorderd tot Proponenten, of ook tot Predikanten 79 Getal der Studenten te Utrecht 80 VERSLAG Blz. van den toestand en de lotgevallen der Utrechtsche Hoogeschool 83 Bijlage A. Levensschets van Prof. S. Kakstek. . 118 « B. f *■ // H. BouMATi. . . 142 p C. Prijsvragen 184 w D. Bekroonde Prijsvragen 188 MENGEL W E R K Biz. Het besluit ® Niets Gesjeesd. (Vit het dagboek van een vriend) .... d8 In de balzaal Vriendschap Ulysses en Polyphemus. (Eene vertelling) 49 Eene opmerking Naar het leven Voorheen en thans Phantasie of vferkelijkheid ? 71 Fragment uit eene onuitgegeven’ tragedie, get: Declaratie en Metaraorphose S 5 Waarom de nachtegalen tegenwoordig zoo weinig in de baan gehoord worden 90 Het studentenleven aan onze Hoogescholen in de XVI, XVII en XVIII eeuw 91 Jalousie Vlinders vangen. (Een liedje voor de Hehoonen) , . . 154 Academische nalatenschap 158 Aan Insnlinde 162 Dengd ZONS- EN MAANSVER])UISTERIN&EN. De twee Zonsverduisteringen, die dit jaar, den 25 April en den 19 October, voor ons niet zigtbaar zullen zijn, worden ieder voorafgegaan door eene Maansverduistering. Van deze zal de eerste gedeeltelijk zigtbaar zijn in Europa, Afrika en Amerika, den 11 April des morgens tusscben 'j/) en De tweede zal men naar keus, öf in haar geheel in Europa en Afrika, óf gedeeltelijk in Azië, kunnen waarnemen op den 4 October des avonds van 107-12'/,. , T A IP E L VOOR DEN OR- EN ONDERGANG DER ZON, OPGANG. 1 ONDERGANG. 1 J ati. 8 U, 10 m. ' 3 u. 58 m. 15 >? 8 U. 3 I m. 4 u. 17 m. 1 Febr. 7 U. 42 m. 4 u. 47 m. 15 7 U. 16 m. 5 u. 14 m. 1 Maart 6 u. 47 m. 5 u. 10 m. 15 6 u. 15 m. 6 u. 6 m. 1 April 5 u. 35 m. 6 u. 35 m. 15 5 u. 2 m. 7 u. 1 Mei. 4 u. 28 m. 7 u. 27 m. 15 4 u. 3 m. 7 u. 49 m. 1 Junij. 3 u. 42 m. 8 u. 14 m. 15 55 3 u. 35 m. 8 u. 25 m. 1 .lulij. 3 u. 40 m. 8 u. 26 m. 15 55 3 u. 53 m. 8 u. 11 in. 1 Aug. 4 u. 17 m. 7 u. 54 m. 15 J5 4 u. 40 m. 7 u. 27 m. 1 Sept. 5 u. 8 Tïl. 6 u. 50 m. 15 55 5 u. 32 m. 6 u. 18 m. •nt if -n 8 •UI 8 -n 8 “ 2T •UI X 9 'll 8 •UI 9f. •n 1 •00(1 1 •UI 01 -n f •UI Of •!! 1 “ 21 •ur ZS 'n f •UI fQ *TI 9 I •UI 8 -n S *ni gg -n 9 “ 21 •lu Of. •n 2 •UI S 9 9 •?aO T üJiTQuaa.Kio BU'ITEXriANDSCUE COKUUSPÜNJJE.NTU:. De buiteulandsche correspoudentie, aan dagelijkscha verandering onderhevig, kan hier moeijelijk worden opgegeven. De correspoudentie op geheel liuitscMand geschiedt met iedere maal op Emmerik. De brieven voor Eelyiè en Eraukrijk gaan met eiken vertrekkenden trein naar den Moerdijk en ’s avonds met den rit op Breda. Azië. Land- M a i 1 Brieven , voor de üost-lndische bezittingen bestemd worden met den Overlandpost vla Marseille verzonden. Men kan dezelve ook via Triest en via SoutliamptoH verzenden, mits zulks op de adressen duidelijk worde aangewezen. Vertrek der Mails via Soutlmmptou den en van iedere maand. Triëü „ ydeu en „ „ „ MarseiUe „ l6 A. C. Grothe, J. Drift, Grothe. *J. W. de Groot, i. J. G. Gunseh , .t. Sfeemceg, Felk. 11. O. .T. A. de Haart, p. IVeesbrtig, de Haart. C. J. Hacke, 'p. Buiten Cath.poort, Ni eA. Heijl. J. E. Hacke, J. „ « B. van der Haer, j. Voorstraat, I.Tzendoorii. A. D. Hagedoorn, n. Janskerklwf, Heringa. H. van de Hagt, t. K. Minrebr. str. Cohu. *.T. JST. van Hall, .i. Drift, van Hall. d. ]M. van Halmael, .t. Ckoorstraat, Corbesier. B. J. van den Ham, t. Bregitfestraat, Wed.v.d.Ham *J. P. X. Hamer, m. *H. Hans, T. R. van Harinxma fchoe Slooten, .T. Schoutensteeg, Verdenk. P. Harting, p. Hoogt, Harting. TV . G. Harders , t. Haverstraat, Brasser. C. E. Havelaar, j. Mariastraai, v. Herderwyk. W. H. .T. van Heemstra, .t. Nieuice OracM , v. Heemstra. E. TV. Heinecken , t. Onder de Linden, Vermeulen. H. A. E. Heinecken, t. L. J. Heldring, t. Vreeburg, Determan. D. J. C. Heldring, t. „ TI. G. Hemmingson, t. Achter Bt. Pieter, Hemmingson. H. Hemmingson, j. „ G. C. E. van Hengst, j. Drift, van Hengst. C. H. Henny, .t. Oudkerlchof, Loran. J. E. Henny, .t. Mariastraai, TVedJongbloed J. E. Herten, p. Hoogt, Harting. A. Terne v. d. Heul, m. Jansdam., Paling. *TV. Hess, T. Steenweg, TVed. Hamgie. P. TV. van Heusde, .t. „ Koff. T. J. Heijdanus, 3. Minrebr. straat, de Haart. W. H . van der Heijden, M. Bildtsiraat, Sierat. C. C. J. Hiebendaal , t. IFittevr. straat, v. Heiikeloiii. N. A. Hingsfc, i». Mariaplaats, van Minden. A. Hinlopen , j. K. Niemoalraat, van Bruggen. J. H. Hisgen, .r. Rminebaan, Hisgen. *P. J. Hoedemaker, T. H. A. Hoefliamer , .t. LAjimarkt, Pohl. G. J. de Hoest, t. Schoiitensteen, Alolhelin. *B. W. HofFmaun, i. H. Hoffrnann, t. Zadelstraat, Morren. G. J. Hofs, r. Voorstraat, Délorine. J. A. Hof'kes , J. !j. Nieimstraal, v. Leeuwen. H. Holm, K. Jansstraat, Berlijn. A. E. .J. Holwerda, t. Bakkerhrui/, Eischer. G. J. D. Hondius, .t. IFeeshrug , Estopey. M. W. H. Hooft, J. Minrehr. straat, Justema. J. W. V. Hoogstraten, t. Kr. N. Graeht, v. Hoogstraten C. J. G. V. Hoogstraten, t. „ „ S.P. J.A.v. Hoogstraten, .T. „ „ Th. Hoppe, .1. Smeelmuj, Nieuwesteeg. E. Hopstor, T. Jansdam, Kruyder. C. Pijnacd?er Hordijk, .t. Steenwe;/, Eelix. D. W. Horst, T. Cranzemiarkt, van Doorn. P. C. van der Horst, t. .Tacobiehrmi, Hesselink. D. N. van Hoytema, .t. Oeertebrm/, v. Hoytema. G, A. Hulsebos, n. Maliebaan, Hiilsebos. G. ,). Hulsman, t. Tiniten Kathar. Tetenburg. J. *J. J. de Jaager, m. H. .1. Jaeobsou, ji. Smeébruy, Viveen. J. i<'. L. A. de Jagber, t. T-wije/istraat, Vermooteu. H. J. James. t. Steenwey, AV^agelmans. E, Jauzen, t. Mariastraat, van Ölderen. M. A. Jentiuk, t. K. Niemostraal, Klinkert. A. de Jong, j. Otider de Linden, de Jong. t 3. de J eng, t. Jacohiehruq, Wed. Liiea. S. de Jong,' t. B. M. de Jonge van Ellemeet , j. Voorstraat, Brouwer. K. A. de Jough , j. Achter Si. Vieler, de Jongh. M. Juda, M. Nieuwe Gracht, Hamming. Hi. Juug, I'. Lijimiarkt. v. Boekhoven. K. A. E. Kamp, t. Voorstraat, Vermeer. K. Kamp, Sn. t. „ „ J. Kapteyn, t. Driehoek, Knackwoerst. N. P. Kaptijn, p. Zadelstraat, Murk. W. J. Karsten , .t. Smeèbrwj, Karsten. J. H. Keiser, j. Oudkerlchof. ' Carramelli. B. J. P. van der Kemp , p. Onder de Linden ,n. d. Kemp. E. Z. L. van der Kemp, j. „ E. A. E. V. d. Kemp, j. „ „ A. Kerdyk, j. -Sï. Wed.Wiesman. den brief van JAcoßrs, waaraan de eerwaarde grijsaard reeds gekromd onder afmattende ligchaamspijn, en bij hand over hand toenemende verzwakking, steeds bleef voortwerken, was bij zijn sterven nagenoeg voltooid, en is thans gereed om door de zorg zijner beide zonen, en door den Hoogl. doedes bij het Godgeleerd Publiek ingeleid, in het licht te verschijnen. Zijn leven was alzoo een onvermoeid werkzaam , maar tegelijk naar de letter des woords, een zittend leven. Naauwelijks heeft één geleerde meerdere uren op zijn studeervertrek en het zijne was niet geschikt om den geest tot vrolijkheid te stemmen doorgebragt dan hij. Dagen en weken konden er verloopen, dat hij, met uitzondering van zijnen gang naar de Akad. Senaatskamer en het heiligdom, waar hij noode zijne zitplaats ledig liet, niet het bordes zijner woning of het Munsterkerkhof overschreed. Zekerlijk kon hij de keeren wel tellen, dat hij gedurende zijn Professoraat, buiten de Synodale reis naar ’s Hage, de Bisschopsstad met eenige andere stad of vlek onzes vaderlands, voor ettelijke weken of dagen, verwisseld had. Gaarne hoorde hij verhalen van hetgeen men op verre togten, bij vreemde volken had gezien; maar geen reisverhaal, hoe schilderachtig of aanlokkend gekleurd en voor- gesteld, was in staat den reislust bij hem te doen ontwaken. In zóó verre is men ten volle geregtigd in BOTIMAN de type van een Kamergeleerde te zien, mits men daaronder niet zulk een stroef en ongezellig wezen versta, ’t welk geen vatbaarheid heeft voor de stille genoegens des huisselijk gezelligen levens; ’t welk voor niets anders dan voor geleerdheid het oor ontsloten houdt, en koud blijft bij het schoone der kunst. Hoe menigwerf, als ik hem bezocht, bragt hij het gesprek op het gebied van Dichtkunst en fraaije letteren , op hymnologie, tragiek of de oudere en latere heldendichten over. Hoe menigwerf gaf hij de gladde verzen van BOiLEAr en EACHfE, met dezelfde getrouwheid en vaardigheid terug, waarmede hij de schoonste en verhevenste plaatsen der Profeten in het oorspronkelijk aanhaalde ; waarmede hij fragmenten uit homerus reciteerde, of geheele bladzijden uit cicero of muretus wedergaf. Welk eene leegte er door zijn heengaan in den huisselijk gezelligen kring is ontstaan, dit wordt nog dagelijks door zijne hem missende en betreurende Echtgenoote en Dochter op het smartelijkst gevoeld. Hoe hij ook aan den feestdisch de spijs met fijne scherts wist te kruiden en de ziel en het middelpunt van eenen vriendenkring zijn kon; hiervan weten zijne voormalige leerlingen te verhalen. Onwillekeurig rijst ons hierbij de schoone feestdag voor den geest, toen hij zijn veertigjarig Professoraat 12 heeft mogen vieren, waarop de dankbare en in God verheugde grijsaard meer dan twintig of dertig jareu scheen verjongd, en waarvan de herinnering voor allen die deze feestviering bijwoonden , altijd onvergetelijk zal zijn. Voorwaar, wie in boumaït slechts een stroeven of ingetrokken Kamergeleerde had gezocht, hem mogen wij toeroepen: gij hebt hem niet in zijn huisselijken kring, aan zoo menig praetorenmaal, of op dien laatsten en schoenen feestdag gezien ! Niet ten onregte heeft men BOUMAif’s fijnen tact en wereldkennis in den omgang met anderen, ook in het verkeer met zijne studenten geroemd. Dezen trek had hij, hoewel niet in gelijke mate, met den beroemden iiEEiNGA gemeen. Men heeft het daarentegen in hem misprezen, dat hij zóó mild, overmild zelfs in zijne lofspraken geweest is, waardoor hij bij sommigen de verdenking niet heeft kunnen ontgaan, van min of meer tegen de opregtheid te zondigen. Wij zijn gereed dit als eene zwakheid te laten gelden, maar houden het daarvoor, dat hij door zekerenatuurlijke goedhartigheid, welke een vriendelijk woord gaarne voor ieder over had, en bovenal door de overgroote zucht om de apostolische les : „Uwe bescheidenheid zij allen menschen bekend” overal in toepassing te brengen, allermeest daartoe gebragt en gedreven werd. Buiten de hier vermelde Apostolische vermaning had BOUMAïT zijne geliefkoosde bijbelspreuken, die gedurig ook in het dagelijksche verkeer en in het vertrou- welijke gesprek terugkeerden, zooals: „Wij kennen ten deele„het dwaze Grods is wijzer dan de menschen, en het zwakke G-ods is sterker dan dè menschen „als ik zwak ben, dan ben ik magtig„één dag is er in zijnen toorn en een leren in zijn goedgunstigheid” die te zamen vereenigd, als de getrouwe afspiegeling van zijn karakterbeeld kunnen gelden. Hulpvaardiger ambtgenoot en een meer deelnemend vriend kan er niet gevonden worden, dan bouman voor zijne jongere ambtgenooten was; steeds bereid hun in alles met woord en daad, met raadgeving en voorlichting ter dienste te staan. Zóó noode hij er toekwam, bij zijn predikwerk, de hulp van anderen in te roepen, of zelfs de aangebodene, half opgedrongene hulpe te aanvaarden, zóó gereed was de hand ter hulpe uitgestrekt. Toen, bij het overlijden van den waardigen vinkb, het vermeerderde werk mijn Collega doedes en mij, dubbel zwaar op de schouderen woog, rustte hij niet voor dat hij voor elk onzer eene akademie-beurt vervuld had ; en met diepe aandoening herinner ik mij hoe hij nog weinige weken vóór zijnen dood, toen een treurig sterfgeval mij en de mijnen in rouw gedompeld had, zijn smartgevoel niet verbergen kon, omdat hij, in den staat zijner zwakheid, onmagtig was in mijne plaats op te treden. En wie riep ooit te vergeefs zijnen raad en zijne hulpe in? Hoe groot is het getal der jongelingen , die zonder hem de bestemming huns levens gelietae, inquiratur unde persuasio de lesu in vitam reditu iisdem orte sifc '). 1] üxplicetur oratio q. d. Dominica, ab Evangelistis Matthaeo, cap. VI, et Luca, cap. XI, memoriae tradita. Inquiratur in eius forinam genuinam. Exponatur eius pretium. AB ORDINE .TUHISOOSSULTOKDM. 1. Exponatur et ad examen revocetur locus luris Civilis Eomani et Hodierni de emtione venditione, quae sub conditione contrahitur et sub conditione resolvitur. Jl. Quae fuit nianus mortuae, quae dicitur, medio aevo, varia significatio ? Quae instituti, quod eo nomine indicatur, origo? Quales rei abusus, a luris Publici et Oeconomiae Politicae doctoribus notatos, eum in patria nostra turn apud exteros refrenare studuerunt legumlatores ? ') Cf. over deze prijsvraag Toj- 1864, bl. 45 Ad ufcramque quaestionem efciam patrio sermone respondere licebit. A.B OBDINE LITEBATOBUM, I. Instituatur disquisitio de Aristoteleo libro izsp'i noiriTixïi;, qua iudoles eius et ratio declaretur, locorum difSciliorutn sensus explicetur, denique quam vim habuerit ad Aestheticam , quam vocant, illustrandam et exeolendam ostendatur. AB OBDINE MEDICOBX'M. I. Exponatur anatonie microscopica organi mammalium olfactiii inservientis, partim e eritico fontium usu partim e propriis indagationibus petita, additis consectariis phyaiologicis. Ad hanc quaestionem etiam patrio sermone respondere licebit. AB OBDINE DISCIPLINAKUM MATHEMATICABTTM ET PHYSICABUM. I, Eiscium vesicae uatatoriae quae sit fabrica, quae necessitudo cum ceteris corporis partibus, quae functiones physiologicae, exquiratur. 11. Quaeritur narratio explorationum maxime memorabilium a doctis institutarum ad terrae magnitudinem et figuram cognoscendam cum diligenti examine methodi, quam eecuti et adiumentorum quibus usi Bunt. Ad utramque quaestioncm etiam vernaculo sermone respondere lieebit. Commentationes, latina oratione conscribendae , nisi diserte patrii sermonis mentio facta est, et aliena manu describendae, ante diem X m. Januarii a. MDCCCLXV mittuntor ad Virum Clarissimum m. HOEK, qui Senatus Academici acta curabit. Singnlae lemmate inscribuntor adiunguntorque schedulae obaignatae, scriptorum nomina et praenomina integra continentes, eodemque lemmate extrinsecus distinctae. Ordinum de Commentationibus iudicia pronuntiabuntur, optimarumque Commentationum scriptoribus , disquisitione ante instituta, praemla tribuentur ipso die Aeademia natali a. MDCCCLXV. «(fiui/e i». I ÜD IC] A OE DIN U M PROMULGATA A RBCTOIIB ET BENATU ACADEMIAE LÜGDÜNÜ-BATAVAE Maar geen, die zich een droevig lot kon denken Dan hadde ook een orakel mij voorspeld , Dat ik eens sjeezen zon, ik had misschien Daarin slechts vuige logentaai gezien I En als ik ’s morgens, van dat hemelzoete Feestvieren nog half dronken en verdoofd, Ontwaakte, dan was vaak een gloeijend hoofd Het eerste voorwerp, dat mijn hand ontmoette: Dan viel de bitter zoo verkwikkend teer In onze respectieve magen neer. En als elk onzer dan aan zijn verlangen Voldaan had, en zijn’ katt’righeid geheeld. Werd daar een stil gekeuvel aangevangen. Of een partij billard of kaart gespeeld Op Placet Hic. Hoe menig feestje vierde Ik daar als ’t Dies was van corps of kroeg. Of als ’kmijn vrienden somtijds daar eens vroeg. En er met hen een’ avond vrolijk tierde, Wijl ’t werken weder zoete vruchten droeg. Want weer was een examen doorgestaan, ’kWas caudidaat reeds, en dus ging de tijd Haast komen, dat onze onvermoeide vlijt De zorg voor ons bestaan alleen zou dragen.- En, eens zoo ver, wat zouden we onze dagen Genoeg’lijk slijten! Dan en ongestoord Ging ’t zoo met luchtkasteeleu bouwen voort. En ik wanneer ik dus mijn oor mogt leenen Aan hun gepraat, dat vaak een lange poos Kon duren o hoe vloog de tijd dan henen Voor mij ; ik was student en zorgeloos! En dat dat enden moest! . O! schoon er over Mijn hoofd iets scheen gekomen, dat moest zijn Als nevel op den held’ren zonneschijn, Als stikdamp tusschen frisch en jeugdig lover, Schoon ’t lieve geld, zooals het vroeger lilag, Mijn’ beurs niet meer voortdurend dag aan dag Met ’skouings welgelijkend beeld vervulde. Schoon wel een barsch, onvriend’lijk klinkend woord Uit ouders mond door mij somtijds gehoord, De schrikb’re waarheid me eenigzins onthulde, Toch bad ik, dwaze! lang nog niet vermoed. Wat boven mijn arm hoofd werd uitgebroed! Alleen als na een dringend huiswaarts schrijven Om geld te vragen, steeds mijn vader zweeg. Tot ’keiud’lijk het lakonisch antwoord kreeg; ulk wil niet dat ge in Utrecht meer zult blijven Toen, bliksemsnel, was ’k uit mijn droom ontwaakt; Ik' wist, dat reeds de sjees was klaar gemaakt. En wat. wat was de reden, dat ik sjeesde? Was het een beer van sterkendrauk en wijn. Die ’s vaders hart zoo plots vertoornd deed zijn Omdat hij zeer voor mijn’ gezondheid vreesde? Want ik was jong en vrijen elke vreugd, Die al wat jong en vrij is wil genieten. En die het bloed versnellend om doet vlieten. Genoot ik in die korte en schoone jeugd. Neen, ’t was een wreed te leur gestelde liefde, Wier giftige angel mijne ziel doorgriefde; Ik minde, en, naar ik dacht, werd 'kook bemind Door dat aanvallig en lieftallig kind. Dat ’k mij in jong’lingsdrift had uitverkoren Als haar, die aan mijn’ zijde eenmaal als vrouw Gelukkig door het leven wand’len zou, Maar die mij nimmer zoude toehehooren; Want zij verbrak ’t gegeven woord van trouw, t Was door die zielspijn, dat mijn minnend harte Verteerd werd, en bezweek voor ’t wigt der smarte, Ik vloek baar niet, mijn liefde wms sleeds rein ’k Wensch slechts, dat zij gelukkig moge zijn I ’k Vergeef het haar.- ’t moog voor mijn’ liefde pleiten; En schoon zij de oorzaak was, wil ’k haar niet wijten. Dat ’k viel! Ik viel! en wat dan is geschied Met mij, ik weet het niet, ik weet het niet! Alleen iets als een droom is uit die dagen Mij hijgebleven. Ik steeg zonder vragen Op eene karre, aan ’s vaders linker hand; Ik zweeg, maar had onnoemelijk het land.- Ik had het nooit zoo erg; want van die karre Zag ik met diepen weemoed in het oog Uit naar den vveg, en o! wie weet hoe verre Men met mij, ongelukk’ge, henentoog. Dan, eensklaps hield het stil: een dominé Verwelkomde ons; hij nam mij met zich meê Naar een vertrek, dat ’t mijne was voortaan: Daaroi) zag ’k mijnen vader henengaan. En dan ontwaakte en kwam ik tot mij zelven : Men was mij als het ware in ’t graf gaan delven Ik was, o schand! gedeporteerd! Daar viel Het land, dat onder weg alreeds mijn harte Zoo zeer vervuld had met een bange smarte, Ijskoud en plett’rend neer in mijne ziel. En sints dien sehrikb’ren dag zijn maanden , jaren Mij over ’t ongelukkig hoofd gevaren; Ik heb ze niet geteld. . . Heel mijn bestaan Is niet meer dan een smartkreet tot mijn’ vader. Dat spoedig toch het heug’lijk tijdstip nader Waarop ’k naar d’ academie weêr mag guan. En zeg, wanneer, wanneer zal ze eind’lijk slaan Die zalige uur, dat ik op nieuw zal mogen Den schoenen eernaam dragen van student ! O vader! ’k smeek het u! heb mcdedoogen: En maak toch ras een einde aan mijn’ ellend’. Naar JAN van beebs’ Blinde. J. I. V. D, V ]N i)E BALZAAL. gij ginds dien pronk der heeren dien verheven jonker thans, ! Fier gekapt, net in de kleeren, zich bereiden tot den dans? Ziet hem eens met zijn soupense èeestig kouten vol verstands; 't Is de dame van zijn keuze voor het oogeublik althans. „Freule welk een lief .soupeetje hij Mevrouw van olmenstein »Maar het had toch wel een beetje geënjoueerder kunnen zijn. w k Heb in d’ opera genoten heerlijk zong Mevrouw rubin whchoon zij in de hooge noten zuiverder had kunnen zijn. II ledereen maakte er eloge van ’t gedistingeerd publiek. iiOp mijn woord ’t aspeet der loge was a vrais dire magnifique! ii’k Had dan ook maar één remarqne en dat wa's ■ men miste er U! llMen vriend A. zag Freule harkkn voor IJ aan ; welk een bevue! Maar de vedel verheft er op eens zijn geluid, En ’t geestig en zinrijk gebabbel heeft uit; En spoedig verdwijnen en jonkvrouw en frans Al draaiend en tollend in woeligen dans, D, B VETENDSCHAP. werd mij een vriend in mijn leven Op ’tpad, vaak zoo eenzaam en droef, { Een dierbare vriend mij gegeven , Een vriend dien ik mis en behoef! Een vriend aan wiens hart zich mijn harte Volkomen ontsluit’ en betrouw’; Een vriend in mijn vreugd, in mijn smarte Opregt, meêgevoelend en trouw. Een vriend, waar ik lijde, mee lijdend, Waar *kdwaal nooit verwijtend of koel, Ben k blijde, zich mede verblijdend. Niet kond voor mijn innigst eevoel! Die lief heeft, al ziet hij gebreken, Getrouw ook als elk mij verlaat! Die, nooit van mijn zijde geweken, De stem van mijn harte verstaat; De stem van mijn hart, als ik klage Om dwaasheên, om zonden die ’k deed ; De stem van mijn hart als ik vrage Om bijstand, om troost in mijn leed; De stem van mijn hart in mijn danken, Voor ’t geen ik uit Gods hand ontving; De stem van mijn hart in de klanken En toonen der zangen die ’kzing! O ! werd zulk een vriend mij gegeven, Een vriend mij ten troost en ten staf, Op d’eenzamen weg van mijn leven, Op ’t doornige pad naar mijn graf!” Dus klonk het stil gebed eens armen, Die liefde zocht en koelheid vond. Geen die zijn warm gemoed verstond! Waar hij in liefde wilde omarmen. Daar ondervond hij immer, dat Deze aard geen liefde voor hem had; Tot hij zijn hart, na ’tvrucht’loos vragen Van wat hem de aard niet geven kon. Verhief tot de eeuw’ge liefdebron; Daar vond hij antwoord op zijn vragen! Tot hij op ’t eenzaam levenspad In God zijn vriend gevonden had. IJ. K. TJLYSSES EN POLYPHEMTTS. (BENE VEKÏELMNG.) y ynder de interessante verhalen, die men bij „omerus kan lezen, 'Mag de historie van ijlïsses wel genoemd wezen; Want hij heeft nog al zoo heel wat gedaan , Al hield hij meer van bedriegen, dan van uit vechten gaan. En de geleerden zeggen dat ieder Latinist hem moet kennen, Waarom dan ook de gymnasiasten zoo vroeg aan de Odyssee moeten wennen m tot vervelens toe aan de vertaling er van jiennen. Maar gaat men de mensehen na hier op aard En beschouwt men ze één voor één wat bedaard, (Gesteld het is iemand den tijd en de moeite waard) Dan zal men er toch heel veel vinden, die niets weten vaa dien Griekschen meneer Al stelden ze overigens in veel te weten hun eer; 4 Kn daarom wil ik niet, als de Franscheii voor Sebastopol, dralen Of als de moderne theologen over de kritiek malen, Maar aanstonds vertellen hoe ulysses zijn intrek bij polythemus nam En hoe goed hij bij slot van rekening van die visite afkwam ; Want POLYi’iiEMVS was een cycloop en kou vechten voor tien Zelfs zet hij legen ri.ïsSKS eu zijn vrienden: „’k lieb nooit zulke kleine kereltjes als jullie gezien ( Kil vind jf alinagtip; bnitaal, dat je zoo maar ongevraagd iu mijn bol bent gekomen,” #En daar ’t lekkerste van mijn eten en drinken hebt weggenomen Eu of nu UJ.YSSES al zei: /nnaar me lieve meneer wDoet men dan hier in uwe residentie zoo iets niet wel meer’ //Ts u niet zoo gul en zoo gastvrij als het zijn de Hellenen , «Die ’t zoo goed met de vreemdelingen als de Duitscbers met de badgasten meenen?” H Hielp niets. ' nam er terstond twee iii zijn armen Eu sloeg ze tegen malkaar zonder een greintje erbarmen; Eu toen ze dood waren zei hij: «Zie zoo dat is klaar.” En at ze in een oogeiiblik op, zooals noMicurs zeit , met luiid en baar .* AVanrna hij zieli gereed maakte om te gaan wandelen, Of niissehieii oen Hus of wat op de beurs te verhandelen, Ten minste vyvsses wist het zoo precies niet door de confusie Die er ontstond ; want tot overmaat van sniart kregen zijn makkers ruzie: Sommigen zeiden, we hadden hier niet naar toe moeten, gaan. En anderen: "had je dan gewild, dat we aan strand waren blijven staan ?” Enün poLYPHEurs was oudertusschen naar builen gegaan En had een steen Alles behalve kleen Die voor twaalf ~aarden nog te zwaar was, voor de opening 1, . gestopt; Du nep nog achterna, „zie zoo nu beu je leelijk gefojit,” Ulvssks zei niets maar wachtte totdat hij een eindje was voort- I p. .. gegaan. Ging toen bij zijn coilegas zitten, en stak dood bedaard eeiie manilla aan li’ii 1 1... ' Du »i: ’tis een leelijk geval, maar jullie moet mij maar laten „11. t,„i. “D?en. "ik heb daar ginds onder die bank vrij wat wijn verborgen "Dien zal hij wel lusten, en als bij goed heeft gedronken " -V 44W1..11, gcululiJieu "Hn door den slaap overbluft, of hij een zwijn was, ligt te ..... rouken. "Haal ik zijn oog uit zijn kop, want hij heeft er, dank zij’de „ góden, maar e'én, ull.ll /l«iïs ~‘.i f 11. ' "Dn dan zit ’em de kneep nog maar in dien brutaleu steen 1 444 vAicu uiuiaien steen, "Als hij dus terugkomt moet niemand van jelui iets zeggen- "Want dan zal ik het alleen wel zoo knapjes «verleggen "Dat je over mijn vinding verbaasd en overbluft zult”staan. ‘'li, al deed je t nog nooit, aau 't ai)|)laudisereu zult gaan.” Nu bleven ze onderlussehen maar wat zitten rooker. en praten , -—„.va* V4l |^;iaLeu Otdat ze op t laatst den eenoogigen hospes bijna vergaten: Maar tegen den avond, daar had je op cens een vreeselijk geraas: "Nu opgepast” zei ulysses „daar is ie, de baas!” ’t Was niet gezeid of, doodelijk belust op het beloofde avontuur Stelden ziek allen, hier in een boek, dadr bij een tafel in pos Maar ja _ nam er weer twee in zijn kluiven Kn naar binnen ah «aren ’t maar eijerstruiven. 200” zei ULïssES „dot heb je haudiaes gedaau” .. \1 • . 1 t . – uiua ! ecu mcusch kuu toch vau aU.. alleen met bestaan ;»Mij (hinkt mi inuet je ook ceris wat drinken //En met mij op je vrouw, of heb je die niet, op je vrinden klinken.” Tegelijk vult hij een kolossalen beker met wijn En zegt: //dat is wal extras dien heb ik, ’t zal een jaar of tien geleden zijn. //Van mijn grootvader gekregen, toen ik het thuis zitten moe, //Op i’eis ging zooals wijlen de geroemde bontekoe.” 1q een oogenhlik had poi-YinfE>rrs twintig bekers naar binnen gestooten En werd wat men niet dronken kan noemen, maar meer dan aangeschoten. Nu legt hij zich neer op een hoop stroo en valt spoedig in slaap. lIKom aan” zegt ulyssks adaar ligt onze knaap. //Nu jongens maakt rnet je allen eens eén , twee, drie dien boomstam gereed, wDat wil zeggen een punt er aan zooals je op school aan je griffels deed. »Houdt je als jongens van .tax de wict; dan zullen we dat varken wel wasschen tfEn je zult eens zien, als hij wakker wordt, hoe ’theragansch zal verrassen. In een ommezien waren ui.ysses bevelen volbragt En men was bij poIyi’HEMUS gekomen, eer hij het minst er aan dacht; Nadat men de punt nog even had gloeijend gemaakt en in zijn oog gepast. Ilad men hem, om met tïj.ysses tc spreken, in een oogwenk verrast, En toen hij opstond onder vloeken en razen Hadden ueyssks en de zijnen de marsch al geblazen; En v\areu zou weggekropen in galen en hoeken Dat Ue blinde brompot, eer hij ze vond, lang kon gaan zoeken. Maar toen ’s anderendaags het vee het hol moest verlaten Had POLYPHEEM, die eeu domkop was, 'tin ’t minst niet inde gaten Dat uljïsses aan ieder schaap, in de wollige vacht. Een zijner vrienden mcê gaf als een kostbare vracbt; Zoodat ze allen behouden en wel op het schip kwamen En op hun gemak plannen voor den aftogt konden beramen. Waar men met groote kracht geen slimheid vindt gepaard. Daar is die reuzen magt in praxi weinig w'aard. W. V. S, EENE O l’-M EH K I N(!. •Je iriiurais ricn dit si j’iitais obltge de tont dire.» nnccAßiA. ■o 'U'' VV ie ougeii heeft ziet, wie ooreii heeft hoort, O* •' wie meiiseh is denkt over ’t geen hij ziet en I hoort. Wat onmiddelijk onder ’t bereik der zintuigen valt, boeit dus het eerst en het sterkst, geeft de meeste stof tot nadenken. Of wie uwer lezers, lezeressen ondervond dit niet ? In welken kring gij u ook moogt bewegen, uwe omgeving maakte steeds een der hoofdonderwerpen uwer gedachten uit. Spoedig bemerktet gij iets, dat u trof en bij uitstek uwe aandacht tot zich trok. GHj hebt het een naauwkeuriger onderzoek waardig geacht, en ziet, de ontdekking eener nieuwe, of oude , u tot dusverre onbekende waarheid, was uw loon. Welnu, zoo giug het ook mij. Wie en hoe ik bon doet hier niets ter zake. Wat ik ben weet gij, althans ik veronderstel dat de titel van het boekje, dat gij in handen hebt, u niet onbekend is. Het academieleven, waarvan ik het grootste gedeelte achter den rug heb, gaf mij veel te zien en te hoeren. Niets echter heeft mij ooit meer geirappeerd, dan dat ik in deze kleine wereld het afbeeldsel der groote maatschappij moest herkennen. Moest herkennen, zeg ik, helaas ja! Want waarlijk het is geene aangename ontdekking te zien hoe men dezelfde ondeugden en gebreken, waardoor de menschen elkander het leven bomoeijelijken bij ons in meerdere of mindere mate terugvindt. Kom aan, laat ons nagaan waarin die overeenkomst dan alzoo bestaat. Meent echter niet, dat ik hatelijk of zwartgallig zal zijn, ’t eerste is mij onmogelijk , ’t laatste verfoei ik; de spreuk: „rien n’est beau que Ie vrai,” hoop ik voor oogen te houden. Overal, in alle standen en rangen treft men vrienden aan. Vriendschap is geen ongewoon verschijnsel. Vindt zij in de maatschappij hare vereerders, wat wonder dat het meerendeel van hen, die zich zuigelingen van éene en dezelfde moeder noemen, zich onder hare vanen schaart. Maar, zegt men, de vriendschapsbanden in gene gesloten komen toch in niet de minste vergelijking met die welke aan eene academie ontstaan! Deze toch steunen op loutere sympathie, geen eigenbelang komt hier in ’t spel, belaugeloüsheid sluit alle uevenbedoeliugeii buiten, het is ’t volkomen harmoniëren in edele beginselen, in grootsche illuzies, die ze zoo hecht ja voor ’t geheele leven onverbreekbaar maakt. En gene? Zijn zij niet meestal de voortbrengselen van het egoïsme, koude berekeningen van het vernuft, gevolgen eeuer gehate afhankelijkheid, dekmantels waaronder aan afgunst en kwaadsprekeudheid den ruimen teugel wordt gevierd, zoodat reeds hunne geboorte een kortstondig O O aanzijn verraadt ? Waren deze schilderingen beiden waar, voorzeker van overeenkomst zou hier geen sprake kunnen zjju. Maar neen die eerste schets is valsch. O ik weet het, gaarne hangt men zulk een tafereel op van die eerste vriendschap, stelt men haar aldus tegenover die der wereld en dan.... welk een contrast! Doch in de werkelijkheid is het anders. Dat er als gunstige uitzonderingen vriendschapsbetrekkingen zijn, rustende op grondslagen als bovengenoemde , zal ik niet weerspreken, maar die worden even goed op latereu leeftijd aangeknoopt. AVie onbevooroordeeld zijn blik laat gaan over de studentenwereld, hij zal mij spoedig toegeven dat het eigenbelang ook daar eene allergewigtigste rol speelt, zij het ook gemaskerd en vermomd. Of zou ik u eene definitie moeten geven van het onder ons maar al te zeer bekende woord; „klaplooper” ? Gij zoudt hen niet kennen , die zich onbeschaamd nu bij dezen dan bij genen behendig weten in te dringen, en zijne goedheid of kortzigtigheid misbruiken zoolang er iets te profiteren valt ? Hier ziet ge twee vrienden die bij eene oppervlakkige beschouwing u tot 'den uitroep nopen : hoe komen die bij elkaar ! f Heel eenvoudig ; A, een voornaam heer weet weinig, B. onbekend en ongezien is knap; beiden moeten hetzelfde examen doen ; A. reikt o-e-nadiglijk maar listig aan B. de vriendschapshand, deze hierdoor verheerlijkt is ten volle bereid hem een handje te helpen, zij gaan zamen werken en zijn dikke vrienden tot ja natuurlijk totdat het examen voorbij is. G-iuds bemerkt ge twee of meer vrienden die niet door eigenbelang maar door denzelfden graad van zedeloos- en slechtheid zich verbonden gevoelen.- Getrouw volgen zij elkander in hunne uitspattingen, en zijn zij volgens den gewonen loop der dingen achtereenvolgens gesjeesd, dan is de dierlijke band die hen vereenigd hield van zelf gebroken. Is dit het geval niet, bereiken zij hun doel, een titel, dan zal toch de vriendschap niet langer duren dan hun academie leven, want zonder oorzaak geen gevolg. Door dit een en ander meen ik genoeg bijgebragt te hebben tot het staven mijner meening, dat de grondslagen van vriendschap aan de academie gelegd, verre van volgens het gewone gevoelen altijd edel en i’ein te zijn, zeer dikwijls niets verschillen van die eener baatzuchtige wereld. Een ander punt van treffende overeenkomst vond ik steeds in de magt die het stomme geld op den mensch uitoefent. Even als elders geldt het ook bij ons met het volste regt: „’t geld maakt den man.” Zijt ge minder rijk door vrouw Eortuna bedeeld, en moet ge u daarom aan vele zaken onttrekken, men I ° ’ draait u den rug toe en ziet met eene zekere soort van minachting op u neder. Wie dit doen beboet ik naauvvelijks te zeggen : zij behooren tot het rijk der dwazen, of wat ook dikwijls het geval is, ge kunt ze rangschikken in de categorie der parvenu’s. Deze toch vindt men in gruoten getale onder de studerende jongelingschap. Op zich zelf beschouwd mag men liierin een gunstig bewijs van toenemende beschaving zien. Als een bakker, horologiemaker, boekdrukker etc., bespeurende dat zijn zoon te edelen aanleg bezit om tot een altijddurend deeg-kneden, horologie’s-repareren, letter-zetten veroordeeld te worden, kosten noch moeiten ontziet om hem eene wetenschappelijke opleiding te doen genieten, dan moeten wij hem prijzen. De beschuldiging dat hij zich boven zijn stand verheft, zal valsch zijn. En zoon-lief? Deze, aan de academie gekomen met geene andere recommandatie dan eene volle beurs, wordt met open armen ontvangen door hen die in rang en stand ver boven , maar in degelijkheid beneden hem staan. Heeft nu de goede vader zich niet bedrogen , hetgeen helaas zoo dikwijls het geval is, dan zal zijn zoon fier ac-acleinie tot een sieraad verstrekken. Grelieurt het tegendeel dan zal liij, bedwelmd door den wierook van valsche vriendschap, in een verwaanden trotschen pedant veranderen. En dit geschiedt maar al te vaak. Ziet hem daar gaan met het hoofd in den nek, minachting van al wat niet rijk is staat in zijn oog te lezen, ieder weldenkende die hem met een medelijdend schouderophalen voorbij gaat, herkent in alles den opgeblazen parvenu, want: al draag de aap een, gouden ring, etc. De leden van de meeste besturen in ons vaderland worden gekozen door vrije stemming. Evenzoo worden onze Senaat en andere commissie’s gevormd. Hoe hebben die stemmingen plaats ? In ’t eerste geval wint men stemmen door ’t schrijven van brochures, ’t bevreesd maken van afhankelijke personen etc., in het andere persnadeert men op colleges, op straat, ja rijdt men soms in eene vigilante de stad rond om de zoogenaamde k op te zoeken en in te pakken. In beide gevallen bedient men zich van alle mogelijke listen en kunstgrepen. Zoo gebeurt het niet zelden dat er b. v. in de Tweede of Eerste Kamer personen gekozen worden die, ofschoon zij in het dagelijksch leven een hoogen toon voeren, wanneer het op handelen aankomt bij gebrek aan kunde en oordeel steeds met den woordvoerder ja of neen knikken. Juist hetzelfde grijpt bij ons plaats. Menig Senator woonde een tal van corps-vergaderiugen bij zonder ooit één woord in hot midden te brengen. Menigeen verliet den senaat zonder dat het bleek dat hij iets hoegenaamd tot welzijn van ’t corps had uitgerigt. Als doode onnutte leden van een levend werkend ligchaam zaten zij immer daar neder. Weder een andere trek van overeenkomst openbaart zich in het volgende. De geest onzer eeuw ademt strijd. Of met vleeschelijke of met geestelijke wapenen vecht men regts en links. In ons land waar de eersten Goddank rusten, regent het van alle kanten over allerlei zaken Brochures, Open brieven, Vragen, Antwoorden, etc. Het heftigst van allen kibbelt men op theologisch gebied. Daar is het stoeijeu en knoeijen zonder eind, daar vilten plukt men elkander allerdolst. Geen wonder dat ook de jonge strijdlustige zonen van Minerva zich in dien strijd hebben gemengd. Ook zij zijn in twee hoofdpartijen verdeeld n. 1. conservatieven en liberalen. Ofschoon de eersten verreweg de meerderheid uitmaken , zijn de overwinningen veeltijds- het deel der laatsten. Jammer maar dat die wisseling van opinies, goed en leerzaam in beginsel, zoo vaak ontaart in persoonlijke grofheden en vijandschap. Wij moeten het betreuren, dat er studenten zijn die somtijds in strijd met handel en wandel, bij het kiezen eener partij, niet met verstand en hart maar met het voordeel te rade gaan. Maar waar zou ik eindigen zoo ik roortgiiig met paralellen te trekken. Mijn stukje liep gevaar te groot van omvang te worden om het in onzen almanak opgenomen te zien. Bovendien heeft de ervaring geleerd dat kleine onderwerpen eerder en meer gelezen worden dan groote, en dus spoediger het doel waarmede zij geschreven werden , bereiken. Mogt dit ook hier het geval zijn en men meer algemeen tot de erkentenis komen, dat eene vereeniging van vrije jongelingen, zoo als ons corps, wars behoorde te zijn van al wat zweemt naar eigenbaat, valsche vriendschap, trotschheid , oneerlijkheid, huichelarij en twist. Welaan , bestrijden wij die ondeugden met alle kracht; den oorlog verklaard aan al wat niet edel is, niet liefelijk klinkt en wel luidt. Zorgen wij dat onze kleine maatschappij de groote evenare niet van hare slechte maar van hare goede zijde. 11. V. 11. XAAK HET LEVEN. "’t E PAKIV.4I., Les Dêlices de La Hnllande, Amsf. 1635, pag. 65. Verg. J. LE ÏRANCQ VAN BEKKHEÏ j NatvAirlijke historie van Holland 1769—1779 , Ille deel, 2e stuk, pag. 1013—1060. Deze lieden waren gewooniijk de trouwe medehelpers der Leydscbe studenten in hunne gevechten tegen de Sloepen of stadsoldaten. 'Zij hadden echter een hekel aan de Duitschers, die van de straatjeugd dikwijls het „mul, muf, Hasenkopf!” moesten hoeren ; en wilden deze eene strafoefening op die kwa. jongens houdens, dan kwam het geheele Leydsche gepeupel de jongens te hulp. ') Aan geen onzer hoogeseholen bevonden zich in den regel zooveel buitenlanders als aan de Leydsche. Professoren als scaliueh (1593—1609), boerhave (1709-1738), viTHiAMUs (1719—17451 en anderen deden een menigte vreemdelingen uit alle landen van Luropa, maar vooral uit Prankrijk, Dnitschland, Polen en Engeland naar deze hoogeschool toestromen. Utrecht schijnt een tijd lang meer door Duitschers, vooral door den Duitschen adel bezocht te zijn; de Engelscheu daarentegen gaven meestal de voorkeur aan Leyden. In den loop der XVIII''® eeuw waren alleen uit de Brittannische eilanden ongeveer 2000 studenten in de registers der academie ingeschreven, ) Zie (jTou, Studenten- Alm. 1858, 121, waav men fragmeuteu vindt uit Det Chvonist Fr, Lucü etc. Fr. a, M. 1854, die iu 1666 te Leyden student was. J. G. TE WATER, Narratio de rebm 'Ao. Luyd. Bat. etc. 1812 , pag. 56 (n). Zie verder over de vreemdelingen aan de Hieruit laat zich reeds afleiden dat het getal studenten te Leyden ook veel grooter moet geweest zijn dan te Utrecht. In het laatst der eenw bevonden zich te Leyden nog maar 100 a 150 studenten ; in het begin der volgende eeuw steeg dit getal echter spoedig tot 600. In 1640 waren er volgends ongeveer 1000; in 1675 ongeveer 1200 studenten. In 1742 telde de universiteit volgends den Te;;. Staat van HoUand 1800 leden. waaronder echter even als te Utrecht ook de professoren en onderhoorigen behoorden. ’) In het laatst der vorige eeuw daalde dit cijfer tot 400. Leydsche academie pag. 56—59. Dat er zoovele Engelschcn te leyden zich bevopdc.n, zal vvcl zijne oorzaak daarin hebben dat als ik wel heb een te Leyden behaalde graad ook in Engeland gold en nog geldt. Eveneens bad Erankrijk dit voordeel , als eene exceptie , aan Leyden gegeven. ') Verscheidene studenten kwamen met eencn gouverneur aan de academie, aanzienlijke personaadjes dikwijls met een heel gevolg, welke dan ook allen als leden der universiteit waren ingescbreveii; zon b. v. staat in 1639 koorigo dux Wirtembergins et Teckins met 2 praefecti stndiis en 3 famuli ingeschreven. Zie r. DE i.A cour.T, Het welvaren der efad Let/den, pag. 16.3. Onder de aanteekeningen op dit boek, pag. 168 en 169, bevindt zich een lijst van de jaarlijks ingeschrevene leden van de universiteit; bet album te Leyden is toch veel naauwkeuriger bijgebonden dan te Utrecht. Van 1622—1633 varieerde bet getal der jaarlijks ingeschrevenen tusscben de 350 en 500; enkele jaren Leyden, de aanzienlijkste onzer academiën, wat het getal studenten betreft, was desniettemin het meest naijVerig op den bloei van andere inrichtingen van hooger onderwijs. Deze naijver schijnt niet alleen bij haar bestuur, maar ook bij de jongelui bestaan te hebben, hetgeen een hunner bij de TJtrechtsche leesten in 1736 zeer ongelukkig bekwam. „Onder all deeze vreugtbedryven,” zoo wordt ons door een tijdgenoot medegedeeld, „is geen ongemak geschiet als dat de dag voor ’t feest een Leyds student voor de Katrynepoort komende, riep Zey(fe iore» en daarop door 2 persoenen aangesprooken, syn deegen trok, waarop deselve van een derselve met een mes werd van agteren gestonken, waarop hy in de Leydse schuit ging, sonder sich te laaten verbinden, doch onderweegen ’t besturf.” ') zelfs veel meer, zoo als in 1639, toen er 660 nieuwe studenten ingeschreven werden. Van 1689—1751 varieerde het getal tusschen 2- en Shonderd; na 1794 daalde het voor het eerst tot beneden de honderd. ') V. D. MONDE, Tijdschrift v. Utrechts Oudheid, 1836, pag. 131. 7 Vil. De meeste studenten woonden op kamers of bij burgers aan huis; sommige hunner, zooals riELDiNO o. a. in 1727, hadden in hospitia of logementen kamers gehuurd, waar zij in den regel ook het middagmaal gebruikten; ‘) anderen woonden tegen zeker kostgeld bij een der professoren aan huis ; =*) *) wHospitium est oeconomicum receptaculüm, übi advenis studiosis necessaria corporis pro pecunia non iniqua admininistrantur.*’ Nugae Venaïes Francf. et Lips. 1703, pag. 204 en 205. Nadat de schrijver het een en ander over bediening etc. gezegd heeft, noemt hij onder de 5 beste, die er op de wereld bestaan, ook het hospitium //In aureo cornu” te Leyden. Fielding logeerde in //het hotel van Antwerpen” //where the liquor was probably goed.” Zie //A Scotchman in Holland” in het Novembernommer van The Cornhill Magazine 1863, pag. 553, Volgends zijne biographen, legde Fielding zich in 1727 te Leyden met veel vlijt op de rechten toe; in het album staat hij echter ingeschreven: «Hcnricus Fielding, anno 20, stud. litt.” Hij ging spoedig naar Londen terug, daar zijn vader hem geen geld meer toestuurde. *) Zoo had BRONCKHORST, Prof. te Leyden, op het laatst der XVIe eeuw verscheidene jongelui bij zich aan huis en in de kost, tegen betaling van ƒ 150 a 200. Zie ’s mans Biarium. De XJtrechtsche hoogleeraar voet had eveneens ten zijnent verscheidene jougelui, die iu de theologie studeerden, en hij vvien hij zich zeer bemind wist te maken. Zie een lezenswaardigen brief van weêr anderen woonden in eollegies. Daar het studentenleven dezer laatste aanmerkelijk met dat der overigen verschilt, dien ik ze afzonderlijk te bespreken. Deze academische eollegies waren van zeer ouden oorsprong. Eeeds in 1215 en 1231 had de paus een decreet uitgevaardigd dat ieder student bij zijne aankomst te Parijs zich aan een der meesters moest aansluiten, met wien zij nu gewoonlijk op een vertrouwelijken voet stonden. Weldra ontstonden nu ook inrichtingen tot de opname, soms ook tot kosteloos onderhoud van onbemiddelde studenten. Een weinig later werden zoowel te Parijs als te Oxford en Carabridge eollegies gesticht, waar men tegen eene zekere som kost en inwoning kon erlangen. Ook in ons land bestonden er reeds voor de stichting onzer academiën eollegies op die plaatsen. een dezer studenten aan zijnen vader, gedateerd 1643 en gedrukt in V. D. MONDE, Utrecht voorheen en thans 184Ü, bl. 205. ie Harderwijk schijnt het leven nog veel goedkooper te zijn geweest dan te Leyden. De kost en huisvesting van eenen student bij een hoogleeraar werd in 1672 door de aead. rechtbank berekend op ƒ 6 per twee maanden; doch de eenvoud was dan hier ook zoo groot dat de ])rofessoren, zelfs die aan studenten hnisvesting gaven, niet altijd een dienstbode hadden. In 1686 kon men een kamer huren voor ƒ26 per jaar. Zie bouman, Gesch. der Geld. Uooyeschocl, I, p. 329. waar de beroemdste scholen bestonden ; meestal echter op kleinere schaal. De stichting van NicoLAtis DE Cf SA te Deventer b. v. was voor 20 studenten of scholieren bestemd; het Collegium Willebrordi te Dtrecht voor 15 en het Domus Pauperum aldaar voor 9. Dit laatste collegie droeg, wegends de geringe inkomsten dier stichting, met het volste recht zijn naam; de studenten moesten hun onderhoud gedeeltelijk langs de huizen bedelen een groot onderscheid voorzeker met den goeden ouden tijd van ELORis EADEWTNSZOON, tocn ieder eenigszins bemiddeld burger van Deventer verscheidene soms wel acht en meer scholieren bij zich aan huis nam, „dien ze beddegoed, potaadje en gerstenwater om godswille gaven.” ') Onze latere collegies ontstonden voornamelijk uit behoefte aan kundige godsdienstleeraars, waarvoor men deze studie zoo min mogelijk kostbaar wilde maken. Zoo was er te Utrecht, reeds een 40 jaar voor de stichting der hoogeschool, in de St. Paulus abdy een collegie voor studenten in de theologie gevestigd, welke, na hier de lagere scholen te hebben doorloopen, naar binnen- of buitenlandsche academiën gezonden werden om hunne studiën op ’s lands ') VAN HEUSDEN en VAN EiJN, Oui/A en Gest. van Deventer, I, pag. 319. kosten voort te zetten. Toen men echter na de stichting der academie bevond dat die jongelingen met minder kosten uit zekere daartoe bestemde fondsen bij burgers konden besteed worden, werd dit collegie afgeschaft. Te Fraueker werden de alumni (’slands voedsterlingeu) nimmer in een collegie opgesloten; door de groote behoefte aan praedicanten was het getal alumni aldaar eerst 533, in 1589 werd het echter reeds tot 124, in 1618 tot 41 en in 1072 tot 6 beperkt. Te Harderwijk werd in 1609, op raad van Prins maubits, een collegie opgericht „alwaer in gemeenschap van woninge, tafel ende discipline, de landtsaeten haere kynderen iot hjdelicke casten souden mogen bestellen;” het werd echter in 1641 uit geldgebrek weder opgeheven.') Het echte collegieleven vond men eerst te Leydcn. Het kleinste van de beide collegies aldaar was het behulp van eenige rijke kooplui in 1605 gesticht. Het genoot eene toelage van de Staten van Holland en was niet alleen voor studenten in de theologie, maar ook in andere wetenschappen bestemd. In het begin der vorige eeuw ging het echter geheel te niet. Van veel meer belang was het Staten-Collegie, zoo- *) Voor 1648 bestond er te Harderwijk reeds een illnstreschool met afzonderlijke hoogleeraren in de godgeleerdheid, de reehten, de wijsbegeerte en de medicijneu. als uit den naam reeds blijkt, op kosten der Staten gesticht. Dit collegie werd uit eene instelling geboren, die in 1577 gesticht was, „opdat in hetzelve tot gemene kosten eenige jongelingen ten dienste van de kerken en scholen onderwezen zouden worden in alle faculteiten en wetenschappen.” ') Deze jongelingen werden alumni of siipendiarii genoemd. De steden van Holland en Zeeland konden, tegen eene jaarwedde van ƒ 150, jongelingen in dit collegie plaatsen. In plaats hiervan werd nu in 1592 door de Staten van Holland en TV est-Friesland een theologiesck collegie gesticht, uitsluitend ten dienste van hen die „ad Studium Theologiae ofte Scholasticum geneyght zyn.” Het cellebroedersklooster werd tot eene woning voor deze studenten ingericht; men trof daarin afzonderlijke woningen voor den regent, den onder-regent en den oeconomus aan, benevens verscheidene cellen of kamers voor de studenten, en een gemeenschappelijke studie- of gehoorzaal, voor lessen, disputen en verdere oefeningen bestemd. ’) Verg. r. fAßßicius, Hedenvoering over den verjaardag, etc. Leiden 1725, pag. 19, uoot 2, en pag. 20, noot 1; Siegeubeek is niet volledig en niet naauwkeurig in de geschiedenis van dit collegie. Wie meer over de bursalen eii alumni aan onze academies wil weten, l:'ze; «Ue inrichtingen tot aanmoediging en ondersteuning der Academische studiën in vroegerep tijd,” in de Gron. Stud.-Alm. v. 1860. Het getal van hen, die op hosten der Staten studeerden , was in den beginne op 31 bepaald; in 1641 werd het op 41 gebracht en tevens vastgesteld, wie ze zouden mogen zenden. ') Behalve deze bevonden zich door de liberaliteit van privaat-personen nog verscheidene anderen, zoodat er tydeus meuesiüs (Prof. 1610—1624) wel een 60 bursalen waren *) ; later nam dit getal volgends fabeicius nog sterk toe, zoodat hij in 1725 er van kon zeggen „dat het eene kleine Akademie gelijkt.” Oorspronkelijk alleen voor geboren Hollanders bestemd, werd het collegie later ook voor andere natiën Polen, Hongaren, Sileziërs, enz. opengesteld. In 1797 werden er zelfs jongelingen van allerlei godsdienstige gezindheden ’) NI. de ridderschap, de edelen en de steden van Holland. Elk dezer bcm-zen was door de staten bepaald op / 120 jaarlijks voor de kost, y’ll voor het wassehen van het lijnwaad, ƒ2O voor verder onderhoud behalve de vrije woninET. Het stuk dat een beursaal uit Amsterdam in 1596 onderteekend heeft begint aldus: «Alzoo de Heren Staten ’s Lants van Hollandt ende Westvrieslandt my Joannem Lidium, sone van Martynus Lidyus, ter nominatie van M. H. Burgemren Regeerders van Amsterdam, myne gonstige Heren Patronen en Maecenaten gegeuen hebben eeu beurse in haar Collegie der Theologien tot Leydcn” etc. Zie KIST, Bijdr. etc. pag. 55. lu 1008 waren er 36 //ordinarise Bursale” (op kosten der staten?) en 16 buitengewone (op kosten van particulieren?) Zie de Navorscher 1864, p. 294, onverschillig, wat bun studievak was, in opgenomen ; doch 4 jaren na deze groote verandering werd het collegie opgeheven en vervangen door 30 beurzen, ieder van ƒ 800,—. Aan het hoofd van het Staten-Collegie stond een regent, gewoonlijk een der hoogleeraren van de universiteit; een onderregent, meestal een praedicant der Jfederd. Herv. gemeente, stond hem in zijne taak bij ; beiden hadden het bestuur over het collegie en gaven den bursalen, welke buitendien de lessen der professoren bijwoonden, ook nog zelve onderricht. Een oeconomus, die geheel onder den regent stond, zorgde voor den kost, de wasch en het verder onderhoud der jongelui. Om in het collegie opgenomen te worden, moest men ') in Holland of West-Friesland geboren zijn, 17 jaar oud wezen en „niet merckelyck mismaeckt van Gesicht, Spraeck of Leeden”; men moest belooven dat men „te Man geworden ende tot bequamen ouderdom gecomen zynde, hem ’t zy in Kerekelycke ') Ik volg hier vooruamenlijk de Statuten van het Collegie van 1631, te vinden in het Groot Placcaalhoek van Holland, 0e statuten van 1592 vindt men in p. bob, Nederl. Historiën. Amst. 1631, 111, [). 647. Be gewichtigste afwijkingen in de statuten van 1592 zijn hieronder medegedeeld. Van de veranderingen na 1631 is mij niets bekend. t) In de statuten van 1592 was de leeftijd op 14 jaar bepaald. saecken, oft de Scholen en de Eegheeringhe van dien aengaende te laten gebruycken ten dienste van den Lande van Hollandt cnde West-Vrieslandt”; om te voorkomen dat deze weldaad verspild werd, moest ieder bursaal eenen borgtocht stellen om de kosten, aan hem besteed, te restitueren, zoo bg vrijwillig de stiidia tbeologica of scbolastica vaarwel zeide, of voor de dienst van kerk of school niet geschikt bleek te zijn. Wat kunde betrof, diende hiervoor tot maatstaf dat men bet in 2J jaar ver genoeg in de „studium Linguarum et Artium” moest brengen , om tot „Magister in artibus” gepromoveerd te worden. Was dit niet bet geval, zoo werd men weer naar buis gestuurd. Bij het doorlezen der statuten van dit Collegium Theologiae, in 1631 met zoo kleingeestige naauwkeurigheid door de Staten vastgesteld, krijgt men voorwaar geen vrolijken indruk van het leven dier arme studenten, welke 6 jaren huns leven in dat sombere cellebroedersklooster doorbrachten '). Hun dag was op de volgende wijze geregeld. leder bursaal moest des morgens om 5 ure des winters ten 6 ure in de groote zaal aanwezig zijn, waar zijn naam werd afgelezen. Voor of na het ontbijt *) Volgends de statuten van 1593 hadden zij zelfs geene groote vacantie, doch werd deze speciaal gebruikt om hun de geloofsbelijdenis der Nederl. Herv. Kerk uit te leggen. werd er een gemeenschappelijk gebed gedaan en eenige capittels uit den bijbel voorgelezen. Het middagmaal begon precies ten elf ure. Zoowel hierna als ook des avonds, wanneer er weder een warm maal werd genuttigd, las een der bursalen uit den bijbel voor. ’s Avonds om 8 uur moesten alle bursalen weder praesent zijn om het avondgebed te hooren en met klokslag 9 uur ging ieder naar bed. De tusschentijd werd besteed met de publieke lessen der professoren en die van den regent en onderregent bij te wonen en voor zich zelf te studeren. Des Woensdags en Saturdags moesten alle bursalen gymnasticeren. Dit weinige is zeker genoeg om te doen zien dat men hier weinig sporen van het zoo vrije studentenleven dier dagen terugvindt. Doch dit was nog niet het ergste. Geen bursaal mocht, zonder verlof van den regent, een boek leenen, koopen of ten geschenke ontvangen; zelfs mocht hij, opdat toch „alle ontucht en lichtveerdigheyt worde gemyd en gehoed”, geen muziek hebben zonder diens permissie. Hiervoor onderzochten de regent en onderregent, elke week tweemaal, alle kamers; zij zagen dan tevens na of de bursalen hunne kamers behoorlijk gereinigd hadden, want ieder moest zelf zijn bed opmaken, zijne kamer veegen etc. Men mocht niet in de kamer van een ander komen dan om over studie te spreken; zelfs in het halve uur dat zij na den maaltijd op de binnen- plaats van het gebouw mochten wandelen, waren alle andere gesprekken streng verboden (Stat. v. 1592). Zij mochten verder niet anders dan Latijn spreken. Daar de Staten echter begrepen dat dit niet zeer bevorderlijk was om hen zuiver Hollandsch te leeren spreken, verhielpen zij dit, naar hunne meening, door de bepaling (Stat. v. 1592), dat er elke 14 dagen in de Nederduitsehe taal moest gedisputeerd worden om deze zoodoende „soeken te verrycken en van alle uitheemse bastaerde en geschuimde woorden te suiveren.” Natuurlijk mocht geen bursaal in eene herberg gaan „om Wijn, Bier of Taback te drincken”, doch nu en dan werd het hun des Woensdags en Saturdags dagen, waarop de professoren geene colleges gaven veroorloofd, zich buiten de stad te gaan verlustigen. Wanneer een bursaal tegen de statuten zondigde, kon de regent hem met „afhoudinge van Maeltyden” en met huis- of kamerarrest straffen. ’) Hielpen ’) Volgends de statuten van het collegie van 1592 had de regent en onderregent grootere macht om te straffen. «Degene, die door traeghcit, luj’heit of quaed regiment bevonden wort niet genoegsaem te vorderen of tot der studie is of wort onbequaem, sal voor H eerste ten bevele van den Regent en Snhregent gestraft worden met den karteer of andersints ’t haerder discretie.” Het collegie schijnt ook eene afzonderlijke gevangenis gehad te hebben; althands er bestaat een verzoek uit het begin der XVIIe deze straffen niet, zoo werd hem door de Staten zijne beurs ontnomen. Ditzelfde lot viel ook hem te beurt, die zich vermeten had, tegen de uitdrukkelijke bepaling der Statuten, binnen de 6 jaren zijner studie „zich met Troubelofte aan eenige Vrouw te verlooven ofte verbinden”; de booswicht, die dit toch gedaan had, werd niet alleen met eene boete en de privatie van zijn beurs, maar daarenboven nog „arbitralycken gestraft, naer exigentie van der saecke”. Kon het anders dan dat al die strenge maatregelen weinig doeltreffend waren om goede godsdienstleeraars te vormen ? Van de eene zijde bracht dit sombere kloosterleven de bursalen in eene ziekelijke overspanning, welke hun des te gemakkelijker prooi deden worden van de Jezuiten, die er nog niet aan schenen te wanhopen ons land onder de geestelijke heerschappij van Eome terug te brengen en met dat doel o. a., volgends de volksovertuiging , zulk een werkzaam aandeel in het sluiten van het 12jarig bestand gehad hebben. Van de andere zijde schenen die strenge maatregelen de jongelui veeleer tot groote uitspattingen te verleiden dan ze te verhinderen , zoodat de regenten dikwerf klaagtoonen aan- eeuw aan Curatoren en Burgemeesters, om te letten nop ’t maken van een karcker ofte gevangenisse ende van yseren boeyen omme zomwylen te gebruycken naar nytsvysen ende eysch der wetten,” Be 1857, pag. 70, hieven over jongelui, die hunne boeken verkochten, ’s nachts uithieven etc. ') Deze Collegies hadden in de middeneeuwen wellicht een onberekenbaar nut, toen zij uit deernis met het lot der jonge lieden ontsproten, die van heinde en verre, onbekend met de taal en de gewoonten des lands, zonder leiding en zonder vrienden in eene groote academiestad aankwamen. Maar dat nut hadden zij te Leyden niet meer of slechts in zeer geringe mate. Waarom ook anders geene collegies gesticht, waar ieder student voor geld in kon worden opgenomen ? Het Collegie-leven, zooals het te Leyden was ingericht, moest verlammend werken op het character der bursalen en doodend zijn voor hunne waarachtige geestelijke ontwikkeling, daar hier van vrijheid van denken en gelooven geen quaestie' kon zijn, waar de bursalen weggezonden werden, zoodra men hen van de minste onrechtzinnigheid verdacht. '‘) ') Zie De Navorscher 1857, peg. 328 , ecu stekje van hi.seviee; HERMAN JANSz. een weggeloopen student in 1605. Hij geeft hier tevens nog meer voorbeelden van tot het pausdom bekeerde bursalen, zoo als van een in 1596, die een briefje achterliet, waarin hij bet staten-eollegie «een Collegie der Duivelen” noemde. “) O. a. bij de beruchte aeademiezuivering in 1.619, toen de regent en onderregent vossius en baei.aeus wegends ketterij van hunne betrekking ontzet werden. De edelen, steden en bijzondere personen (die het recht hadden een of meer jongelingen naar bet Doch, helaas ! al hebben wij ons ook, zooals ’t in alle schoolboekjes heet, voor de vrijheid van onze consciëntie van Spanje’s dwingelandij losgevochten, laten wij ons toch niet te groote illusies maken van de liberaliteit onzer voorvaderen op dat punt zelfs niet aan onze academies. Volgends de Leydsche Statuten van Juni 1575, moest ieder student in handen van den rector magnificus niet alleen eene plechtige belofte afleggen om gehoorzaam te zijn aan de statuten , maar ook om, zoolang hij zich aan de universiteit zoude ophouden „geenerlei leeringe aen te hangen of te volgen dan die in dezelve tJniversiteyt geprofesseert en geleert sal werden”. Dit ridicule artikel werd, wel is waar, uit eigenbelang spoedig weder afgeschaft, daar niemand om „dese exorbitauten ofte captieusen eed” de statuten wilde onderteekenen ’), doch voor die arme bursalen, die staten-collegie te zendeu) werden bij die gelegenheid verzocht hunne begunstigden te ontbieden en door den kerkeraad of den praedicant te laten onderzoeken, of zij door den regent en onderregent met ketterij besmet naren en in dat geval andere jongelieden, met behoorlijke getuigschriften voorzien , naar Lejden te zendeu. Onder de afgekeurde jongelieden behoorde o. a. de later vrij bekende dichter jacob westekbaau. ') Dit was ook gedeeltelijk de reden, waarom zich de beide eerste jaren zoo weinig studenten te Leyden bevonden; in 1577 waren er nog maar 26 studenten aangekomen, en nu dit artikel men systematiesch tot veinzaards scheen te willen vormen, werd de Eeligie-eed later weder verplichtend '). VIII. ïe Utrecht behoefde men behalve den gewonen eed , van gehoorzaamheid geene andere belofte af te leggen dan „nihil se adversus Eeipublicae aut Academiae bonum machinaturos.” Men vindt echter in onze Statuten een bijna even bekrompen verbod aan de philosophen om ’t zij in ’t publiek, ’t zij privaat, voorvechters te zijn „absurdorum, paradoxorum novorum dogmatum ab Aristotelis doctrina discrepantium”; *) eene bepaling, des te vreemder wanneer was afgeschaft, steeg dit getal in 1.578 tot 85, in 1580 tot lOi enz. *) In de statuten van 1592 vindt men deze godsdiensteed nog niet. Onze eeuw is niet veel liberaler. Aan de academie te Oxford bestaat nog een dergelijken godsdiensteed, verg. Foi" Studiosorum, pag. 123. In Duitschland heeft het exclusive Lutheranisme als reactie uit de revolutie van 1818 geboren in kerk en school zuiveriugsmaatregelen laten nemen door den tfConsistorialrath** Vilmar, die volgends zijn eigen zeggen het uit den hel opstijgende gebrul van den duivel gehoord had. Zie H. LANG, Ein, gang durch die chrM. Welt, 1859, pag. 272 en volg. *ƒ Deze bepaling vond men ook op verscheidene buitenlandsche academies. Zoo werd o. a. galileï in 1592 door zijne ambtge- men bedenkt hoe de groote Hervormer in 1509, als leeraar in de godgeleerdheid te Wittenberg, zijn werk aanving doot de leerstellingen van den toenmaals schier vergoeden aeistotbles, zoowel als het gebruik dat men er van maakte ter verdediging van de leerstellingen der kerk, met nadruk te bestrijden; en hoe hij, tot het laatst van zijn leven, er over klaagde dat aan de universiteiten aeistotbles meer regeerde dan cheistus , en deze hoogmoedige Heiden zoovele der beste Christenen verleid en verdwaasd {gerMrrt') had. Reeds voor de kerkelijke hervorming, had er eene groote hervorming op wetenschappelijk gebied plaats gevonden. Het mysticisme der middeneeuwen verdween hoe langer hoe meer. Mepuistopheles zeil begon zich niet op zijn gemak te gevoelen in die heldere klassieke atmospheer, welke de maatschappij eene verjeugdigende levenskracht instortte. De universiteiten verbraken de banden der kerk, en iedere wetenschap kreeg eene meer zelfstandige plaats, al bleef zij ook nog gebukt onder den invloed der theologie. nooten genoodzaakt als hoogleeraar te Pisa te bedanken, omdat hij door proeven, op den scheeven toren te Pisa genomen, tot een andere theorie over het vallen der lichamen was gekomen dan Aristoteles. Hoe lang deze bepaling in onze statuten behouden bleef is mij onbekend. Dat bewijst o. a. die curieuse preek of oratie door den hoogleeraar gisbebtus toetius , den Zondag voor de inwijding der academie gehouden : Van de nuttiffheit der Academiën en Schooien, mitsgaaders der Wetenschappen en Konsten, die in deselve geleert worden. Hij had tot tekst uitgekozen Lucas II : 46: „Ende het geschiedde, na drie dagen, dat zij hem vonden in den Tempel, zittende in het midden der Leeraren, haar hoerende ende haar ondervraagende” en vond hierin terstond eene schoone gelegenheid de nuttigheid der academiën aan te toonen. De Christus, zeide hij, zou zich niet hij deze oefeningen bevonden hebben „indien de studie ydele en leedige handelingen waren. „Dat deselve van Godt ingesteldt, en gelyk als met het Goddelyke Recht gewaapent, suleks werdt hier uyt klaar beweesen” dat de Profeten van Godts volk zelve leerlingen hadden. Bijzonder characteristiek voor de plaats, die de theologie in de wetenschap innam, zijn de bewijzen voor de nuttigheid van elke wetenschap in het bijzonder, die hij allen aan de heilige schrift, volgends hem „het boek van alle Wetenschap ; de zee van alle wysheit en de Academie der Academiën” ontleent. Zoo wordt het nut der advocaten uit eenige texten bewezen, waar de Christus een voorspraak of advocaat bij den Vader wordt genoemd, terwijl het nut der Rechtsgeleerdheid duidelijk bleek uit haren hulp om verscheidene schriftuurtexten en stukken van de 8 Godgeleerdheid beter te verstaan en uit te leggen, zooals „het stuk van de Voldoeninge en de Borgtochte van Christus voor ons; van de Eeehtveerdigmaakinge; van de Aanneeminge tot Kinderen enz.” Behalve dat de studie der Medicijnen ditzelfde bybelverklarende nut had, had God bovendien zelf gezegd: „Ik ben de Heere uwe Heelmeestereen bewijs „dat de Heer onze Godt deze studie en Professie zeer vereert heeft, dewyle hy sich selven haaren naam toeeygent.” En had niet, als bewys te over, de profeet jesajas zelf als Medicynmeester gehandeld door „eenen klomp vijgen te nemen, tot een plaaster te maaken, en op het gezwel van koning HiZKiA te leggen ?” Wat de Astronomische studiën betreft, „de Heere hadde dese studiën niet meerder konnen vereeren, dan met Hemselven als den hoogsten Astronomist of sterrekundigen voor te stellen, seggende: Hy telt het getal der sterren; Hy noemt se allen by naamen.” Zonder deze studie zoude ook „het stille staan der Sonne, van derselver achterwaarts keeren, van haar verduysteringe in Egypten” enz. niet „gevoegelijk verklaart” kunnen worden. Doch het zou mij te ver leiden, zoo ik ual de duchtige argumenten uit toetitjs’ „beroemde” oratie wilde mededeelen, waarmede hij zijne toehoorders van het onwederlegbare nut der academies overtuigde. Hetzij genoeg hier op te merken, dat zulke meeningen eene eigenaardige richting aan de studie der jongelui moesten geven, hetwelk dan ook overvloedig hieruit bleek, dat bijna ieder knap man uit de XVI en XVII eeuw over theologie meesprak en schreef, onverschillig of hij theoloog, jurist of medicus was.‘) IX. Over de studiën der jongelui handelende, dien ik wel in de eerste plaats iets over de lessen of colleges der professoren te zeggen. In de middeneeuwen werden de professoren of leeraars aan de universiteiten nog niet door den staat, door eene provincie of door eene stad bezoldigd, maar leefden zij van het vrijwillig honorarium hunner scholieren. Vaste bezoldigingen kwamen eerst in het begin XVIe eeuw in zwang, toen de lessen gratis en publiek gegeven werden. Dit was dan ook in den beginne aan al onze academiën het geval. Te Utrecht werden zij in de beide auditoria van het capittelhuis gegeven ; het onderwerp was in het ') In de vorige eeuw werd de theologische faeulteit nog steeds als de eerste in rang beschouwd, zoo als uit alle optochten in dien tijd blijkt. «Hierop volgde de juridische, dan de medische en ten laatste de philosophische en litterarische faculteit. Over de quaestie of een licentiaat in de theologie in rang stond hoven een doctor in de rechten zie k. alkemade, Nederl. Bispl. 11, pag. 376—381. eerst geheel aan de professoren overgelaten, doch in 1644 werd er bepaald dat de rector magnificus met zijne beide assessoren, na den raad der burgemeesters de praesides der curatoren ingewon- I nen te hebben, zouden bepalen welke schrijvers en welke onderwerpen ieder hoogleeraar, gedurende dien cursus, zouden behandelen. Te Leyden hielden de curatoren gewoonlijk een naauwkeuriger toezicht over de colleges; in 1592 b. v. bevalen zij, dat de professoren viva voce college moesten geven, in plaats van te dicteren, en volgends besluit van 8 Febr. 1595 moesten de pedellen aanteekening houden van het verzuim der professoren in het geven hunner lessen. Natuurlijk werden de colleges in het Latijn gegeven. Het groote getal vreemdelingen maakte dit noodzakelijk; zelfs de burgers, die kamers wilden verhuren, gebruikten op hunne bordjes de aan alle studenten bekende taal. Nu en dan ging er echter van Nederlanders wel eens eene stem op, dat de colleges in de vaderlandsche taal zouden gegeven worden. Zoo gaf b. v. de Amsterdamsche rederijkerskamer „In liefde bloeijende” in 1649 een boekje uit, getiteld ; „Een ruygli bewerp van de Redenkaveling ofte Nederduytsche Bialeetike" etc., dat zij aan de curatoren der Leydsche hoogeschool opdroeg, met het verzoek , dat zij „van onse Moeders-tale een Moeder-taal aller ghoeder kunsten maken” zouden, „tot onuytsprekelyc voordeel van elck leeck-mensche, die zon- der moeyelycke arbeyd int leeren der talen, met lust alle kunsten dies zullen raoghen wys werden”. In een begeleidend vers ontwikkelde zij dit denkbeeld nog verder: »Is gheleerdheid niet nut, waartoe de Hóghe Scholen? »En zyn de kunsten ghoed wat hout men die verholen ? »0f dunckt u onze taal niet ryck ghenoegh te zyn «Dat men daar toe behoeft Hebreeus, Griex en Latijn?” Nadat zij, om het tegendeel te bewijzen, op het nevensgaande „onbeslepen werck van onvolleerde klercken” heeft gewezen, laat zij hierop volgen : «Kunst leert men met ghenueght, de talen met verdriet. »’T is zótte Tieranny, hoe magh men dit missaken, .«Dat men de kunsten leert in onbekende spraken. «Dit deden d’ouden niet, die uyt Egiptenland «Haalden ’tgeen zy in Griex Grieken maackten bekant.” Zij eindigt met de bede : «Laat dit Land, in Landstaal, u gheleerdheid genieten.” Er werd echter, naar het schijnt, weinig notitie van het verzoek genomen. ‘) Behalve de gewone, publieke colleges werden, te Utrecht althands, collegiale disputatiën gehouden. ') Dit vers te vinden in Gron, Studenten-Almanak s. 1859, in een stukje getiteld; Vooruitgang, pag. 47. niet te verwarren met de inaugurale disputen of promoties. In 1645 werd hier bepaald dat ieder professor, jaarlijks 10 maal (de professoren in de theologie en philosophie later 14 maal), zoodanig dispuut op stads kosten zou mogen houden. Eene niet onaardige beschrijving van zulk een dispuut uit het laatst der eeuw geeft benthems in zijn meermalen aangehaald werk. Hij zegt dat deze wijze van disputeren hem niet erg bevalt „denn es hiermit in ordentlicher confusion zugehet. Es werden zwar einige zur ordentliche opponenten gebeten, aber nur auflf den Nothfall, wenn sich sonst keine opponenten anfinden solten. Stehet also einem jeden frey zu opponiren. Da solte man nun sein Wunder sehen, denn wohl zehen und mehr auff einmahl auffstehen, und alle zugleich reden; wer nun der Verwegenste ist, und den langsten Odem bat, dasz er mit Schreyen den anderen ermüden kan, der bleibet allein übrig und opponiret. Wenn der seine argumenta zu Ende gebracht, gehet der Tumult auffs neu wieder an; denn obschon der praeses ihnen zuredet, so wird solches doch wenig geachtet, wie denn durggehends die Hollander ihren Professoribus wenig Ehre erzeigen. Doch die Sitten des Landes bringen solches mit sich, und nach der Freyheit des Volcks musz es nicht unartig seyn.” ') ') Publieke disputen tusscheu de professoren onderling of van Weldra werd den professoren vergund ook private colleges, voor geld, te geven. Het gevolg hiervan was dat de publieke colleges verwaarloosd en er spoedig niet anders dan private colleges gegeven werden. Deze laatste werden echter slechts toegelaten , maar niet officieel erkend, zoodat zich te Utrecht nog in 1796 het dwaze verschijnsel opdeed dat de Series Lectionum niets anders bevatte dan de publieke en kostelooze colleges, dieniemant meer gaf. Deze private colleges hadden ééne goede zijde: zij kwamen door het geld, dat er voor betaald werd, in de kleine tractementen der professoren te gemoet. De eerste professoren ontvingen niet meer dan vijf professoren met andere geleerde mannen waren in den beginne ook niet zeldzaam. Zoo vindt men er een interessant voorbeeld van in 1583 tusschen den Leydschen boogleeraar saravia en DIRK voLKEKTSzooN cooENHERT een dispuut, waarin SARAViA alleen eens 4 dagen achter elkaar van ’s morgens tot ’s avonds sprak. Eindelijk werd het dispuut, na 10 dagen spreken van weerszijden, door de beklagenswaardige getuigen gesloten, zonder dat de beide disputerende nog over de eerste der 60 artikelen, die gesteld waren, uitgepraat hadden. Zie van dit dispuut eene uitvoerige beschrijving in den Leidschen. Studenten-Almanak van 1851, in een stukje: »de Leidsche Magistraat.” Te Leyden kwamen ook nog later, in den tijd van Cartesins, dergelijke disputen ouder opzicht der curatoren voor, tusschen de professoren HEiDANUS en HOORNBBEit, later ook tusschen stuart en heeeeboort. of zes honderd gulden •); en hoewel dit tractement later iets verhoogd werd, bleef het echter steeds te gering om er van te kunnen leven, veel minder de voor hunne studiën vereischte kosten te bestrijden. Hierom moesten zij tot allerlei hulpmiddelen hunne toevlucht nemen b. v. door jongelui voor geld bij zich aan huis te nemen, door allerlei magistraatpersonen lastig te vallen met afdrukken hunner werken, waarvoor zij in den regel een / 100 of ƒ 50 ontvingen, en dergelijke meer. Treurig 1) Zoo werd de jaarwedde van prof. corn gbotius in 160é, toen zij nog slechts ƒ 500 bedroeg, met ƒ 100 verhoogd, omdat hij de oudste professor was »ende te meermalen mettet rectorschaj) is bezwaard geweest.” Prof. scaugee, die men te Leiden, tot luister der hoogeschool, tegen allen prijs wilde hebben, kreeg daarentegen de voor dien tijd (1593) ongehoorde som van ƒ 1200, behalve eene jaarlijksche vereering van ƒ 800. Te Utrecht ontving in 1684 prof. voet ƒl2OO, maïthaeus /IOGO, reïnerus ƒlOOO, LiRAEus ƒ5OO. Dit verschil van tractement zulk eene hatelijke taxatie van de waarde, die men aan iemantsbezit hechtte bleef tot in het laatst der vorige eeuw bestaan, toen nog in 1792 te Lejden prof. pbstei, ƒ 2400 tractement ontving, een ander professor in de reebten slechts ƒ 1400. Hoe armoedig het de professoren in den beginue hadden, blijkt ook gedeeltelijk hieruit, dat men hun, in de Statuten van het Staten-Collegie V. 1592, voor de moeite om soms met de bursalen van dat collegie te repeteren, als belooning toekende ; »de portie en maeltyd van des despensiers tafel” (de tafel van den oeconomus). is het dikwijls de klaagschriften der professoren van dien tijd te lezen, waarin den curatoren eene kleine vermeerdering van hun tractement, soms ook eene som te leen werd afgebedeld om ten minste hunne schulden te kunnen betalen. Het kon wel niet anders of verscheidene professoren, die maar al te dikwijls niet best in bonis waren, moesten zoo, hunkerende naar de gunst hunner meerderen, naijverig op hunne collega’s, die soms den curatoren een honderd gulden meer hadden weten af te bedelen, alle zelfstandigheid en zedelijke kracht verliezen, zoo zelfs dat BEONCKHOEST (Prof. Leyden 1587—1621) zich niet schaamt in zijn Biarium te schrijven, dat zekere student den dag, voordat hij tot licentiaat werd bevorderd, hem een rijksdaalder ten geschenke gaf, .jnaar het scheen,” voegt hij er zelf bij, „om mij gunstig voor hem te stemmen.” ‘) *) BENTHEKB schijnt in zijn werk van 1698 ook op dat omkoopen der professoren te doelen, wanneer hij zegt; vDie annehinung der Gradnum gehet auch so was slecht zu. Küpfern Geld, Küpfern Seeleu Messen. Man kan auch zur Noth vorm camin Doctor werden”, 11, pag. s*l. Zeer duidelijk is er mij de zin echter niet van. De reputatie der Harderwijkschc hoogeschool in dit opzicht is overbekend, gkabnek zegt er in zijne brieven uit het laatst der vorige eeuw niet onaardig van «dat zij de almam matrem wat te buitenspoorig speelt, de bastaardzonnen der overige academiën in haaren schoot opneemt, en, zo niet met wetenschappen,evenwel met eene doctoraalehul voorziet"” Ten gevolge dezer karige tractementen, werden de private colleges door de professoren als een bron van inkomsten geëxploiteerd. De professoren, zegt p. DE LA comiT in 1695 van de Leydsche academie, „neemen gemeenelik van den Studenten voor de privata Collegia, Examinatien ende disputatien soo veel gelds af als zy krygen kennen ; jaa sy noodsaaken den Studenten somtyds het geld vooraf te geeven, ende in alle questien tegen deselven ontstaande, beklaagen zy deselven voor ’t Senaat, Eector en Assessoren, ofte Eegters van de Akademie, daar zy genoegsaam partye en Eegters zyn, want het is de loop des Werelds (Hodie mihi cras tibi) spreekt nu voor my, morgen zal ik het voor u doen. Door alle welke dingen, veele Studenten onse Akademie voorby gaan, en die er komen, werden soo weynig in die flawe lessen gestigt ofte moeten soo dikwils om de excusen der niet leesende Professoren huiswaarts keeren, dat zy meest alle resolveren, sig buiten de lessen, studio privato ofte door privata collegia, te laten institueren, en daarna vreesende het examen der Professoren, wiens lessen zy veragt hebben, soo werden zy genoodsaakt hare promotien op andere akademien te haaien.” De private colleges werden daarenboven des te grooter geldwinning voor de professoren door zeker privilegie dat hun in de XVII eeuw verleend werd, doch dat men elders, aan de Duitsche academies, nergens vond. Volgends aloude rechten, mocht ieder, die een academischen graad verkregen had, doceren aan de academie, waar hij gepromoveerd was. Zoo ook te Leyden „setteden sig veele jonge luiden neder, vlugge van geest, eergierig ofte gering van middelen wesende, ende onderwesen de Studenten met grooten vlyt ende jalousie, op hoop van daarnaa tot hooger dienst gevorderd te worden.” ') Hierdoor „moesten ook noodsakelik de H. Professoren worden opgewekt, om insgelyks het onderwysen der Studenten wel te behertigen, off als die zig niet van haar, maar van anderen lieten onderwysen, misten zy het extraordinaris loon ofte vereeringen der Studenten ende zy behaalden daarenboven de schande, van huns looiis en ampts on waardig te zyn.” b De studenten oefenden toch somtijds een grooten invloed uit op de keuze der professoren. In 1597 b. v. hadden te Leyden twee jeugdige geleerden, door openbare lessen over de Instituten te geven, eene partij onder de studenten gevormd. Dij het openvallen eener leerstoel in dat vak, verzocht elke partij nu dat zijn leermeester tot hoogleeraar zoude benoemd worden. «Summa cum admiratione eum audivimus” schreven een 50 juristen in hun verzoek aan de curatoren van cokn. swanenbl'kgh , die hen door zijne publieke lessen over den titel de actionihus voor zich ingenoraeu had. Een dertiental andere studenten stonden corn. PYXACKiia bij die gelegenheid voor. De curatoren vonden de keuze zoo moeilijk, dat zij ze beiden tot buitengewone hoogleeraren aanstelden. KiSï, Bijdr. pag. 57. Deze concurrentie tusschen professoren en docenten bleef echter niet lang bestaan. Na 1618 bepaalde men „onder den dekmantel dat de Eemonstrantse Doctores ende Magistri door de Vryheid en magt de scheuring tot naadeel van den Staat ende kerke souden konnen voeden”, „dat niemand dan met naader oorlof ende magt voorsien, sig het onderwysen der Studenten sal hebben te onderwinden.” ') En dit verlof werd hoe langer hoe zeldzamer gegeven. PiDTER DE LA couKT, de groote tegenstander van alle monopolies in ons vaderland, was dan ook heftig gestemd tegen dit uitsluitende recht der professoren om college te geven. „Met de Akademise saaken” zegt hij van Leydens hoogeschool, „is het sooverre gekomen dat tien ofte twintig professoren, van het publik geloond om de weetenschappen voor niet te konnen uitdeelen, ter contrarie met uytsluiting van alle andere Leeraers, een gilde hebben gemaakt om door haar monopolie de weetenschappen aan den Studenten op het dierste te konnen verknopen.” Hij verlangde dat volgends de oorspronkelijke inrichting der hoogescholen aan de „Doctoren ende Magistri door de promotie-Bulle de magt verleend zou worden den stoel te bekleeden met lessen ende publike dis- ') Eene dergelijke bepaling vindt men ook in art. 15 der Utreehtsche Statuten van 1644, nl. dat nieinant private colleges mocht geven wsine consensu Magnifici Rectoris et Profeasorum.” putatien, alsmede Privata Collegia te houden.” Zijne stem werd echter niet gehoord. Het monopolie der professoren bleef bestaan en vooral in het laatst der vorige eeuw klaagden de buitenlanders over de verregaande duurte van het onderwijs aan onze academiën. Aanzienlijk was dan ook het onderscheid tusschen de kosten van het academiesch onderwijs in dien tijd en in de eerste jaren na de stichting onzer hoogeseholen. De eenigste onkosten, in de Utrechtsche statuten van 1644 genoemd, waren 15 stuivers bij het inschrijven in het album en 4 stuivers elk jaar bij het herzien van den bul. En zelfs van deze kosten werden nog vele vrijgesteld. ') Te Utrecht werd zelfs het promoveren zoo onkostbaar mogelijk gemaakt, door de bepaling dat de theses op stadskosten zouden gedrukt worden. Later echter zal de studie wel hier even als te Leyden *) Zie de //Naamlijst van de Studenten sedert de oprichting der hoogeschool te Groningen ingeschreven”, te vinden achter de Gron. Stud.-Alm. van 1853 tot nu toe. De inschrijvingsom bedroeg hier 18 stuivers. Behalve het «gratis honoris causa”, //gratis merite”, «merite patris”, het «gratis qnia professoris vel cnratoris filins” vindt men hier ook opmerkelijker redenen, zoo als het «gratis quia exul,” het «gratis ob afilictuin Hungriae statum” (1663), «gratis quia exhanstus itineris sumtibus,” «gratis quia spoliatus in itinere” (1638), «gratis quia renunciavit Papatui” (o. a. 1653 en 1653). duurder zijn geworden. Ten tijde van nn la couet waren er reeds vrij groote onkosten aan de examens verbonden *); en hoewel er nog niets in de statuten over de private colleges bepaald was, maakten deze zooals uit de woorden van dien schrijver blijkt, het studeren toch reeds vrij bezwarend. In het laatst der vorige eeuw betaalde men te Leyden voor een groot college, zooals de Pandecten , ƒ 32, voor een kleiner ƒ 16. Daarenboven gaven de professoren zeer dure privatissima. Men voldeed echter het college-geld eerst bij zijne promotie of zijn vertrek van de academie, waardoor de professoren, vooral bij vreemden, nog wel eens een bankroetje leden. “) ') la de Leydsche statuten was bepaald dat de professoren voor veen heymlik examen” zouden ontvangen ƒ 10; verder moesten de studenten betalen »pro Doctoratu. et pro lieentia” /'60,//j)ro Magisterio et in Baceealaureatu” / 30. Te Harderwijk was het niet goedkooper; in 1733 moest een student, die, gedurende 5 ,jaar, de lessen over de Instituten en Pandecten had bijgewoond, den Hoogleeraar ƒl2O geven, en dat in een tijd, waarin men het grootste en beste huis van Harderwijk en er waren zeer goede voor dien prijs kon huren. De goedkoopheid van het leven van dien tijd maakt de duurte der colleges des te meer opvallend. Zie boijman, Gesch. der Geld. Hoogeschool, 1, p. 339. GRABNER, Brieven etc. pag. 434 en 435. In Mr. a. de pinto’s Bandleiding tot het Burgerlijk Wetboek, 1849, 11, pag. 664, vindt men eenen brief van b. voorda , gedateerd 6 Mei 1785, waarin hij zeker Mr. in de rechten, in antwoord op diens toe- K De verdediging van quaesties of van een dispuut dat, met Latijnsche en Hollandsehe verzen van poëtische vrienden verrijkt, aan Hoogleeraren, autoriteiten en bekenden werd rondgestuurd, was de eerste jaren na de stichting der hoogescholen te Leyden en te Franeker, het eenigste vereischte om den graad van Meester of Doctor in eenig vak te verkrijgen. ‘) Volgends eene resolutie der Utrechtsche vroedschap van 1645 moesten deze inaugurale disputatiën „ten 9 ure praecise” beginnen. De eerste vijf quartieruurs werden de studenten gepraefereerd en hierop de Doctores of Magistri van de faculteit, waarin men gestudeerd had, zoodat zulk een dis- zending van een geschrift aan zijnen vroegeren leermeester, herrinnert aan den eed, dien hij gedaan heeft »se neminem, qui officie aliquo in Academia fungitur, jurihus suis defraudaturum, aut quidquam ex iis detracturum esse”, en hem dientengevolge aanmaant zijne collegegelden te betalen. Hoe delicaat na de toezending van een presentexemplaar! *) Men kon vroeger te Leyden slechts meester in de vrije kunsten of Doctor in de andere faculteiten worden. Bij de statuten van 1031 werd echter bepaald dat men ook licentiaat en baccalarius kon gemaakt worden. Dit laatste vooral kwam echter maar zeer zelden voor. puut dikwijls vrijlang duurde. Daar de statuten, zoo ik mij goed herinnner, alleen van deze inaugurale promoties melding maken, schijnen er toen nog geene private promoties bestaan te hebben. Jn de vorige eeuw waren de meeste promoties echter reeds privaat en werden in de Senaatskamer gehouden. Met veel meer praal dan de gewone publieke en private promoties, werden bij plechtige gelegenheden de promoties met de kap gevierd. Bij de volgende beschrijving van eene „promotie more majorum” heb ik voornamelijk die van 1736 in Utrecht gevolgd, in 1836 had zij echter daar, met kleine variaties, nog op dezelfde manier plaats. De plechtigheid begon des morgens om 9 uur in de Domkerk en werd door eene groote menigte bijgewoond. De 6 heeren Candidaten, die hun dispuut reeds eenige dagen eerder verdedigd hadden, kwamen in het zwart, met mantel en bef gekleed, uit de Senaatskamer, voorafgegaan door denEector Magnificus en gevolgd door de overige leden van den academisehen Senaat. De promotor plaatst zich op eene kansel, die voor de preekstoel geplaatst en met afhangende tapijten versierd was. Hij opent de plechtigheid met eene korte redevoering, verzoekt hierop de candidaten, die een weinig lager gezeten zijn, het gestoelte te beklimmen, reikt hen de hand toe en spreekt het gewone promotie-formulier over hen uit. Thans worden de jeugdige doctors, over- eenkomstig hunne waardigheid, uitgedoscht; de promotor trekt hen den doetoralen tabberd aan en brengt hen onder zekere symbolen de verplichtingen hunner waardigheid onder het oog. Hij geeft hun eerst een open en daarna een gesloten boek den Bijbel, het Corpus Juris, Aristoteles, Homerus of Hippocrates, naar de faculteit, waarin zij promoveerden. ') Hierop steekt hij hun een gouden ring aan den vinger, als zinnebeeld hoe zij zich aan de de wetenschap verloofd en verbonden hebben, en zet hen als teeken van vrijheid en beproefde deugd een zwart fluweelen bonnet op, welke, zooals de geschiedschrijver van 1736 er bij voegt, „hunne hoofden zagtelijk drukte en nog zagter , doordien ze van tedere jufferenhanden met lint, doorvlochten met lauweren , omwonden, en zy dus van de schoone *) Deze zinnebeeldige plechtigheid beteekent volgends sommigen hoe men zulke boeken in hoofd en hart moet hebben en het'dns schier onnoodig moet zijn ze meer in te kijken; volgends anderen hoe de wetenschap niet op het gezag van anderen stennen moet, maar met eigen onderzoek moet gepaard gaan. Weer volgends anderen, hebben beide het open en het gesloten boek eene afzonderlijke beteekenis; het eerste om nimmer op te honden i/deze stomme raadslieden te raadplegen”; het tweede dat men buitendien ;«de wetenschap in zich zelven moet hebben.” In 1836 werd ook eerst het open en daarna het gesloten boek gegeven; in 1736 daarentegen eerst het gesloten en daarna het open boek, zie de vries. 9 kunne zelve tot overwinnaers verklaard waren ; een voorbeduisel hoe ze ’t eeniger tijd het voorrecht zouden verkrygen om met des te gemakkelyker stryd over maegdenharten te triomferen.” Ten laatste wordt hun een gouden penning aan een rood zijden met zilver doorvlochten koord (de stedelijke kleuren) om den hals gehangen; op de eene zijde staat het Stads- en het Academiewapen, op de andere zijde de beeltenis van den gepromoveerde, boven wiens hoofd twee zwevende engelen een lauriertak houden, terwijl rondom de penning de woorden gegraveerd staan : Me doctorum praemia Frontium Dis miscent Superis. Nadat de promotor een zegenwensch over hen had uitgesproken en hun een handdruk of een kus had gegeven, hielden de jonge doctoren nog korte redevoeringen en gingen daarop, vergezeld van hunne paranymphen en de professoren, en voorafgegaan door de pedellen met hunne staven, in statigen optocht dooi* de voornaamste straten van Utrecht, voorbij de huizen hunner vrienden en bekenden. De plechtigheid werd natuurlijk met een maaltijd besloten, nog luisterrijker door „het geduurig geluid van trompetten en keteltrommen.” Toen de gasten ten twaalf ure scheidden, namen de gepromoveerden eenige musicanten en speeltuig mede en brachten de juffers, die hunne bonnetten met lauweren omkranst hadden, eene serenade. De verdediging van een dispuut was oorspronkelijk het eenigste vereischte om te kunnen promoveren. Spoedig echter moest men zich vooraf aan een doctoraal examen onderwerpen. In 1592 verzette zich te Leyden een hoogleeraar in de medicijnen tegen iemants promotie, omdat hij niet gewerkt had en een gemeen sujet was. De twisten, die hierover ontstonden. hadden ten gevolge dat voortaan, volgends besluit der Staten van Holland, ieder die wilde promoveren eerst een privaat examen moest ondergaan. Nadat men onderzoek gedaan had, hoe lang de persoon in quaestie gestudeerd had en hoe zijn gedrag aan de academie geweest was , examineerde men hem in zijn vak ten huize van een der professoren en gaf hem den volgenden morgen om 8 uur twee moeilijke plaatsen op, naar de faculteit, waarin hij wilde promoveren, uit den Bijbel of het corpus juris, of voor den medicus 2 aphorismen van Hippocrates van welke hij om 5 ure des namiddags eene explicatie moest geven. Waren de professoren hierover tevreden, zoo werd hij tot het dispuut toegelaten. Dit examen moest zoozeer in het geheim geschieden, dat er zelfs geen pedel iets van mocht weten, „opdat soodanig ontseggen, indien het sonde moge gebeuren, den ontseyden niet gedye tot schimp , schande of oneer en sulx in hem geen bevlytigingsafkeer veroorsake” ‘). ') TJtreohtsche Stud.-Alm, 1857 , pag. 21. Zie ook bok, Nederl. Hist. 111, p. 658, waar men dit besluit van de Staten van Holland in zijn gebeel vindt. Eene eeuw later ontstond, ook te Leyden, ons tegenwoordig propaedeutiesch examen. In de middeneeuwen praedomineerden de 7 vrije kunsten alle andere wetenschappen; ieder beoefende deze eenigen tijd, voor dat hij tot zijne faculteit overging, en eerst in de XVe eeuw werd te Parijs de studie der vrije kunsten eene faculteit even als de overige. Na dien tijd achtte men echter dergelijke voorbereiding, in t bijzonder de beoefening der Grieksche en vooral der Romeinsche litteratuur, nog steeds onmisbaar, niet alleen voor eiken man van studie. maar zelfs voor elk beschaafd mensch, zoodat verscheidene kooplieden onzer republiek hunne zonen hiervoor naar de academie zonden. Door deze studie der klassieke litteratuur had de hoogeschool te Leyden vooral den naam gekregen „eene stoel van solide geleertheyt” te zijn. In 1692 schreven echter de Leydsche curatoren aan de Staten van Holland eene bittere klacht over het verval der studie, in ’t bijzonder van die in de rechten. Zij schreven die gedeeltelijk toe aan de gemakkelijkheid, waarmede de jonge lieden van de triviale school tot de academie promoveerden, maar inzonderheid aan het verval dier voorbereidende studiën , welke meer tot de algemeene ontwikkeling der staatsburgers dienden. Het gevolg van dezen brief was dat den Juristen een examen of „heymelyck ondersoeck” in de Eomeinsche geschiedenis en antiquiteiten, in „de morale philosophie” en de kennis der klassieke oratoren werd opgelegd. Den medici en theologen werd dit examen niet opgelegd, doch de curatoren moesten zorg dragen, dat ook zij de philosophie en de litteratuur beoefenden. XI Min of meer in verband met de studies der jongelui staat hun opvoeren van tooneelstukken. Dat studenten of scholieren tooneelvoorstellingen hielden, was reeds in de middeneeuwen zeer gebruikelijk. Zij voerden toen echter in den regel stukken van een kerkelijk of bijbelsch character op; bij feestelijke gelegenheden, zongen zij een „cantileem” of vertoonden eene mysterie, b. v. van den verloren zoon, „de geboorte Jezu,” van de passie enz., waarvoor zij gewoonlijk van stadswege onthaald werden. Soms namen de priesters of meesters zelve de hoofdrollen op zich en vervulden de scholieren die van duivelen en engelen; de meester kreeg dan meestal van stadswege eene belooning voor het „toemaecken zijner scholieren tot duvelen en engelen.” ‘) ') LrEFi-AND, utrechts Oudheid, pag. 97; schotel, TJe ülustre school te Bord, pag. 14, Nadat door de hervorming de kerkelijke mysteriën van het tooneel verdwenen, bleven de tooneelvoorstellingen van scholieren echter de gunst der stedelijke regeringen genieten. In 1598 b. v. werden de rectoren, meesters en scholieren te Utrecht op een maaltijd met wijn en bier onthaald, omdat zij „op die stadsplaetse, die historie van Joseph” vertoond hadden; en dergelijke aanmoedigingen van de zijde der regering kwamen zoowel te Utrecht als te Dord nog verscheidene malen later voor, wanneer de schooljongens voor het volk in de landstaal geageerd hadden of, ter eigene oefening, stukken van seneca, teeen-Tius en andere klassieke schrijvers hadden opgevoerd. Oefening in de klassieke talen was-ook het hoofddoel van het opvoeren van stukken door de studenten aan onze academies. Zoo droegen b. v. in 1593 de Ueydsche studenten twee Qrieksche treurspelen in de oorspronkelijke taal voor. In 1595 werden gedurende drie dagen in Januari tooneelspelen opgevoerd, welke door de curatoren, de stedelijke regering en bijna al de professoren werden bijgewoond. De academische autoriteiten toch waren zeer met deze liefhebberij der studenten ingenomen; in 1617 b. v. gaven de curatoren aan de studenten, welke bij het bezoek der Engelsche en Zweedsche gezanten aan de Leydsche hoogeschool de Troades van SEKECA ten tooneele gevoerd hadden, een geschenk van ƒ 60, Voor de kerkelijke autoriteiten was deze liefhebberij echter een gruwel. In 1592 begaven zich de Leydsche praedicanten, van enkele professoren vergezeld, naar den magistraat, met het verzoek geene openlijke tooneelvoorstellingen meer te dulden. De regering zeide ze te zullen verbieden, zoo men haar bewees dat de tooneelvoorstellingen tegen Gods woord streden; nu zullen de praedicanten zeker wel niet in gebreke zijn gebleven, doch de magistraat schijnt er niet door overtuigd te zijn; ten minste de openlijke tooneelvoorstellingen werden nog lang daarna veroorloofd. De kerkeraad wist echter wel andere middelen te bedenken om ze tegen te gaan. Te Deventer b.v. besloot hij in 1671, toen de studenten van het athenaeum met verlof van de regering geageerd hadden, geene studenten tot lidmaten der gemeente aan te nemen, die niet plechtig beloofden geen tooneelstukken te helpen opvoeren, terwijl de praedicanten ernstig vermaand werden hunnen invloed bij de burgers aan te wenden, dat deze ze niet zouden bij wonen. *) Te Utrecht vooral scheen de geestelijkheid woedend te zijn tegen alles wat tooneel was. Toen Prof. ') Overijs. Alm. voor Oudh. 1840, pag, 189 en volg. De brochures run de studenten en van den kerkeraad, bij deze gelegenheid geschreven, zijn zeer lezenswaardig. PIETJSB BUBMAN in Sepfc. 1711 zijne colleges met eene lofrede op de eomedie geopend had en hij o. a. hierin zeide dat hij gaarne de studenten onder zijne directie tooneelstukken zou laten opvoeren, zoo het maar niet streed met de gewoonten van zijnen tijd, werd hij hierover van alle kanten aangevallen, en verscheen er eene verbazend groote brochureslitteratuur, met buitengewone heftigheid gescheven. Of er vroeger door de Utrechtsche studenten wel tooneelvoorstellingen zijn gegeven, is mij onbekend; vermoedelijk echter niet, daar bueman voor zoover ik mij herinner, er van zwijgt, en hij dit anders ongetwijfeld ten zijnen voordeele zou hebben aangevoerd. Utrechts vroedschap was hierin dus niet in staat hare belangstelling voor de studenten te toonen. Doch men kan haar daarom toch zeker niet verwijten dat zij te weinig voor de studenten harer hoogeschool deed. Niet alleen stelde zij de stadsbibliotheek ter beschikking van de academieburgers, en verrijkte zij haar jaarlijks op hare kosten; niet alleen had zij eenen botanischen tiiin aangelegd en allerlei academische instellingen gesticht om het verblijf aan deze hoogeschool nuttiger te maken, doch tevens droeg zij zorg voor de uitspanningen der studenten. Zij richtte rij-, scherm-, en dansscholen op (wier meesters zij zelve bezoldigde) „om het verstant door de langdurige inspanning stomp geworden door geoorloofde uitspanningen en spelen weder op te scherpen.” Zij legde in 1637 eene Maliebaan met eene achtdubbele rei lindeboomen aan , „opdat”, zegt DEAEEifBOBGH, „dc leden der Hoghe Schole onder de lommer van deze vermakelijke bossehaadje, door de dichte groente voor de hete zonnestralen beschut, zouden kunnen wandelen of op de hier en daar gezette banken rustende met hunne tijdtgenooten en medeleerlingen praten”; en „de voedsterlingen onzer weldadige moeder, door ’t lang liggen op de boeken en door ’t nacht arbeiden vatsig en muf geworden, zich weder konden verluchten en verkwikken.” Zulk eene „Paille-maille-bane, tot recreatie der studenten” was zeker ook een voortreffelijk middel om door forsche lichaamsinspanning den geest te ontspannen. Dit aloude spel, vroeger „schietklooten” genoemd, werd oorspronkelijk op het ijs en op het strand gespeeld , en bestond hoofdzakelijk daarin om met de minste worpen een bal eene zekere lengte voort te werpen. In onze groote steden Amsterdam, ’s Hage en o. a. ook de beide academiesteden Utrecht en Leyden werden hiervoor banen aangelegd, tegen den zonneschijn met hoornen beplant. Te Utrecht werd voor dit spel het breede middenpad van de baan gebruikt, dat met zeer veel zorg zoo effen mogelijk werd gehouden. De baan, ter lengte van 200 roeden, was van alle zijden met houtwerk omsloten; aan de einden vrij hoog; ter zijde scheidde een laag houtwerk van 2 a 3 voet de eigenlijke maliebaan van de daaraan grenzende wandelpaden '). De jongelui wierpen de ballen niet meer in den regel met hunne handen, maar met eene malie voort, zijnde eene lange, taaie zwiepende stok met een fluweelen handvat en aan ’t eind een houten met ijzer beslagen hamerslag. Deze maliën werden in het maliehuis op den hoek van het cingel bewaard. Het spel dat te Dtrecht, ten minste in de vorige eeuw, gespeeld werd, was echter niet het eigenlijke malie-, maar het Motsbaanspel. In het midden der baan stond een kleine ijzeren ronde boog, waardoor men den bal werpen moest, op straffe van op nieuw te beginnen, terwijl zich aan de beide einden der baan een hooge paal bevond, die men ook moest raken. Er waren er, die in dit spel zoo geoefend waren dat zij den bal in drie slagen de geheele baan lieten doorloopen en tevens de middenboog doorwierpen *). ') Utrechtsche Volks-Almanak 1864, pag. 141 , waar men ook eene afbeelding der baan vindt. *) Op de irnktafel een met groen laken bekleedde tafel werd ongeveer ditzelfde spel met ivoren ballen en klikken of queues gespeeld. Uit het klotsbaanspcl ontstond nu in de vorige eeuw het kolfspel; uit de truktafel het tillard beide door de handigheid en de fijne berekeningen, die er voor vereischt worden , verre verheven boven eerstgenoemde slechts physieke kracht- XII. Men zou zich een onjuist denkbeeld van de jongelui van dien tijd vormen, door eene te letterlijke opvatting van DEAKENBOEöHS woorden, en alzoo wezenlijk te gelooven dat er zonder die maliebaan, die rij- en schermscholen zooveel gevaar zou bestaan hebben, dat de studenten zich dood werkten. Doet de aanzienlijke vrijdom van wijn- en bierbelasting en de voorspelling der ütrechtsche professoren van 1636: dat de studenten toch natuurlijk meer zouden gebruiken dan dat ééne luttele oxhoofd wijn en die 6 tonnen bier reeds vermoeden dat zij ook wel eens iets anders deden dan werken ; een ander bewijs zouden wij kunnen putten uit de land- en provincie-gezelschappen aan onze academies van de XVIe en XVIIe eeuw. Even als het in de middeneeuwen op alle academies het geval was geweest, sloten zich ook nu nog op onze hoogescholen de studenten van hetzelfde land en, bij het heerschend provincialisme onzer republiek, zelfs de studenten van dezelfde provincie naauwer aan elkander. Soms waren de studenten hierdoor scherp van elkander gescheiden; andere ontwikkelende spelen. Verg. hierover J. LB fbancq van berkheï , Natuurlijke historie van Holland, 111, pag. 1386—1897. keeren echter vereenigden zij zich allen tegen den academischen senaat. Toen b. v. de Leydsche senaat in 1592 het besluit genomen had dat geene studenten zich na 8 uur ’s avonds op straat zouden mogen vertonnen dan ongewapend, ongemaskerd en met eene lantaren voorzien, rukten de studenten het edict van de deuren van het college, beletten de professoren naar binnen te gaan en onderwijs te geven, en plakten een door hen zelven opgesteld edict aan de deuren, waarbij alle studenten in het universiteitsgebouw werden bijeengeroepen om de vernietiging van het edict te vragen. Bij deze gelegenheid vond ik echter geene melding gemaakt van de nationale studentenvereenigingen; wel eenige jaren later, in 1608, toen er een student door eenen stadssoldaat gedood was, en het academiesch bestuur eerst na verscheidene maanden de ongeregeldheden der studenten kon bedwingen, waarvan een college, uit afgevaardigden der verschillende naties opgericht, het broeinest was. In met minder moeilijkheden kwamen de acad. autoriteiten dikwijls door de veten der natiën tegen elkander, die zich bij sommige gelegenheden zeer sterk uitten, zoo als in 1686, toen een Duitseh student een Nederlander gedood had en de curatoren en acad. senaat te Leyden ter naauwernood eene bloedige wraakneming van de Nederlandsche over de Duitsche studenten konden voorkomen. Over het algemeen echter hield elke natie zich in dezen tijd niet meer zoo afgezonderd als vroeger. Zoo verhaalt ons F. Luca, een Sileziesch edelman die in de 2'’® helft der XVIIe eeuw studeerde, hoe zijne landgenooten in 1666 ter eere van de overwinning ter zee van de Hollanders op de Engelschen op de stadsgrachten varende, en onder de kreet van „Vivant Batavi” een vuurwerk hadden afgestoken, dat door duizenden werd aanschouwd, „Diessnahmen”, schrijft LUCa, „die General Staaten, die TJniversitat und der Stadtmagistraat über die Massen wohl auf, dasz sie drei Tage nachher durch den Rector Magnificus, unserer Schlesischen Hation ein besonderes Danksagungscompliment für die bezeigten Aftectation abstatten Hessen. Man druckete es in die Zeitung und war durch ganz Holland von den Schlesiern viel Bühmens” ‘). He verhouding van de studenten van verschillende natiën verbeterde in het laatst der en vooral in het begin der vorige eeuw hoe langer hoe meer, en studenten uit verschillende landen werden dikwijls de beste vrienden der wereld. De oorzaak dezer meerdere verbroedering ligt grootendeels in de strenge maatregelen, bijna aan alle academiën en athenaea tegen de nationale studenten- ') Dr. F. LUca, l)er Chronis! Friedrich Lttca. Fin Zeil- und Sittenhild aus der zweiten Hiilfte des sieiensehnten Jahrhnnderts. Fr. a. M. 1854, waarvan eenige fragmenten te vinden zijn in de Gron. Stud.-Alm. v. 1858, pag. 121. gezelschappen genomen, die uit den aard der zaak de afscheiding der studenten sterk bevorderden. De professoren en curatoren gingen echter om andere redenen deze genootschappen tegen; zij hadden toch reeds meermalen de ervaring opgedaan dat de jongelui, door zich in eene corporatie te vereenigen, eene geduchte macht tegen den academischen senaat vormden. Een andere grief tegen alle nationale, provinciale en stads-gezelschappen was de slechte invloed, welke deze vereenigingen op de studenten uitoefenden. In een merkwaardig Latijnsch edict van 1674 klagen de curatoren der Utrechtsche hoogeschool hoe de studenten ten koste hunner studiën en hun ner zedelijkheid, en dikwijls tegen hunnen wil gedwongen werden, leden dezer vereenigingen te worden. De leden moesten, blijkends dit edict, zoowel bij hunne aankomst aan de academie als bij hun vertrek, bij hunne publieke disputen en hunne promoties , groote sommen in de kas dezer gezelschappen storten. Dit geld werd aan kostbare en opgewondene maaltijden besteed, welke niet alleen de eerzame Utrechtsche burgers menige slapelooze nacht berokkenden, maar ook menigmalen hevige gevechten onder de studenten zelve deden ontstaan, welke maar al te dikwijls den dood van een hunner ten gevolge hadden. Geen wonder dus dat de curatoren het zich tot plicht rekenden deze gezelschappen te weren, en ook nu weder in dit edict de praetoren, asses- soren en archief bewaarders ') dezer gezelschappen met twee jaren verbanning uit de stad, en dus ook van de academie bedreigden, terwijl zij de overige leden, die toch nog contributies of giften aan deze vereenigingen bleven schenken, met boeten of, bij recidive, arbitrairelijk zouden straffen. Hoe deze vereenigingen in het studentenleven van dien tijd ingeworteld waren, blijkt uit de verschillende edicten, vereischt om haar uit te roeien. Te Utrecht was reeds in 1643 eene publicatie tegen deze nationale collegiën der studenten uitgevaardigd, volgends welk besluit de gewone leden met ƒ 100, zij die functies bekleedden met ƒ 200 en eene „arbitraire correctie” gestraft werden. Daarenboven werd er in de statuten van het volgende jaar een artikel opgenomen, dat ieder student de plechtige belofte af moest leggen , onder geenerlei voorwendsel lid van dergelijke gezelschappen te worden, en toch was het edict van 1674 weer noodig! Te Leyden werd er eveneens in 1659 eene dergelijke bepaling als te Utrecht in de statuten opgenomen, nadat er vruchteloos verscheidene placcaten tegen deze collegiën waren uitgevaardigd. Om lid van zulk eene vereeniging te worden moest men zich aan een soort van ontgroening onderwer- *) Qui libros istiusmocli collegiorum custodiunt. pen. Zooals ons reeds uit het TJtrechtseh edict gebleken is, was men niet altijd vrij in de keuze oin al dan niet lid te worden. Hierom vaardigden de Staten van Friesland in 1601 een placcaat uit tegen „dien verweenden handel ende maniere van doen, die men depontie noemt; geöefent aan de aankomelingen , waarin zij besloten dat deze ontgroening alleen op hen mocht toegepast worden, die het begeerden ; in 1606 werd de depositie echter geheel verboden op poene dat de overtreder als verstoorder der algemeene rust zou beschouwd worden. ') Te Deventer werd eveneens in 1707 de zoogenaamde studentenker verboden, als strijdig met de leges, en in 1729 werd aldaar de proclamatie afgekondigd dat de studenten, op straffe van vrij hooge boeten, geen praeses en assessoren zouden mogen kiezen. “) Tegen het laatst der XVIIe eeuw waren deze studenten-vereenigingen aan onze academies zoo goed als geheel uitgeroeid, en hiermede was de studenten-wereld vrij wat rustiger geworden, zoo dat een vreemdeling •'') van onze academieburgers schrijven ') Gron. Stud.-Alm. 1860, pag. 37. Dit laatste uit Deventer is, naar ik meen, in een der Overijs. Alm. v. Oudh. te vinden. ■’’) BENTHEMs, 11, pag. 54. Deze beschrijving onzer studenten, al getuigt zij van geene naauwkeurige waarneming, geeft toch den oppervlakkigen indruk weder, welke het studentenleven op hem maakte. kon dat zy „die Zeit wohl in acht nehmen, nicht sauffen oder sich balgen; ferner dasz man von keiner Bursen-Manier weisz, und der Geringere von den Höhern nicht verachtet wird, auch keiner sich um den andern bekümmert, sondern ein jeder vor sich lebet und nur seine studia abwartet.” Ook op andere wijzen trachtte men zooveel mogelijk de ongeregeldheden der jongelui tegen te gaan; in 1641 werden bij placcaat van de Staten van Holland alle duellen tusschen de studenten verboden, „op privatie van privilegiën en dat ze te water zullen gezet worden ; de student, die in een duel stierf moest bij avond begraven worden „zonder gevolg en zonder wapen of blasoen te hangen of te dragen; en word naer de wetten tegen de doodslagers geprocedeerd”. In 1643, 1652 en 1659 vaardigden de Staten van Holland placcaten uit tegen het dragen van pistolen of „kleine roerkens”, die onder de jongelui in zwang waren gekomen en tot vele ongelukken aanleiding gaven. Ter bevordering van de rust in de stad werd daarenboven eene patrouille van 36 man ingesteld '), welke des nachts met groote stokken in den vorm van pieken rondgingen; en, kwamen deze wat te rumoerige studenten tegen, ') Over deze patrouille i/la compagnie des gueux verds” genaamd zie paeival, £es délicea de la Hollande. Amst. 1685, pag. 59. 10 zoo namen zg hun hunne wapens af, of namen ze in geval van tegenstand gevangen. De weelde der studenten trachtte men eveneens tegen te gaan. Zoo besloot o. a. in 1613 de academische senaat te Leyden dat de professoren de partijen der studenten niet meer mochten bij wonen, en zij de studenten „van dat zwelgen” zooveel mogelijk moesten afhouden. Te Utrecht werd er in 1641 en 1645 bepaald dat de professoren de maaltijden na de gewone disputen moesten weren, en de praeses of moderator disputationis het drinken vóór de disputatiën moest tegengaan en tevens zorgen dat er in den maaltijd, die op de promotie volgde „geuseert worde moderatie in getal van gasten ende overdaet van spys ende sonderling suycker banquet”. Zoo als uit dat Leydsche verbod reeds blijkt, was de omgang tusschen professoren en studenten in den beginne vrij fideel. ') De studenten, die bij *) De academische rechtbank en de besluiten van den aead. senaat waren dikwijls de redenen dat deze goede verhouding verbroken werd, wanneer de studenten meenden verongelijkt te zijn. In 1592, 1594, 1608 etc. wordt er verscheidene keeren gemeld, ' dat de colleges gesloten werden wwegens de troebelen der studenten”; in 1592 o. a. xrwegens de insolentie der studenten, die de anderen van de lessen weerden, omdat hun ’t dragen van wapenen verboden was.” Ook met alle professoren was de verhouding niet even goed. Vooral waren de Leydsche studenten Prof. BEONCKHOEST woonden of alleen bij hem aten, vierden lustig de huisselijke feesten van dien hoogleeraar mede; en wederkeerig kwamen de professoren, tot dit verboden werd, bij de feesten der jongelui, vooral bij de maaltijden, die het gelegenheid van disputen gegeven werden. Prof. BEONCKHOBST had reeds eenige jaren voor het verbod zich van deze feesten onthouden om een treurig voorval, dat diepe impressie op hem gemaakt had. ') Den Dec. 1607 had hij, naar ouder gewoonte, als praeses van een inauguraal dispuut, het vrolijke feest bijgewoond, waarmede de jeugdige doctor dien dag besloot. Na het einde van het feest brachten de jongelui den hoogleeraar, onder wel wat groot gejubel, naar huis en kregen door hunne luidruchtigheid standjes met de policie. Dit liep iugenomen tegen adam stuakt, in 1648 als eersten hoogleeraar in de philosophie aldaar beroepen; de aanhangers der leer van cAßïEsrcs, welke stuart bestreed, jouwden hem zelfs bij openbare disputatiën uit, en de gehoorzaal der academie was dikwijls getuige van groote vechtpartijen; nog in 1655 waren er op de gedurige klachten van stdart placcaten noodig om straffen te bepalen. wanneer de studenten zich «'aan nitkloppingen, nitstampingen of dergelijke ongeregeldheden” schuldig maakten. ') Zie hierover het Diarium van Bronckhorst en baudius’ Oratio ad studiosos tumuUnantes. Het laatste is mij echter alleen uit andere boeken bekend. zoo hoog, dat zij handgemeen werden met de schutterij en de door de stad aangenomene wacht van soldaten ; een dezer laatste loste hierbij in drift zijn roer en doodde assueetjs hoenhovitis den held van het feest, die vlak naast Prof. beonckhoesi stond, en, zooals deze getuigt, slechts luide gelachen had. Ontzettend was de verontwaardiging der jongelui en de verbittering welke dit voorval tegen de stedelijke overheid verwekte. Maanden lang gingen er voorbij eer de acad. sen. de jongelui weder tot rust kon brengen; de muren der huizen, van sommige assessoren vooral, wemelden van allerlei schotschriften en oproerige stukken, en zelfs de plechtigheid van den Pebr. werd nog, niettegenstaande de waarschuwingen van den acad. sen., in zijne tegenwoordigheid , door allerlei baldadigheden gestoord. Ten laatste werden toch deze oproerige bewegingen der studenten de ergste die Leyden ooit binnen hare muren zag bedwongen. Een even treurig voorval deed zich in 1727 voor.') Op een namiddag van dat jaar, wandelden een paar jongelui op de cingels der stad en voerden daar eenige dwaasheden uit, waarop een door de stoepen (stadssoldaten) gevat en op hunne halfpieken naar *) Een verhaal uit dien tijd van dit voorval vindt men in de Leydscke Stud.~Alm, 1851, pag. 84. het wachthuis gebracht werd. Zoodra dit bekend werd, verzamelde zich eene menigte studenten, zoowel Duitschers en Engelschea als Hollanders, voor het wachthuis en werd spoedig met de stoepen handgemeen. Deze schoten hierop met los kruid op de jongelui, doch dit hielp weinig; daarentegen begon het graauw de studenten te helpen door met steenen te gooien. De sergeant, hierop woedend, ontrukt aan een stoep zijn musket, laadt het met een kogel en schiet den student schhödeh dood, die daar juist gekomen was, of om met de woorden van een poëet dier dagen te spreken : wToen hy vol vier daar henen ging wOm den cnnoselen te verlossen »/Uyt d’handen van Uelsebubs ossen wTot yder eens verwondering. «En slaande met het sw'eert in d’hand wOm dus dengene te herstellen, ' «Die door ’t uytbraaksel van de Helle «Verraderlyk was overmand.” Doch deze zaak is te ernstig dan dat ik zelfs den schijn op mij zou willen laden haar belachelijk voor te stellen door meerdere coupletten van die armzalige rijmelarij aan te halen. Scheödeb was, evenals hornhotiits, aan het einde van zijn academieleven gekomen : den volgenden dag zou hij publiek gepromoveerd zijn; het dispuut was reeds aangeplakt en uitgedeeld, toen hij, verzeld van zijne beide paranymphen, nog des avonds persoonlijk een exemplaar aan een der hoogleeraren willende brengen, op de plaats van bet gevecht kwam, en zich hierin mengende, werd doodgeschoten. Onbeschrijfelijk was de afschuw, welke den moordenaar trof; het volk schreeuwde en raasde; de moordenaar werd in verzen en grafschriften „een verdoemden Apostaat, aanvoerder van een Helsche troep, verdoemden Afgezant des Duivels” enz. enz. genoemd; de Engelsche studenten leverden een request in, dat de moordenaar de stad zou uitgebannen worden; doch dit alles werkte niets uit. Op den dag der begrafenis echter was het belangstellende medelijden te zien, welke het treurig uiteinde van den uitheemschen student, niet alleen den burgers der academie , maar allen burgers der stad, inboezemde. leder was op de been om den plechtstatigen optocht te zien. Het lijk werd gedragen door 8 Duitsche, 4 Engelsche en 4 Hollandsche studenten; achter hetzelve volgden de paranymphen met hangende hoeden, sleepende mantels en lange rouwbanden; hierop de landslieden des overledenen met beffen en mantels, de bloedverwanten des overledenen repraesenterende; de beide pedellen met hunne tabbaarden en staven; de rector magnificus met alle professoren en lectoren, en hierop eindelijk een 400 studenten paar aan paar, met rouwstrikken aan de degens. En toen het lijk in de Pieterskerk ten grave daalde kon menigeen, ook van de professoren, zijne tranen niet weêrhouden bij de gedachte aan het droeve lot, dat dezen student getroffen had. ') Doch wij zijn met dit verhaal reeds de XVIIIe eeuw ingetreden, waarin zich een studententype vormde, geheel verschillend met dat der voorgaande. ”) De studenten wij kunnen het reeds aan hunne bedaardere houding bij deze gelegenheid zien waren minder ruw, minder hartstochtelijk. Men hoort bijna niet meer van zulke bloedige tooneelen gevechten met de policie, gevechten onder elkander waaraan de XVIIe eeuw nog zoo rijk was. Het wapengekletter diens tijds, ware het ook uitermate geschikt krachtige mannen in ons land te vormen, onze zeden had het niet verfijnd. Om hoffelijkheid te leeren, schreef bejtthems in de XVIIe eeuw, moet niemant naar Holland gaan. De Hollanders hebben den hoed, het symbool hunner vrijheid, zoo lief. *) Ongelukkig wordt het roerend verhaal van dit voorval ontsierd door de bijvoeging dat de studenten, die het lijk droegen, het «uit liefde hebben gedaan en niets genoten dan den wijn tot het promotiemaal geschikt,” Zoo het geduld der lezers van den Studenten-Almanak nog niet is uitgeput, denk ik het volgende jaar eene beschrijving van het studenteuleven der vorige eeuw te geven, hetwelk mij meer in kleine bijzonderheden bekend is dan dat der 16de en 17de eeuw. dat zg deze ip hun eigen huis aan tafel en zelfs in de kerk op hun hoofd houden. Hunne woorden zijn zoo weinig hoffelijk, dat bijna niemant er zwarigheid in ziet een ander, zelfs een vreemdeling, te zeggen dat hij het liegt of een gek is, wanneer deze iets mochii zeggen wat hem niet juist voorkomt. Hunne scherts is zoo fijn en gekuischt, dat zij hierover in andere landen zeker gedurig een proces wegends hoon aan het been zouden krijgen. Enkele geleerden en andere personen, welke eene bijzonder goede opvoeding hadden genoten, maakten hierop volgends hem de eenige uitzondering; over het algemeen waren de Hollanders stug, vooral tegen vreemdelingen op wien zij in den regel ook geen gunstigen indruk maakten. Het leven aan onze hoogescholen bracht hierin zeker wel eenige verandering; eene menigte studenten van verschillende landen, eeji keur van geleerde en beschaafde mannen waren daar vereenigd en hadden zelfs op de burgers der academiesteden, zooals o. a. te Utrecht het geval was, eenen zeer gunstigen invloed uitgeoefend. Onze Hollandsche studenten gingen daarenboven nog dikwijls een paar jaar op buitenlandsche academies studeren of maakten groote buitenlandsche reizen. Met dat al verbeeld ik mij dat men den Hollandschen student licht onder al de vreemden kennen kon; Verbeeld ik mij! droeve bekentenis voorwaar, hoe weinig het mij gelukken mocht u een trouw en levendig beeld te laten aanschouwen van het studentenleven der XVP en eeuw, met al de eigenwaardige verscheidenheden, welke rang en natie er aan gaf. Ik wilde dat ik het n had kunnen geven, in plaats van angstvol der waarheid te kort te doen slechts enkele bouwstoifen voor dat beeld bijeen te zamelen. Maar bovenal wilde ik dat ik u had kunnen schilderen het studentenleven van die mannen, die bloed en goed geringer hebben geacht dan hunne onafhankelijkheid, die ons land hebben gemaakt de bakermat van de meest vrijzinnige staatsbegrippen en de schuilplaats voor de geniaalste mannen van Europa, die telkens met onvermoeibare geestkracht en volharding nieuwe bronnen voor de volkswelvaart opspoorden kortom den jongelingstijd van mannen, zooals ze ons van der helst en REMBRAND! Schilderden. J. P. V, JALOUSIE O noemt haar ondeugd, menschelijk venijn! Veracht haar diep! beschimpt haar al te gader. Maar als Gij eens geëngageerd zult zijn Dan spreken wij elkander nader. T. VLINDEES VANGEN. (EEN LIEDJE VOOR DE SCHOONEN.) Ich sagt’ ihm nicht ein einzig Wort, Kein einzigs, und er flohe fort; Wenn er doch wieder kame! CLAunius. pas even zeven lente’s L Had haar helder oog gezien: j Schoon, aanvallig raogt zij heeten, Schuld’loos bovendien. Dartel vloog de blonde lize Over ’t frissche, groene veld... Hoeveel bloemen «as haar voetje Reeds voorbij gesneld 1 Och I zij zag ze niet: de vlinders Waren slechts haar vreugde en lust Zij vertrad de schoonste bloemen, ’t Kwaad nog onbewust. *l Netje, wapprend in de hoogte, Vloog haar boven ’t zorgeloos hoofd... ó Ze had zoo menig vlinder Reeds zijn rost geroofd! Doch vergeefs bleef al haar pogen; *t Kind was wild, de vlinder schuw ’t Lieve kind was wat onhandig, ’t Diertje véél te sluw. Één toch liet zich niet verjagen, Vloog zoo schuw niet van haar heen; Lieve lize wilt ge dien niet? wDien niet, neen, o neen!” Lagchend, spottend liep ze verder, Ligt van voet en blij van ziel; Maar ze had niet éénen vlinder. Toen er de avond viel. Kind lijk met een traantje in de oogen, tïat ze dien niet nam. Zocht zij naar dien éénen vlinder, Die nooit wederkwam. En des nachts zag ze in heur droomen Soms dien éénen vlinder weer; Doch 't was slechts een ijdel droombeeld, Droombeeld... en niets meer. Lieve maagd, geen zeven jaartjes, Maar wd driemaal zeven oud, Waart ge nooit als *t dartel meisje, En Soms nog niet even stout? Leer dan dit van kleine uzk’s Schuldelooze kinderpret: Bloemen mag men rustig plukken, Vlinders men in een net. Maar het einde, maar het einde, ó Dat einde van het spel Ts zoo vaak, na kleurentoov’ring, *t Breken van een waterbel. Mag weer *t lieve kind ontwaken Tot een nieuwe levensvreugd, Om van nieuw.s af zich te baden Tn de illusies zijner jeugd; Zullen nieuwe bloemen bloeien Voor den kleinen, dartlen voet, Nieuwe vlinders opwaarts stijgen In nog schoener morgengloed... Ach! die ouder is, véél ouder, En zóó dartel nog en stont: Zij staart hoop’loos aan den avond In het tiutlend zonnegoud. Wat heur voet vertrad herleeft niet. Hare lente is lang voorbij; Wat heur hand verjoeg, het keert uiet, Weg vlood ’s levens poëzij! Rozenblosjes van de Hangen, Heldre gloed van ’t oog verkleurd: t Ijdel hartje heeft de bloemkrans, Als des vlinders wiek gescheurd. Wakend droomend, dor en krakend Kwijnt een bloem in ’t avondrood: Aan den morgen de gevierde. Eenzaam nu, nabij den dood, Eu de dartle vlinders dalen Op het geurig bloemperk neer. Om te sluim’ren tot den morgen. Bij de bloemen, schoon en teer. Maar die ééne bloem blijft eenzaam, Nog bespot bij wat zij lijdt: "Oude vrijster!” gonst ook ’t bietje, «Kind van ergernis en spijt!” C. V. K. CEz. ACADEMISCHE NALATENSCHAP. r Itï] zijn dan reeds voorbij, die schoone dagen, Ip de lente des levens. Als het vogelke, dat zijn ' nest voor ’t eerst ontvloden, vrolijk vladdert in de hem onbekende wijde wereld, drijven wij rond, vreugde en vrolijkheid doet ons oog glinsteren, wij zijn vrij.... Vrij, maar ach, als wij ons omkeeren, dan is Minerva verdwenen. Zij ontplooit haren moederlijken vleugel niet langer boven ons hoofd, de vreugde die de vrijheid ons geeft, maakt weldra plaats voor den weemoed die het gemis van vroegere genoegens ons veroorzaakt, de blijde toekomst is niet zóó schoon, dat het verleden ons niet meer zou aantrekken ! Ik denk nog eens aan u.. .. heerlijke lentetijd des levens. Daar ligt iets vorstelijks in. als wij ons langs den gladden ijsweg bewegen, en op onze beurt de golven verachten, die ons zoo dikwijls hebben gehinderd. zoo vaak getart. De stroom is gestremd, het water versteend en gestorven, en hoog klopt de borst van den jongeling, als hij daar zweeft, waar vroeger de loonie golf hem bespotte. Maar dat genot is kortstondig, het nieuwe verliest dra zijn glans, en aanstonds haakt hij er naar dat de golf zich weer wentele en hij moge spelevaren onder de schaduw der afhangende wilgen, dat hij drijve langs den vliet als de avondzon de kim kleurt en het water doet blozen. Maarom natuur zijt gij niet het getrouwe beeld van het menschelijk leven? Uw schoon verwisselt, ’t is waar, het vergaat, maar om elke keer des te schoener herboren te worden, een eeuwige jeugd doorstroomt uwe aderen. En wij, arme stervelingen, als de kortstondige lente voorbij is gesneld, dan volgt er een zomer van onevenredigen duur, slechts de herfst gaat langzaam, een herfst die zijn buijen reeds door de zomerhitte had gemengd; soms volgt nog de winter, maar de lente, zij keert nimmer weer. Heerlijke lente, daarom denk ik nog’eens, nog dikwijls aan u! Ja, ik leef nog eens te midden van u, dagen van genieten. van vreezen en hopen, van idealen en illusies, altegader dagbloemen of bloesem waarvan zich de vrucht nooit heeft gezet. Nog eens wil ik dwalen langs luchtkasteelen toen gesticht, nog eens den arm in dien des vriends geslagen en gesproken over wat mij ter harte gaat: gedweept met het goede en schoone. Nog eens die kamer opgeloopen, de stoel bij den haard geschoven, en zorgeloos ons gedompeld in die zee van gulle vriendschap en genot, nog eens zoo was het toen alüjdl En thans nog zie ik dien rozelaan bloeijen, nog is zijn geur niet geheel verdwenen, doch het is de herinnering die mij geeft, wat het heden niet meer biedt. Wat is er overgebleven van uwe schoonheid ? immers niets, het eenige dat u overblijft is, dat ik u nog niet vergeet. En bleef er misschien werkelijk iets, waarlijk het is niet veel. JFat kennis !.... maar was zij dan niet juist den doorn, waarvan de aanraking pijn veroorzaakte pijn, die nog grieft! Wat genot! Het was altijd zonneschijn dien ik op uw paden wierp. Zucht ge welligt. Ach! met die paden is ook die schijn verdwenen, als het licht met den avondstond, en weet gij dan niet, dat voortdurende warmte niet koestert, maar ontzenuwt ? Neen wat blijvends gaaft gij mij ook al niet, het is de herinnering aan u die mij verkwikt, als de knaap die het zijsje wil verwarmen, dat hem zoo dikwijls vermaakte, maar stierf. Ue herinnering en anders niets I Niets, maar ja toch iets, gij gaaft mij veel, ik wil niet ondankbaar zijn, gij schonkt mij vriendschap gij verrijktet mijn hart. Vriendschap. Voorwaar gij zijt onvergankelijk , neen, gy verlaat mij niet. Is de dag reeds lang gedaald, waarop gij het levenslicht aanschouwdet, ligt de geboortegrond verre, toch kunt gij tieren, als de boom dien de lente heeft zien bloeijen, en in” den harren winter zijn vruchten doet genieten. Dierbaar kleinood, verheven boven de wet der vergankelijkheid, gij zijt meer dan wat kennis, wat genot en wat vreugde, waar zij vergaan, blijft gij; gil kunt tegen het licht en de duisternis, als het kind altijd aanvallig en onschuldig, is uw frischheid onverwelkelijk, als de bloem kunt gij bloeijen op het kerkhof, en in den tuin. Dan is er toch iets uit de schipbreuk des tijds gered, daar zijn wij u dankbaar voor, het leven dat ons nog rest, zal er ons aangenaam door zijn. De stormen zullen de golven welligt tot baren verheffen, met u reizen wij blijmoedig; en wij spotten met haar geweld. Vaarwel dan levenslente, neem uwe phantasie en illusie mede, die gij onder alles hadt gemengd; wij behouden nog genoeg, want gij liet ons dat deel uwer poëzij, waarvan de phantasie geen bestanddeel i 5.... gij schenkt ons „vriendschap.” J. d. K. 11 AAIS INSULIJSrUE. ÏCent ge *t zonnig land der kleuren, < Waar een eeuwige lente bloeit ? I Wiegende op melattigeuren Purper der granaatvrucht gloeit ? Als de zonneglans verduistert, En de moede ruste vindt. Elke palm een bede fluistert, Ruischend in den avondwind ? Golven melodiën dragen, Plechtig murmlend langs haar zoom, En de breede vvaatren jagen Van den trotschen Gotiden Stroom ? Ach, kent ge Tnsulinde ? De vluchtige winden Dragen haar klachten van strand tot strand; Geknot is haar wapen, Geroofd is de hairband die blonk om haar slapen Ontzonken de scepter haar hand. W een, Insulinda, \\ een ! Gij hebt met hand Den slavenband Geklonken om uw' leên; Geknakt is de banier Eens hoog en fier; Uw luister is daarheen • Ween, Insulinde, ween ! Meêwarig herhalen De stemmen der dalen Het droevig geluid; Verstomd zijn de zangen, En floersen vervangen Den sluier der bruid. Kon ’k de taal der stormen leenen, De bazuin van den orkaan ; *k Zou mijn roepstem u doen hooren, Trots den wijden oceaan ! ’k Zou u wekken uit den sluimer, Schoone maagd, die u omvangt; En de zware keten brijz’len, Die uw teedren arm ompraugt; *k Zou de vrijheid u hergeven, Eenmaal u te wreed ontroofd; ’k Zou de kroon die ligt vertreden T) weer drukken op het hoofd ! Wees gegroet, mijn Insulinde! Land der schoonheid, land der pracht; Zij uw luister ook omsluierd Door het duister van den nacht; Eenmaal moet de roede zinken Die uw tengre leden plaagt; Luide jubelpsalmen klinken —- Zie, de jonge morgen daagt ! Soeea-Rana. DEUGD. Zeg —• wat is deugd, dat heerlijke woord Dat hier op aarde zoo vaak wordt gehoord? Zou zij geen klank zijn, geen godd’lijk accoord Dat in den hemel slechts t* huis behoort? A. T. HEEINNEEING AAN EMMA. > T t As eeu jaar nog maar geleden toen een wreede zware slag Levenslust mij kwam benémen, en een breede trauenvlied I Langs mijn bleeke wangen stroomde, en ’k in alles droefheid zag. Thans de woud is aan het heeleu, maar genezen doet ze niet. Maar geen tranen wijd ik daaglijks aan uw nagedachtenis, Want de tijd brengt kalme droefheid die voor ’t hart verkwikkend is. En ook in mijn bitterst lijden was mij dit nog een genot, Te herdenken welk een leven u bereid werd bij uw God. k Beu weer aan mijn werk getogen , heb weer nieuwen moed gevat, En ’t herdenken mijner Emma is mijn grootste levensschat. Soms, wanneer herinueringsdagen mij zoo gausch ter nederslaan. Zie dan is tme alsof uw stemme zachtkeus riej) om voort Ie gaau. Als mijn harte scheen te breken wierp uw beeld er balsem in, Toen ik morrend droevig klaagde, w'eest gij mij met christenzin Lief en leed te zaftm te dragen, met een kalm gedwee gemoed , Eu niet aan den mensch te vragen: waarom God zijn werken doet? ’t Is een jaar nu reeds geleden dat de dood mij u ontnam. Daaglijks was het, liefste emma, dat uw beeldnis tot mij kwam, Uemelsch teeder in mijn droomeu, aan mijn harte troost kon biên Met de schoonste aller hopen, met de hoop op wederzien. In' die hoop, dat vast gelooven, ga ik voort op ’t levenspad, Dat ik, wand’lend aan uw zijde, mij zoo licht gebeden had. Hooger wil ontnam den lichtstraal bragt mij treurig duister aan ; ’t Beeld der hope gaf mij krachten om weer moedig voort te gaan. Bij mijn rcize naar die plaatse waar geen last ons nederbnkt. Waar geen zorg en geene smarte ons de zwakke schouders drukt, Bid ik steeds tot onzen Vader: Geef o Heer uw liefdrijkheid, Dat de weg toch kort moog wezen, die mij naar mijn emma leidt. .V. T. KOETE KEONIJK VAN NOVEMBER, 1863 NOVEMBER, 1864. Bezit ge éénig gevoel? Ik twüfel er aan. Is die twijfel gegrond, o! lees dan maar niet verder. J. C. V.\N MARKEN, Jr. w. V»eer was het Academisch- met het uatuurgroen ver■ dwenen : ■ Installatie, collation en rijpartij Waren weêr gepasseerd oftewel voorbij , En November was weêr in den nacht van 31 October verschenen. Ditmaal echter werd deze maand met open armen verwacht Door het dankbare Nederland.pere voorvaderen. Daar de gouden bruiloft van Neêrlandsch vrijheid thans zon worden herdacht En ieder het Neêrlandsch bloed kookte in de aad’ren , Terw'ijl men gilde van „Oranje-boven !*’ En menig treffend vaderlandsch lied deed weêrklinken Onder het, ouder gewoonte . volop Oranje-bitter drinken ; Eu terwijl dan ook allen eeu Oranje-cocarde op den hoed spelden En velen de voor hen nog vreemde namen boorden vermelden: VAN UMBUKO STIKUM , VAN HOGENDORP CD V. D. DUIJN VAN MAASDAM, Rn hoorden van de vreugde toen de wachter op Scheveling’s duin WILLEM I vernam, Die ditmaal, ook zonder visscherspink , niet tot ons overkwam. Schreeuwde ieder regtgeaard vaderlander, zoo hard hij maar kon: Weg met napoleon! AI was het ook in tegenwoordigheid van den graai' van meudon. Er werden ook in alle steden illuminaties aan- en speeches en vuurwerk afgestoken. En veel over Oranje en Neerland gesproken. Terwijl de statistiek ons heeft geleerd. Dat er nooit meer jenever, dan toen, is geconsumeerd. Zelfs menig afschaffer liep niet meew zoo regt als een kaars; Maar dronk, ter eere van Oranje, zich een stuk in zijn laars. Dat er mitsgaders in den Haag voor een monument Een eerste steen is gelegd door den Koning is overbekend; Evenwel de geleerden zijn het er nog niet over eens Water gedaan is met de geldelijke opbrengst des «Eersten Steen’s.” Toen dan 17 November was in bet land Ging ons corps, terwijl elk het Oranjelint sierde. Door Utrecht’s straten, waarin het gepeupel tierde. Terwijl vaandels, banieren en muziekanten ons gezelschap hielden, En veleUtrechtsehe schooneu voor de geopende vensters neêrknielden, En ieder besloot: bij zulk een optogt kan je Toch het best zien het verschil van vNeêrland” en «Oranje”. Eindelijk waren we in de zaal naast de comedie gearriveerd. En werden daar op muziek en, wie wou betalen, op een dine' getracteerd. Daarna gingen velen uit rijden. Om hunne aandacht aan de stad in feestdoseh te wijden, En ’t was bepaald gevaarlijk op straat Voor wie niet ze'ér vast op de beenen staat. En al zong men ook luid vdruk zoo niet! druk zoo niet!” üf een ander lied, Menigeen kraakte onder een ribbestoot. En dacht zoo bij zicb zelvcn: nStraks drukken ze mij nog dood.” Ook was er nu en dan een, die ouder het »Weg met .napoleon!” Met eeu muilpeer werd vereerd, daar meu die den goeden nap zelven niet geven kou. Zoo hoste en klotste en schokte eu bonsde Men voort door de straten en stegen; Zoo tierde en schreeuwde en gilde en gonsde Men wild en verward allerwegen. En in de Lijnmarkt en meer straten, ' Waar in zulke drukke dagen Rijtuigen zich minder vlug passeren laten, Werd men soms letterlijk gedragen. Wijl zich koren Lieten hoeren : «SiEßEiis! koffij! auniset!” Stond bij ’t schel giorno-blaken Heel de Nieuwe Bak te kraken , En SOPHIE trilde in ’t buffel. Zalig hij, die op een stoep Vrij was voor den woesteu troep, Die daar voorthotste op de steenen Over menschenbeenen, scheenen, teenen, henen, Dool voor ’t angstig hulpgeroep. Gelukkig evenwel Kwam elk behouden aan bij weissenboen’s kapel. Maar de stad Utrecht met één feest niet tevredc Hield op den acht en twintigsten November een tweede. Reeds ’s morgens, vóór de zon nog verscheen, Waren alle vlaggen al lang op de been. De zou stond dan ook bij ’t ontwaken Al dadelijk met beschaamde kaken, En riep woedend uit: »Heb je nu toch van je rLevenl Ik hou ’t niet uit tegen zóóveel Oranje! fEn schoon ik pas op ben gestaan, *Zou ik dolgraag subiet maar weer ondergaan; Want ik hou meer van een bluf, dan van een mal figuur te slaan. Van het kanongebulder en het klokkenspel Is ’t niet noodig, dat ik u iets vertel : Gij weet dat nog wel. Ook herinnert gij u hoe ge met open mond Den winkel van van heb sandt aan te gapen stondt, En hoe daar van tijd tot tijd tussehen de decoraties heen Het lieve kopje van een winkeldochtertje verscheen, Dat u in vervoering nitroepen deed ; Neen I Ik ben hier niet in Utrecht, maar in ’t Rijk der Feên. Intusschen danste men, zoo als het behoort. Ter eere van Neêrlands verlossing op de koord. Tegen twaalf ure was er, met kieseh beleid. Aan de Utrechtsche Studenten eene verrassing bereid Van den kant der burgerij (en dat ia heel veel gezeid I) De inwoners der voormalige Zaad- en andere straten Hadden namelijk den raad weten te bepraten Hun te permitleeren Aan de studenten eene contra-masqnerade te offreeren. De raad nam dit, schoon schoorvoetend, aan. Nadat de Zandtenaars hun hadden doen verstaan. Dat er al twee en een half jaar over de masquerade heen was gegaan. Zonder dat men en revanche iets voor de jongelui had gedaan. Nu! wèl zagen wij ons geduld beloonen Door ’t geen zich aan ons kwam vertonnen. Landweer, Brandweer, Muntgezellen en sigarenmakers van pelletier. Alles deed aan den luisterrijken optogt meê ! Maar u mag men wel allerminst vergeten, O jagers van trekschuiten, op uwe paarden gezeten ! Dat was der moeite waard ! De liefhebbers en kenners van het paard Zagen er hier van verschillende gedaante en aart: Het eene erg lui, het andere nog trager. Hier een mank, daar een gebogcheld paard, en allen even mager; Terwijl de ruiters hnn rossen wisten te temmen, En tevens ’t jeneverglas in de hand te klemmen. Ook waren er ütrechtsche mehjem ah HoUandsche maagden verkleed, En een sigarenmaker, die als kozak bijzonder voldeed. Wat aangaat de muziek op den Dom, Niemand hoorde t, die niet naar boven klom. Want het publiek was dien avond lang niet stom ! Kortom Een solo op de rinkelbom, Een duet op de paakeu , of een obligaat op de Turksche trom Had wellicht beter voldaan. Dit raden wij dus voor eeue volgende gelegenheid aan. Drong er tot streeling van ons gehoor Weinig anders door Dan het bekende *weg met NAPOLKON”-ehoor; Ons gezicht Werd bijzonder gesticht: Want de stad was verlicht; lets ongewoons in de hoofdstad van \ Sticht, Waar men na achten, bij *t gaan over straat, Plotseling in amicale omarming met een onverlaat, Of neus aan neus rnet een vrachtwagen staat; Want de gazlautareus, schoon in overvloed aanwezig, Houden zich slechts bij uitzondering met branden bezig. Maar heden is de nacht in heldren dag herschapen; Hier glanst des Konings uaam, daar vonkelt Neerlands wapen Ginds blinkt in vlammend schrift: Oranje en 'Nederland! Daar staat het vrijheidsjaar in lichten laaien brand. Hier ziet men schilderkunst en dichtkunst zich vereencn En aan het schoon geheel nog grooter luister leenen. Eu gij vooral, o so^'! welk heerlijk chasiuet, Zoo onvergeetlijk schoon, hadt ge aan uw deur gezet! Gij wist uw kostbre lier, aan wilgenhout onttrokken, Een stroom van melodie, zoo eindloos zoet, te ontlokken, Dat van der dichtren drom gij wel het allermeest Onsterflijkheid verwierft op ’t groot Novemberfeest. Nog behoort onder de napret van het Oranjefeest, Dat eeuige lui, bevreesd. Dat deu Koning eeue stateuveitaling mogt ontbreken. Zijn majesteit een exemplaar daarvan aanboden, ten teeken Van hun’ Christelijken geest. Het was natuurlijk vveêr eeu streek vau Kampen. Genoeg! ’t Was een bijbel met koperen klampen, Die eenige ijveraars zeulden met vroom beleid Tot voor de voeten van Zijn Majesteit. Toen nu het corps in Januai-ij Ka de Kerstvacantie weer in Utrecht verscheeu. Traden eenigen op met veel hombarie, Eu de lang genoten vrede verdween lu deze »provineie-stad”, Zooals het .Nieuwe Utrechtsche blad” Zonder complimenten en onverbloemd Het stedeke Utrecht noemt. Om kort te gaan : »weêr verwekte de almanak veel sensatie En agitatie”, (relijk met regt Een oud Chronijkschrijver heeft gezegd, 'j Deze, namelijk de Almanak, werd weêr druk gelezen. Door sommigen met beven en vreezen. Ook ploerten kochten die (voor de praktijk) Om er de woonplaatsen der studenten uit te kennen. Opdat ze die weêr als blijk Van aandenken en sympathie Met allerlei zaken zouden kunnen narennen, En vooral opdat ze dan de herinnering levendig konden houden 1) Zie Utrechtsche Stud. Almanak 1862, pag. 193. Aan beeren, die anders eenigen, ouder allerlei obstacles, ligt vergeten zouden. Maar wat vooral menig jammerklagt Van eenige lui te weeg heeft gebragt Was een gedeelte van het Verslag der Hoogescbool . Bie bladzijden speelden nu de eerste viool. Zelfs de ploerten, zóózeer te huis in die zaken, Bie eigenlijk hun koude kleêren niet raken, Maar waarmee ze toch meenen, dat ze iets hebben te maken. Verhieven (welk een pedanterie! groote goón) hun stem, En spraken (magtig ad rem): vßie Almanak heeft zeker gelogen »En de buitenwereld schandalig bedrogen.” Be ploerten dan, en ook enkele studenten (Juist voor het eerst elkanders cliënten) «. Maakten zich geweldig boos en dik; Want ze waren met zulke //naakte waarheid” maar half in hun schik. Er werd nu door vijf menschen een adres opgesteld, Waarin zij uitten hun droevig beklag Over gemeld gedeelte van het Verslag. Wie er nu met de haren maar bij was te slepen, ‘ Werd bij de kladden gegrepen En overgehaald om te teekenen onder dit adres; Of hij begreep, wat hij teekende, kwam er niet op aan; En zóó had men tamelijk wel succes En is met een groote rol en hoeden op naar de oomes gegaan, (Namelijk de vijf mannen van de Commissie) Waar ze borrelden voor de schrik En spraken van de treurige omissie En. het netelig oogenblik. (lik! lik!; En reeds vóór zij te .zameu Met gropte zelfvoldoening afscheid namen Had JAN BOSCH er zéér attent aan gedacht Hunne namen te vereeuwigen voor het nageslaeht. Hier dient mitsgaders nog vermeld, . Hat er ook een paar libellen werden opgesteld. Terwijl in het eerste bedrijf Van dit onzinnig gekijf De eollegies (in quaestie) werden vergeten, Of voor een fabel versleten. Nog kwam uit den hoop Te voorschijn een geestig vmisanthroop”, (Een anonymus, men weet niet wie; Maar gist algemeem een verborgen genie) Met een aartig blaadje te koop. Behalve eenan -• Had deze man Een vriend in Japan, Zekere Miso of Misops, Lid van de buitenlandsche snobs. De laatste kou natuurlijk niets zeggen Om te wederleggen; Want MISOPSEUDES was zijn naam , Hoewel de faam Tot zelfs hier in Utrecht Andere dingen van hem zegt. He misos trokken beide, als anonymi, naar het strijdperk heen; Maar bij gemis aan wapenen (ze hadden zelfs als david geen slingersteen) Namen ze hunne frissche longen te baat Eu scholden, als de beste jongen dat kan op straat. Zij dreigden den verslaggever zelfs met een uachtelijk bezoek, Eu zouden dan komen, op eervol verzoek, Als een paar witte beeren, elk in een onderbroek. Dat illustre plan is echter niet ten uitvoer gebragt. Zeker vregsden ze voor de koelte van den nacht. Voor den bedreigde 'was het niettemin een gek geval; Want die sliep, zoo men zegt, sedert eeuige nachten uit vrees niemendal. Toch is het, naar men zegt. niet waar. Dat Misops is een Utrechtenaar. Toen men nu later, even als andere jaren, Op eene vergadering van inteekenaren Eene nieuwe Redactie moest kiezen , Daar men de vorige wcêr volgens de wet stond te verliezen, Waren de gemoederen zéér aangedaan, Al stortte niemand daarbij een zilte traan. Mensehen, nooit voor oreeren berekend. Werden hier belagehelijk welsprekend, Zwaaiden als molenwieken met beide armen, En riepen in veler erbarmen ; Maar wie ze ook mogten overtuigen : De waarheid, zegt men, konden ze niet voor zich doen buigen. Moties, mijnheer! om katten en honden te vergeven Zagen het leven. Om zonder eenig succes weer te sneven. Eindelijk werd toch het Verslag goedgekeurd en ging de vergadering uiteen, Terwijl daarna sommigen nog lang lamenteerden en klaagden steen en been. In hoeverre echter de opposanten de oomes een dienst hebben gedaan Met al hun vijven en zessen?... Ik geloof: de ooraes wenschten hen later wel naar de maan Annex hun’ blaadjes en adressen. Verder is nog te melden, dat de theologische faculteit. In ons corps met bescheidenheid Aan de ütrechtsche j)redikanten het verzoek heeft gedaan Om den candidaten toe te staan Hun tweede voorstel te houden in eene gewone Zondagmiddagbeurt, Daar dat voorstel dan ophield zoo geheel een formaliteit te wezen; Maar men weet wat er is gebeurd : De domino’s hebben met schrik dat verzoek gelezen, En'weigerden natuurlijk zoo iets terstond, Wat niemand in Uirechliehe predikanten Verwonderlijk vond. VAN IiHiJN te Zwoll*, een eerlijk man, Verbeeldtvzicji het ergst, wat iemand zich maar verbeelden kan, Namelijk, dat hij een martelaar voor het geloof is. En voedt zich intusschen met oesters en ansjovis. Terwijl hij den dorst lesclit met lijne wijnen of waterchocolaad, Met welke versnaperingen mevrouw pruimers of een ander den dierbaren man cverlaadt. VAN KHTJN smulde daarvan echter liever aan den hnisselijken disch. Dan in een gevangenis; Maar nu dat eenmaal niet anders kan Neemt hij het er toch ook maar van, Terwijl hij psalmen zingt voor de wacht (Evenwel niet in den nacht). Hij klaagt over het onregt, dat hem geschiedt. Terwijl hij ’s werelds boosheid meer dan ooit inziet; Maar zoekt bij den zijn troost. 12 Terwijl hij van verontwaardiging bloost. En neemt dien man vertrouwelijk in den arm Intussohen maakt men buiten alarm ; De vrome vrienden eischen den waardigen man , In hun midden terug, zoo het kan, Dan willen ze een huis tot kerk inrigteu, Waarin de waardige leeraar zijne gemeente kan blijven stiehten. Nadat de Synode zoo slecht kon wezen Om zulk een nuttig man uit de kerk te sjeezen. Enfin! we zullen het hieromtrent kort maken, Want de meeste zaken Betreffende dezen patiënt Zijn reeds overbekend. Het vrome gebroed op straat Was ten laatste ten einde raad , Toen al hun pogen ijdel bleek te zijn En men constant bleef weigeren het uitleveren van van khijn. Men weet wat er verder is geschied ; De martelaar stuurde later alle plannen der goede gemeente in het riet En vertrok met de Noorderzon, Zoo spoedig hij kon. Met zijne bekende vriendin over Zwitserland naar Engeland heen Om den naasten weg te kiezen En geen tijd te verliezen En liet zijne vrienden hier achter in erbarmelijk geween. Verder dient hier nog vermeld. Dat dit jaar twee hiaten zijn hersteld In het ütrechtsch predikantengetal. Beiden ontstaan door een sterfgeval. Dat Fliux en schijvuet daarvoor in aanmerking zijn gekomen. Die, natuurlijk na biddend beraad, Tot heil van Kerk en Staat Dit beroep verheugd hebben aangenomen. Dat mitsgaders bij de entree van een dier heeren Men den redenaar heeft toegej nicht door te applaudiseren Is iets, dat, volgens onze meening, minder goed in een kerk staat Als dat zulks zich in den schouwburg doen laat. Daar we daar juist van den schouwburg spreken. Zullen we even den loop onzer kronijk breken. En onze hulde brengen aau twee sujetten. Waarop het kunstlievend publiek wel wat meer mogt letten, We bedoelen hier natuurlijk korf, mitsgaders jan gras, ') Zonder welke acteurs het personeel Van DE VRIES niet veel, Ja! zelfs een tooneel op zwart zaad was. Ook werden weer op den jaardag onzer alma mater, Ouder gewoonte, met fakkels eu trompetgeschater Van een muziekale eerewacht Aan eenige professoren serenades gebragt. Voor welke eer echter een buitengewoon professor bedankte, Daar het Z.Hooggel. in dit buitengewoon geval minder Bankte. Ook bad bier eene nieuwe April-beweging plaats : Namelijk gedurende twee dagen op de Marieplaats Reden eenige vrienden van Jan rap en zijn maats 1) Men zoa bier kunnen lezen: uuok eu albreot; Maar dat strookt mot ons metrum wat slecht. Een zéér schuine schaats. Het waren heeren uit verschillende oorden van ons land. Bijeengeroepen door de courant, Even als we dat van melaien-kruisridders en reünisten wel lezen Maar met minder vree/zarne bedoelingen dan dezen. Builen het gebouw, waar zij vereaderd waren , Stond (zoo men zegt) een der TJtrechtenaren In .een kraam met een groote hoop Oude steeken, slijpplanken en gevulde kuiten te koop. We betwijfelen of dit berigt vvaarheid mag heeten . En zouden het liever van den koopman zelf w’illen weten. Wat er alzoo binnen het gebouw is geschied, Dat meldt deez’ kronijk u alles niet: Alléén dit kunnen w’e wel mededeelen, Dat die mannen met velen Hun gemoed lucht gaven, met wijs bestel, In een adres van adhaesie omtrent het ontslag van coquerel. En ofschoon zij, evenrnia als een der Utrechtenaren , Tot zulk een scwigtig iets geroepen waren, Moet toch ieder bekennen, gewis! Dat zulk eene daad regt christelijk is. Omtrent 'de verdere relazen dezer heeren Kan men zich in de Verslagen informeeren, Die in druk voor den naneef zijn bewaard, En wier verschijning in het minst geeu opzien heeft gebaard. Thans vervolgen we onze getrouwe kronijkeu, En gaan daartoe even in Amsterdam kijken. We vinden daar de Waalsche gemeente in rep en roer En informeeren we ons nader omtrent gemeld rumoer, Dan zien we hare kerkeraadsledcn vergaêrd En met gewictige tronies roniiom een tafel geschaard. De president klopt driemaal met den hamer En gebiedt stilte in de kamer. Hij snuit plegtig den neus en laat de notulen lezen: Het schijnt een gewigtig oogenblik oftewel moment te wezen; Want ieder kijkt voor zich als een kip op een streep, (Och! ’t is waar, -vals een haaii*’ is ’t en niet als een kip,) En schudt met het hoofd of bijt op dè lip. Alsof hij wou zeggen: ddar zit ’m de kneep. Eindelijk barst men dan los en neemt ieder het woord , Zoo, dat de president zich zelf niet meer hoort; Men schijnt verontwaardigd, en gehoon verdraagzaam, verstoord VjU waarover: .. Ge weet het: rfa'ille is gebannen. Die zou de gemeente geen strikken meer spannen. Die man, wel een ketter tot in het gebeente, W’as veel te gevaarlijk voor Amstel’s gemeente. 'Weg met alle ketters! #Wij eten hier letters, (Neem. lezer! ad notam , ‘i was geen St. Niklaas) 'Die man is te knap en hij is ons de baas: vWij dnlden hem niet op den kansel, raeneerenl” Alzoo sprak de praeses. —Na applandiseeren Ging met luchtige schreên De vergadering uiteen En buiten op straat Liep een vrolijke maat Al zingende tusschen die deftige heeren . Zonder zich te geneeren: 'En hij moppert al weer! j 'En hij al weer! Bja, 'Ed hij moppert al weer, riki!*’ ) In de lieve maand van Mei Legden alle vogels weer een ei] Maar post uiterweer lei een nieuw blad achter de glazen te koop, Dat den schoonen naam van Vox Studiosorum ontving bij zijn doop. Tot nog toe hielpen velen deze Vos Met hunne pennen schragen, Hoewel het hier ook geldt; niet allen zijn het koks, Die lange messen dragen. Ju de zomer-vacantie gebeurde veel, dat stof gaf tot schrijven; Zoo kregen bijv. vele menscheu het razend drok Met Ds. ZAALBERG aan den stok, En begonnen er over te kijven Of hij al of niet in de Hervormde kerk moest blijven. »Wat!” riep deze uit, /willen jullie mij de kerk uitgooien! geen nood 1 Of zijn jullie dan heelemaal van verstand ontbloot , En wofl je hier soms een conseil presbyterial in het klein gaan voorstellen En mij en alle andere Hollandsche Coquerellen Zoo maar eens eventjes met één slag ter neer vellen?.., Dan kunnen jullie gerust ook wel de helft der kerken in dit ons vaderland sloopen En de andere helft met en benevens hunne orgeltrappers, stoovenzctsters en ander hijhehbend personeel (’t Brengt ligt wat op, al is het niet veel) Publiek voor afbraak verkoopen. Kom 1 *t is immers te gek om alleen te loopen. En GROEN riep uit . «’k verbaas me over wat er geschiedt!” «Och neen 1” zei Ds. gunning, »me zoo speciaal verwonderen, dat doe ik niet,” Ook van het zendelinghuis Ie Rotterdam Kon men gerust zeggen, dat daar het hek was van den dam. Nog heeft men veel in de kranten kunnen lezen – Van zekere meeting te Wolfhezen, Een haute nouveauté in ons land, waar voor dezen Nog slechts ééne dergelijke aartigheid had kunnen wezen.* Uit alle oorden van ons land Toog men, voorzien van proviand, En onder het galmen Van psalmen Naar het lustoord van Gelderland, Waar reeds vroeg in den morgen 2000 krentekoeken Met en benevens eeuige dominéés eene veilige schuilplaats waren komen zoeken. Totdat weldra eene groote schaar uit alle hoeken Opdaagde, beladen met jenevcrflesschen en kerkboeken. Terwijl ettelijke opgewonden zieketroosters met blijmoedige diaconessen aan de hand. Mitsgaders de vrolijkste catechiseermeesters uit het land Dansten een patertje langs den kant Om don wereldberoemden matamoeos. Net zooals dat gaat in de bruiloft van chlokis En ROOSJE, Totdat na een poosje Het slagtoffer der Heilige inquisitie Neêrzonk in een zenuwen-indispositie. Waarna hij, onder het uiten van eenige Spaansche vloeken. op den Doornwerth ora een glas water en wat eau de cologne kwam verzoeken. En na dit feest Is er', weèr in confessionelen geest, Een diné voor dominé’s geneest. Verder heeft dit jaar nog, nit liefde gedrongen, Een geestelijk tirailleur eeuige rijmpjes gcüongeti, Die door onzen heunhaas-reeensent, een man zoo kundig als wreed. Tot op het hemd (met uw verlof, lezer !) zijn nitgekleed , En daarna boosaartig mank zijn geslagen . Zoodat ze voorlaan den naam van krcupel-rijmpjcs zullen dragen. We condoleeren den schrijver met de mishandeling zijn papieren kind aangedaan, En wensehen met hem , dat het reeds bij de geboorte den weg van alle vleesch ware gegaan: Maar raden hem aan stil en gelaten te dragen deze zielepijn En maar te denken : s’t zal zeker wel ergens goed voor moeten zijn!” De Utrechtsche kermis geleek sprekend op die van andere jaren, We zouden de beschrijving daarvan den lezer dus kunnen besparen ; Alléén kunnen vre vermelden, dat men in de lucht stak met een’ langen degen. Waarbij het Ctrechtsche publiek angstig heeft stil gezwegen, Meenende, dat men een geest aan de kling had geregen. Ook waren er chanteuses met spruimedante-gorgels’* Benevens zéér welluidende draaiorgels. Terwijl de eersten, namelijk de chanteuses, tamelijk wel gecrinolieeerd mogten heeten, Al was de noodige garderobe onder de cages vergeten. Verder stak Menig Utrechtenaar in een kermispak En droeg in het hoofd een eindje Java-tabak, En in de hand een dikken stok om de honden te verjagen, Die in de confnsie anderen voor hnnne biizen aanzagen. Ook zag men wafelkramen met echte Fviesche maagden er in, Door menig kermisgast geadore'-rd en gestreken onder de kin En wie nn nog nader van alles onderrigt zou willen wezen, Zon er het blaadje van jan Bosch op na kunnen lezen. Verder valt te vermelden, dat de levensbaan Van den heer kei.lkrman een eind heeft genomen , Daar die heer den weg van alle vlecsch is gegaan En een ander zijn plaats reeds heeft ingenomen. Dit geval leert ons, gewis I Dat, even als een ander sterfelijk is. Ook pedellen éénmaal moeten sterven, Oftewel anders gezegd: éénmaal het leven, moeten derven, Zooals teregt Door .straks gemelde Vox reeds is gezegd. Doch reeds meermalen spraken we van den ousterfelijken jan bopch, (Geen uijiger kerel loopt er los) We moeten hier weer even den loop onzer kronijk laten steken Eu met weinige woorden spreken Over het lot van dezen waardigen man. En het. onweder, dat dit jaar lo.sbarstte boven het hoofd van jan , Die tot nu toe met zijn Utrechtsche Krant Nog geïsoleerd stond in het land. Hij knerst met de tanden En zit met de handen In ’t hair Van woede te brieschen Op BROERS en ANDKIF.SSEN En roept met versehrik’lijk misbaar. «O burgers en studenten Aan wie *k mijn blad mogt venten. En wie ’k voor weinig centen Zoo véél heb opgedischt! ’k Smeek u voor blad protectie, Waarin door mijn directie Nog nooit iets werd gemist; Nooit iets, tot zelfs geen vaersen; Ik smeek *t u bij mijn laersen En bij de schim van kist. Denk aan mijn benrsberigten, Mijn* daaglijksche overzigten, Mijn anecdotenschat, In mijn blad onverdroten Schreef stuk op stuk van vloten , Dat zeit toch ook wel wat. Ik mogt u steeds believen Met mijn Parijsche brieven, Zoo nieuw, zoo flink van toon. En die correspondentie Dit Neêrlands residentie, Was die soms ook niet schoon! Wie ook in andre bladen Met twist- en tweedragt-zaden Zijn* kostbren tijd besteedde: In mijn blad heersclite Vrede» En zoo ’t geen rigting had,,,,.. Steeds eerlijk was mijn leven, Hoe kon ik u dan geven lets wat ik niet bezat? Dat ik somtijds wel faalde, Niet altijd juist vertaalde, Ja. ’t Fransch was niet mijn taal. Ik heb ’t rnij vaak verweten, Nog knaagt aan mijn geweten Die jonge generaal '). Komt, wilt verbeetring hopen , ’k Zal dictionaires knopen, ’k Schaf me een vertaler aan; ’k Zal... maar vanwaar dat beven , De vloer gaat mij begeven, In vlammend schrift geschreven Zie ik mijn flaters staan. Neen, ’k ben niets op mijn aise: Kerkhof van Père la Chaise, Gij zult mijn kerkhof wezen, Gij zult mijn krant doen sjeezen, En dan, dan moet ik vreezen Is ’t met JAN BOSCH gedaan.” Maar waar het ook meê gedaan moge wezen, Niet met de wisseling der mode. Deze treedt nog immer als voor dezen Telkens in een nieuwe periode. Zoo ziet men thans veel Tiroler hoeden gaan, Soms gedragen op hoofdjes, waarop zij allerridicnulst staan. l) In zeker dagblad werd un jeftne géuéral vertaald door „een jonge generaal” en het kerkhof van Përe la Chaise dat van „vader de stoel" genaamd; evenzoo werd daarin „quel Canardl" door „eend" en „ventre a terre” door „de buik op den grond” netjes en getrouw vertaald, Cf. de ütr. Conrant, Na de vacantie was alle? weer nieuw en frisch, Zooals uit de goede kwaliteiten van groen, a priori, op te maken is; En ieder in Utrecht deed zijn uiterste best, Om vreugde te brengen in mtnerva*s uilennest; Maar de kweekelingeu van een Polytecbnische scbooJ Stoofden ons in September een leelijke kool. Want eerst boden ze ons hunne vriendschap aan (Schoon zij heel wel wisten , dat we onder stndcnten iets anders ixrstaan UoD scholieren aan een Polytechnicum) En daarna (verüas parit odium), Toen we hun beleefd bedankten voor die eer, Viel de bliksem uit dien verheven Polytechnischen spbeer In den vorm van pamfletten op ons neer. Ten bewijze, dat zij de echte dragers van den studeuten-naam waren En (Ie jongelui van Groningen en XJtreeht in sehachernars van voornoemd artikel ontaarden. Dit tragisch-comisch feit Dat aan den oenen kant voor de kinderlijke naïviteit En aan den kant voor de teêrgevoeligheid Van de Deiftsche scholieren pleit. Leert ons o. a.: hoe wweinig uitvoerigheid*’ En het woordje wkortaf” tot waanhoop leidt En tot droevige waanzinnigheid. Na de installatie Ging de mechanische inspiratie Zoo ver, dat de afgeschafte rijlol Plaats maakte voor de voorstelling van het verstand op hol, Van de domheid en dwaasheid en de narren in rouw, Of de speculative beginselen van wijlen John law. En van mkphistophei,es met een professor, die de dwaasheid demonstreert, De schatten van de ware handel en de zee gepersonifieerd. Bont vermengd met Indianen, edellui, trompetters en matrozen, Gekken, pijassen en góden, ongelukkigen en boozen. Het. motto van deez’ amusanten togt Was; r,dat ik er iets van begrijpen mogt Daarom zei jan bosch : "Ik ben een slimme vos wEn de drommel zal me halen Als ik er niet zooveel groepen van maak, dat ze een dubbeltje voor ’t programma betalen.” Eenige dagen daarna zijn de dwaasheid en de kracht van het geld Door twee jonge studenten in een rijtuig met oclit paarden voorgesteld. intusschen had de Syrisch-Chaldeeuwsche docent, In ons orgaan van ouds bekend , Voor zijne leerlingen in die talen eene verrassing bedacht En die in t b.ïgin van Jiinij ten uitvoer gebragt. Hij heeft zijne trouwe volgers 6 weken voor den tijd Van zijn bijzonder amusant college bevrijd En zich bovendien bereid verklaard Tentamen af te nemen , zoodat zij , die bedaard Voldeden aan ile wet, waarin (zoo *k me niet vergis) Van zeker aantal responsiefs geen questie is, Heel gemakkelijk van deze nuttige studie verder ontslagen zyn. Dat een nieuwe professor in *t Grieksch en Latijn Ia October roet moeite tot stand is gekomen Hebben we uit een goeden bron vernomen ; Maar dergelijk nieuws wordt nu bespaard En tot een volgend jaar bewaard. BLADVULLING. Zij waren verloofd en wel heel officieel, Zij wisselden ringen in ’t groene prieel, Tw'ee ringen van goud en in elk een juweel, He hartjens een elk hield zijn eigen. Och meisjen zoo’n ring zonder hartje is niet veel! Ik vraag in *t prieel geen juweel voor mijn deel, Als ik maar een hartjen kan krijgen ! D. B. VAE I A Betalen. leder christen, waar en wanneer hij leve, wordt tot opofferingen geroepen. Borger. Testimonia voor Rom. Regt. Voor difc maal ga henen; en als ik gelegenen tijd zal hebben bekomen, zoo zal ik u tot mij roepen. Hand. der Ap. Goede rivier voor zekere dames. In eo flumine pons erat. Caesar de bello gaUico. Zeker Jnr. Professor. groet ieder zeer beleefd, Afiabel, mijn zoon, voor zijn minderen. Ged. van den Schoolmeester. Donderaars. Etant de ces gens-Ia , qui sur ces anitnaux Se font un chimérique empire. Lafontaiue. Zekere Rijmpjes. Wat al onbekookte dingen Worden aan den man gebragt. Bronsveld. College in Historie Qui n’est pas doué d’une puerilité grave ne saurait être historiën. V. Hugo. Zekere Sprekers op Corpsvergaderingen. De gave van spreken scheen deze familie aangeboren te zijn. Leven v. d. gebr. de Witt. Vertegenwoordiging der Med.-Pkil. Faculteit. Cubiculum locandum. üilkangbordje. I’Ami de la jeunesse. Een vi;iend die mij mqn feilen toont. Alplien. Ssrrisch en Chaldeenwscli. Ik heb een leelijk trekjen Ontdekt in. ’t kleine hart Van ons aanvallig bekjen. de Genestet. Senatoren. Des qu’un homme entre dans une compagnie , il prend d’abord ce qu’on appelle Pesprit du corps. Montesquieu. Zelfverdediging van een Professor, lid der synode. Pogingen om mijn persoon en werk zedelijk te vernietigen beantwoord ik, gelijk tot dus ver, met een onverbrekelijk stilzwijgen, en, geeft God mij kracht, van tijd tot tijd met een nieuw boek. V. Oosterzee. Christologie. Inl. Nieuwe banken op ’t plantsoen. Zeker al een bijzondere gunst, waarvoor de Utrechtenaren wel dankbaar behoorden te zijn. ter Gotiic. Dickterlijke Hoogleeraren. Want redenaars, die thans ter zelfder ure dichters zijn willen, komen in gevaar, als Hermaphrodyten in minachting te geraken. J. Steenmeijer. Brieven over wélspr. 13 Zekere diefstal. Te vergeefs waakt de wachter J. Kol. Steen in H plantsoen. Sociëteit „de Vriendscliap.” (Hov. 68.) Jai peu -de goüt pour les geus de guerre en temps de paix. V. Hugo. Broolinre-manie. (Herfst 63.) Mir blutet die Seele Seh’ ich das Eulengeslecht, das zu dem Lichte sich drangt. Schiller. Tentamen vóór de groote vacantie. Wie sal noch onder de linden gaan Springhen deu avonfcdans ? Hoffman van Fallersleben. EEGrLEMENT VOOE DE ÜITGrAVE DEN UTRECHTSGfTEN STDDENTEJVT-ALMANAK. Art. 1. De ütrechtscheStudenten-Almanakwordt jaarlijks uitgegeven door eene commissie van vijf leden, gekozen uit de Inteekenaren. Art. 2. Inteekenaren in den zin van dit reglement kunnen alleen zij zijn, die leden zijn van het ütrechtsche Studenten-corps. Tegen inteokeningsprijs zullen ook de collegiën in het Studenten-corps den Almanak kunnen verkrijgen, doch zonder consequenties voor andere regten. Art. 3. De Bedactie wordt gekozen op eene vergadering van Inteekenaren met gesloten brieQes. De Bedactie treedt jaarlijks al op eene vergadering voor de groote vacantie; op die vergadering wordt de nieuwe gekozen; de aftredende is echter herkiesbaar. Art. 4. Alle vergaderingeu van Inteekenaren en de voorstellen, die daar in behandeling znllen komen, moeten 2 X 24 uren vóór de vergadering worden bekend gemaakt door aanplakking op de Studenten-Sooieteit, de Academische Bibliotheek ende Academiepoort. Art. 5. Alle voorstellen van Inteekenaren moeten schriftelijk en door vijf Inteekenaren onderteekeud, bij de Redactie werden ingezonden, en de Redactie is gehouden die publiek te maken en de Inteekenaren ter vergadering uit te noodigen. Art. 6. De Tlerlactie is verpligt v

Onderstaande tekst is niet 100% betrouwbaar

gezetheid op de geregelde bijwoning zijner eigene lessen heeft aan den dag gelegd, hij mogt voor het minst de bewustheid bij zich omdragen, daarvan zelf het onovertroffen en schier onovertrefbare voorbeeld gegeven te hebben.

Bij herhaling was hij door clamsse aangezocht om een akademisch proefschrift op te stellen en openlijk te verdedigen. Zijne natuurlijke schroomvalligheid verzette zich daartegen. Toch zou hij vermoedelijk aan clamsse’s aanzoek hebben gehoor gegeven, indieu de donkere tijden, die toen onder de Fransche overheersching werden doorgeleefd, en de blik op eene schijnbaar nog donkerder toekomst voor zijne ouders niet elke bezuiniging hadden raadzaam gemaakt. Zoo bereikte hij dan het einde zijner akademische loopbaan. Na in het voorjaar van 1811 het Praeparaioir Examen voor de Classis van Nederveluwe te Elburg afgelegd te hebben, werd hij onder het getal der Proponenten opgenomen.

Maar hiermede was nog niet veel gewonnen. Het wederregtelijk onthouden van het lands inkomen aan de reeds zóó schraal bezoldigde Predikanten, maakte het niet raadzaam aanstonds naar eene vaste standplaats om te zien. Eene poging van zijne Leermeesters om hem aan de eene of andere instelling van hooger onderwijs te verbinden, liep vruchteloos af. Zóó scheen dan nog altijd de toekomst zijns levens onzeker, tot dat zijn vader op het denkbeeld

Permanente URL

Opties voor uitsnede